POJAM PORODICE Vodi kroz ispitna pitanja Porodicu moemo

POJAM PORODICE Vodič kroz ispitna pitanja

Porodicu možemo da pokušamo da definišemo na različitim nivoima sociološkog proučavanja: Mikro, makro i mezo. Kako? Koje aspekte porodice uzimamo u obzir?

• A. M. Ukazuje na tri osnovna problema prilikom pokušaja definisanja porodice u sociologiji. • Koji su ti problemi?

• Generalno, sociologija porodice se kroz svoju istoriju bavila porodicom kroz prizmu zapadnjačko-hrišćanskog modela porodice.

• Koje su zablude prilikom definisanja porodice? • Objasniti ih, navesti manjkavosti. • Porodica kao ćelija društva (organicističko tumačenje društva). • Porodica kao dr. mikrokosmos. • Porodica kao ljudska zajednica. • Porodica kao specijalizovana dr. funkcija. • Porodica kao utočište. • Porodica u “jednini” (The family). • Porodica kao “priča o uspehu” u modernom društvu. • Porodica kao antropološka univerzalija. • Univerzalne funkcije porodice.

Etimološko poreklo i značenje termina • Od kada je u upotrebi reč porodica? • Da li je u rečniku Vuka Karadžica postojala reč porodica? • Na kakav zaključak nas upućuju termini koji su korišćeni pre reči porodica? • Znate li od kog termina nastaje reč familija i koja su njena značenja?

• Kako danas nazivamo one koji zive oko “jednog ognjišta”?

• Koji su termini korišćeni u Evropi, pre reči porodica (u upotrebi od 1835 te)? • Kako se označavalo krvno srodstvo?

• Znači da termin “porodica” nastaje u vreme kada nastaje ono što nazivamo “modernom” porodicom – u vreme moderne Evrope. • A period “uvodjenja”, ili pripreme za taj period je bilo dugo: • 14 ti vek, Italija, renesansni gradovi – prve pojave modernog porodičnog života. • 16 ti vek – pojedini aristokratski krugovi stvaraju porodična jezgra usred širokog kruga društvenih odnosa u kućanstvu. • U 18 tom veku se ova ideja već konstituiše i postaje svakodnevna rutina u životu gradjanstva – trećeg staleža.

Pojam moderne porodice • Očigledno, ono što mi danas nazivamo porodicom, ranije je postojalo u nekom drugom obliku. • Moderna porodica je sažet izraz vekovnih promena, koje su u evropskim društvima uobličavale zajednički život medjusobno srodnički povezanih pojedinaca. • Ona je nešto novo u odnosu na prethodne oblike porodice (bar tako smatra AM).

• Zato AM predlaže da za predmoderne porodice koristimo izraze domaća ili kućna zajednica. • Šta pod tim podrazumevamo? • Šta nam to govori o obimu pojma moderne porodice?

• Porodica, koja je do skora smatrana univerzalijom ljudskog društva, u stvari je istorijski, strukturalno i kulturno jedinstven proizvod specificnih društveno istorijskih okolnosti konstituisanja modernog društva i njegovog modernog klasnog nosioca ‘ gradjanstva.

• Tokom srednjeg veka, porodica kakvu mi znamo se srece kod koje grupe stanovništva? • Kasnije, ta grupa ljudi prerasta u gradjanstvo – treći stalež. • Nakon gradjanskih revolucija, gradjanstvo postaje klasa.

• Gradjanska klasa osvaja vlast, i uspeva da proglasi svoj način života (uključujući i porodicu) opštim, pa i jedino legalnim i legitimnim obrascem života i nameće ga ostalom stanovništvu. • Na čemu se ova porodica se temelji i zašto?

• Kultura gradjanstva je nekoherentna i ponekada protivurečna, ali njene glavne karakteristike su: • Humanistička težnja ka vaspitanju slobodnih, odgovornih i ravnopravnih ljudi, naglašavanje prava ličnog izbora, prava zaštite privatnog života u porodici, tolerancija prema drugačijim praksama života. • To su vrednosi koje je gradjanska klasa učinila društveno legitimnima.

