ZEL REME TPLER MUHAMMADIYAH UNIVERSITY OF YOGYAKARTA Apomiksis

ÖZEL ÜREME TİPLERİ

MUHAMMADIYAH UNIVERSITY OF YOGYAKARTA Apomiksis “Nonklonal embriyoniye bir istisnadır (comes. umy. ac. id/file. php/1/arsip/Resources_ppt/. . . /Apomixis. ppt) . ” “yumurta hücresi dışındaki bir yapıdan embriyo gelişimi, yani atasal bitkinin bir klonu oluşur. Örneğin sarımsaktaki bulbil (soğancıklar) ve turunçgillerdeki poliembryoni. ”

https: //www. shiptonbulbs. co. uk/product/aconitum-carmichaelii-arendsiiautumn/

MUHAMMADIYAH UNIVERSITY OF YOGYAKARTA Apomixis vejetatif apomiksis Aconitum sp. de bulbil comes. umy. ac. id/file. php/1/arsip/Resourc es_ppt/. . . /Apomixis. ppt

A)APOMİKSİS: Üç alt tipi vardır: • a) Partenogenez: Zigot yumurta hücresi döllenmeden gelişir. Örnek; Alchemilla sp. • b) Apogami: Embriyo gametofitte yumurta hücresi dışındaki herhangi bir hücreden örneğin Allium sp. ’ de olduğu gibi sinerjit hücrelerinden gelişir. • c) Sporofitik Tomurcuklanma: Embriyo nusellustaki diploid yapılardan örneğin integümentlerden gelişir. Örnek; Opuntia ficus-indica. (Alchemilla saxatilis; anniesannuals. com; luirig. altervista. org; http: //waynesword. palomar. edu/termfl 2. htm )

MUHAMMADIYAH UNIVERSITY OF YOGYAKARTA Apomictic

Fertility in Polyploid (Euploidy) Plants www. ndsu. edu/pubweb/. . . /topics/. . . /chap 6 -reproduction-master. ppt Ploidy Somatic Gametic Fertility Monoploid 2 n=1 x n = ? Very low Diploid 2 n=2 x n = x High Triploid 2 n=3 x n = ? Very low Tetraploid 2 n=4 x n = 2 x Variable Pentaploid 2 n=5 x n = ? Variable Hexaploid 2 n=6 x n = 3 x Variable Heptaploid 2 n=7 x n = ? Variable Octoploid 2 n=8 x n = 4 x Variable Nonaploid 2 n=9 x n = ? Variable Decaploid 2 n=10 x n = 5 x Variable

Poliploidi Kolşisin mayozun metafazında iğ ipliklerinin oluşumunu önleyerek poliploidiye neden olur. • www. ndsu. edu/pubweb/. . . /topics/. . . /chap 6 -reproduction-master. ppt

Çekirdeksiz Kavun Üretimi www. ndsu. edu/pubweb/. . . /topics/. . . /chap 6 -reproductionmaster. ppt www. parktohum. com

Regeneration stages during indirect organogenesis in Opuntia ficus-indica (L. ) Mill. (a) Green regenerating compact callus and shoots produced, (b) shoots obtained from regenerating callus (2. 26 M 2, 4 -D/2. 21 M BA), (c) shoot proliferation from regenerating calli, (d) plant elongation, (e) extensive rooting in shoots, (f) acclimatization of regenerated shoots, and (g) growth and adaptation of the regenerating plants to greenhouse conditions; bar=1 cm. Development of a regeneration protocol through indirect organogenesis in prickly pear cactus (Opuntia ficus-indica (L. ) Mill) Paola Isabel Angulo-Bejarano, Octavio Paredes-Lopez. Scientia Horticulturae 128 (2011) 283– 288

(Somatik Embriyogenez Kademeleri; eplantscience. com)

Apomiksis (www. apps. cimmyt. org)

Understanding Apomixis: Recent Advances and Remaining Conundrums; The Plant Cell, Vol. 16, S 228–S 245, Supplement 2004, www. plantcell. org ª 2004 American Society of Plant Biologists Ross A. Bicknella and Anna M. Koltunowb, 1

Hieracium cynoglossoides (www. pnwçiçekler. com)

Understanding Apomixis: Recent Advances and Remaining Conundrums; The Plant Cell, Vol. 16, S 228–S 245, Supplement 2004, www. plantcell. org ª 2004 American Society of Plant Biologists Ross A. Bicknella and Anna M. Koltunowb, 1

• B)APOSPORİ: Sporofitten doğrudan gametofit meydana gelmesidir. Spor oluşumu yoktur. Örnek; Pteridophyta. • C) POLİEMBRİYONİ: Tohumda birden fazla embriyo bulunmasıdır.

(Pteridophyta hayat devresi; rezakisman. blogspot. com)

Even in those rare cases in which the sexual generation can be developed without the intervention of spore production from the tissues of the sporogonium, a protonema is formed from cut pieces of the seta or in some cases from intact sporogonia still attached to the plant. This phenomenon of apospory was first discovered in mosses, but is now also known in a number of ferns Read more: http: //chestofbooks. com/reference/Encyclopedia-Britannica 2/Musci-Mosses-Part-2. html#ixzz 27 fsd. RZvc

The resurgence of haploids in higher plants Brian P. Forster 1, Erwin Heberle-Bors 2, Ken J. Kasha 3 and Alisher Touraev; Trends İn Plant Science 12: 368 -375. 2007

GENERATİF ORGANLAR • Yüksek bitkilerde üreme organı çiçek adı verilen yapılardır. Çiçek, metamorfoza uğramış dört ayrı tipte yaprak içeren, internodyumları kısalmış veya kaybolmuş bir kısa sürgün olarak tanımlanabilir. Çiçek, ya yapraklı ana gövdenin uç kısmında bulunup terminal tomurcuk adını alır veya gövde üzerinde brakte adı verilen gelişmemiş yaprağın koltuğunda bulunur ve lateral tomurcuk adını alır. Braktelerin koltuğundan çıkıp ucunda çiçek taşıyan sapa pedisel (çiçek sapı) adı verilir.

