www singidunum ac rs POJAM DEFINICIJE I VRSTE

www. singidunum. ac. rs POJAM, DEFINICIJE I VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA

UPRAVLJANJE SPORTSKIM OBJEKTIMA Specijalističko područje menadžmenta u sportu Bavi se: • • • Planiranjem i izgradnjom sportskih objekata Planiranjem finansiranja njihove izgradnje i tekućeg poslovanja Vlasničkom strukturom i sa tim u vezi načinom njihovog upravljanja Ugovaranjem i upravljanjem rizicima u objektu Marketingom i imidžem sportskog objekta Koordinacijom sportskih aktivnosti i delatnosti koje se odvijaju u njemu Pristup izučavanju: • Funkcionalni • Prema fazama menadžerskog procesa • Kombinovani pristup

SPORTSKI RESURSI • Sprovođenje aktivnosti iz oblasti sporta, fizičkog vaspitanja i rekreacije je nemoguće bez postojanja sportskih objekata. Bez njih sportske organizacije nemogu organizovati svoje poslovanje. Sinergija sportskog talenta (i dr. ljudskog resursa), adekvatnog prostora (infrastrukture) i novčanih ulaganja, doprinosi realizaciji sport. rezultata, transformišući ga u materijalno dobro. • SPORTSKI OBJEKAT JE SPORTSKI RESURS (prostor) U KOJEM SE REALIZUJU SPORTSKA AKTIVNOSTI I SPORTSKE DELATNOSTI. • Najvažniji resurs u sistemu sporta su sportisti, ali njima je neophodna prateća infrastruktura za realizaciju sportsko-trenažnih i takmičarskih procesa. Resursi u sportu podrazumevaju sve materijalne uslove koji obezbeđuju realizaciju sportsko-trenažnog procesa. To su pored novca i infrastrukture i organizacioni, informatički, institucionalni i sl. resursi. Oni su u funkciji realizacije sport. aktivnosti ili su logistička podrška ostvarenja poslovnih rezultata korisnika (sport. organizacije).

SPORTSKI OBJEKAT Uređena i opremljena površina i objekat namenjen realizaciji sportskih aktivnosti Ukupnost nepokretnih objekata (stvari) neophodnih za sportsku aktivnost bez obzira da li su građeni za tu namenu ili za određeno vreme služe sportskoj svrsi. Prostor za neposredno bavljenje sportskom aktivnošću i prateći prostori

DELOKRUG MENADŽMENTA Efikasno i efektivno upravljanje: • • Programiranje, ocena i izbor projekta Upravljanje ljudskim resursima Optimizacija sportskog programa Upravljanje kapitalnim ulaganjima i tekućim poslovanjem • Investiciono-tehničko održavanje objekta • Isporuka satisfakcije učesnicima

VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA Vrsta prostora (zatvoreni, otvoreni) • Kombinovani se klasifikuje prema pretežnoj površini Prema potrebama korisnika • Objekti za takmičenja • Objekti za masovni sport i rekreaciju • Školski i univerzitetski sportski objekti • Objekti za vojni sport • Objekti za sport invalida i lica sa hendikepom

VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA Prema urbanističkom statusu: • Za kontinuiranu primenu • Objekti koji privremeno služe sportskoj svrsi Prema arhitektonskom tipu: • Objekti niskogradnje (staze za automoto trke, hipodromi, bazeni, strelišta) • Objekti visokogradnje (školske sale, sportsko-rekreativni centri)

VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA Prema sportskim aktivnostima: Objekti za sportske igre Objekti za atletiku Objekti za gimnasti ku Objekti za sportove u vodi Objekti za ledene i zimske sportove Objekti za borilačke sportove Objekti za strličarstvo i streljaštvo Objekti za biciklizam Objekti za konjički sport

VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA Prema sportskim aktivnostima (2): Objekti za sportove na travnatoj površini Za laku atletiku Za automoto sportove Objekti niskogradn je sa čvrstom podlogom Za dvoranske sportove Za skijaške sportove Za sportove u vodi

VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA Prema nameni: • • • Jednonamenski (univalentni) Višenamenski (polivalentni) Javni sportski objekti Objekti za specijalne namene Objekti za aktivnosti u zonama prirodnog lokaliteta • Jednonamenski • Višenamenski

VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA Prema lokaciji: • Objekti u gradskim zonama predviđeni za sport i rekreaciju • Objekti u stambenim zonama • Objekti u školama • Objekti u vojnim ustanovama • Objekti u specifičnim zonama • Objekti u poslovnim zonama • Objekti na selu i u prirodi

VRSTE SPORTSKIH OBJEKATA Prema vlasničkom udelu: • Državni (društveni), koji su u našoj zemlji ujedno i najbrojniji. • Privatni (najzastupljeniji su kod fitnes klubova), • Mešoviti (razni oblici partnerstva do PPP modela kao najviše projektno-organizacione forme. ).

KATEGORIZACIJA SPORTSKIH OBJEKATA • Pravilnik o nacionalnoj kategorizaciji sportskih objekata (2013) → Zakon o sportu (2016) • Kriterijumi: – Vrsta sportske aktivnosti – Tehničke karakteristike sportskog objekta – Nivo takmičenja za koje objekat treba da ispunjava uslove

RANGIRANJE OBJEKTA NA BAZI SPORTSKE AKTIVNOSTI • Pravilnik koji uređuje oblast nacionalne kategorizacije sportova • Primenjuje se na grane sporta • Kategorije I do VI

TEHNIČKE KARAKTERISTIKE Broj sportskih aktivnosti koje se u njemu mogu realizovati u osnovnom prostoru Pravila međunarodnih sportskih saveza Odredbe pravilnika koji uređuju uslove za obavljanje sportskih aktivnosti Namena objekta Površina osnovnog prostora Broj aktivnosti koje simultano mogu da se izvode Kapacitet fiksnih mesta za sedenje u gledalištu

TEHNIČKE KARAKTERISTIKE Rangiranje objekta koji poseduje više prostora u kojima se obavljaju sportske aktivnosti, vrši se na bazi tehničkih karakteristika prostora za igru koji ispunjava najbolje uslove za održavanje sportske aktivnosti. Kod objekata u kojima se održavaju takmičenja, rangiranje se vrši na osnovu tehničkih karakteristika prostora koji ispunjava uslove za takmičenja najvišeg ranga

NIVO TAKMIČENJA I KATEGORIJA – objekat ima opremljenost za velika međunarodna takmičenja II KATEGORIJA – objekat ima opremljenost za održavanje nacionalnih takmičenja

DALJA KATEGORIZACIJA • I KATEGORIJA – Jednonamenski • • • Sportske aktivnosti iz kategorija I, II i III Ispunjenost uslova definisanih pravilnikom Ispunjenost uslova međunarodnih saveza Osnovna površina min. 2000 m 2 Kapacitet tribina: – 20. 000 sedišta za stadione – 5. 000 sedišta za hale – 2. 000 sedišta za bazene

DALJA KATEGORIZACIJA • I KATEGORIJA – Višenamenski • Sportske aktivnosti iz kategorija I, II i III • Ispunjenost uslova sa izvođenje više aktivnosti (hale više od 7, bazeni više od 3) • U većoj meri ispunjenost uslova definisanih Pravilnikom • Ispunjenost uslova međunarodnih saveza • Osnovna površina min. 2000 m 2 (simultano 2 aktivnosti) • Kapacitet tribina: – 20. 000 sedišta za stadione – 5. 000 sedišta za hale – 2. 000 sedišta za bazene

DALJA KATEGORIZACIJA • II KATEGORIJA – Jednonamenski • • Sportske aktivnosti iz kategorija I-V Ispunjenost uslova definisanih pravilnikom Osnovna površina min. 1000 m 2 Kapacitet tribina: – 8. 500 sedišta za stadione – 3. 000 sedišta za hale – 1. 000 sedišta za bazene