• Smatra se da su procesi urbanizacije i industrijalizacije doprineli širenju porodičnog stila nekada malog broja stanovnika na mase.

• Kako glasi definicija porodice (moderne)? • Njene osnovne funkcije su? • Kako bi glasila definicija koja bi naglasila suštinu moderne porodice?

Unutrašnje i spolje karakteristike sistema moderne porodice prema:

Antinomije (protivurečnosti) moderne porodice • Objasniti antinomije: • Porodica izmedju dr proizvodnje i reprodukcije • Od porodice kao nukleusa vlasti do nadzirane porodice • Porodica izmedju privatnosti i javnosti • Izmedju grupnog poretka i slobode pojedinca • Porodica izmedju hijerarhije i simetrije odnosa pol-rod • Od detecentrične ka porodici bez dece

SRODNI POJMOVI • Domaćinstvo (kućna zajednica) • Treba ga jasno razgraničiti od pojma porodice. • Smatra se da je jedan od najrasprostranjenijih oblika privredne zajednice i da postoji još od neolita. • Podrazumeva zajedničko obitavanje, pod istim krovom. • Za razliku od porodice, članovi ne moraju da budu u krvom srodstvu. Oni privredjuju pod istim krovom.

• Domaćinstvo je privredna zajednica: celina ekonomskih aktivnosti – proizvodnje, raspodele, potrošnje. • Tradicionalni pojam domaćinstva vezujemo za?

• Opisati odnos porodica-domaćinstvo. • Koji oblik domaćinstva dominira u savremenim društvima?

• Nesrodničko domaćinstvo znači da članovi nisu u srodtstvu, da se domaćinstvo ne poklapa sa porodicom. • Primer?

• Domaćinstva mogu imati pretežno proivodjačku funkciju, ili • Potrošačku, ili • Obe. • Mogu biti poljoprivredna, • Nepoljoprivredna, • Mešovita (polutanska).

• Veber: • Domaćistvo, gledano spolja, odlikuje medjusobna solidarnost njegovih članova, • Gledano iznutra komunizam – zajednička potrošnja.

• Svojina domaćinstva nije individualna, pa ne postoji ni individualno nasledjivanje, niti otudjivanje sredstava za proizvodnju, imovine (Veber). • Članovi se menjaju, kuća ostaje, a imovina pripada kući. • Dokaz (u našoj prošlosti)?

• Srodstvo • Porodica nastaje radjanjem. • Opciono, usvajanjem se podražava prokreaciona veza. • Tako nastaje odnos izmedju roditelja i dece direktno krvno srodstvo. • Kako definišemo srodstvo kao društveni odnos?

• Koje su njegove karakteristike?

• U nekim kulturama biološka povezanost nije kulturno priznata, • Postoje različiti sistemi srodstva u različitim kulturama (inače bi postojao samo jedan biološki determinisan)

• Odnosi se na empirijski jasnu, odvojenu grupu ljudi, lako ustanovljivu. • Povlači afektivne, pravne, moralne, praktične odnose (nije samo genealoško prepoznavanje). • Čvorni je mehanizam medjugeneracijskog kontinuiteta i socijalne reprodukcije.

• Srodnički sistemi imaju 4 elementa. Koja?

• 4 oblika srodstva su?

• Svojim rodjenjem, dobijamo odnose sa dve srodničke grupe ljudi – sa majčinim i očevim srodnicima. • Tako srodstvo može biti (objasniti ove tipove): • Partilinearno • Matrilinearno • Bilateralno • Koje imamo mi?

• 4 su osnovna srodnička položaja. Koji?

• Srodstvo je dr odnos prinudnog karaktera za pojedinca. • Šta to znači?

• Koji su trendovi i promene uočeni u srodstvu?

• Kako glasi i šta znači zakon kontrakcije srodničkih odnosa?

