METODY PRZYGOTOWANIA STUDIUM WYKONALNOCI DLA PROJEKTW GENERUJCYCH DOCHD

METODY PRZYGOTOWANIA STUDIUM WYKONALNOŚCI DLA PROJEKTÓW GENERUJĄCYCH DOCHÓD W PROGRAMIE OPERACYJNYM INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO WRAZ Z METODAMI I TECHNIKAMI WERYFIKACJI ANALIZ FINANSOWYCH PROJEKTU Warszawa, marzec 2008 1

Plan prezentacji Dzień 1 n n Przygotowanie Studium Wykonalności jako załącznika do wniosku o dofinansowanie Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych Zasady analizy ekonomicznej i finansowej Rola analizy finansowej i ekonomicznej w przygotowaniu przedsięwzięć do Funduszu Spójności 2

Plan prezentacji Dzień 2 n n n Wpływ analizy finansowej na pozostałe aspekty przedsięwzięcia Współpraca wnioskodawcy i IW z konsultantem w procesie opracowania Studium Wykonalności Weryfikacja i opiniowanie Studium Wykonalności Techniki weryfikacji analizy finansowej Studium Wykonalności Podsumowanie Pytania 3

n n n Przygotowanie Studium Wykonalności jako załącznika do winsoku o dofinansowanie Definicja i podstawowe zasady przygotowania Studium Wykonalności Zależność Studium Wykonalności i wniosku aplikacyjnego Studium Wykonalności jako załącznik do obowiązującego wniosku o dofinansowanie projektu w ramach PO IiŚ Elementy Studium Wykonalności, które należy ująć we wniosku Aktualizacja dokumentów 4

Definicja i podstawowe zasady przygotowania SW Co to jest Studium Wykonalności? Celem studium wykonalności jest: v określenie metod i zakresu rozwiązania zidentyfikowanych problemów v weryfikacja szans urzeczywistnienia projektu v weryfikacja jego późniejszego funkcjonowania. 5

Definicja i podstawowe zasady przygotowania SW Wykonanie studium wykonalności jest niezbędne dla każdego projektu inwestycyjnego ponieważ: n n n n Pozwala na diagnozę rzeczywistych problemów i identyfikację rozwiązań prowadzących do ich rozwiązania. Uzasadnia wybór opcji, której realizacja doprowadzi do rozwiązania zdiagnozowanych problemów. Umożliwia określenie właściwego zakresu rzeczowego projektu i wskazuje, które z proponowanych rozwiązań jest najlepsze z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia. Pozwala na analizę i wybór optymalnych rozwiązań instytucjonalnych. Wykazuje finansową i administracyjną wykonalność oraz trwałość projektu. Analizuje wykonalność projektu pod względem środowiskowym. Określa korzyści możliwe do uzyskania przez beneficjenta. 6

Definicja i podstawowe zasady przygotowania SW Studium Wykonalności Próba zdefiniowania pojęcia, w aspekcie projektów aplikujących do dofinansowania ze środków UE 7

Definicja i podstawowe zasady przygotowania SW Studium wykonalności umożliwia zbadanie wszelkich uwarunkowań projektu: § Technicznych: § § Organizacyjnych: Prawnych: § Finansowych: § Ekonomicznych § Środowiskowych co trzeba zbudować i czy to się da to zbudować? czy ma kto zorganizować projekt? od strony administracyjnej, zagospodarowania przestrzennego, własności nieruchomości. ile to kosztuje i jakie są źródła sfinansowania? Kto i jak to utrzyma? jakie są koszty i korzyści dla społeczeństwa? czy jest to wykonalne pod względem środowiskowym? 8

Definicja i podstawowe zasady przygotowania SW Cele i funkcja Studium Wykonalności n wewnętrzne (dla inwestora): Ø wybór najlepszego wariantu realizacji inwestycji i optymalizacja jego zakresu; Ø sprawdzenie, czy przy wybranej technologii/założeniach projekt jest wykonalny; Ø przy nastawieniu komercyjnym - możliwość podjęcia decyzji, czy projekt w ogóle realizować (czy jest na tyle opłacalny). n zewnętrzne (dla instytucji oceniającej): Ø umożliwienie wyboru efektywniejszych rozwiązań; Ø sprawdzenie czy projekt jest wykonalny, czy nie ma ryzyka utraty płynności finansowej na etapie realizacji i eksploatacji; Ø weryfikacja stopnia przygotowania projektu i wykonalności założonego harmonogramu; Ø optymalizacja wysokości dotacji i rozdysponowania środków finansowanych pomiędzy projekty. 9

Definicja i podstawowe zasady przygotowania SW n Kiedy przygotowujemy Studium Wykonalności? n Studium Wykonalności, a Wstępne Studium Wykonalności 10

Definicja i podstawowe zasady przygotowania SW Podstawowe zasady przygotowania SW n Zachowanie celów przygotowania SW n Rzetelność i wiarygodność prezentowanych informacji – źródła danych n Spójność i logiczność analizy oraz prezentacji materiału n Zachowanie wymogów dla danego Programu operacyjnego, Działania 11

Zależność Studium Wykonalności i wniosku aplikacyjnego n n Wniosek o dofinansowanie jest wtórny w stosunku do Studium Wykonalności przygotowujemy na wcześniejszym etapie projektu – musi ono być sporządzone dla tego samego zakresu projektu, ale poszczególne wartości finansowe mogą się różnić w pewnych granicach Przyjmuje się, iż Studium Wykonalności powinno się wykonywać, jako wersja ostateczna, gdy założenia projektu różnią się od wersji realizowanej o 15 -25%. Doświadczenia ZPORR 12

Studium Wykonalności jako załącznik do obowiązującego o wniosku o dofinansowanie projektu w ramach PO IiŚ Wniosek o dofinansowanie projektu w ramach PO IiŚ – określony jako Załącznik XXI do rozporządzenia wykonawczego 1828/2006 – inwestycje w infrastrukturę (gdy nie ma pomocy publicznej) n Ten sam formularz Wniosku dla dużych projektów i projektów nie będących projektami dużymi n 13

Studium Wykonalności jako załącznik do obowiązującego o wniosku o dofinansowanie projektu w ramach PO IiŚ Analiza finansowo – ekonomiczna (analiza kosztów i korzyści) jako dodatkowy załącznik do wniosku o dofinansowanie, który podlega aktualizacji i jest zgodny z danymi we Wniosku n Zgodność wniosku ze Studium Wykonalności (analizą kosztów i korzyści) n 14