Angiosperms The ovary eventually develops into the plant’s fruit research. amnh. org/users/rfr/chapt 30_lecture. ppt 21

(glenbraeschool 08. blogspot. com)

Şekil 55. Çiçekteki organları gösteren diyagram. pd. pedunkul; r. reseptakl; se. sepal; pe. petal; s. stamen (f, filamen; a. anter; t. tekalar); pt, pistil (o, ovaryum; st, stilus; sg. stigma); ov, ovulum (fn, funikulus; k, kalaza; m. mikropil; i, d ve iç integumentler; n. nuselius; ek, embriyo kesesi). (Yakar, 1983’ den)

• Pediselin tepe kısmı çoğunlukla genişlemiş olup reseptakulum (çiçek tablası) adını alır. Tüm çiçek kısımları bu tabla üzerinde dairesel veya sarmal olarak dizilmiştir. Çiçeğin en dış dairesini oluşturan ve çoğunlukla yeşil renkli yapraklardan oluşmuş daireye kaliks (çanak yapraklar topluluğu), her bir kaliks yaprağına sepal adı verilir. Sepalin altında yer alan çoğunlukla parlak renkli ve kokulu yapraklardan oluşan daireye korolla (taç yapraklar topluluğu), her bir korolla yaprağına petal adı verilir.

• Bazı bitkilerde kaliks ve korolla ayrımı yoktur ve perigon adı verilen bir tek daire vardır ( Örnek; Liliaceae). . Perigonun her bir yaprağına tepal adı verilir. Dıştaki iki daire üremede ancak dolaylı olarak rol oynar. Korollanın altında androkeum (erkek organlar topluluğu )vardır. Androkeum stamenlerden oluşmaktadır. En içte ise ginekeum (dişi organlar topluluğu) bulunur ve ginekeum pistillerden oluşur. Androkeum ve ginekeum üremede doğrudan rol oynar (Lilium regale’de tepaller: www. imamuseum. org).

Imperfect çiçekler

(Silene latifolia mutant çiçeği; openi. nlm. nih. gov)

ÇİÇEKLERDE ERKEK ORGAN (STAMEN) YAPISI

Stamen • Anter adlı başcık kısmı ve filament adı verilen sap kısmından oluşur. Anterler konnektif adı verilen kısımla birbirine bağlı iki tekadan oluşur. Her bir tekanın içinde ikişer adet polen kesesi vardır. Genç bir polen tanesi büyük bir nukleus, merkezde geniş bir vakuol , amiloplastlar ve lipid granülleri ve az miktarda endoplazmik retikulum (ER) bulundurur. İlk mitozdan sonra küçük vakuoller belirir ve ER oranı artar.

Male Reproductive Structure { The stamen consists of two parts: Anther and Filament { The anther is where meiosis occurs to produce haploid pollen { The filament is a stalk that supports the anther

(http: //svt 6 projet. free. fr/spip…; news. nationalgeographic. com)

(www. howtogrowing. com)

Şekil 56. Kapalı (A) ve açık (B) anterden alınmış enine kesit, t. tekalar; pk, polen keseleri; k. konnektif; id. iletim demeti; ay. açılma yeri. (Yakar, 1983 ‘ den; Yentür, 1993’ den)

• Polen Tanesi • Anter Sac Polen taneleri mayoz bölünmeden sonra iki haploid hücre içerir. 1 - Tüp hücresi (vejetatif hücre) – polen tüpünü oluşturur. 2 - Generatif hücre – mitoz bölünmeyle iki sperm hücresi oluşturur.

• Polen olgunlaşınca polen keselerinin ana çeperi eriyerek polen keseleri birleşir ve bu durumda anterde iki adet polen kesesi bulunur. Olgunlaşmış bir polen dişi organın üzerine çeşitli yollarla taşınır ve burada çimlenir. Çimlenmenin başlangıcında polen tanesinin sitoplazması şişer ve intin çeperle çevrili sitoplazma eksin çeperdeki deliklerden dışarı çıkar.

• Polen eksin ve intin isimli iki çeper içerir. Eksin, seksin ve neksin diye iki tabakadan oluşur ve lipoidal maddelerden oluşmuştur. Seksinin kırılma indisi çok yüksektir. Eksinde karotenoid ve esterlerinin oksidatif polimerlerini bulunduran sporopolenin denilen ve polene ortam şartlarına dayanıklılık kazandıran bir madde bulunur. Eksinin tektat ve pilat diye iki tipi vardır. Polen keselerinde bulunan polen ana hücreleri mayoz bölünmeyle tetrad adı verilen dört mikrospor oluşturur. Bunlar mitoz bölünmeyle polen tüpü hücresi (vejetatif hücre) ve generatif hücreyi oluştururlar.

