Metody aktywizujce i motywujce uczniw do uczenia si

Metody aktywizujące i motywujące uczniów do uczenia się Zebrały i opracowały: Anna Kosmenda, Krystyna Kudlińska

, , Słyszę i zapominam. Widzę i pamiętam. Robię i rozumiem’’ Konfucjusz

Cel: Uporządkujemy posiadaną przez wszystkich wiedzę na temat metod motywujących i aktywizujących uczniów do pracy na lekcjach, pomożemy nazwać stosowane metody i zapoznamy Was z kilkoma nowymi metodami Kryterium sukcesu: • Określam swoją rolę jako osoby motywującej ucznia do pracy • Potrafię nazywać stosowane przez siebie metody pracy z uczniami • wprowadzam nowo poznane metody do swojego warsztatu pracy

Jak sprawdzić czy cel został osiągnięty? • hospitacje, • obserwacje koleżeńskie, • ankieta skierowana do uczniów i nauczycieli.

MOTYWACJA - definicje NOWY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN; WARSZAWA 2003 Motywacja – bodziec, zachęta; motywacja do pracy, do nauki Motywować – mobilizować, zachęcać do czegoś; system płac powinien motywować do efektywnej pracy

Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca. Wszystko zależy od zachowania nauczyciela, który może określone reakcje uczniów wyzwolić lub zablokować. Im więcej zmysłów jest zaangażowanych w procesie uczenia się – tym uczenie jest bardziej efektywne

Ćwiczenie: Czynnik główny Przyczyny wpływające na czynnik główny Problem główny Czynnik główny Zadanie: WYPEŁNIJ POWYŻSZY SCHEMAT PRZY NASTĘPUJĄCYM PROBLEMIE GŁÓWNYM: Przyczyny wpływające na czynnik główny

Czynnik główny Przyczyny wpływające na czynnik główny Mała popularność metod aktywizujących wśród nauczycieli Czynnik główny Co sprawia, że metody aktywizujące są mało popularne? (czynnik główny)

Mała ilość godzin w tygodniu Słaba znajomość metod i technik aktywizujących brak przygotowania, brak chęci siatka godzin finanse niechęć związana z przygotowaniem (czas, pieniądze) konserwatyzm Niechęć do stosowania technik aktywizujących Mała popularność metod aktywizujących wśród nauczycieli ocenianie (czy sprawiedliwe) słaba znajomość metod większe zaangażowanie ucznia w lekcję Niechęć uczniów do pracy w takiej formie

METODA : RYBI SZKIELET • Nazwa pochodzi od formy graficznej przypominającej rybi szkielet. Inna nazwa to „schemat przyczyn i skutków”. • Służy poszukiwaniu przyczyn danego problemu, planowaniu działań, które mogą dać określone wyniki.

UKŁAD METOD NAUCZANIA

PODZIAŁ TECHIK NAUCZANIA Zmodyfikowany podział metod i technik nauczania

Zmodyfikowany podział metod i technik nauczania

JAK ZAPAMIĘTUJEMY ?

Podstawowe zasady dotyczące motywowania: 1. Motywacja człowieka oparta jest na wytworzonych opiniach dotyczących własnej wartości i zdolności. Na tej podstawie człowiek oczekuje sukcesu lub klęski (rozwija pozytywne lub negatywne uczucia). 2. Na kształtowanie motywacji mają wpływ czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. 3. Uczeń nie zawsze jest świadomy własnej roli w konstruowaniu prywatnego obrazu świata. 4. Uczeń jest w stanie zrozumieć zależność pomiędzy systemem własnych przekonań a możliwością wpływu na swoją motywację. 5. Motywacja jest wrodzona, dlatego należy ją wyzwalać (ułatwiać jej pojawienie się), a nie tworzyć.

Rola nauczyciela jako osoby motywującej 1. Pokaż uczniom, jak sposób myślenia wpływa na ich nastrój i motywację oraz jak mogą panować nad myślami. 2. Pomóż uczniom docenić samych siebie, poznać proces uczenia się oraz specyficzne czynności związane z nauką.

