Wodorotlenki i kwasy Zna podzia tlenkw na tlenki

Wodorotlenki i kwasy

Zna podział tlenków na: tlenki metali i niemetali �Tlenki metali to związki chemiczne składające się z tlenu i metalu. Metale to głównie pierwiastki I (oprócz wodoru) i II grupy układu okresowego np. Na 2 O (tlenek sodu), Ca. O (tlenek wapnia). �Tlenki niemetali to związki tlenu i niemetalu. Niemetale położone są częściowo w IV (węgiel, krzem), V (azot, fosfor), VI (tlen, siarka, selen) i całkowicie w VII grupie układu okresowego np. CO 2 (tlenek węgla IV), CO (tlenek węgla II), N 2 O 5 (tlenek azotu V), tlenek siarki (VI) SO 3, tlenek chloru (VII)

2. Zna pojęcie wskaźnika i wie jak barwią się : fenoloftaleina, oranż metylowy, papierek uniwersalny i wywar z czerwonej kapusty w roztworach wodorotlenków i kwasów �Wskaźnik to związek chemiczny, który w zależności od p. H (odczynu) roztworu zmienia swoje zabarwienie.

3. Odróżnia pojęcie: zasada i wodorotlenek �Wodorotlenki, które rozpuszczają się w wodzie, nazywamy zasadami. �Każda zasada jest wodorotlenkiem, ale nie każdy wodorotlenek może być zasadą!

4. Tworzy nazwę wodorotlenku na podstawie podanego wzoru �UWAGA: wartościowość metalu w grupach głównych jest równa numerowi grupy!!! �KOH wiemy, że jest to wodorotlenek, gdyż posiada grupę wodorotlenową OH , oprócz tego we wzorze jest potas K, czyli jest to wodorotlenek potasu

Fe(OH)3 wiemy, że jest to wodorotlenek, gdyż posiada grupę wodorotlenową OH , oprócz tego we wzorze jest żelazo Fe, czyli jest to wodorotlenek żelaza, ale aby nazwa był pełna należy podać wartościowość żelaza, czyli pełna nazwa to: wodorotlenek żelaza III. Wartościowość metalu w nazwie wodorotlenków podajemy, kiedy metal ma więcej niż jedną wartościowość, żelazo posiada wartościowość II i III, a ponieważ grupa wodorotlenowa ma wartościowość I to nazwa wodorotlenku Fe(OH)3 będzie: wodorotlenek żelaza III. Fe(OH)2 – wodorotlenek żelaza II Ca(OH)2 wodorotlenek wapnia Al. (OH)3 – wodorotlenek glinu

5. Zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: KOH, Na. OH, Ca(OH)2 Al(OH)3 �Wodorotlenek potasu – symbol potasu to K, wartościowość potasu wynosi I, piszemy KOH �Wodorotlenek wapnia – symbol wapnia Ca, wartościowość wapnia II, piszemy Ca. IIOHI, następnie „spuszczamy” wartościowości na krzyż na dół i mamy prawidłowy wzór Ca(OH)2

Wodorotlenek glinu – symbol glinu Al, wartościowość glinu III, piszemy Al. IIIOHI, następnie „spuszczamy” wartościowości na krzyż na dół i mamy prawidłowy wzór Al. (OH)3 Wodorotlenek magnezu – symbol magnezu Mg, wartościowość magnezu II, piszemy Mg. IIOHI, następnie „spuszczamy” wartościowości na krzyż na dół i mamy prawidłowy wzór Mg(OH)2

6. Wymienia poznane sposoby otrzymywania wodorotlenków �reakcja metali I i II grupy układu okresowego z wodą – powstaje wodorotlenek + wodór �reakcja tlenków metali z wodą – powstaje wodorotlenek

7. Zapisuje równanie reakcji otrzymywania wodorotlenków: sodu i wapnia dwoma sposobami � 2 Na + 2 H 2 O → 2 Na. OH + H 2 Na 2 O + H 2 O → 2 Na. OH �Ca + 2 H 2 O → Ca(OH)2 + H 2 Ca. O + H 2 O → Ca(OH)2