DALJA KATEGORIZACIJA • II KATEGORIJA – Višenamenski • Sportske aktivnosti iz kategorija I-V • Ispunjenost uslova sa izvođenje više aktivnosti (hale više od 5, bazeni više od 2) • U većoj meri ispunjenost uslova definisanih Pravilnikom • Ispunjenost uslova međunarodnih saveza • Osnovna površina min. 1000 m 2 • Kapacitet tribina: – 8. 500 sedišta za stadione – 3. 000 sedišta za hale – 1. 000 sedišta za bazene

DALJA KATEGORIZACIJA • III KATEGORIJA – Jednonamenski • • Neka od sportskih aktivnosti nacionalnih kategorija Ispunjenost uslova definisanih pravilnikom Osnovna površina min. 500 m 2 Kapacitet tribina: – 1. 000 sedišta za stadione i hale – 500 sedišta za bazene

DALJA KATEGORIZACIJA • III KATEGORIJA – Višenamenski • Neka od sportskih aktivnosti nacionalnih kategorija • Ispunjenost uslova sa izvođenje više aktivnosti (hale više od 3, bazeni više od 2) • Osnovna površina min. 500 m 2 • Kapacitet tribina: – 1. 000 sedišta za stadione i hale – 500 sedišta za bazene

RANGIRANJE • Zavod za sport i medicinu sporta RS • Jedanput godišnje • Matična evidencija i registar sportskih objekata • Još uvek nisu dostupni

PRAVILNIK • Pravilnik o bližim uslovima za obavljanje sportskih aktivnosti i sportskih delatnosti – Prostor za trening – Osnovni prostor za 1 ili više aktivnosti – Prateći prostor – Instalacije – Tehnička oprema • Takmičenja – pravila granskog Saveza, u skladu sa vrstom i kategorijom takmičenja

POSLOVNI PROSTOR • 6 m 2 površine po korisniku sa pratećim toaletom • 20 m 2 površine po korisniku za nacionalni rang takmičenja • Adekvatnost prostora: – Prostor ima opšte uslove za korišćenje – Neometano izvodi bar jedna sportska aktivnost – Za trening i razvoj prostor ne manji od 4 x 4 m i visine 2, 20 m za zatvoreni, odnosno 1 x 20 m za otvoreni prostor

PRISUSTVO LICA SA POSEBNIM POTREBAMA • Neometano praćenje aktivnosti na približno istom nivou kao ostali posetioci • • Posebni ulazi Prostor sa dobrim pogledom na teren Smeštaj za pratioce 1 mesto na 300 sedišta

SPORTSKA OPREMA I SAJT • Oprema i rekviziti neophodni za obavljanje aktivnosti – u skladu sa pravilima Saveza • Kancelarijska oprema • Uređen veb sajt (podpada pod opremu)

GENEZA NAMENE I NASTANKA • Izgradnja SO u apsolutnom zamahu poslednjih godina • Supermoderni objekti, po pravilu multifunkconalni i bazirani na temeljnim biznis planovima • SO reperi i simboli svojih gradova

Stadion Ptičije gnazdo u Pekingu, 2008.

GENEZA NAMENE I NASTANKA • Promene u konceptu izgradnje i namene sportskih objekata uslovljeno kulturološkim, tehnološkim i društvenim promenama • Analiza evolucije ovih građevina pokazuje sledeće karakteristike: • Ciljna grupa korisnika objekata se vremenom menjala • Najšire kategorije stanovništva (demos) samo povremeno su koristile ove objekte • Gradnja ovih objekata odvijala se na teret narodnih masa (novčana i robna davanja i fizički rad)