Rola nauczyciela jako osoby motywującej 3. Daj uczniom szansę realizacji takich celów nauki, jakie są dla nich ważne, wspomagaj ich naturalne tendencje do uczenia się i przejmowania odpowiedzialności za własną naukę. 4. Zachęcaj do podejmowania ryzyka w trakcie nauki, aby powstrzymać ewentualne negatywne skutki doświadczeń szkolnych (nuda, strach przed niepowodzeniem, wycofywanie się). 5. Stwórz klimat osobistego i emocjonalnego wsparcia, w którym każdy uczeń jest doceniany i szanowany.

Wskaźniki klimatu w klasie Pozytywne Spójność – uczniowie pomagają sobie, są przyjacielsko nastawieni do siebie. Różnorodność – uczniowie przejawiają różnorodne zainteresowania. Istnienie form – istnieją formalne reguły kierujące zachowaniem. Kooperacja – nauczyciel kładzie nacisk na współpracę uczniów. Troska – nauczyciele są wyczuleni na społeczne i emocjonalne potrzeby uczniów. Satysfakcja – uczniowie lubią pracę w klasie. Demokracja – uczniowie uczestniczą w podejmowaniu decyzji. Ukierunkowanie na cel – cele klasy są jasno określone

Wskaźniki klimatu w klasie Negatywne Posiadanie faworytów – nauczyciel traktuje pewnych uczniów lepiej niż innych. Trudność – zadania stawiane przed uczniami są zbyt trudne. Tarcia – wśród uczniów zdarzają się tarcia i napięcia. Współzawodnictwo – kładzie się nacisk na wzajemną rywalizację między uczniami. Kontrola społeczna – nauczyciele przedstawiają swe oczekiwania w sposób autokratyczny, nie uwzględniają potrzeb uczniów.

Jak mobilizować i angażować uczniów do nauki? Technika 1: Zdania podsumowujące Cel: Nauczenie uczniów formułowania ważnych dla nich wniosków oraz wyrobienie nawyku uczenia się na podstawie doświadczenia Opis: Nauczyciel prosi uczniów o dokończenie zdań zaczynających się, np. od zwrotów: „Dowiedziałem się, że…”, „Zaskoczyło mnie, że…”, „Dzisiaj nauczyłem się, że…”

Technika 2: Runda bez przymusu Cel: Umożliwienie każdemu uczniowi wypowiedzenia się oraz stworzenie sytuacji, w której uczeń odpowiedzialnie decyduje o sobie. Opis: Poproś każdego ucznia o zabranie głosu lub jeśli nie chce tego robić, powiedzenie „pasuję”.

Technika 3: Wymiana w parach Cel: Ćwiczenie wyrażania swoich poglądów i słuchania innej osoby. Opis: Uczniowie dobierają się w pary i dzielą swoimi poglądami. Technikę można zastosować aby: Wymienić opinie, Podzielić się tym co zrozumieli, Po postawieniu pytania, na które można udzielić wielu różnych odpowiedzi, W trakcie dyskusji.

Technika 4: Test powtórka Cel: Zaangażowanie wszystkich uczniów w powtórkę materiału i korygowanie błędów Opis: Nauczyciel zadaje pytania do omawianego wcześniej materiału, a uczniowie odpowiadają na nie pisemnie. Następnie nauczyciel podaje prawidłowe odpowiedzi, a uczniowie sami sprawdzają poprawność swoich rozwiązań/odpowiedz.

Technika 5: Głośne myślenie Cel: Pokazanie uczniom jak zazwyczaj przebiega proces myślowy i uświadomienie im, że nie zawsze jest to proces liniowy. Opis: Nauczyciel głośno myśli, rozwiązując jakiś problem. Głośne myślenie pokazuje uczniom proces dochodzenia do prawidłowego rozwiązania drogą kolejnych przymiarek, pomyłek, korygowania ich i innych etapów, przez które przechodzi się w myślach.

Technika 6: Szybkie tempo Cel: Niedopuszczanie do rozproszenia uwagi uczniów. Opis: Tempo pracy tak szybkie, by wszyscy uczniowie byli aktywnie zaangażowani w lekcję. Szybkie tempo zmusza do pełnego zaangażowania, mobilizuje uwagę. Aby je utrzymać komponuj lekcję, z krótkich części różniących się sposobem pracy i tematem.

Technika 7: Zasada „tylko raz” Cel: Zmobilizowanie uczniów do uważnego słuchania i kształtowanie w nich odpowiedzialności za siebie Opis: Nauczyciel oznajmia, że będzie wyjaśniał zagadnienie tylko jeden raz i uczniowie potrzebujący pomocy będą musieli wykorzystać swoją inteligencję, żeby sobie poradzić.