8. Wymienia właściwości i zastosowanie wodorotlenków: sodu, potasu i wapnia. �Wodorotlenek sodu ◦ Cechy charakterystyczne: ciało stałe, krystaliczne, dobrze rozpuszczane w wodzie, higroskopijna budowa (pochłania wilgoć), żrący, parzący Zastosowanie: przemysł petrochemiczny, produkcja gum, barwniki, przemysł papierniczy, sztuczny jedwab, środki piorące,

�Wodorotlenek potasu ◦ Cechy charakterystyczne: ciało stało, krystaliczne, rozpuszcza się w wodzie, higroskopijna budowa (pochłania wilgoć), Zastosowanie: produkcja mydła, środek suszący, bielący, do pochłaniania gazów np. CO 2

�Wodorotlenek wapnia ◦ Cechy charakterystyczne: ciało stało, substancja żrąca, słabo rozpuszcza się w wodzie, Zastosowanie: budownictwo, bielenie wnętrz mieszkalnych, drzew itp. cukrownictwo, nawozy sztuczne, garbarstwo, Tlenek wapnia (Ca. O) zwie się potocznie wapnem palonym. Jego reakcja z wodą to proces nazywany "gaszeniem wapna". Wapno gaszone Ca(OH)2 to gęsta substancja która po zmieszaniu z piaskiem i wodą tworzy zaprawę wapienną.

Wodorotlenek sodu i potasu dobrze się rozpuszcza w wodzie, wodorotlenek wapnia słabiej jednak wodorotlenek miedzi(II) i wodorotlenek żelaza(III) wytrącają się w roztworach wodnych w postaci osadów, czyli w wodzie się nie rozpuszczają. Wodorotlenki, które są rozpuszczalne w wodzie, noszą nazwę zasad, np. zasada sodowa, zasada potasowa, zasada wapniowa. Przykłady innych wodorotlenków: wodorotlenek magnezu Mg(OH)2 wodorotlenek miedzi(II) Cu(OH)2 wodorotlenek żelaza(III) Fe(OH)3

9. Opisuje budowę wodorotlenków i kwasów �Wodorotlenki są zbudowane z metalu i grupy wodorotlenowej �Kwasy są zbudowane z wodoru i reszty kwasowej

10. Pisze równania reakcji otrzymywania kwasu węglowego i siarkowego (VI). �Kwas węglowy ◦ CO 2 + H 2 O → H 2 CO 3 �Kwas siarkowy VI ◦ SO 3 + H 2 O → H 2 SO 4

11. Pisze wzory sumaryczne kwasów: siarkowego(IV), siarkowego(VI), azotowego(V), fosforowego(V), węglowego, chlorowodorowego i siarkowodorowego. �Kwas siarkowy (IV) H 2 SO 3 �Kwas siarkowy (VI) H 2 SO 4 �Kwas azotowy (V) HNO 3 �Kwas fosforowy (V) H 3 PO 4 �Kwas węglowy H 2 CO 3 �Kwas chlorowodorowy (roztwór wodny tego kwasu nazywa się kwasem solnym) HCl �Kwas siarkowodorowy H 2 S

12. Podaje wzory kwasów na podstawie nazwy. �Wzory kwasów i ich nazwy niestety trzeba się nauczyć na pamięć, tak samo jak symboli pierwiastków!!!

13. Umie dzielić kwasy na tlenowe i beztlenowe. �Wszystkie kwasy, które zawierają w swojej cząsteczce tlen są kwasami tlenowymi, czyli do kwasów tlenowych należą: Kwas siarkowy (IV) H 2 SO 3 , Kwas siarkowy (VI) H 2 SO 4 , Kwas azotowy (V) HNO 3 , Kwas fosforowy (V) H 3 PO 4 , Kwas węglowy H 2 CO 3 �Kwasy, które nie posiadają tlenu w cząsteczce nazywamy kwasami beztlenowymi czyli należą do nich: Kwas chlorowodorowy HCl, Kwas siarkowodorowy H 2 S