GENEZA NAMENE I NASTANKA • Upotreba i korišćene tehnike izgradnje: – finansijska moć pojedinih carstava, – oblici gradnje tj. namene objekata (nejasna veza sportske od zabavne komponente), i – logika upravljača, teško razumljivu današnjoj publici. • Demos objekte koristio retko, isključivo u posmatračke svrhe bez plaćanja ulaznica • O fizičkoj kondiciji nacije se vodilo računa jedino za vojne svrhe i održavanje discipline → prvi sportski objekti građeni periodu nastajanja carstava i država, tokom vojnih pohoda, uslovljenim tehnikama vođenja ratova putem žive sile (Egipat, Kina, Grčka, Rim). • Nakon Olimpijskih igara 1936. gradnja sportskih objekata dobija izrazito mirnodopski, populistički karakter.

SO STARE ERE - EGIPAT • sport i fizičke aktivnosti u ovoj zemlji razvijane su od 1500. g. stare ere • privilegija vladajuće klase i pripadnika vojske • Sportovi na otvorenom prostoru kao npr. plivanje, trke kočija, lov, ribolov i plesne igre, ubrzo postaju nedovoljni • dolazi do nastanka novih grana sporta kao što su gimnastika i borilački sportovi, koje su zahtevale izgradnju pratećih (adekvatnih), tj. namenskih objekata.

SO STARE ERE - KINA • 11. vek stare ere razvijani su sportovi za postizanje fizičke kondicije, sportovi u pravom smislu te reči, ali i aktivnosti namenjene isključivo zabavi. • Tako nastaju discipline kao: gađanje lukom, mačevanje, borilački sportovi, plesne igre, dizanje tegova, igre na otvorenom prostoru ili u vozilima, borbe petlova, boks, plivanje, lov i polo. • Smatra se da su Kinezi prva nacija koja je započela konstruisanje višenamenskih sportskih objekata, osvetljenih dnevnim svetlom ili upotrebom pirotehnike • Igre održavane na otvorenom prostoru (klimatski uslovi), podijumi za igru su oblagani nepromočivim platnima kako bi se omogućila zaštita učesnika i stvorili idealni uslovi. Započet proces specijalizacije objekata primeren građevinskim materijalima, klimi, podlozi za igru, sunčevoj putanji i potrebama korisnika.

SO U STAROJ GRČKOJ • Objekti isključivo i specijalno konstruisani za sportske aktivnosti. • 776. g. p. n. e. održane su 1. igre u Olimpiji, koje su pored značajnog religioznog i takmičarskog, imale veličanstven i spektakularan karakter današnjih 'mega' događaja. • Ova slavljenička euforija, promovisala je Grčku kao začetnika OI i konstruisanja novih brojnih objekata namenjenih sportu širom zemlje (polis) a zatim i van granica (osvajanja A. Makedonskog). Postoje indicije da se ОI održavaju od 1500. g. p. n. e. • Struktura tzv. stadija, razvijanih u obliku potkovice, sa jednim otvorenim i udubljenim krajem i ostalima, polukružnog oblika, građenim na povišenoj lokaciji, sa koje su dominirali panoramom i pružali dobru preglednost, zadržana je do danas.

GRČKA (2) Takmičarske discipline (trčanje, skok u dalj, bacanje diska i koplja, rvanje, šakanje, pankration), počinju se održavati na specijalno građenim, poluzatvorenim terenima i pružajući bolje performanse (zaštita terena od vremenske nepogode, preciznije merenje dužine staze i pređenog vremena) • Olimpijski stadion u Atini izgrađen 331 g. p. n. e. , rekonstruisan 160. g. n. e. mogao je primiti 50. 000 posetilaca. U okviru ovog objekta su održane OI 1896. g. , i tek za potrebe održavanja Olimpijskih igara 2004. g. su građeni novi objekti.

STADION PANTINAIKO, ATINA Olimpijski stadion u Atini 1896.