Jak podnosić poprzeczkę? Technika 4: Wybierz sobie pracę domową Cel: Rozwijanie w uczniach poczucia odpowiedzialności i zachęcanie ich do wysiłku. Opis: Uczniowie mogą wybrać rodzaj i zakres pracy domowej. Swoboda wyboru pracy to dla uczniów okazja do ćwiczenia się w podejmowaniu odpowiedzialnych decyzji.

Jak organizować pracę na lekcji? Technika 1: Zadania na dobry początek. Cel: Zajęcie uczniów konkretną pracą od samego początku lekcji Opis: Aby przywołać klasę do porządku, nauczyciel może zadać uczniom jakąś pracę zaraz po wejściu do klasy np. : 1. Zrobienie notatki, 2. Rozwiązanie zadań zapisanych na tablicy

Technika 2: Co dzisiaj robimy Cel: Nakłonienie uczniów do współpracy. Opis: Nauczyciel konsultuje z uczniami przygotowany przez siebie plan lekcji. W tej metodzie nie chodzi o ustalenie jakiegoś absolutnego porozumienia, ale o okazanie klasie uznania przez wysłuchanie propozycji uczniów , co powinno zachęcić ich do współpracy.

Technika 3: Dobrze że…, ale następnym razem Cel: Nauczenie uczniów analizowania i oceniania własnych zachowań w otwarty i konstruktywny sposób. Opis: Uczniowie analizują swoją pracę, zwracają uwagę na to, co było ich zdaniem dobre i co można by następnym razem zrobić inaczej. Technika odpowiednia do podsumowania lekcji lub partii materiału.

Jak uczyć samodzielnego myślenia? Technika 1: Uporządkuj Cel: Ćwiczenie umiejętności krytycznego myślenia. Opis: Porządkowanie elementów według określonych kategorii. Technikę tę można stosować w każdej dziedzinie wiedzy np. Pogrupuj w kategorie: Bitwy kampanii napoleońskiej (przegrane i wygrane) Wyrazy z „rz” wymiennym i z „rz” niewymiennym

Technika 2: Różnice i podobieństwa Cel: Ćwiczenie spostrzegawczości i umiejętności różnicowania. Opis: Znajdowanie różnic między obiektami. Technika 3: Streszczenia Cel: Ćwiczenie umiejętności myślenia w kategoriach ogólnych. Opis: Uczniowie robią streszczenie zadanego materiału.

Technika 4: Przewidywania Cel: Ćwiczenie umiejętności przewidywania. Opis: Uczniowie starają się przewidzieć dalszy opis wypadków. Z przewidywaniem łączy się umiejętność odrzucenia lub zaakceptowania wyniku zadania matematycznego. Brak tej umiejętności owocuje czasami absurdalnymi pomyłkami.

Technika 5: Jak można wytłumaczyć Cel: Doskonalenie umiejętności rozumowania przyczynowo-skutkowego. Opis : Uczniowie próbują wytłumaczyć dane zjawisko lub wydarzenie. Technika ta ma na celu wyrobienie nawyku zastanawiania się nad zależnością miedzy przyczyną i skutkiem.

Powtórzenie i ocenianie. Technika 1: Razem Cel: Zachęcanie uczniów, aby powtarzali razem, współpracując i ucząc się od siebie Sposób 1. Powtarzanie chórem Cel: Pomoc w pamięciowym opanowaniu materiału, a także zwiększenie zaangażowania uczniów i poziomu aktywności w klasie

Sposób 2. Nauka w parach Cel: Utrwalanie wiedzy oraz wzmacnianie więzi między uczniami. Opis : Powtarzanie w parach. Technika 2: Test powtórka Cel: Zaangażowanie wszystkich uczniów w powtórkę materiału i korygowanie błędów. Satysfakcja uczniów z pracy w szkole.