Elementy Studium Wykonalności, które należy ująć we wniosku Pozycje wniosku wynikające bezpośrednio ze Studium Wykonalności (analizy kosztów i korzyści): n Punkt C – Wyniki Studium Wykonalności Ø n Punkt E Ø Analiza finansowa Analiza społeczno – gospodarcza Ø Analiza ryzyka i wrażliwości 15

Aktualizacja dokumentów Kiedy istnieje potrzeba aktualizacji Studium Wykonalności, jako załącznika do wniosku o dofinansowanie projektu w ramach PO IiŚ? 16

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód (opracowanie MRR): n n n Definicja celów projektu; Identyfikacja projektu; Analiza wykonalności i rozwiązań alternatywnych; Analiza finansowa; Analiza kosztów i korzyści; Analiza wrażliwości i ryzyka. „Jeżeli Instytucja Zarządzająca nie określi tego inaczej wskazane powyżej elementy Studium Wykonalności lub innego Dokumentu, Wnioskodawca przygotuje w oparciu o Wytyczne” 17

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych Zakres studium wykonalności dla przedsięwzięć inwestycyjnych w sektorze wodno-ściekowym/dotyczących gospodarki odpadami oraz ochrony powierzchni ziemi (oś priorytetowa I i II) – według MRR – źródło: www. funduszeeuropejskie. gov. pl: 1. Podsumowanie danych na temat przedsięwzięcia 2. Opis istniejącego systemu wodno- ściekowego/ systemu odpadowego 3. Analiza i prognoza popytu 4. Analiza opcji 5. Analiza instytucjonalna przedsięwzięcia 6. Opis projektu 7. Analiza oddziaływania na środowisko 8. Plan wdrożenia i funkcjonowania projektu 9. Plan finansowania przedsięwzięcia 10. Analiza finansowa 11. Analiza społeczno – ekonomiczna 12. Analiza wrażliwości i ryzyka 18

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 1. 2. Podsumowanie danych na temat przedsięwzięcia Opis istniejącego systemu wodno – ściekowego 2. 1 Struktura organizacyjna działania systemu wodno – ściekowego 2. 2. Parametry ilościowe i jakościowe wody, ścieków oraz osadów ściekowych w istniejącym systemie 2. 3. Charakterystyka techniczna istniejącego systemu wodno – ściekowego 2. 4. Zgodność działania systemu z wymaganiami polskimi i UE 2. 5. Opis niedoborów jakościowych i ilościowych w stosunku do stanu pożądanego 2. 6. Zakres inwestycji niezbędnych do zniwelowania niedoborów jakościowych i ilościowych systemu, w tym inwestycji odtworzeniowych Cel rozdziału: identyfikacja niedoborów ilościowych i jakościowych w stanie obecnym w systemie oraz określenie zakresu koniecznych inwestycji 19

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 3. Analiza i prognoza popytu 3. 1 Uwarunkowania społeczno – gospodarcze realizacji przedsięwzięcia 3. 2 Bieżący i przyszły popyt zgłaszany przez gospodarstwa domowe 3. 3 Bieżący i przyszły popyt zgłaszany przez przemysł 3. 4 Bieżący i przyszły popyt zgłaszany przez podmioty użyteczności publicznej i sektor usługowy 3. 5 Bieżący i przyszły popyt łącznie 3. 6 Przyszły bilans wody i ścieków Cel rozdziału: identyfikacja i prognoza popytu na usługi 20

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 4. Analiza opcji 4. 1 Zakres i metodyka analizy 4. 2 Charakterystyka rozważanych rozwiązań lokalizacyjnych i technologicznych 4. 3 Wskazanie najlepszych rozwiązań spośród rozważanych opcji Cel rozdziału: analiza możliwych opcji i wybór najkorzystniejszego rozwiązania zniwelowania zidentyfikowanych niedoborów dla określonego popytu 21

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 5. Analiza instytucjonalna przedsięwzięcia 5. 1 Charakterystyka rozważanych opcji w zakresie realizacji inwestycji i eksploatacji majątku 5. 2 Analiza SWOT możliwych rozwiązań instytucjonalnych 5. 3 Wskazanie najlepszych rozwiązań instytucjonalnych spośród analizowanych opcji instytucjonalnych Cel rozdziału: analiza i wybór najbardziej optymalnych rozwiązań instytucjonalnych 22

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 6. Opis projektu 6. 1 Zakres rzeczowy projektu 6. 2 Opis i charakterystyka wybranej technologii 6. 3 Lokalizacja przedsięwzięcia 6. 4 Kwalifikowane i niekwalifikowane koszty inwestycyjne wraz ze wskazaniem przyjętej metodyki ich szacowania 6. 5 Zbiorcze zestawienie zadań budowlanych 6. 6 Rozwiązania konstrukcyjne i warunki prowadzenia budowy 6. 7 Sposób zagospodarowania produktów ubocznych Cel rozdziału: szczegółowe określenie rzeczowe i kosztowe przyjętych rozwiązań realizacji projektu 23

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 7. Analiza oddziaływania na środowisko 7. 1 Sposób wdrożenia przez projekt polityk UE 7. 2 Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ) 7. 3 Spójność przedsięwzięcia z sektorowymi planami i programami związanymi z wdrożeniem polityki wspólnotowej lub przepisów dotyczących gospodarki wodno – ściekowej 7. 4 Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko Cel rozdziału: wskazanie zgodności projektu z politykami środowiskowymi i analiza oddziaływania projektu na środowisko naturalne 24

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 8. Plan wdrożenia i funkcjonowania projektu 8. 1 Struktura wdrażania przedsięwzięcia, zestawienie i harmonogram niezbędnych działań, w tym instytucjonalnych i administracyjnych w celu wdrożenia przedsięwzięcia 8. 2. Struktura organizacyjna JRP 8. 3. Koszty wdrażania przedsięwzięcia 8. 4. Proponowany zakres kontraktów, procedury kontraktowe, harmonogram ogłaszania i podpisywania kontraktów 8. 5. Harmonogram realizacji przedsięwzięcia oraz planu płatności 8. 6. Opis struktury organizacyjnej i własnościowej po realizacji przedsięwzięcia Cel rozdziału: określenie struktury, kosztów wdrażania i harmonogramu realizacji przedsięwzięcia oraz struktury organizacyjnej 25