Şekil 57. Polen çeperinin düzenlenmesini yorumlayan çizgeler

ÇİÇEKLERDE DİŞİ ORGAN (PİSTİL) YAPISI

Pistil (Dişi Organ) • Stigma adı verilen başcık kısmı ve stilus adı verilen boyuncuk kısmından oluşur. Stilusun alt kısmı genişlemiştir ve çok sayıda ovul (tohum taslağı ) taşır. Bu kısım ovaryum adını alır. Papaveraceae (gelincikgiller)’ de olduğu gibi bazı bitkilerde stilus yoktur. Ovaryumun diğer çiçek kısımlarına göre aldığı konum özellikle bitki taksonomisinde çok önemlidir. Buna göre çiçekler üç gruba ayrılır (Stilus’u bulunmayan çiçek; www. commanster. eu ):

Female Reproductive Structure { Pistil stigma, stilus ve ovaryum içerir. { Yapışkan stigma anterden polen tanelerini alır { Polen stilden geçerek { dişi organa ulaşır { Haploid ovulların meydana gelmesi için ovaryumda mayoz bölünme olur

• Dişi organ döllenmeden sonra meyveye dönüşür ve karpellerden (meyve yaprağı) oluşmuştur. Pistil bazen tek bir karpelin orta damar boyunca katlanmasıyla (Ranunculaceae) veya iki veya daha fazla karpelin ayrı kendi etraflarında katlanmasıyla meydana gelir. Bazen de birden fazla karpel birbiriyle birleşir. Tek veya serbest karpelli ginekeuma apokarp, birleşik karpelli ginekeuma sinkarp ginekeum adı verilir.

Carpel Fused margin Ovules Stigma Ovary Style Stigma (a) The carpel resembles a folded leaf in which the ovules borne on its upper surface are enclosed. (b) A cross section of the carpel, cut along the dashed line in (a). Fig. 25 -6, p. 493

(www. biologie. uni-hamburg. de/b-online/e 02/02 d. htm)

Ovaryum içindeki her ovul (tohum taslağı) micropyle (polen türünün girişi için mevcut olan açıklık) içerir. Ovullerin içindeki megasporangiyum mayoz ile 4 adet haploid hücreye dönüşür (3’ü kaybolur 1 tanesi megaspor olarak gelişir) Megaspor 3 kez mitoz geçirerek embriyo kesesi içinde 8 haploid hücre meydana getirir.

OVARYUMUN POZİSYONUNA GÖRE ÇİÇEKLERİN SINIFLANDIRILMASI

• a) Hipogin Çiçekler: Çiçeğin diğer kısımları ovaryumun altında yer alır. Örnek; Tilia sp. • b) Perigin Çiçekler: Sepal, petal ve stamenler birleşerek hipantiyum adlı bir yapı oluşturmuştur ve ovaryum hipantiyum içine gömülü değildir. Örnek; Rosa sp. • c) Epigin Çiçekler: Hipantiyum oluşmuştur ve ovaryum hipantiyum içine gömülüdür. Örnek; Pyrus sp.

Şekil 58. Ovaryum durumlarına göre çiçek 1 - Hipogin çiçek (Ovaryum üst durumlu) 2 - Perigin çiçek (Ovaryum orta durumlu) 3 - Epigin çiçek (Ovaryum alt durumlu)

ÇİÇEKLERDE SİMETRİ

Çiçeklerde Simetri • a) Radyal (Aktinomorfik Çiçekler): Çiçeğin merkezinden ikiden fazla simetri düzlemi geçer. Örnek; Sedum sp. • b) Bilateral (Disimetrik) Çiçekler: Çiçeğin merkezinden birbirine dik iki simetri düzlemi geçer. Örnek; Dicentra spectabilis. • c) Dorsiventral (Zigomorfik) Çiçekler: Çiçeğin merkezinden yalnızca bir simetri düzlemi geçer. Örnek; Labiatae. • d) Asimetrik Çiçekler: Simetri düzlemine sahip olmayan çiçeklerdir. Örnek; Canna sp.

Şekil 59. Çiçek simetrisi ve diyagramlar A- Aktinomorf bir çiçek ve diyagramı B- Bilateral bir çiçek ve diyagramı C- Zigomorf bir çiçek ve diyagramı (Duygu ve ark. , 1982’ den)

(www. life. illinois. edu; Antirrhinum majus: www. annies. annuals. coms; Viola sp. jb 004. k 12. sd. us; Canna sp. www. southwestnursery. com)

ÇİÇEKLERDE EŞEY DURUMU

• • Stamen ve pistil aynı çiçekte bulunuyorsa bu tip çiçeklere monoklin (hermafrodit) çiçekler, farklı çiçeklerde bulunuyorsa bu tip çiçeklere de diklin çiçekler adı verilir. Diklin çiçekler aynı bitki üzerinde fakat farklı yerlerde örneğin farklı dallarda bulunuyorsa (örneğin Quercus sp. , Corylus sp. , Juglans sp. ) böyle bitkilere monoik bitkiler Salix sp. ve Populus sp. de olduğu gibi erkek ve dişi çiçekler farklı bitki bireyleri üzerinde bulunuyorsa bu tip bitkilere dioik bitkiler adı verilir. Acer sp. , Fraxinus sp. ve Ulmus sp. gibi bitkilerde ise aynı bitki üzerinde hem hermafrodit hem de tek eşeyli çiçekler vardır. Böyle bitkilere poligam adı verilir. (Monoik, dioik ve poligam bitkiler; www. life. illinois. edu; skepticedge. wordpress. com; ) A Hermaphroditic Flower of Peony www. ndsu. edu/pubweb/. . . /topics/. . . /chap 6 -reproduction-master. ppt

www. ndsu. edu/pubweb/. . . /topics/. . . /chap 6 -reproduction-master. ppt

ÇİÇEKLERDE TOZLAŞMA VE DÖLLENME

Pollination Self pollination Cross pollination • Transfer of pollen from an anther to a stigma of the same plant • Transfer of pollen from the anther to the stigma of a different plant of the same species