Technika 3: Twórcze sprawozdania Cel: Rozbudzenie zainteresowania, sprzyjającego uczeniu się u pozostałych uczniów. Opis: Urozmaicone formy sprawozdań. - Referaty jednominutowe Plakat lub model Skecz Inscenizacja Kolaż Opowiadanie

WYBRANE METODY AKTYWIZUJĄCE 1. Metaplan inaczej metoda cichej dyskusji Metoda stosowana przy rozwiązywaniu zadań problemowych i konfliktowych. Najczęściej stosuje się ją przy poprawie pracy klasowej, pozwala na wyszukiwanie błędów w rozwiązaniu zadań, wyciąganie wniosków, ocenę poprawności rozwiązań, rozważanie problemów.

Metaplan c. d. Przebieg: Dzielimy uczniów na zespoły zadaniowe, które wykonują plakaty wg określonego poniżej schematu. Jest on graficznym skrótem dyskusji. Jak jest? Jak być powinno? Dlaczego nie jest tak jak być powinno? Wnioski: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2. Burza mózgów Cele, zastosowania: Metoda twórczego rozwiązywania problemów; rozwija sprawność umysłową, kreatywność, przełamuje opory przedstawieniem własnych pomysłów, pobudza wyobraźnię Opis: W krótkim czasie podajemy dużą liczbę skojarzeń, rozwiązań, które niesie wyobraźnia I. Wytwarzanie pomysłów. II. Można inspirować uczniów pytaniami lub zagadnieniami: III. Wymieńcie zastosowania…. IV. Podajcie możliwe rozwiązania, V. Jaki macie pomysł na…. ? VI. Z czym wam się kojarzy…? Itp. .

2. Burza mózgów – opis c. d. II. Ocena i analiza zgłoszonych pomysłów. Służy selekcji zgłoszonych pomysłów a) Można wspólnie pogrupować pomysły podobne, dzielimy klasę na tyle zespołów ile jest pomysłów; każdy zespół wybiera najlepsze wyniki pracy i przedstawia je pozostałym grupom, b) wszystkie pomysły dzielimy proporcjonalnie pomiędzy zespoły zadaniowe, każdy zespół analizuje swoją część wybierając najlepsze ich zdaniem rozwiązanie i przedstawia klasie. III. Zastosowanie pomysłów, rozwiązań w praktyce. Cały zespół pracuje nad opracowaniem wybranego pomysłu w praktyce.

Zasady burzy mózgów: 1. Każdy pomysł jest dobry, nawet ten najbardziej szalony. 2. Ważniejsza jest liczba pomysłów niż ich jakość. 3. Inspirujemy swoimi pomysłami innych. 4. Każdy pomysł zapisujemy w formie podanej przez autora. 5. Nie komentujemy pomysłów. 6. Nie krytykujemy pomysłów. 7. Nie wtrącamy własnych propozycji do pomysłów innych. 8. Zabieramy głos na znak nauczyciela. 9. Wszyscy na równych prawach bierzemy udział w zgłaszaniu pomysłów. 10. Zgłaszamy pomysły przez ………… min.

3. Gry dydaktyczne K. KRUSZEWSKI SZTUKA NAUCZANIA WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN; WARSZAWA 1995 Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania należących do grupy metod problemowych i organizujących treść kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.

Gry dydaktyczne c. d. Uczą współpracy w grupie i ścisłego przestrzegania reguł niosąc ze sobą treści dydaktyczne. Gra dydaktyczna powinna charakteryzować się: - atrakcyjnością wizualną, - jasno sprecyzowanymi regułami, - zawartością treści dydaktycznych, - zgodnością z zasadami wychowania. Przykłady gier dydaktycznych: - domino, - puzzle, - bingo, - krzyżówki, - rebusy, - gry planszowe. . .

4. Mapa skojarzeń zwana inaczej mapą myśli Cele, zastosowanie: Metoda wspomagająca uczenie się. Służy wizualnemu opracowaniu pojęcia, problemu, zjawiska, zdarzenia, sytuacji z wykorzystaniem rysunków, symboli, haseł zwrotów. Za pomocą tej metody można planować działania, rozwiązywać problemy, definiować pojęcia.

Mapa skojarzeń c. d. Przebieg: 1. Zapisz na tablicy pojęcie, które chcesz zdefiniować. 2. Podziel klasę na zespoły. Każdy zespół otrzymuje duży arkusz papieru. 3. Poproś uczniów o zapisanie hasła na środku plakatu. 4. Wyjaśnij na czym polega kreślenie map skojarzeń. Pokaż przykład. 5. Określ czas na wykonanie zadania. 6. Poszczególne grupy prezentują swoje mapy skojarzeń i na tej podstawie formułuje się definicję.