14. Określa wartościowość reszt kwasowych. � Wartościowość reszt kwasowych wynosi tyle ile dany kwas zawiera w swej cząsteczce atomów wodoru i tak: � H 2 SO 4 – 2 atomy wodoru wartościowość reszty kwasowej SO 4 wynosi II � HCl – 1 atom wodoru – wartościowość reszty kwasowej Cl wynosi I � H 3 PO 4 – 3 atomy wodoru – wartościowość reszty kwasowej PO 4 wynosi III � HNO 3 – 1 atom wodoru – wartościowość reszty kwasowej NO 3 wynosi I � H 2 S – 2 atomy wodoru – wartościowość reszty kwasowej S wynosi II � H 2 CO 3 – 2 atomy wodoru – wartościowość reszty kwasowej CO 3 wynosi II

15. Wymienia właściwości i zastosowanie kwasów : siarkowego(IV), azotowego (V), węglowego i chlorowodorowego.

16. Wyjaśnia pojęcie dysocjacji jonowej. �Dysocjacja jest to rozpad elektrolitów, czyli kwasów, zasad, soli w roztworach wodnych na jony (jony dodatnie to kationy, jony ujemne to aniony)

17. Wyjaśnia pojęcie: zasada i kwas według teorii Arrheniusa � Kwasy – są to substancje, które w roztworze wodnym dysocjują z wydzieleniem jednododatnich kationów wodorowych oraz ujemnych anionów reszt kwasowych np. kwas chlorowodorowy Zasady – są to substancje, które w roztworze wodnym dysocjują z wydzieleniem jednoujemnych anionów wodorotlenowych i dodatnich kationów metali Np. zasada sodowa Na. OH →Na+ + OH

18. Wyjaśnia pojęcie elektrolit i nieelektrolit. �Elektrolity to roztwory wodne, które przewodzą prąd elektryczny, nieelektrolity to roztwory wodne, które nie przewodzą prądu elektrycznego. Do elektrolitów zaliczamy wodorotlenki, kwasy, sole.

19. Zna wartość ładunku kationu wodoru i anionu wodorotlenowego. �Kation wodoru ma ładunek (+1) H+, �anion wodorotlenowy ma ładunek ( 1) OH

20. Określa odczyn roztworu na podstawie barwy wskaźników i na podstawie wartości p. H.

21. Wymienia tlenki, które powodują powstawanie kwaśnych opadów �tlenki siarki, głównie tlenek siarki (IV) SO 2 �tlenki azotu �tlenek węgla (IV) �tlenki te w reakcji z wodą (deszcze, para wodna w powietrzu) dają kwasy

SOLE

1. Dzieli sole na sole kwasów tlenowych i beztlenowych. �Sole kwasów tlenowych to: ◦ Siarczany (IV) – sole kwasu siarkowego (IV) H 2 SO 3 ◦ Siarczany (VI) – sole kwasu siarkowego (VI) ◦ Azotany (V) – sole kwasu azotowego (V) ◦ Fosforany (V) – sole kwasu fosforowego (V) ◦ Węglany – sole kwasu węglowego H 2 CO 3 �Sole kwasów beztlenowych to: ◦ Chlorki – sole kwasu chlorowodorowego HCl ◦ Siarczki – sole kwasu siarkowodorowego H 2 S

2. Wymienia sole, które mają zastosowanie w gospodarstwie domowym, rolnictwie i lecznictwie.

3. Umie opisać budowę soli. �Sole to związki chemiczne składające się z metalu i reszty kwasowej

4. Podaje nazwy soli zapisane wzorem sumarycznym i zapisuje wzory sumaryczne znając wartościowość metalu i reszty kwasowej. �Na. Cl – związek ten składa się z atomu sodu Na i reszty kwasowej kwasu chlorowodorowego czyli nazwa brzmi chlorek sodu �Mg. SO 4 związek ten składa się z atomu magnezu i reszty kwasowej kwasu siarkowego(VI), czyli nazwa brzmi siarczan (VI) magnezu �Al 3 PO 4 związek ten składa się z atomu glinu i reszty kwasowej kwasu fosforowego (V), czyli nazwa brzmi fosforan (V) glinu (III)

