Metoda studium przypadku case study w badaniach kultury

Metoda studium przypadku (case study) w badaniach kultury informacyjnej (Information Literacy) na przykładzie projektu EMPATIC Sabina Cisek, Maria Próchnicka Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie XI Forum INT „Człowiek w przestrzeni informacyjnej” Zakopane, 20 -23 września 2011 1

http: //empat-ic. eu/eng/ Project funded by the European Commission under the Lifelong Learning Programme Warsztaty EMPATIC w Krakowie http: //informationliteracyintheschoolsector. blogspot. com/ 2

Struktura prezentacji �Pytania badawcze �Pojęcia ◦ Information Literacy ◦ Studium przypadku �Studium przypadku w dziedzinie Information Literacy – wyniki badań własnych �Studium przypadku w projekcie EMPATIC �Uwagi końcowe 3

Pytania badawcze �Pytania badawcze – część 1 �Pytania badawcze – część 2 4

Pytania badawcze – część 1. 1. 2. 3. Czy metoda studium przypadku w ogóle występuje w badaniach empirycznych oraz rozważaniach teoretycznych dotyczących kultury informacyjnej? Czy istnieją publikacje metodologiczne z zakresu inib, w których wprost dyskutuje się rolę i znaczenie case study w badaniach nad Information Literacy? Jeżeli tak – jakie opinie są w nich formułowane? Jakie rodzaje studiów przypadku znajdują zastosowanie w badaniach empirycznych problematyki Information Literacy? Co wynika z tych badań, czy ich dążeniem jest przede udoskonalenie praktyki (cel społeczny, utylitarny), czy również rozwój teorii (cel poznawczy)? 5

Pytania badawcze – część 2. 1. W jaki sposób metoda case study została wykorzystana w projekcie EMPATIC? Do jakich wniosków doprowadziła? 6

Pojęcia �Information �Studium Literacy przypadku 7

Co to jest Information Literacy? � Na ten temat istnieje bardzo obszerne piśmiennictwo, ostatnio również w języku polskim, tradycyjne (np. Batorowska 2009) i cyfrowe (np. blog Edukacja informacyjna http: //www. edukacjainformacyjna. pl/) � Information Literacy = alfabetyzacja informacyjna, edukacja informacyjna, kompetencje informacyjne, kultura informacyjna ◦ Sekcja IFLA ds. Information Literacy przyjęła polskie odpowiedniki Information Literacy (2011 -08 -01) – „edukacja informacyjna” i „kompetencje informacyjne” http: //sbp. pl/artykul/? cid=2857&prev=514 ◦ SBP – w 2011 roku powstała Komisja ds. Edukacji Informacyjnej http: //sbp. pl/sbp/komisje_sekcje_zespoly/komisja_ds_eduk acji_informacyjnej/aktualnosci 8

Co to jest Information Literacy? Cd. �Przykładowa (jedna z wielu obecnie funkcjonujących) charakterystyka Information Literacy: ◦ „Edukacja informacyjna to przygotowanie użytkownika do samodzielnego poruszania się w różnych środowiskach informacyjnych, rozpoznawania własnych potrzeb informacyjnych, lokalizowania poszukiwanej informacji, oceniania oraz efektywnego i etycznego wykorzystywania informacji” �(SBP, Komisja ds. Edukacji Informacyjnej, http: //sbp. pl/sbp/komisje_sekcje_zespoly/komisja_ds_ed ukacji_informacyjnej/aktualnosci, dostęp 2011 -08 -26) 9

Co to jest studium przypadku? �Metoda, podejście metodologiczne, strategia badawcza ◦ Stosowana powszechnie w nauce, w różnych dyscyplinach – w medycynie, naukach o zarządzaniu, pedagogice, psychologii, socjologii itd. ◦ Może mieć różne warianty, funkcje i cele 10

Co to jest studium przypadku? Cd. �Case study = „studium indywidualnego przypadku, w naukach społecznych jedna z głównych procedur badawczych, polegająca na szczegółowej analizie jednego wybranego obiektu lub zjawiska, instytucji lub społeczności” (http: //encyklopedia. pwn. pl/) �„Jako forma badania, studium przypadku definiowane jest (…) przez zainteresowanie konkretnym zjawiskiem, a nie przez zastosowanie określonych metod gromadzenia danych” (Stake 2009, s. 623). 11