Mapa skojarzeń c. d. – przykład 1.

Mapa skojarzeń c. d. przykład 2.

5. Dzienniczek uczenia się Cele, zastosowanie: Uczniowie mają trudności z oceną własnego uczenia się, nie potrafią wprowadzić zmian w dotychczasowym sposobie uczenia się, ponieważ mają za mało wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Metoda zachęca do czynienia własnych postępów w nauce i poprawy jakości pracy ucznia.

Dzienniczek uczenia się c. d. Przebieg: 1. Każdy uczeń otrzymuje osobisty dzienniczek, w którym zapisuje cele uczenia się, opis kolejnych kroków, sukcesów i porażek. 2. Przykładowa karta ucznia: Moje cele uczenia się: W okresie od …. . . do…… zamierzam: 1. ……………………. . 2. ……………………. . 3. ……………………. . 4. ……………………. . 5. Jak realizuję moje cele: data Co zrobiłem? Co mi się udało? Co mi się nie udało?

Dzienniczek uczenia się c. d. 2. Nikt poza uczniem nie powinien mieć dostępu do dzienniczka. Nauczyciel powinien stwarzać możliwość dokonywania w nim notatek np. raz w tygodniu poświęcając kilka minut lekcji na zapiski w dzienniczku 3. Po określonym czasie nauczyciel prowadzi indywidualne rozmowy z uczniami na temat zawartości dzienniczka, pytając uczniów jak oceniają swoją pracę i co udało im się zrealizować. 4. Uczniowie zapisują swoje zobowiązania na następny okres.

Dzienniczek uczenia się c. d. Po określonym upływie czasu prowadzenia dzienniczka uczniowie mogą odpowiedzieć na pytania … W czym Ci pomogło prowadzenie dzienniczka uczenia się? Czy potrafisz już formułować cele uczenia się? Czy potrafisz obserwować swoje postępy w nauce? Czy potrafisz oceniać własną pracę? Czy potrafisz rozmawiać o swoich sukcesach i porażkach? TAK NIE

Autorefleksja nauczyciela Po wprowadzeniu kultury prowadzenia dzienniczków odpowiedz na pytania: Czy uczniowie potrafią formułować cele uczenia się? Czy uczniowie potrafią obserwować swoje postępy w nauce? Czy uczniowie potrafią dokonywać samoewaluacji własnej pracy? Czy uczniowie potrafią rozmawiać o swoich sukcesach i porażkach? TAK NIE

6. Rozmowa dydaktyczna Metoda ta służy poszukiwaniu, porządkowaniu, i wykorzystaniu informacji z różnych źródeł. Jest metodą stosowania zdobytej wiedzy w praktyce i można nią zarówno wprowadzić nowy temat jak i utrwalić zdobytą przez uczniów wiedzę. Polega na zadawaniu pytań stanowiących logiczną całość, tak ułożonych, by skłonić uczniów do udzielenia pełnej odpowiedzi. Zbyt rozbudowane odpowiedzi uczniów należy oczyścić ze zbędnych informacji.

Rozmowa dydaktyczna c. d. Przykładowe pytania zachęcające uczniów do myślenia: - Skąd to wiesz? - Co sprawiło, że tak sądzisz? - Co będzie jeżeli…? - Czy tak bywa zawsze? - Czym różnią się te sytuacje? - Które z podjętych działań przyniesie lepsze efekty? - Jaki masz na to dowód? -…

7. Kosz i walizeczka Metoda ewaluacyjna ukierunkowana na rozwój i podwyższenie jakości.

Literatura: • Praca zbiorowa pod redakcją K. Kruszewskiego Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, wyd. PWN, Warszawa 1995, • Materiały szkoleniowe z kursu Jak motywować uczniów do nauki, NAI, Warszawa 2006 i 2011 • Czasopismo Matematyka w Szkole, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, nr. 8, 2001 • E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, zakład wydawniczy SFS, Kielce 2000 • J. Kordziński Motywacja – tajemnica szkolnych sukcesów, wyd. Verlag Dashofer Sp. z o. o. , Warszawa 2007 • Materiały szkoleniowe dla nauczycieli historii Festiwal inwencji, czyli jak umiejętnie aktywizować uczniów, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