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 9. Plan finansowania przedsięwzięcia 9. 1 Struktura i źródła finansowania kosztów kwalifikowanych i niekwalifikowanych przedsięwzięcia z podziałem na lata realizacji inwestycji 9. 2. Przewidywane sposoby i ocena realności pozyskania zabezpieczeń dla zwrotnych źródeł finansowania inwestycji Cel rozdziału: przedstawienie źródeł finansowania 26

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 10. Analiza finansowa 10. 1 Przyjęte założenia makroekonomiczne, metodyka analizy 10. 2 Prognoza przychodów i kosztów w analizowanym okresie dla wariantu inwestycyjnego i bezinwestycyjnego, projekcja sprawozdań finansowych 10. 3 Założenia do analizy luki finansowej i analizy efektywności 10. 4 Obliczenia poziomu wsparcia środkami pomocowymi 10. 5 Analiza efektywności przedsięwzięcia, obliczenie NPV i IRR 10. 6 Ocena wyników analizy finansowej, sporządzenie analizy wskaźnikowej Cel rozdziału: prezentacja analizy finansowej – tj. analizy rentowności i trwałości finansowej oraz określenie poziomu wsparcia środkami pomocowymi 27

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 11. Analiza społeczno – ekonomiczna 11. 1 Metodyka analizy 11. 2 Analiza społeczno – ekonomicznych kosztów 11. 3 Analiza społeczno – ekonomicznych korzyści 11. 4 Ekonomiczna stopa zwrotu (ERR) i zaktualizowana ekonomiczna wartość netto (ENPV) 11. 5 Skutki przedsięwzięcia dla zatrudnienia 11. 6 Niemierzalne korzyści i koszty przedsięwzięcia Cel rozdział: analiza społecznych kosztów i korzyści realizacji projektu – uzasadnienie ekonomiczne projektu 28

Zakres Studium Wykonalności w świetle obowiązujących przepisów i wytycznych 12. Analiza wrażliwości i ryzyka 12. 1 Analiza wrażliwości 12. 2 Analiza ryzyka Cel rozdziału: identyfikacja możliwych ryzyk i wrażliwości projektu na zmiany w celu identyfikacji ewentualnych działań korygujących i zaradczych 29

Algorytm pracy nad Studium Wykonalności n n n Analiza otoczenia i stanu istniejącego (analiza danych istniejących) Analiza problemów – przyczyn i skutków Określenie i analiza możliwych rozwiązań Analiza opcji techniczno – lokalizacyjnych wybranego rozwiązania Określenie optymalnego zakresu projektu Analiza instytucjonalna – analiza możliwości wdrożenia (analiza danych istniejących) Plan wdrożenia Plan funkcjonowania Analiza uwarunkowań środowiskowych Analiza finansowa Analiza ekonomiczna Analiza wrażliwości i ryzyka 30

Najbardziej istotne elementy SW Na podstawie Studium Wykonalności musimy wiedzieć: n Kto? n Co? n Jak? n Za ile i z czego? n Kiedy? n Po co? Zamierza zrealizować oraz jak to będzie funkcjonować. 31

Zasady analizy finansowej i ekonomicznej Obowiązujące dokumenty dotyczące sporządzania analizy finansowej i ekonomicznej n Główne reguły i zasady dotyczące sporządzania analiz n Wymogi związane z okresem programowania 2007 -2013 n 32

Obowiązujące dokumenty dotyczące sporządzania analizy finansowej i ekonomicznej n Podstawa prawna rozporządzenie ogólne 1083/2006 Ø rozporządzenie 1083/2006, art. 55: „ (…) Kwalifikowalne wydatki na projekty generujące dochód nie przekraczają bieżącej wartości kosztu inwestycji pomniejszonej o bieżącą wartość dochodu netto z inwestycji w danym okresie odniesienia (…)” Ø część E i H. 2 załącznika XXI do rozporządzenia 1828/2006 algorytm wyliczania dofinansowania (stosować należy nie tylko dla dużych projektów) Ø 33

Obowiązujące dokumenty dotyczące sporządzania analizy finansowej i ekonomicznej n n Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych: Przewodnik (Fundusz Strukturalny - EFRR, Fundusz Spójności i ISPA); dokument opublikowany w 1997 roku, (tłumaczenie polskie z 2005 roku); Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzenia analizy kosztów i korzyści (Dokument Roboczy KE nr 4; Okres programowania 2007 -2013); Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 -2013: Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód; Dokumenty związane z funduszem/programem; ü ü ü n Program operacyjny; Uszczegółowienie programu; Wytyczne dotyczące kwalifikowalności kosztów; Inne ważne. 34

Główne reguły i zasady dotyczące sporządzania analiz Pojęcie analizy finansowej n n Analiza mająca na celu pokazanie rentowności projektu. „Celem analizy finansowej jest wykazanie, iż zapewnione środki finansowe będą wystarczające na sfinansowanie kosztów projektu w okresie jego realizacji, a następnie eksploatacji” (zgodnie z wytycznymi). Analiza finansowa ma na celu wykorzystanie danych o prognozowanych przepływach pieniężnych w ramach projektu w celu wyliczenia odpowiednich wskaźników rentowności (stóp zwrotu). Ma odpowiedzieć na pytanie czy projekt wymaga współfinansowania (dotacja UE nie powinna przekraczać kwoty niezbędnej do zapewnienia równowagi finansowej projektu, tak aby uniknąć finansowania w wysokości większej niż to potrzebne). 35

Główne reguły i zasady dotyczące sporządzania analiz Cele analizy finansowej w aspekcie funduszy UE Dokonanie oceny finansowej rentowności inwestycji oraz kapitału własnego (krajowego) n Określenie właściwego (maksymalnego) wkładu z funduszy n Weryfikacja trwałości finansowej projektu n 36

Główne reguły i zasady dotyczące sporządzania analiz Podstawowe zasady analizy finansowej n n n Jest prowadzona z punktu widzenia podmiotu realizującego projekt, metodą przyrostu (różnica pomiędzy kontynuacją stanu obecnego, a stanem projektowym). Dotyczy przyszłości – musi zostać oparta o założenia. Jest sporządzana w jednostkach pieniężnych [PLN, EUR]. Jest oparta o rzeczywiste przepływy środków pieniężnych – cash flow (nie pieniężne pozycje rachunkowe – amortyzacja, rezerwy na pokrycie nieprzewidzianych wydatków – nie mogą być przedmiotem analizy). Analiza kosztów i korzyści – podstawowa metoda analizy. 37