Inbreeding = selfing (kendine döllenme) autogamy (w/in 1 flower) & geitonogamy (between fls. of 1 indiv. Böceklerle tozlaşan bitkilerde aynı çiçek üzerinde çok sayıda bitkinin poleninin alınması , çapraz tozlaşma olsa da genetiksel yönden otogamidir. ) Avantaj: Propagül oluşumunu sağlar Dezavantaj: Genetik değişkenliği azaltır allautogamy: hem dış & hem iç döllenme e. g. , Viola, Clarkia: two flower types: Kazmogam çiçekler (chasmogamous çiçekler) : normal, açılan ve stamen ve pistilleri çapraz tozlaşmaya maruz kalan çiçekler Kleistogam çiçekler (cleistogamous çiçekler ): açılmayan ve kendine döllenmeyen çiçekler

• I] KENDİNE POLİNASYON: Aynı veya genetik olarak benzer olan çiçeğin stigmasına aynı çiçeğin poleninin gelmesidir. İki tipi vardır: • (a) OTOGAMİ: (Yunancaautos-kendine; gamosevlilik) • Aynı çiçeğin anter ve stigması arasındaki döllenmedir: • Homogami: Çiçek açık veya chasmogamous (kazmogam) dır. Anter ve stigma eş zamanlı olgunlaşır. Anter açıldıkça polen yerçekimine bağlı olarak stigmaya düşer. • Örn; Convolvulus, Catharanthus, Gargenia, Lilac (https: //en. wikipedia. org/wiki/Catharanthus bgrworldofscience. weebly. com/. . . /presentation

• Klestogami: (Yunanca Kleistokapalı, gamos-marriage) • Çiçekler anterler tarafından kapatılmış ve stigma sıkıca bitişiktir. Anter açılınca polen taneleri stigmayla temas eder (http: //www. life. illinois. edu/help/digitalçiçekler/Breeding. S ystems/30. htm. ) • Örn; Commelina bengalensis, Arachis hypogea (Groundnut), Balsam, Oxalis, Viola etc.

Çiçekler kendine tozlaşmayı önlemek için kapalı kalırlar. Commelina bengalensis gibi bazı bitkilerde çiçeklenme döneminin sonuna doğru olur. Bu nedenle bu bitkilerde hem kazmogam hem de kleistogam çiçekler vardır Kleistogam çiçeklerde kapalı çiçeklerin içinde anter açılır. Stilusun gelişimiyle polen taneleri stigma ile temas ederler yani tozlaştırıcıya ihtiyaç yoktur (http: //www. yourarticlelibrary. com/biology/pollination-in-plants-typesadvantages-and-disadvantages/11790/; http: //www. northcoastweeds. org. au/hairy-commelina/)

• b) GEITONOGAMİ: (Yunanca –geiton- komşu; gamos -marriage) • Bir çiçeğin polen tanesinin aynı (endogami) veya genetik olarak benzer diğer çiçeğin ovaryumunu döllemesidir : Geitonogami tozlaştırıcı ajan ile polen transferinin olduğu çapraz tozlaşmaya benzer.

http: //biology 4 isc. weebly. com/4 -reproduction-in-angiosperms. html

• II] ÇAPRAZ POLİNASYON veya KSENOGAMİ (Yunanca xenosyabancı) • Bir çiçeğin poleninin genetik yönden farklı bir çiçeğin yumurtasını döllemesidir. • Çapraz-polinasyon dış ajanlar (örn; rüzgar, su) ve biyotik ajanlar (örn; böcek, kuş ve karıncalar vb) vasıtasıyla olup ajana göre isim alır. • Anemofili (Gk anemos- wind; philein – to love) • It is a mode of cross pollination performed through the agency of wind çiçekler are small and inconspicuous • Çiçekler genelikle renksiz, nektarsız ve kokusuzdur. • Anterler uzamış ve çok yönlüdür.

Pedicularis gruina, floral herbivory and pollinators (A) çiçekler (B) floral herbivory consuming çiçekler (C) çiçekler pollinated by Bombus atrocictus (D) çiçekler pollinated by B. richardsi. (Image by Dr. LIAO Kuo; http: //english. wbg. cas. cn/ns/pn/201311/t 20131105_111952. html)

TOZLAŞMA TİPLERİ

Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Embriyo Oluşumu • Polen tanelerinin anterden stigmaya taşınmasına tozlaşma denir. Tozlaşma anemofili, hidrofili, ornitofili veya entomofili şeklinde olabilir. Bir çiçeğin erkek organında oluşan polen tanesinin aynı çiçeğin dişi organını döllemesine otogami, bir çiçekte oluşan polen tanesinin aynı türe ait başka bireyin dişi organını döllemesine heterogami denir. Bitkiler genellikle heterogamiyi tercih ederler ve bunun için ya erkek ve dişi organlar farklı yapıda olur ya da farklı zamanlarda olgunlaşır veya Salix sp. deki gibi monoik durum oluşur.

Pollination (Tozlaşma) Vasıtaları Rüzgarla Tozlaşma: Kokusuz çiçekler Arı ve Kelebeklerle Tozlaşma: Parlak renkli, kokulu nektaryumlar. Çiçekten nektar emerken polen, alıp çiçekten çiçeğe taşırlar Kuşlarla Tozlaşma: Nektaryumlar, Parlak renkli, tüp-şeklinde çiçekler Güvelerle Tozlaşma: Gece açılan beyaz petaller Sineklerle Tozlaşma: Kötü kokulu, etli ve renkli petaller

Böceklerle Tozlaşma

Tozlaşma Mekanizmaları Sinekler (sapromiofili; sapromyiophily) maroon / kahverengi Kötü koku (bozuk et gibi kokma) www. sci. sdsu. edu/plantsystematics/ch 13. ppt

Adaptations for animal (insect) pollination • Petals brightly coloured, scented with nectaries • Small amounts of sticky pollen • Anthers inside petals • Stigmas sticky, inside petals mrroche. pbworks. com/. . . /Sexual+Reproduction. .