GRČKA (3) • Olimpija je preteča arhitektonskih rešenja stadiona i korišćenja standarda za odvijanje igara pred velikim brojem gledalaca • građene su atletske i trkačke staze za dvokolice, prostor za bacačke i borilačke sportove, te stepenastouređeni deo za posetioce • Trkе brzine održavane su na dužinama od 1, 2 ili 24 stadija (1 stadij -192 m)

STADION U OLIMPIJI

GRČKA (4) Teatri (slične konstrukcije, s kružnim lukom oko pozorišne bine u središtu), građeni u svim većim gradovima i gradovimadržavama, Grci su pored stadiona razvili i ostale arhitektonske oblike kao što su: Hipodromi (tehnikom ukopavanja na uzvišici) Gimnazijum (pokrivena trkačka staza sa dodatnim sadržajima) Palestre (vežbališta za borilačke sportove, preteče fitnes klubova i masažnih salona)

ARH. OBLICI U GRČKOJ Gimnazija u Pompeji Palestra

SO RIMSKOG CARSTVA Impresivni SO visoke funkcionalnosti, građeni za potrebe sporta, rekreacije i zabave su Arene. Po uzoru na grčke hipodrome, u njima su se održavale trke konja i kočija. Arena Maksimus (iz 46 g. p. n. e. ), građena na 7 nivoa, primala je 200. 000 posetilaca. • Rimljani su intenzivno širom carstva gradili i Amfiteatre, slične grčkim pozorištima, u kojima su se odvijali javni obredi i društvene igre, tehnikom ukopavanja na padini brda, sa stilom izgradnje, karakterističnim za rimsku epohu. Uveli su specijalne tehnike delimičnog zasvođavanja (pokrivanja) objekata.

CIRCO MASSIMO, RIM

KOLOSEUM, RIM

RIM (2) Terme - manja vežbališta, deo zabavnog kompleksa kojeg čine: bazeni, dvorane za vežbanje, kupatila, apartmani i vrtovi (današnji golf klubovi, rekreativni centri i mešoviti objekti namenjeni turizmu i stanovanju. Vremenom gube hramski karakter, ostaju bez privilegovanih režimskih korisnika i postaju centar okupljanja običnih ljudi takmičarskog duha (lokalne klijentele)

AMFITEATAR, VERONA

SO SREDNJEG VEKA Posle pada Rimskog carstva, 476. godine nove ere, opalo je interesovanje za izgradnju velikih sportskih objekata namenjenih zabavi, pa su se u Evropi tokom narednih vekova gradile isključivo tvrđave, dvorci, crkve i katedrale. Izuzetak su činile nekoliko arena, građenih u Španiji i Meksiku, za potrebe održavanja festivala i korida. Hrišćanstvo – ukidanje Olimpijskih igrara 394. godine ukazom Teodosija I, a gladijatorskih igara 404. godine. Svi sportski objekti (stadioni, cirkusi. . . ) osim vizantijskih hipodroma su zatvoreni 529. godine za vreme vladavine Justinijana II. Viteška nadmetanja i takmičenja u brzini, kao poseban vid nadmetanja - potecišta. Pod uticajem Vizantije i druga mesta su označavala mesto za utrkivanje: ipodromija, pozorište, konjsko uristanije i dr. Održavane su tri vrste trka: trke na konjima, kasačke trke i trke pešaka (trčanje).

SO POSLE SREDNJEG VEKA U Stokholmu je 1813. godine otvoren Kraljevski centralni gimnastički institut, koji je bio osnova celokupnog fizičkog vaspitanja i rasadnik profesora gimnastike u Švedskoj. U sali za vežbanje koja je adaptirana u zgradi bivše fabrike, postavljene su specijalne švedske gimnastičke sprave. Sprave su izrađivane tako da budu u funkciji određene vežbe. Sledeće sprave su bile postavljene u sali: drveni konj, jarbol, drvena greda koja je imala višestruku namenu, konopci, motke za penjanje, lestve i dr.