Główne reguły i zasady dotyczące sporządzania analiz Pojęcie analizy ekonomicznej n Celem analizy ekonomicznej jest ocena oczekiwanego wpływu projektu na obszar społeczno – gospodarczy, na który będzie oddziaływać projekt w okresie realizacji i po jego zakończeniu. n Za pomocą analizy ekonomicznej dąży się do sprawdzenia czy inwestycja jest uzasadniona z ogólnospołecznego punktu widzenia. 38

Główne reguły i zasady dotyczące sporządzania analiz Podstawowe zasady analizy ekonomicznej n n n przeprowadzona z punktu widzenia całego społeczeństwa, a nie beneficjenta, uwzględnia koszty i korzyści zewnętrzne, uwzględnia wszelkie zniekształcenia o charakterze np. podatkowym, które mają wpływ na rzeczywistość, wskazuje efektywność ekonomiczno-społeczną inwestycji, wymagana dla dużych projektów w pełnym zakresie (przeliczenie na euro), dla mniejszych może mieć charakter analizy jakościowej. 39

Główne reguły i zasady dotyczące sporządzania analiz Analiza ekonomiczna – analiza finansowa n n n Analiza finansowa kosztów– korzyści określa zyskowność (rentowność) projektu. Analiza ekonomiczna kosztów– korzyści szacuje wydajność/sprawność. Zbudowana na podstawie analizy finansowej kosztów– korzyści. Jest odbiciem analizy finansowej, ale w sferze cen ekonomicznych. Analiza ekonomiczna koryguje analizę finansową kosztów-korzyści poprzez zmianę cen rynkowych na ceny ekonomiczne. 40

Wymogi związane z okresem programowania 2007 -2013 Odniesienie do okresu programowania 2004 - 2006 n n n Te same zasady obliczania poziomu dofinansowania dla FS i EFRR; Rozróżnienie pomiędzy „projektami dużymi” i projektami nie będącymi projektami dużymi mające na celu uproszczenie analizy Wprowadzenie wymogu sporządzania analizy wrażliwości i ryzyka Definicja „części” przyjętego modelu – założenia, obliczenia, wyniki Skorygowana metoda obliczania luki w finansowaniu: Różnicowaniu polega poziom wydatków kwalifikowanych, a nie poziom dofinansowania, ¨ UE finansuje tylko max. 85% luki, a nie 100% luki, ¨ Zasadę stosuje się do każdego poziomu dochodów a nie tylko „dochodów znaczących”, ¨ 41

Model ekonomiczny (finansowy) n n Cel: narzędzie decyzyjne - ocenić opłacalność pomysłu, projektu inwestycyjnego, wiarygodność firmy; zbadać spójność zakładanych działań z deklarowanymi do uzyskania celami; narzędzie wewnętrzne, lub jako instrument mający zachęcić bank, inwestora… podmiot przyznający dotację Przejrzysty opis projektu (podmiotu): q projektu – jeśli celem jest ocena sensowności inwestycji, q podmiotu – jeśli celem jest ocena trwałości inwestycji. Zmienne wejściowe (inputs) zależne i niezależne od podmiotu wyraźnie wyodrębnione i określone. Przejrzysty i uzasadniony ekonomicznie opis mechanizmów - dane wyjściowe przekształcone w zmienne wyjściowe (outputs). 42

Model ekonomiczny (finansowy) – przykład n n n Projekt zbudowania sieci kanalizacji sanitarnej na obszarze całej gminy Głuchułów Cel: narzędzie decyzyjne dla organów decyzyjnych gminy o realizacji (lub nie) inwestycji z wykorzystaniem środków UE Ćwiczenie: zakwalifikować zmienne do jednej z kategorii (1. niezależna zmienna wejściowa, 2. zmienna wejściowa zależna od Gminy, 3. zmienna wynikowa, 4. zmienna nie musi być uwzględniona w modelu: q q q q Poziom opłat za odbierane ścieki …? Liczba mieszkańców ? Liczba zakładów przemysłowych? Liczba turystów? Ilość ścieków wytwarzanych przez osobę w gospodarstwie domowym? Ilość pojazdów przejeżdżających przez teren Gminy drogą krajową? Możliwa do uzyskania wartość dofinansowania środkami UE? 43

Analiza finansowa 44

Analiza finansowa – podstawy ekonomiczne Rozróżnienie pomiędzy nakładami, kosztami, wydatkami n n n Aktywa – środki trwałe, należności, gotówka W momencie realizacji inwestycji (zakupu urządzenia, nieruchomości) zamieniamy jedne aktywa na inne, nie występują koszty – chociaż mamy wydatki W rachunkowości - koszty związane ze środkami trwałymi uznaje się dopiero wówczas, kiedy majątek podlega amortyzacji (odpisy amotyzacyjne nie wiążą się z wydatkiem, są niezależne od nakładów na naprawy itp. ) Nakłady 2007 100 2008 2009 2010 Koszty Wydatki 100 20 + 5 (oper. ) 5 10 20 +5 15 24 +5 … 5 45

Etapy prowadzenia analizy finansowej 1. 2. 3. 4. Określenie założeń do analizy finansowej Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej – dokonanie oceny finansowej rentowności inwestycji (FNPV/C, FRR/C, FNPV/K, FRR/K) Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania EFRR - metoda luki finansowej Analiza finansowej trwałości projektu (realizacja i eksploatacja) 46

Etap 1 – założenia do analizy finansowej Horyzont czasowy n n Okres na który prowadzona jest analiza. Dla projektów środowiskowych (na podstawie Wytycznych MRR) ¨ Projekty wodno – ściekowe – minimum 25 lat ¨ Projekty odpadów stałych – minimum 15 lat 47

Etap 1 – założenia do analizy finansowej Jednostka miary a) Ceny n Analiza finansowa może zostać wykonana w cenach stałych (nie uwzględniamy wpływu inflacji na ceny) lub cenach zmiennych. n Fakt nie uwzględnienia inflacji nie oznacza, że ceny w całym okresie projekcji pozostaną takie same (np. koszty robocizny). n Wpływ PKB na ceny – wzrost PKB wpływa na zmianę struktury popytu. n Koszty i przychody operacyjne powinny być wyrażone bez podatku VAT. 48

Etap 1 – założenia do analizy finansowej b) Czas n Wpływy/wypływy dzisiaj są więcej warte niż w przyszłości. n Przy ocenie projektów należy uwzględnić wartość pieniądza w czasie - proces zwany dyskontem. n PV = FVt / (1+d)t d - stopa dyskontowa FVt - przepływ w okresie t PV – obecna wartość przyszłych przepływów gotówkowych w okresie t 49