� Siarczek potasu – jeśli siarczek to musi być sól kwasu siarkowodorowego H 2 S, którego reszta kwasowa S ma wartościowość II, potas ma wartościowość I. piszemy najpierw symbole KISII, a następnie „spuszczamy” wartościowości na dół na krzyż czyli poprawny wzór to: K 2 S � Azotan(V) magnezu – jeśli azotan(V) to musi być to sól kwasu azotowego(V) HNO 3, którego reszta kwasowa NO 3 ma wartościowość I, magnez ma wartościowość II, czyli tak jak w poprzednim przykładzie piszemy najpierw symbole Mg. IINO 3 I, „spuszczamy” wartościowości na krzyż na dół i otrzymujemy wzór Mg(NO 3)2 � Fosforan(V) sodu – jeśli fosforan(V) to musi być to sól kwasu fosforowego(V) H 3 PO 4, którego reszta kwasowa PO 4 ma wartościowość III, sód ma wartościowość I, czyli Na. IPO 4 III, „spuszczając” wartościowości na krzyż na dół otrzymujemy wzór Na 3 PO 4

5. Podaje definicję soli według Arrheniusa i pisze proste równania dysocjacji na podstawie tabeli rozpuszczalności soli. �Sole to substancje, które w roztworze wodnym dysocjują na dodatnie jony (kationy) metali i ujemne jony (aniony) reszt kwasowych

6. Wyjaśnia pojęcie reakcji zobojętniania i pisze cząsteczkowo proste równania zobojętniania. �Reakcja zobojętniania to reakcja zachodząca pomiędzy kwasem i zasadą w wyniku której powstaje sól i woda, która jest głównym produktem tej reakcji ◦ Na. OH + HCl →Na. Cl + H 2 O ◦ Mg(OH)2 + 2 HNO 3 → Mg(NO 3)2 + 2 H 2 O

7. Wymienia przykłady metali aktywnych i szlachetnych. �Metale aktywne to np. lit Li, potas K, sód Na �metale szlachetne to np. srebro Ag, platyna Pt, złoto Au

8. Korzysta z szeregu aktywności metali. � Li K Na Ca Mg Al Zn Cr Fe Cd Co Ni Sn Pb H Sb Bi Cu Ag Hg Pt Au Szereg aktywności metali określa nam ich aktywność. Pierwiastki stojące po lewej stronie wodoru są bardziej aktywne niż stojące po prawej stronie wodoru. I tak najbardziej aktywnym wg podanego wyżej szeregu aktywności jest lit Li, a najmniej aktywnym jest złoto Au. Pierwiastki stojące po lewej stronie wodoru wypierają wodór z kwasów

9. Pisze słownie i cząsteczkowo proste równania metalu z kwasami. �Zn + 2 HCl → Zn. Cl 2 + H 2 ◦ Atom cynku reaguje z 2 cząsteczkami kwasu solnego dając cząsteczkę chlorku cynku i dwuatomową cząsteczkę wodoru �Ca + 2 HCl → Ca. Cl 2 + H 2 ◦ Atom wapnia reaguje z 2 cząsteczkami kwasu solnego dając cząsteczkę chlorku wapnia i dwuatomową cząsteczkę wodoru

� 2 K + 2 HNO 3 → 2 KNO 3 + H 2 ◦ 2 atomy potasu reagują z 2 cząsteczkami kwasu azotowego (V) dając 2 cząsteczki azotanu (V) potasu i dwuatomową cząsteczkę wodoru � 2 Al + 6 HCl → 2 Al. Cl 3 + 3 H 2 ◦ 2 atomy glinu reagują z 6 cząsteczkami kwasu solnego dając 2 cząsteczki chlorku glinu i 3 cząsteczki dwuatomowego wodoru

10. Wymienia poznane sposoby otrzymywania soli w reakcjach wodorotlenków z tlenkami kwasowymi, metali z niemetalami, oraz kwasów z tlenkami metali.