Rodzaje studiów przypadku (Pickard 2007, s. 86; Silverman 2010, s. 169 -170; Stake 2009, s. 627 -629) �Wewnętrzne albo autoteliczne (intrinsic) studium przypadku �Instrumentalne (instrumental) studium przypadku �Zbiorowe (collective) studium przypadku 12

Po co badać przypadki? � Dla nich samych, bo są interesujące lub ważne, także ze względów pozanaukowych, np. społecznych (wewnętrzne studium przypadku) � Żeby zilustrować głoszone przez nas ogólniejsze koncepcje/teorie, pokazać jak się „przekładają” na indywidualne, konkretne sytuacje, zdarzenia, zjawiska (instrumentalne studium przypadku) � Z pobudek heurystycznych, gdy chcemy odkryć nowy problem badawczy, wstępnie sformułować hipotezę, która będzie później rozwijana i testowana w bardziej „klasycznych” badaniach (mieszane albo instrumentalne studium przypadku) 13

Po co badać przypadki? Cd. � Żeby przetestować już istniejące hipotezę, pogląd, teorię. Wówczas sprawdzamy, czy dany przypadek „zachowuje się” zgodnie z ich przewidywaniami. ◦ Szczególnie ciekawe jest zbadanie przypadków odchyleń, „kontrprzykładów”, ponieważ ich identyfikacja i analiza może prowadzić do modyfikacji lub nawet obalenia teorii (instrumentalne studium przypadku) � Aby zrozumieć sytuacje/zjawiska szersze niż „nasz” przypadek, wyciągnąć wnioski o szerszym zasięgu, czyli – stworzyć teorię, albo przynajmniej pewną generalizację, lub uzyskać uzasadnioną możliwość ekstrapolacji naszych wniosków na inne przypadki (instrumentalne studium przypadku) 14

Studium przypadku w dziedzinie Information Literacy – wyniki badań własnych �Odpowiedź na trzy pytania badawcze 15

1. Czy metoda studium przypadku w ogóle występuje w badaniach empirycznych oraz rozważaniach teoretycznych dotyczących kultury informacyjnej? �Tak, sprawdzone w bazach LISTA – Library, Information Science and Technology Abstracts oraz SSCI – Social Sciences Citation Index with Abstracts (na platformie Web of Knowledge) 16

Wyszukiwanie w bazie LISTA, w dniu 2011 -08 -08 �Wyrażenie wyszukiwawcze DE „INFORMATION literacy” AND „case study” przyniosło 123 rezultaty z lat 1997 -2011 ◦ Element DE oznacza wyrażenie z tezaurusa bazy danych LISTA 17

Wyszukiwanie w bazie SSCI, w dniu 2011 -08 -23 Wyrażenie wyszukiwawcze Topic=(information literacy) AND Topic=(case study). Refined by: Web of Science Categories=(INFORMATION SCIENCE LIBRARY SCIENCE) Timespan=All Years. Databases=SSCI. Lemmatization=On przyniosło 67 rezultatów z lat 19982011 18

2. Czy istnieją publikacje metodologiczne z zakresu inib, w których wprost dyskutuje się rolę i znaczenie case study w badaniach nad Information Literacy? Jeżeli tak – jakie opinie są w nich formułowane? �Odpowiedź na to pytanie oraz pytanie nr 3 jest sformułowana na podstawie analizy 67 publikacji wyszukanych w SSCI. �Tak. Są zwolennicy oraz umiarkowani krytycy. 19

2. Czy istnieją publikacje metodologiczne … cd. Zwolennicy. �Do szczególnie interesujących należy opracowanie autorstwa Maryam Nazari (2010), opublikowane w Library and Information Science Research ◦ „The case study is a methodology that broadly covers research and practices that tend to describe, implement, or examine IL and/or IL practices in a specific project, program, place or, more broadly, in a specific situation. ” ◦ Autorka proponuje wykorzystanie studium przypadku do holistycznego opisu zjawisk IL oraz do tworzenia teorii w tym zakresie. 20