Etap 1 – założenia do analizy finansowej Stopa dyskontowa Wybór odpowiedniej stopy dyskontowej n Dyskonto przyszłych przepływów gotówkowych daje możliwość oszacowania ich na chwilę obecną. n Stopa przy której dyskontuje się przyszłe przepływy gotówkowe jest równa stopie jaką można uzyskać przy alternatywnej inwestycji (tzw. koszt kapitału utraconych możliwości). n Standardowo stosowana praktyka polega na użyciu realnej stopy zwrotu (tj. nominalnej stopy zwrotu pomniejszonej o oczekiwaną inflację) z obligacji państwowych o okresie wykupu równym horyzontowi czasowemu projektu. n Do sporządzenia analizy finansowej dla funduszy UE przyjmujemy stopę dyskontową podaną przez Instytucję Zarządzającą (5% lub 8%). 50

Czynnik czasu q q W przypadku wielu lat, dyskontowanie się kumuluje, zgodnie z zasadą dla procentu składanego Dzięki stopie dyskontowej możliwe jest sprowadzenie kwot z różnych lat do wspólnego mianownika i dodanie – uzyskując całkowitą wartość dochodów lub kosztów niedysk. d = 3% d = 5% d = 8% 2008 100 97, 1 95, 2 92, 6 2009 100 94, 3 90, 7 85, 7 2010 100 2011 -2025 100 91, 5 … 86, 4 … 79, 4 … 2026 100 57, 0 39, 6 23, 2 2027 100 55, 4 1488 37, 7 1246 21, 5 982 SUMA (2007) - Bieżąca wartość inwestycji 51

Analiza Finansowa Baza do porównania n n Analizę finansową prowadzimy w stosunku do kontynuacji stanu obecnego. Projekt = stan obecny – stan projektowany. 52

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Przepływy gotówkowe n n Przepływy gotówkowe – wpływy/wypływy Przepływy gotówkowe są podstawą określenia wskaźników rentowności Prognoza przyszłych przepływów gotówkowych projektu musi zostać wykonana dla rocznych przedziałów czasowych dla całego horyzontu czasowego. Przyszłe okresy gotówkowe muszą zawierać informacje o przychodach i wydatkach projektu w ujęciu pieniężnym. 53

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Finansowe wypływy gotówkowe zawierają: n n Koszty inwestycyjne Koszty operacyjne Wypływy gotówkowe nie zawierają: amortyzacji, rezerw na przyszłe wydatki odtworzeniowe, zobowiązań warunkowych, kosztów utopionych. 54

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Finansowe wpływy gotówkowe zawierają: n przychody ze sprzedaży produktów i usług; n wartość rezydualną. 55

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Wartość rezydualna - wartość aktywów trwałych na koniec okresu funkcjonowania projektu. Wartość rezydualna projektu – metody szacowania: n Oszacowanie pozostałej wartości (rezydualnej) inwestycji przy wykorzystaniu wiedzy i założeń inżynierskich/księgowych. n Oszacowanie zdyskontowanych wartości każdego przyszłego przychodu netto po okresie projekcji oraz na koniec okresu ekonomicznego życia projektu. n Bezpośrednie oszacowanie wartości rynkowej inwestycji. 56

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Wskaźniki oceny projektu Zaktualizowana wartość netto (NPV) – suma bieżących wartości wszystkich przyszłych przepływów gotówkowych. NBt – różnica pomiędzy przychodami a kosztami w okresie t , r – stopa dyskontowa. 57

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) n Maksymalna stopa dyskontowa przy której projekt będzie do zaakceptowania (opłacalny). n Stopa przy której przepływy gotówkowe dają zerową wartość NPV. NBt – różnica pomiędzy przychodami a kosztami w okresie t, r – IRR. 58

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej n Wskaźnik Koszty / Przychody (C/B) Bierzemy pod uwagę sumę zdyskontowanych korzyści oraz wydatki (w okresie projekcji), a nie absolutne wartości. Bt - przychody w okresie t, Ct - wydatki w okresie t, r - stopa dyskontowa. 59

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Wskaźniki wymagane n n FNPV/C – finansowa bieżąca wartość netto inwestycji FRR/C – finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji FNPV/K – finansowa bieżąca wartość netto kapitału własnego/krajowego FRR/K – finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z kapitału własnego/krajowego 60

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej n Kryteria wyboru (podejście metodologiczne – rynek komercyjny) NPV (FNPV/C; FNPV/K) dodatnie (większe od zera) oznacza, że przychody wygenerowane przez projekt są większe niż wydatki – projekt jest wykonalny, do zaakceptowania. n Jeżeli projekt ma IRR (FRR/C; FRR/K) większą niż stopa dyskontowa, która pokrywa koszt kapitału utraconych korzyści, projekt należy uznać za atrakcyjny. n Wskaźnik B/C większy od jedności – zdyskontowane przychody z projektu przewyższają zdyskontowane wydatki – projekt jest finansowo wykonalny. 61

Etap 2 - Ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej Kryteria wyboru (aspekt funduszy UE – dokument roboczy nr 4) Dla projektu wymagającego wkładu Funduszy wskaźnik FNPV/C powinien mieć wartość ujemną, a FRR/C wartość niższą od stopy dyskontowej użytej w analizie. Wymóg powyższy nie ma zastosowania w odniesieniu do inwestycji podlegających zasadom pomocy publicznej. 62

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS Projekt generujący dochód rozumiany jest zgodnie z art. 55 ust. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ust. 1 jako jakąkolwiek operację obejmującą inwestycję w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających lub jakakolwiek operację pociągającą za sobą sprzedaż gruntów lub budynków lub dzierżawę gruntów lub najem budynków lub jakiekolwiek inne odpłatne świadczenie usług. 63

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS Art. 55 ust. 2 Rozporządzenia przyjmuje metodę luki w finansowaniu jako podstawę obliczania dotacji UE, przewidując, iż wydatki kwalifikowane nie mogą przekraczać bieżącej wartości kosztu inwestycji pomniejszonej o bieżącą wartość dochodu netto z inwestycji. 64

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS Istota „luki w finansowaniu” n „luka w finansowaniu” w danym projekcie oznacza zdyskontowaną część kosztu inwestycji, która nie jest pokryta dochodem netto z projektu, n „luka” i poziom dofinansowania określany jest przez wzór matematyczny (dokument roboczy nr 4, str. 13), n zastosowanie „luki” gwarantuje, iż projekt będzie miał zasoby wystarczające na jego realizację i pozwala uniknąć przyznania nienależnych korzyści odbiorcy pomocy, czyli finansowania projektu w wysokości większej niż to konieczne. 65