Kuşlarla Tozlaşma

Tozlaşma Mekanizmaları Kuşlar (ornitofili): kırmızı (often, not always) tüpsü (often)

Rüzgarla Tozlaşma

Tozlaşma Mekanizmaları Rüzgar (anemofil): çiçekler küçük, çok sayıda, çoğunlukla tek eşeyli perianth yok veya belirgin değil çiçekler often produced in mass

Adaptations for wind pollination • Petals small, not coloured brightly • Anthers outside petals • Stigmas large, feathery and outside petals • Pollen Large numbers, light, dry and small

Adaptations for wind pollination

Su İle Tozlaşma

Tozlaşma Mekanizmaları Su (hidrofili):

Style best explained as adaptation to reduce interference in bird pollination

Pollination Animation

KENDİLENMEYİ ÖNLEYEN MEKANİZMALAR

• Dış döllenme vasıtaları: • UNISEXUALITY (Diklini): Çiçekler tek eşeyli veya diklindir. Bitki monoik (örn; Mısır) veya dioik (örn; papaya, hurma) olabilir • DİKOGAMİ: (Yunanca-dichaiki, gamos- marriage) • Burada anter ve stigma farklı zamanlarda olgunlaştığından kendilenme önlenmiştir. Örn; Salvia, Helianthus, Rosa, Magnolia sp. protandri- önce erkek çiçekler protogini- önce dişi çiçekler https: //s 10. lite. msu. edu/res/msu/botonl/b_on line/library/knee/hcs 300/angio 3. htm

KENDİNE – STERİLLİK- Bir çiçeğin poleni benzer steril genler içerdiği için aynı çiçeğin ovaryumunu dölleyemez. Örn; Brassicaceae (Cruciferae) , Solanum , Nicotiana, Poaceae (Gramineae). Genetically determined, inability for fertilization to occur between gametes derived from one individual.

• PREPOTENSİ: Bir çiçeğin polen taneleri başka çiçeğin stigmasına aynı çiçeğe göre daha hızlı şekilde taşınır. • Örn; Malus, Vitis sp. • HETEROSTİLİ: Pistil ve stamen uzunluğu farklıdır. • Örn; Jasminum, Primula, Oxalis.

http: //nirajphotographer. blogspot. com. tr/2012/07/jasminum-multiflorum-jasmine-flower. html; http: //www. summitpost. org/primula-vulgaris/606064; https: //extension. umass. edu/landscape/weeds/oxalis-corniculata

(life. illinois. edu)

HERKOGAMİ Örn; (a) Extrose (ekstros) yani çiçeğin merkezinden dışa doğru uzanan anterlerde görülür. • Gloriosa (http: //homeguides. sfgate. com/plant-gloriosa-lily- ve Clerodendrum’da 67318. html) (http: //www. theguardian. com/lifeandstyle/2010/au , olgun g/22/dan-pearson-gardens-pruning) stigma ve anterler farklı pozisyonlarda bulunur. • Viola sp. ’de stigma bir kapak içinde iken anter açıktadır. (https: //en. wikipedia. org/wiki/Pansy) .

Calotrpois’de polen taneleri poliniya denilen keselerde bulunur Örn; Salvia, Kalmia http: //www. imagejuicy. com/images/plants/c/calotropis/2/; ttps: //upload. wikimedia. org/wikipedia/commons/f/fb/Kalmia_Latifolia. jpg

: 3) HERKOGAMİ: Homogam çiçeklerde bile kendilenmeyi önleyip çapraz döllenmeyi sağlayan mekanizmalar vardır. Anther ve stigmaların mekansal ayrımı anlamına gelir. . enantiostili: left & right-handed çiçekler

Outbreeding (dış döllenme = outcrossing (dış çaprazlanma / allogamy / xenogamy: 3) Anther ve stigmaların mekansal ayrımı = herkogami movement hercogamy: trigger mechanisms

Outbreeding = outcrossing / allogamy / xenogamy: 3) Anther ve stigmaların mekansal ayrımı = hercogamy movement hercogamy: e. g. , stigma movement Diplacus [Mimulus] aurantiacus (Phyrmaceae)

POLEN TÜPÜNÜN GELİŞİMİ

(www. deanza. edu/faculty; www. funsci. com; waynesword. palomar. edu)

Gametogenesis: Male

EMBRİYO KESESİ (DİŞİ GAMETOFİT) GELİŞİMİ

Embriyo Kesesi (Dişi Gametofit) Gelişimi • Ovulun çok erken gelişme evresinde nusellusta diploid bir hücre yani megaspor ana hücresi gelişir. Bunun mayoz bölünme geçirmesiyle dört haploid hücre oluşur. Bunlardan üçü gelişemez. Bir tanesi gelişir ve makrospor adını alır. Makrosporun nukleusu mitozla bölünür ve yeni oluşan çekirdekler zıt kutuplara gider.

• Bunlar iki defa daha mitoz geçirirler. Böylece her iki kutupta dörder çekirdek oluşur. Bunlardan birer tanesi ortaya hareket eder ve bunlar endosperm primer çekirdekleri adını alırlar (2 n). Kutuplarda kalan üçer çekirdeğin etrafı çeperle çevrilir. Mikropil tarafında olanlardan ortadaki yumurta hücresi bunun yanındakiler ise sinerjit hücreleridir. Mikropilin zıt tarafında olanlar ise antipodal hücreler adını alırlar.