2. Czy istnieją publikacje metodologiczne … cd. Umiarkowani krytycy. � Stewart, Christopher (2011). Measuring Information Literacy: Beyond the Case Study. Journal of Academic Librarianship Vol. 37 Issue 3, s. 270 -272. ◦ Jak mierzymy, oceniamy i pokazujemy działania i osiągnięcia bibliotek akademickich w zakresie kształcenia Information Literacy? ◦ Najczęściej – za pomocą case studies, ukazujących udane przedsięwzięcia dotyczące IL. ◦ Powinno się je jednak również opisywać w terminologii rezultatów nauczania (learning outcomes) i mierzyć je w sposób bardziej wystandaryzowany, ilościowy, metryczny. ◦ Na przykład za pomocą cyklicznego egzaminu SAILS (Standardized Assessment of Information Literacy Skills) https: //www. projectsails. org/About. Test, opracowanego w 2006 w Kent State University w oparciu o standard ACRL Information Literacy Competency Standards for Higher Education i stosowanego obecnie w USA przez ok. 250 instytucji. 21

3. Jakie rodzaje studiów przypadku znajdują zastosowanie w badaniach empirycznych problematyki Information Literacy? Co wynika z tych badań, czy ich dążeniem jest przede udoskonalenie praktyki (cel społeczny, utylitarny), czy również rozwój teorii (cel poznawczy)? • Instrumentalne studium przypadku • Przykład – (Counts; Fisher 2010), gdzie celem głównym jest rozwój pewnego aspektu teorii zachowań informacyjnych • „A case study of a mobile social networking service, called Slam, was used to explore in what ways and to what extent mobile social networking environments serve as information grounds. ” 22

3. Jakie rodzaje studiów przypadku znajdują zastosowanie w badaniach empirycznych problematyki Information Literacy? … cd. Zbiorowe studium przypadku (collective case study, multi-case study) • Przykład – (Corrall 2008) • • „It aims to advance knowledge and understanding of IL strategy development in several ways: first, by moving beyond previous self-reported single-case accounts to an independent comparative multicase study (…). ” 23

3. Jakie rodzaje studiów przypadku znajdują zastosowanie w badaniach empirycznych problematyki Information Literacy? … cd. • Wśród analizowanych 67 publikacji nie ma ani jednych badań o charakterze wyłącznie wewnętrznego, autotelicznego case study. Rozważaniom zawsze przyświeca dążenie do wyciągnięcia wniosków o zasięgu szerszym niż badany przypadek, wniosków praktycznych lub teoretycznych. 24

Studium przypadku w projekcie EMPATIC Cele i sposoby wykorzystania 25

EMPATIC= Empowering Autonomous Learning through Information Competencies ü Międzynarodowy projekt EMPATIC prowadzony jest w ramach europejskiego programu “Uczenie się przez całe życie” – Lifelong Learning Programme. ü W konsorcjum uczestniczy pięć organizacji z Grecji, Polski, Wielkiej Brytanii, Włoch i Turcji. ü Okres realizacji projektu stanowią 24 miesiące, od stycznia 2010 do grudnia 2011. ü 26

Cele projektu EMPATIC Zgromadzenie i ocena rezultatów wcześniejszych inicjatyw i projektów dotyczących Information Literacy (IL) realizowanych w obrębie czterech sektorów edukacji: oświacie, szkolnictwie wyższym, szkolnictwie zawodowym oraz kształceniu dorosłych, � Wykorzystanie zgromadzonych rezultatów, jako swego rodzaju „materiału dowodowego”, w uzyskaniu wpływu na sposób postrzegania problematyki kształtowania kompetencji informacyjnych w wymienionych czterech sektorach edukacji przez decydentów oraz nakłonienie ich do podejmowania działań mających na celu wzmocnienie znaczenia IL w procesie kształcenia formalnego i nieformalnego, � Uzyskanie zasadniczego wpływu na przebieg procesów i podejmowania decyzji w odniesieniu do tworzenia nowych paradygmatów kształcenia i reformy podstaw programowych, uwzględniających Information Literacy jako jedną z kompetencji kluczowych � 27

Do jakich celów wykorzystana została metoda case study w projekcie EMPATIC Generalnie: do określenia poziomu dojrzałości systemu kształcenia w zakresie IL w Europie, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej Detalicznie: � do określenia miejsca, w którym system ten się znajduje na drodze do doskonałości i wskazania braków, które wymagają uzupełnienia, � wyłonienia i określenia wspólnego zasobu pojęciowego, metodologicznego i metodycznego oraz uzgodnionego sposobu myślenia o IL, zarówno w aspekcie naukowym, edukacyjnym, jak i społecznym, � do oceny istniejących przedsięwzięć w zakresie IL, ich rangowania i identyfikowania najlepszych praktyk 28