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS n n Podstawowe zasady stosuje się do wszystkich projektów, niezależnie od wielkości dochodu stosuje się jednakowo do wszystkich projektów, niezależnie od funduszu obniża się poziom wydatków kwalifikowanych, a nie stopę dofinansowania 66

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS Ustalenie struktury finansowania Koszty kwalifikowane + koszty niekwalifikowane = koszty całkowite FS + udział własny (środki publiczne) + środki własne na wydatki niekwalifikowane + (kredyt/pożyczka) 67

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS 1. Wyliczenie stopy luki finansowej, tj. n n Wyliczenie wartości bieżącej dochodów (przychody – koszty operacyjne + wartość rezydualna) Odniesienie jej do wartości bieżącej inwestycji 2. Określenie „kwoty decyzji”, tj. n Pomnożenie kosztów kwalifikowanych przez stopę luki finansowej 3. Określenie maks. kwoty dofinansowania: n Pomnożenie „kwoty decyzji” przez stopę dofinansowania z priorytetu/działania (najczęściej – 85%) 68

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS Luka w finansowaniu, luka finansowa - ta część nakładów, której nie da się sfinansować z przyszłych dochodów nakłady dochód D = 8% 2008 -1000 -925, 9 2009 -500 -428, 7 2010 100 20112025 100 79, 4 … 2026 100 2027 100 Wartość bieżąca Nakłady: (1500) 1354, 6 Dochód: 803, 5 Luka: 551, 1 Stopa luki: 41% - 551 69

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS Wartość kosztów kwalifikowanych 100 Stopa luki 80% Stopa priorytetu 85% Wydatki kwalifikowane 80 Wydatki beneficjenta 32 Kwota dofinansowania 68 70

Etap 3 - Określenie rzeczywistego (właściwego) poziomu dofinansowania FS q Beneficjent musi ponieść 15% wydatków kwalifikowanych (czyli luki finansowej) oraz 100% wydatków wykraczających poza lukę • Przykład: • • Wartość projektu: 100 mln euro Stopa luki finansowej 70% Wydatki kwalifikowane 70 mln euro, wydatki niekwalifikowane 30 mln euro Stopa dofinansowania priorytetu/działania: 85% (Dofinansowanie = 100 mln * 70% * 85% = 59, 5 mln) 71

Podstawowe zasady q q q Wszystkie projekty mają jednakowy poziom dofinansowania odnoszący się do wydatków kwalifikowanych; poziom ten jest odzwierciedlony w tabelach finansowych programu / działania. Każdy projekt ma indywidualnie wyliczaną „kwotę decyzji”, zależną od dochodów – która określa maksymalny poziom wydatków kwalifikowanych. Wydatki wykraczające poza lukę finansową nie są kwalifikowane (nie podlegają dofinansowaniu). 72

Definicje pojęć q Dochód, dochód netto § § § Obejmuje wyłącznie koszty i przychody o charakterze finansowym (cash flow, ujęcie kasowe) oraz tzw. wartość rezydualną Jest różnicą pomiędzy przychodami a kosztami operacyjnymi (wprawdzie w wersji angielskiej są ‘revenue generating projects’, ale poziom dofinansowania jest obniżany wyłącznie w przypadku wystąpienia dochodu, nie przychodu) Wyliczany jest dla projektu, a nie dla całego przedsięwzięcia Nie jest dochodem w rozumieniu ustawy o rachunkowości Najbliższe pojęcie: wartość bieżąca salda przepływów pieniężnych 73

Definicje pojęć q Kwota decyzji § „Kwota do której stosowana jest stopa współfinansowania” (dla dużych projektów – art. 41 ust. 2). § Maksymalna wartość wydatków kwalifikowanych dla projektu, powstała po zastosowaniu stopy luki finansowej do kwoty kosztów kwalifikowanych. 74

Definicje pojęć Wydatki kwalifikowane (art. 55 ust. 2) „ Kwalifikowalne wydatki na projekty generujące dochód nie przekraczają bieżącej wartości kosztu inwestycji pomniejszonej o bieżącą wartość dochodu netto z inwestycji” q q q Odnoszą się do wartości zdyskontowanej: ponieważ inwestycja zazwyczaj realizowana może być przez kilka lat, zazwyczaj wartość wydatków kwalifikowanych (wartość bieżąca) jest niższa niż wartość kwalifikowanych kosztów inwestycji. Wykorzystuje się je wyłącznie dla wyliczenia poziomu luki finansowej (w %). Praktyczne zastosowanie art. 55 odnosi się do „kwoty decyzji”. 75

Wyliczenie poziomu luki finansowej q q Brane są pod uwagę zarówno koszty niekwalifikowane, jak i kwalifikowane (w tym poniesione poza okresem kwalifikowalności), Brane są pod uwagę wyłącznie elementy związane z przepływami finansowymi oraz wartość rezydualną, nie bierze się pod uwagę tworzonych rezerw, w szczególności rezerwy wykonania, gdyż nie wiążą się bezpośrednio z wydatkowaniem środków (chyba, że są to wydatki dotyczące gwarancji, zabezpieczeń, itp. ) Finansowa stopa dyskontowa 5% w cenach stałych (stopa rzeczywista), 8% w bieżących (stopa nominalna) Analizę przeprowadza się dla projektu 76

Wyliczenie poziomu luki finansowej q Okres odniesienia przyjęty na potrzeby analizy rozumiany jest jako okres, za który należy sporządzić prognozę przepływów pieniężnych generowanych przez projekt, licząc od roku poniesienia pierwszych wydatków związanych z faktyczną realizacją projektu. q Okresy odniesienia w sektorach: § Gospodarka wodno-ściekowa – min. 25 lat § Odpady – min. 15 lat § Energetyka 15 -25 lat § Koleje – 30 lat § Porty morskie i lotnicze – 25 lat § Drogi 25 -30 lat § Przemysł – 10 lat 77

Wyliczenie poziomu luki finansowej q q Najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne (stopa wzrostu PKB, wskaźnik inflacji, stopa realnego wzrostu płac) powinny być oparte o ujednolicone pomiędzy projektami założenia VAT powinien być uwzględniony zgodnie z zasadami jego kwalifikowalności (tj. pomimo, że inne wydatki niekwalifikowane są uwzględniane, VAT odzyskiwalny nie jest uwzględniany) W przypadku odrębnego operatora i właściciela infrastruktury, dokonuje się skonsolidowanej analizy Wspólna luka, możliwe odrębne założenia, dla projektów grupowych 78