(wwwwebsters-online-dictionary. org)

DÖLLENME ANGIOSPERMAE’LERDE ÇİFT DÖLLENME

• Bu sırada vejetatif nukleus kaybolur. İki sperma hücresinden biri yumurtayı döllerken diğeri embriyo kesesi primer çekirdekleri ile birleşerek triploid (3 n) endosperm dokusunu oluşturur. Gymnospermae’ lerde ise Angiospermae’ lerdeki çift döllenmenin aksine tek döllenme vardır ve endosperm haploiddir. Döllenen yumurta hücresi uzun bazal hücre ve kısa embriyo hücresini oluşturur. Bazal hücre de bölünerek suspansör hücreyi, embriyo hücresi de bölünerek proembriyoyu oluşturur.

(www. wpclipart. com)

• Polen tüpü stilusu geçtikten sonra ya kısa bir yol izleyerek mikropile ve oradan embriyo kesesine gelir (porogami) veya polen tüpü ovaryum dokusunda aşağı doğru ilerleyerek ya integümentler veya plasenta ve kalaza yolu ile embriyo kesesine gelir (aporogami). Aporogami Betulaceae gibi familyalarda görülür. Polen tüpü embriyo kesesine gelince sinerjit hücrelerine değerek açılır ve içeriğini boşaltır.

Polen tüpünün ovula giriş şekilleri; A. Porogami, B. Kalazogami, C. Mezogami; Pollen tüpü ovule çoğunlukla mikropilden girer. Bu surum çiçekli bitkilerde yaygın olup porogami diye adlandırılır. Casuarina gibi bitkilerde polen tüpü ovule kalaza ‘dan girer. Bu durum kalazogami; diye adlandırılır. Bazen polen tüpü ovule integümentler veya funikulden girer. Bu mesogamyi diye adlandırılır. e. g, . Cucurbita; www. 2 classnotes. com)

(www. bioon. com)

• Polen tüpü stilusu geçtikten sonra ya kısa bir yol izleyerek mikropile ve oradan embriyo kesesine gelir (porogami) veya polen tüpü ovaryum dokusunda aşağı doğru ilerleyerek ya integümentler veya plasenta ve kalaza yolu ile embriyo kesesine gelir (aporogami). Aporogami Betulaceae gibi familyalarda görülür. Polen tüpü embriyo kesesine gelince sinerjit hücrelerine değerek açılır ve içeriğini boşaltır.

(mobwiki. ru)

(camilacccbcienciaseningles 8. blogspot. com)

(crescentok. com)

Şekil 62. Tohum taslağının oluşumu (Duygu ve ark. , 1982’ den)

EMBRİYO OLUŞUMU

Şekil 63. Embriyonun oluşumu (Duygu ve ark. , 1982’ den)

(Embriyo Gelişim Kademeleri; images. tutorvista. com)

GYMNOSPERMAE’LERDE DÖLLENME

Conifer life cycle www. wou. edu/~bledsoek/103 materials/. . . /plant_reproduction. ppt

(images. tutorvista. com)

OVUL (TOHUM TASLAĞI) YAPISI VE TİPLERİ

• OVUL (TOHUM TASLAĞI) • Ovulun dış tarafında bir veya iki integüment bulunur. İntegümentlerin uç kısmında mikropil adlı açıklık vardır. İntegümentlerin içinde nusellus (temel doku) ve ovulu plasentaya bağlayan funikulus isimli sap kısmı vardır. Funikulusun tam ovula bağlandığı yere hilum adı verilir. Nusellusun taban kısmına kalaza adı verilir.

Ovul (Tohum taslağı) Yapısı (http: //biology 4 isc. weebly. com/4 -reproduction-inangiosperms. html)

• Mikropilin kalazaya göre aldığı konum dikkate alınarak altı tip ovul ayırt edilebilir: A. Orthotropous, B. Anatropous, C. Hemianatropous D. Campylotropous, E. Amphitropous, F. Circinotropous (1) Orthotropous : Mikropil, kalaza ve funikul düz bir hat üzerindedir. Piper, Polygonum, Cycas. (2) Anatropous : Ovul 180 o açıyla dönmüştür. Mikropil hiluma yakın olarak uzanır veya hilum tarafındadır angiosperm familyalarının % 82’sinde bulunur. (3) Hemianatropous : Ovul funikul boyunca veya funikulun sağ köşesinde 90 o açı ile dönmüştür. Ranunculus. (4) Campylotropous : Ovulfunikulusun az çok sağındadır. Mikropilar uç hafifçe dönmüştür Leguminosae, Cruciferae. (5) Amphitropous : Embriyo kesesi gibi ovul at nalı şeklini almıştır. Lemna, Papaver, Alisma. (6) Circinotropous : Ovul 360 o’den daha fazla bir açı ile döndüğünden funikul ovaryum etrafında kıvrılmıştır. . Opuntia (Cactaceae), Plumbaginaceae. (www. 2 classnotes. com)

a) Atrop (Dik) Tip: Mikropil ile hilum zıt kutuplardadır. Örnek; Urticaceae. b) Anatrop (Devrik) Tip: Mikropil kalazadan uzaklaşmıştır. Funikulusun 180 o bükülmesi ile mikropil ve hilum yana gelmiştir. c) Kampilotrop (Kıvrık) Tip: Nusellus ve embriyo kesesi kendi etrafında kıvrılmıştır. Mikropil hilum ve kalazaya yaklaşmıştır. Örnek; Cruciferae, Caryophyllaceae

Şekil 61. Tohum taslakları (Akman, 1989’ dan)

PLASENTALANMA TİPLERİ

Plasentalanma Tipleri • Tohum taslağı embriyo kesesinin değişiminden meydana gelir. Ovulların ovaryum içinde karpele bağlandığı yere plasenta, ovaryum içindeki dağılış tarzına plasentalanma adı verilir. Plasentalanma Koliner ve Foliar olmak üzere iki tiptir.