LINGOVA SALA ZA VEŽBANJE

SO U 19. VEKU Pojava kolektivnih sportova (fudbal, mali fudbal, bejzbol i kriket), povremenog održavanja turnira, uslovljenim sezonskim prilikama; Objekat uključuje primitivna sedišta koja su graničila s terenom za igru, i neznatnom konstrukcijom oko terena (ogradom) koja je štitila teren od posetilaca, sa ciljem zadržavanja rekvizita od gubljenja i otuđenja. Ostali objekti građeni u tom periodu, su malog kapaciteta, namenjeni vojsci ili za održavanje turnira, plesnih igara i narodnih svetkovina, a činili su ih uglavnom vežbališta i bazeni.

SO U 20. VEKU Interesovanje populacije za košarku, rukomet, odbojku, tenis, vaterpolo i niz dr. dvoranskih sportova, pa nastaje potreba za intenzivnom gradnjom funkcionalnih, modernih višenamenskih objekata velikog kapaciteta. Izgrađen je najveći broj SO koji su još u funkciji Obnavljanjem OI u Atini 1896 g, nastaje potreba zemalja domaćina da grade moderne SO (stadione) i prateću strukturu u cilju prihvatanja velikog broja učesnika, širokog spektra sportskih grana, brojne publike i specijaliziranih organizacija uključenih u ove i sl. događaje (svetski kupovi, šampionati, turniri i sl. ).

FAKTORI KOJI SU UTICALI NA IZGRADNJU SAVREMENIH OBJEKATA Razvoj novih kolektivnih, masovnih pre svega dvoranskih sportova za koje nije postojala infrastruktura Industrijalizacija (nastanak radničke klase i njene potrebe za relaksacijom, skraćeno radno vreme koje to omogućava), Socijalizacija (prestanak ratova i potreba za druženjem i dominacijom na sportskom terenu), Stvaranje urbanih zona koje imaju veliku gravitacionu moć, usmerenu ka potražnji, Razvoj informatike (brz prenos podataka o sportskim događajima i učesnicima), Razvoj putne infrastrukture i transporta (pomorski, železniĉki, putniĉki i avio prevoz omogućili su ljudima brz i siguran dolazak na sportska dešavanja), Razvoj novih tehnika izgradnje sportskih objekata (polaganje gotovih elemenata) i novih materijala (jeftini materijali aluminijum, staklo. . . , nad armiranom konstrukcijom), i sl. Dizajn gubi obeležje tradicije i epoha; postaje globalan, futuristiĉki, prestižan. Karakteriše ih veća funkcionalnost (za sve učesnike) i jak estetski izražaj

ZAJEDNIČKI ELEMENTI SAVREMENIH SO Prostorni raspored, raspored , dizajn opreme, boje , svetla koji stvara prepoznatljivi servicescape (fizički uslužni ambijent) sportskog objekta i tzv. facility; Estetsku vrednost, određenu kao doživljaj (reakcija publike) izveden iz percepcije, vrednovanja i procene dizajna arhitekture i dekora serviscape-a, koji direktno doprinosi stvaranju imidža sportskog objekta, koji može da se materijalizuje kroz prodaju prava imena; Psihologiju sportskog objekta, vezanu za reakcije posetilaca iz ubeđenja, emocija, osećaja (ne)zadovoljstva i dr. Lokacija sportskog objekta, blizina saobraćajnice sa velikom frekvencijom što utiče na prodaju u okolini objekta (korist za sponzore), odnos objekta i njegovog okruženja i sl. Finansiranje sportskih objekata, u izgradnji, rekonstrukciji i tekućem poslovanju. Težište izučavanja predmeta i upravljanja sportskim objektom je na elementima koji najviše dobijaju na značaju: uslužni ambijent i finansiranje sportskih objekata.

Olimpijski stadion u Minhenu, 1972. https: //www. youtube. com/watch? v=7 Yy. Lwf. Tk. L 4 I

www. singidunum. ac. rs Hvala na pažnji!