Etapy analizy przypadków DESK RESEARCH Diagnoza – stworzenie mapy STRATEGIC MODELLING inicjatyw europejskich, VALIDATION mających za przedmiot Wybór przypadków kształcenie kompetencji informacyjnych, realizowanych w obrębie wszystkich sektorów edukacji, niezależnie od formy kształcenia (kształcenie formalne lub nieformalne) projektów najbardziej reprezentatywnych (illustrative cases) w każdym z czterech sektorów edukacyjnych (po pięć przypadków w każdym sektorze, łącznie 20 przypadków), które zostały poddane analizie jakościowej „Zatwierdzenie” najlepszych praktyk (przy udziale kluczowych interesariuszy zewnętrznych) jako wzorów do wykorzystania w procesie kształcenia umiejętności informacyjnych we wszystkich sektorach edukacji oraz dowodu na korzyści, jakie mogą być w wyniku tego osiągane 29

Desk research Ustalenie zasięgu terytorialnego poszukiwań Określenie kryteriów doboru, opisu i analizy projektów IL Dobór źródeł informacji o projektach IL Analiza ilościowa wyselekcjonowanych 87 projektów IL Strategic modelling Validation Ustalenie kryteriów oceny i selekcji illustrative cases Rozszerzenie listy źródeł informacji zaktualizowanie i uszczegółowienie informacji o projektach IL Analiza jakościowa projektów IL i wybór illustrative cases w czterech sektorach edukacji Ocena wyselekcjonowanych illustrative cases przez interesariuszy zewnętrznych Korekta doboru illustrative cases dokonanego w etapie Strategic modelling „Zatwierdzenie” najlepszych praktyk 30

Uwagi końcowe �Metoda case study jest procedurą przydatną zarówno dla udoskonalenia praktyki (bibliotekarskiej, informacyjnej, zarządzania), jak i badań oraz teorii, pod warunkiem, że ◦ materiał empiryczny jest wystarczająco bogaty i odpowiednio dobrany, ◦ jego analiza wykracza podejście zdroworozsądkowe i ma charakter naukowy. 31

Wykorzystane piśmiennictwo � Aaltio, Iiris; Heilmann, Pia (2009). Case Study as a Methodological Approach. W: Encyclopedia of Case Study Research. SAGE Publications. http: //www. sageereference. com/casestudy/Article_n 28. html [dostęp 2010 -05 -06] � Batorowska, Hanna (2009). Kultura informacyjna w perspektywie zmian w edukacji. Warszawa: Wydawnictwo SBP. � Corrall, Sheila (2008). Information literacy strategy development in higher education: An exploratory study. International Journal of Information Management Vol. 28 Issue 1, s. 26 -37. � Counts, Scott; Fisher, Karen E. (2010). Mobile social networking as information ground: A case study. Library and Information Science Research Vol. 32 Issue 2, s. 98 -115. � Głowacka, Ewa (1986). Metoda „case study” w badaniach i dydaktyce bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Przegląd Biblioteczny nr 1, s. 25 -32. [Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/doccontent? id=336&dirids=1] 32

Wykorzystane piśmiennictwo cd. � Mills, Albert J. ; Durepos, Gabrielle; Wiebe, Elden (2009). Introduction. W: Encyclopedia of Case Study Research. SAGE Publications. http: //www. sagepub. com/books. Prod. Desc. nav? prod. Id=Book 231721 [dostęp 2010 -05 -15] � Nazari, Maryam (2010). Design and Process of a Contextual Study of Information Literacy: An Eisenhardt approach. Library and Information Science Research Vol. 32, Issue 3, s. 179 -191. � Pickard, Alison Jane (2007). Research Methods in Information. London: Facet Publishing, s. 85 -94. � Silverman, David (2010). Prowadzenie badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN � Stake, Robert E. (2009). Jakościowe studium przypadku. W: Denzim, Norman K. ; Lincoln, Yvonna S. (red. ). Metody badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, t. 1, s. 623 -654. � Stewart, Christopher (2011). Measuring Information Literacy: Beyond the Case Study. Journal of Academic Librarianship Vol. 37 Issue 3, s. 270 -272. 33