KOLİNAR PLASENTALANMA TİPLERİ • • • Kolinar plasentalanmada ovuller reseptakulum üzerindedir a) Bazal (Ortotrop) Plasentalanma: Ovaryumun her bölmesinde tek ovul vardır ve ovul ovaryumun tabanına bağlı ve dik veya ovaryumun tepesine bağlı ve sarkıktır. Örnek; Piperaceae, Juglandaceae. b) Apikal Plasentalanma: Ovül, ovaryumun tepesine sarkık olarak bağlıdır. c) Serbest Merkezi (Sentral) Plasentalanma: Ovuller ovaryumun tabanından yükselen eksensel bir çıkıntının etrafında toplanmıştır. Örnek; Caryophyllaceae, Primulaceae. http: //www. meritnation. com/askanswer/question/define-different-types-ofplacentation-in-plants/botany/480911

FOLİAR PLASENTALANMA TİPLERİ • Foliar plasentalanmada ise ovuller karpel üzerindedir. İki alt tipi vardır: a) Marjinal Plasentalanma: Ovaryum tek bölmeli ise pariyetal, çok bölmeli ise aksillar (eksensel) plasentalanma söz konusudur. Örnek; Begoniaceae, Orchidaceae, Cruciferae. b) Laminal Plasentalanma: Ovuller karpelin iç yüzeyine bağlıdır. • http: //www. dnp. go. th/botany/BFC/imag e/flower/placentation_type. jpg

varies in cross section above ovaries in longitudinal section. A: marginal; B: parietal; C: axile, ovary with 2 loculi; D, axile, ovary with 3 loculi; E: freecentral; F: free-central; G: apical; H: basal (http: //biology 4 isc. weebly. com/4 reproduction-in-angiosperms. html)

Şekil 60. Plasentalanma tipleri a. Eksensel (aksillar) b. Bazal, c. Serbest merkezi, d. Laminal, e. Marginal, f. Parietal, g. Apikal (Özyurt, 1986’ dan)

(www. eeob. iastate. edu)

(www. excellup. com)

(best. gda. pl; life. illinois. edu)

ÇİÇEK DURUMU (İNFLORESENS) TİPLERİ

Çiçek Durumları • Bazı bitkilerde bir çiçek sapı üzerinde tek çiçek bulunmasına karşılık bazılarında birden fazla çiçek sapı üzerinde kümeler oluşmuştur. Küme oluşumu durumuna inflorosens ( çiçek durumu) denir. İnflorosens sapına pedankıl, her bir çiçeğin sapına pedisel denir. Çiçek durumları dalllanma şekline göre iki gruba ayrılır: Rakis: Eksen; Peduncle: çiçek Durumu sapı; Pedicel: çiçek sapı http: //blog. lib. umn. edu/cgi-bin/mt-search. cgi? search=florescence&Include. Blogs=10849&limit=10&page=3

RASEMÖZ ÇİÇEK DURUMLARI

RASEMÖZ ÇİÇEK DURUMLARI • I- Rasemöz Çiçek Durumları: Ana eksen yan dallara hakimdir. İki alt grubu vardır: A) Basit rasemöz çiçek durumları B) Bileşik rasemöz çiçek durumları A) Basit Rasemöz: Yan dalları dallanmamıştır. Şekil 64. Basit rasemöz çiçek durumları. 1) Rasem, 2) Spika, 3) Spadiks, 4) Amentum, 5) Umbella, 6) Korimbus, 7) Kapitulum. (Bozcuk, ‘ dan)

A) BASİT RASEMÖZ ÇİÇEK DURUMLARI

A) BASİT RASEMÖZ ÇİÇEK DURUMLARI: Yan dallar dallanmamıştır. a) Rasem (Salkım): Ana eksen üzerindeki braktelerin koltuğundan saplı çiçekler çıkar. Örnek; Cruciferae.

b) Spadiks (Koçan): Ana ekseni kalınlaşan ve etlenen bir başaktır. Örnek; Salix sp. , Zea mays.

c) Spika (Başak): Ana eksen üzerindeki braktelerin koltuğundan sapsız çiçekler çıkar. Örnek; Poaceae; http: //www. omafra. gov. on. ca/english/livestock/beef/facts/06 -095 f 9. png

Anther Inflorescence Palea Filament Feathery stigma Ovary Blade Reduced petals Sheath Lemma Stolon Rhizome Fibrous root system (a) The growth habit of a representative grass plant. Grass çiçekler, which are wind pollinated, are highly modified. Note, for example, the long, feathery stigmas, adapted to efficiently catch wind-borne pollen. Fig. 25 -18 a, p. 507

http: //www. vplants. org/plants/glossary/

d) Amentum (Tırtıl): Ana eksen eğilmiştir ve beşağa benzer. Örnek; Populus sp. , Juglans sp. , Coryllus (Carpinus betulus (oregonstate. edu)

e) Umbella (Şemsiye): Ana eksen üzerinde bulunan aynı nodyumdaki brakte grubu koltuğundan çiçek taşıyan birçok yan dal uzanır. Örnek; Umbelliferae (Leucojum aestivum (www. thegardener. btinternet. co. uk)

f) Korimbus (Yalancı Şemsiye): Alttaki çiçek sapları ana eksene kadar uzanan bir rasemdir. Örnek; Ornithogalum sp. (http: //www. alpinegardensociety. net/image_files/forum/smallornithog%20 sigmoi 26068. jpg, Brassicaceae ( Cruciferae).

g) Kapitulum (Baş): Ana eksen şişkinleşmiş olup üzerinde çok sayıda sapsız çiçek vardır. Örnek; Helianthus annuus.