Inwestycje modernizacyjne q q q Dochodem jest wyłącznie różnica pomiędzy dochodami w ramach obecnie istniejącej infrastruktury (wariant „ 0”) a dochodami po zrealizowaniu inwestycji Na dochód wpływają zarówno zmiany przychodów, jak i zmiany kosztów operacyjnych Przykład (ceny stałe) (wariant 0, inwestycyjny, projekt): Koszty 0 1 P Przychód 0 1 P Projekt Ʃ 2010 30 30 0 2010 100 80 -20 2011 -15 30 50 -20 2011 -15 100 130 30 2011 -15 10 2016 -26 30 50 -20 2016 -26 100 150 50 2016 -26 30 79

E. 1. 2 Główne elementy i parametry (N - niedyskontowany, D - dyskont. ) Wart. niezdyskontowana Wart. dyskontowana 1 Okres odniesienia (lata) 20 2 Fin. stopa dysk. (%) 5 (rzecz. ) 3 Łączny koszt inwestycji (PLN, N) 4 Łączny koszt inwestycji (PLN, D) 5 Wartość rezydualna (PLN, N) 6 Wartość rezydualna (PLN, D) 7 Dochody (PLN, D) 1060 8 Koszty operacyjne (PLN, D) 540 9 Dochód netto = (7) - (8) + (6) 558 10 Wydatki kwal. (art. 55 ust. 2) = (4) – (9) 797 11 Luka w finansow. (%) = (10) / (4) 1500 1355 100 38 58, 82 80

Wyliczenie poziomu dofinansowania – przykład q q q q Koszty całkowite (bez rezerwy wykonania) = 1500 Koszty kwalifikowane (bez rezerwy wyk. ) = 1200 Rezerwa wykonania = 10% * 1200 = 120 Stopa luki = 58, 82% (z poprzednich wyliczeń) Kwota decyzji = 58, 82% * 1320 = 776 Stopa dofinansowania dla działania = 70% Kwota dofinansowania = 70% * 776 = 543 81

Przykład q q q 2007 2008 2009 Okres odniesienia – 3 lata (dla łatwego rachunku) Moment sporządzania analizy – 2007 r. Wartość rezydualna (2009) – 100 Stopa dyskontowa – 5% Tylko 80% nakładów jest kosztem kwalifikowanym (koszt kwalifikowany w nawiasie w tabeli poniżej) Niezdyskontowane Zdyskontowane Nakłady 1000 (800) 500 (400) Koszty op. Przychód 0 0 -10 50 0 -20 100 Nakłady Koszty op 1000, 0 (800) 0, 0 476, 2 (380, 95) -9, 5 0, 0 -18, 1 Przychód 0, 0 47, 6 90, 7 82

Przykład E. 1. 2 Główne elementy i parametry (N - niedyskontowany, D - dyskont. ) Wart. niezdyskontowana Wart. dyskontowana 1 Okres odniesienia (lata) 3 2 Fin. stopa dysk. (%) 5 3 Łączny koszt inwestycji (PLN, N) 4 Łączny koszt inwestycji (PLN, D) 5 Wartość rezydualna (PLN, N) 6 Wartość rezydualna (PLN, D) 90, 7 7 Dochody (PLN, D) 138, 3 8 Koszty operacyjne (PLN, D) 27, 6 9 Dochód netto = (7) - (8) + (6) 201, 4 10 Wydatki kwal. (art. 55 ust. 2) = (4) – (9) 1274, 8 11 Luka w finansow. (%) = (10) / (4) 1500 1476, 2 100 86, 36 83

Etap 4 Analiza finansowej trwałości projektu Analiza zasobów finansowych - Należy wykazać, iż założone źródła finansowania projektu wystarczą na pokrycie wszystkich wydatków dotyczących projektu w okresie realizacji i eksploatacji. - Sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych beneficjenta/ projektu. 84

Etap 4 Analiza finansowej trwałości projektu Analiza sytuacji finansowej beneficjenta n Analiza historycznych sprawozdań finansowych beneficjenta, n Prognoza sprawozdań finansowych beneficjenta. 85

Arkusz kalkulacyjny (np. Excel) q Podstawowe narzędzie pozwalające dokonać obliczeń w trakcie oceny analizy finansowej przedsięwzięcia Możliwość dokonywania jednoczesnych operacji nawet na tysiącach wierszy i szybkiego poprawienia w przypadku zmiany założeń Dobry model: q q § § Ma wyraźnie wyodrębnione założenia (najlepiej w odrębnym arkuszu lub arkuszach) i wskazane komórki, w których wprowadza się dane Automatycznie dokonuje aktualizacji w przypadku zmian kluczowych danych wejściowych Pozwala w przejrzysty sposób prześledzić mechanizm i formuły obliczeń (ma jasno opisane wiersze i kolumny, zawiera niezbędne komentarze itp. ) W wyraźny sposób uwzględnia ryzyko 86

Analiza finansowa - Podsumowanie q q q Analiza projektu powinna się opierać na w miarę realistycznym modelu ekonomicznym (finansowym), który powinien starać się objąć najistotniejsze czynniki wpływające na projekt; ze względu na zróżnicowanie projektów, tylko bardzo podobne projekty mogą opierać się o identyczny model. Na wynik ma wpływ czynnik czasu. Przy ocenie modelu należy sprawdzić w szczególności tendencję do zbytniego optymizmu. Przejrzysty model powinien prześledzić przyjęte założenia i ich kompletność. Prognozy ekonomiczne mające wpływ na wynik będą obarczone ryzykiem – jeśli w przyszłości się niedokładnie sprawdzą, nie będzie to świadczyło, że są nieprawidłowe. 87

Analiza ekonomiczna 88

Etapy prowadzenia analizy ekonomicznej 1. Określenie założeń do analizy ekonomicznej. 2. Przejście z cen rynkowych na ceny ekonomiczne. 3. Określenie wskaźników oceny ekonomicznej projektu (wskaźników efektywności – ENPV, ERR). 4. Inne metody analizy ekonomicznej – analiza wielokryterialna, analiza jakościowa. 89

Etap 1 – założenia do analizy ekonomicznej Metoda analizy ekonomicznej n Określenie zakresu/metody analizy ekonomicznej: ¨ analiza kosztów i korzyści, ¨ analiza wielokryterialna, ¨ analiza jakościowa. 90

Etap 1 – założenia do analizy ekonomicznej Horyzont czasowy n Okres, na który prowadzona jest analiza: ¨ Zgodny z okresem prowadzenia analizy finansowej. 91

Etap 1 – założenia do analizy ekonomicznej a) b) Jednostka miary Analiza kosztów i korzyści: ¨ określana w jednostkach pieniężnych [PLN, EUR], w cenach stałych. Analiza wielokryterialna: ¨ przypisanie do zmiennych ocen punktowych i wag oraz określenie wpływu (ocena punktowa x waga). c) Analiza jakościowa: ¨ forma opisowa; ¨ w miarę możliwości dążymy do kwantyfikacji efektów (korzyści) w jednostkach naturalnych. 92

Etap 1 – założenia do analizy ekonomicznej b) Czas n Przy ocenie projektów należy uwzględnić wartość pieniądza w czasie - proces zwany dyskontem (dla analizy ekonomicznej metodą kosztów i korzyści wyrażonej w jednostkach pieniężnych). n PV = FVt / (1+d)t d - stopa dyskontowa, FVt - przepływ w okresie t, PV – obecna wartość przyszłych przepływów gotówkowych w okresie t. 93

Etap 1 – założenia do analizy ekonomicznej Stopa dyskontowa Wybór odpowiedniej stopy dyskontowej – Społeczna stopa dyskontowa n Wartość na poziomie równym lub wyższej od finansowej stopy dyskontowej. n KE sugeruje społeczną stopę dyskontową na poziomie 5, 5% dla Państw objętych pomocą Funduszu Spójności. n Do sporządzenia analizy ekonomicznej dla funduszy UE przyjmujemy stopę dyskontową podaną przez Instytucję Zarządzającą. 94

Etap 2 – od cen rynkowych do cen ekonomicznych Od ceny rynkowej do ceny ekonomicznej Aby przekształcić ceny rynkowe na ceny ekonomiczne należy dokonać następujących korekt: n fiskalnych, n zewnętrznych, n uwzględniających zniekształcenia rynku. 95

Etap 2 - Korekty fiskalne n Korekty te mają na celu eliminacje z przepływów finansowych pozycji, które stanowią przepływ pomiędzy beneficjentem, a budżetem publicznym. n Korekty fiskalne poleją na eliminacji z przepływów: ¨ podatków pośrednich – VAT, także w sytuacji gdy VAT jest pozycją kosztową; ¨ subwencji oraz innych transferów płatności, subwencji na pracowników. 96

Etap 2 - Korekty zewnętrzne n Korekty mające na celu ustalenie wartości korzyści i kosztów zewnętrznych nie ustalonych w analizie finansowej. n Należy dążyć do uwzględnienia wszystkich kosztów lub korzyści społecznych jakie przechodzą z analizowanego projektu na inne podmioty. n Dążymy do wyrażenia kosztów/korzyści zewnętrznych w jednostkach pieniężnych. 97

Etap 2 - Korekty zewnętrzne – przykłady Społeczne korzyści zewnętrzne n n n Niższy stopień ładunków zanieczyszczeń kierowanych do wód. Wydłużenie przewidywanej długości życia dzięki poprawie wyposażenia obiektów ochrony zdrowia w sprzęt medyczny. Powstanie nowych podmiotów gospodarczych. Powstanie nowych miejsc pracy. Wzrost liczby ludzi z wyższym wykształceniem w regionie/kraju. 98

Etap 2 - Korekty zewnętrzne – przykłady Społeczne koszty zewnętrzne n Utrata produkcji rolnej z tytułu odmiennego przeznaczenia ziemi; n Wzrost kosztów usuwania ścieków; n Zajęcie danej powierzchni pod zakład unieszkodliwiania odpadów. 99

Etap 2 - Uwzględnienie zniekształceń rynku n Ceny rynkowe są ustalone na podstawie danych z niedoskonałych rynków; nie odzwierciedlają faktycznej wartości lub poniesionych kosztów. n Niedoskonałość cenowa może wystąpić w przypadku: 1. Produktów (wyroby/towary) – rynek międzynarodowy/krajowy. 2. Płac (płaca minimalna). 3. Ziemi/gruntów. 100

Etap 3 – Określenie wskaźników efektywności Projekt jest ekonomicznie uzasadniony gdy: n ENPV jest dodatnie (większe od zera); n EIRR jest większa niż stopa dyskontowa; n Wskaźnik B/C większy od jedności. 101

Etap 4 - Inne metody analizy ekonomicznej Analiza wielokryterialna n Metoda analizy uwzględniająca zmienne, których nie można ująć w pełnej analizie ekonomicznej – trudne do wyrażenia w jednostkach pieniężnych. n Odnosi się do wartościowania celów projektu. 102

Etap 4 - Inne metody analizy ekonomicznej Analiza wielokryterialna - Etapy analizy 1. 2. 3. 4. 5. 6. Wyrażenie celów projektu w zmiennych mierzalnych. Przypisanie celom projektu wag. Określenie kryteriów oceny. Oszacowanie skutków interwencji – przeprowadzenie oceny punktowej poszczególnych celów. Określenie wpływu – iloczyn oceny punktowej i przyjętych wag. Zsumowanie ocen punktowych. 103

Analiza wrażliwości i ryzyka § Zgodnie z art. . 40 lit e Rozporządzenia 1083/2006 w przypadku „dużych projektów” należy dokonać oceny ryzyka – przeprowadzić analizę wrażliwości i ryzyka. § Analiza wrażliwości i ryzyka dla inwestycji finansowanych z dotacji powinna być wykonana w odniesieniu do analizy trwałości finansowej § Zalecane są metody analizy: q Analiza wrażliwości powinna zbadać zmiany w saldach środków pieniężnych spowodowane zmianą istotnych parametrów; beneficjent powinien przeliczyć model uwzględniając różne scenariusze makroekonomicze – podstawowy i pesymistyczny. q Analiza ryzyka powinna mieć charakter jakościowy, gdzie ocenia się prawdopodobieństwo faktycznego wystąpienia danego ryzyka (niskie, średnie i wysokie) i określić okoliczności, które wywołają określoną sytuację 104

Dziękuję za uwagę Agencja EUROPOMOC tel. (22) 815 38 34 tel. kom. 0501 222 210 e-mail: biuro@agencjaeuropomoc. pl www. agencjaeuropomoc. pl 105