Ray floret Disc floret a) Head of a sunflower (Helianthus annuus). Fig. 25 -17 a, p. 506

Ray floret Disc floret Stigmas Anther Corolla Ovary (c) Female ray floret. (d) Bisexual disc floret. Fig. 25 -17 cd, p. 506

B) BİLEŞİK RASEMÖZ ÇİÇEK DURUMLARI

• B) Bileşik Rasemöz: Yan dallar dallanmıştır. Şekil 65. Bileşik rasemöz çiçek durumları. 1) Panikula, 2) Bileşik spika, 3) Bileşik umbella (Bozcuk‘ dan)

B)BİLEŞİK RASEMÖZ ÇİÇEK DURUMLARI a) Panikula (Bileşik Salkım): Yan dalları dallanmış bir rasemdir. Örnek; Vitis sp.

b) Bileşik Spika: Ana eksen üzerinde yan dallarda başak şeklinde çiçekler vardır. Örnek; Poaceae.

c) Bileşik Umbella (Bileşik şemsiye): Yan dalları dallanmış bir şemsiyedir. Örnek; Daucus carota.

KİMÖZ ÇİÇEK DURUMLARI

• II-Kimöz Çiçek Durumları: Ana eksenin büyümesi kısa süre sonra durduğu halde yan dallar gelişmeye devam eder. Şekil 66. Kimöz çiçek durumları. 1) Monokazyum, 2) Dikazyum, 3) Pleikazyum. (Bozcuk‘ dan, https: //jb 004. k 12. sd. us/my%20 website%20 info/biology%202/PLANT%20 KINGDOM/PLANT%20 NOTES/INFLORE SCENCE%20 TYPES. htm)

a) Monokazyum: Bir yan dal ana eksenin yerini alır. Örnek; Juncus sp http: //biology. tutorvista. com/plant-kingdom/inflorescence. html

b) Dikazyum: Karşılıklı iki dal ana eksenin yerini alır. Örnek; Caryophyllaceae. http: //www. madrean. org/imglib/seinet/Juncaceae/201510/Juncusarticulatus-F-web-N 2268_1445043585. jpg; http: //media-2. web. britannica. com/ebmedia/41/5641 -004 -F 88 E 4 FB 7. jpg

c) Pleikazyum: Ana eksenin yerinde ikiden fazla yan dal çıkar. Örnek; Euphorbiaceae; http: //blogs. reading. ac. uk/whiteknightsbiodiversity/files/2011/11/Euphorbia-helioscopia-Sunspurge. jpg

http: //www. vplants. org/plants/glossary/

ÖZEL ÇİÇEK DURUMLARI

(Tirsus) Thyrse: Sıkı çiçeklerden oluşup yan (lateral) dalları olan demet kimozda sonlanır. Örnek leylak Lilac http: //www. irsen. org/news/Inflorescences. htmhttps: //pixaba y. com/photos/lilac-spring-flowers-flower-purple-4032657/

Vertisillat: Çiçekler genel bir eksen etrafında daireseol şekilde dizilmiştir. Ocimum basilicum Lamiaceae. http: //botanystudies. com/ocimum-basilicum-niazbo-mintfamily-labiatae/

Cyathium: Beş adet brakte reseptakulum üzerinde birleşmiştir. Genelde nektar salgılayan bezler taşırlar. http: //gkgbotanydept. blogspot. com/2019/01/special-type-of-inflorescence-cyathium. html https: //www. backyardnature. net/chiapas/poinsett. htm

https: //www. ballyrobertgardens. com/products/euphorbia-redwingcharam

Hypanthodium: İçinde boşluk içeren top şeklindeki yapıdan etli çiçek tablası oluşmuş olup bu boşluk uç kısma çılmaktadır. Fleshy receptacles forms ball like structure with cavity inside, this cavity opens outside with apical side. Ficus. https: //www. yumpu. com/en/document/view/16547253/flower-arrangementon-floral-axis-inflorescence/25

Coenanthium: Yassı çiçek tablası üzerinde hafif kenarları kıvrık çiçek durumu. Dorstenia crispa. http: //seedscactus. com/en/dorstenia/1404 dorstenia-crispa-v-lancifolia. html

MEYVENİN YAPISI

MEYVE • Ovul gelişerek tohum meydana gelirken ovulu saran ovaryum da değişikliğe uğrar ve meyveyi oluşturur. Meyvede karpelin gelişmesiyle oluşan çeper kısmına perikarp denir. Perikarp, ovaryumun dış epidermisinden gelişen tek tabakalı eksokarp, karpel parenkimasından gelişen çok tabakalı mezokarp ve karpelin iç epidermisinden gelişen tek tabakalı endokarp olmak üzere üç tabakadan meydana gelmiştir. Meyveler şu şekilde gruplandırılabilir:

(Meyvenin Genel Görünüşü; visual. merriam-webster. com)

(www. backyardnature. net)

Tohum ve Meyve Gelişimi { Döllenmeden sonra sepal ve petaller dökülür { Ovaryum “olgunlaşarak” meyveye dönüşür { Ovul (tohum taslağı) tohuma dönüşür

Çiçekten Meyveye Dönüşüm www. wou. edu/~bledsoek/103 materials/. . . /plant_reproduction. ppt