• Preferencijalo pročitati: • Incest tabu • Seksualno zlostavljanje dece (AM 106 -112 str)

BRAK • • Brak i porodica su uvek povezani i prožeti. Ali, to ne znači da se podrazumevaju. Niti je reč o sinonimima. Uz srodstvo, brak je jedna od najstarijih i najuniverzalnijih institucija u ljudskoj kulturi.

• Kako definišemo porodicu, a kako brak?

• Brak kao suodnošenje – šta to znači?

• Ali, brak nije samo medjuljudski odnos izmedju individua, već i društveni odnos – odnos kojim društvo reguliše seksualnu aktivnpost i legitimiše radjanje novih članova. • Brak daje dozvolu ljudima da stupe u seksualne odnose i formiraju porodicu. • Onda ćemo brak da definišemo kao?

• Bezdetni brakovi (namerno), homoseksualni brakovi, brakovi izmedju neplodnih ili starih osoba. . . • Brak teži dugovečnosti, a u nekim kulturama je proglašen doživotnom vezom. • Iz čega ovo proizilazi?

• • • 3 bitna elementa braka su: Kopulacija Kohabitacija Legitimacija (društvena priznatost) Postoje zajednice koja poseduju prva dva elementa, ali ne i treći. To su?

• Vanbračne zajednice (koje su u procesu dobijanja punog legitimeta zakonskim putem objasniti).

• Brak pruža mogućnost komplektnog ispunjenja za ličnost. • To je moguće zato što je splet biloških, seksualnih, afektivno-psihičkih odnosa.

• Forme braka razlikovaćemo prema elemntima koji grade brak. To su?

• Poliandrija • Poliginija • Objasniti ove termine.

• Da li je kohabitacija obavezna u braku? • Objasniti.

• Vrste legitimacije braka – objasniti.

• U svim ovim slučajevima radi se o potvrdjivanju i priznavanju razmene koja je učinjena, bilo izmedju srodničkih grupa, ili individua. • Na taj način, obezbedjuju se i neke druge funkcije braka (osim legitimacije potomstva). • Koje?

• Starost partnera je oduvek bila uslov za ulazak u brak. Zašto? • Koja društva karakterišu vršnjački brakovi?

• Imovinski cenzus i brak. Objasniti. • Koja je njegova funkcija?

Tipologije porodice • Klasifikacije zasnovane na shvatanju o univerzalnosti porodice (Frederic la Play) • Istorijske tipologije porodice (Luis Morgan, Zagorka golubović) • Tipologija Andjelke Milić • Objasniti ih.

• AM odredjuje karakteristike porodičnih tipova prema pet osnovnih aspekata porodičnog života: • Domaćinstvo (kućna zajednica) • Brak • Podela rada i odnosi medju polovima • Medjugeneracijski odnosi i odnos prema detetu • Odnosi autoriteta i upravljanje porodicom • Odnos porodica – država (društvo)

Premoderna porodica • Neizdiferencirani deo domaćinstva • Brak je odnos širih srodničkih grupa • Podela rada prema polu i starosti • Dete kao objekt, budući član i radnik • Tradicionalni legitimitet oca (reprezent izvanporodične vlasti) • Nema diferencijacije na javno i privatno, porodica je osnovna jedina ukupne društvene strukture Moderna porodica Postmoderna porodica • Domaćinstvo se vezuje uz porodicu • Brak je sužen na monogaman (‘civilno ropstvo’) • Odnosi kooperacije izmedju polova i generacija • Dete kao projekt, investicija • Vlast muža nad ženom, roditelja nad decom (privatna sfera) • Porodica je privatna sfera, intimna, odvojena od javne • Odvajanje domaćinstva i porodice • Brak kao partnerstvo • Tendencija izjednačavanja uloga po polu i starosti • Dete kao subjekt, tendencije ravnopravnosti • Tendencija izbacivanja odnosa vlasti u porodici • Članovi participiraju u javnosti, ostvaruju bliske veze van porodice, javno i privatno se prepliću u porodičnom životu

• Interakcijska tipologija • Žan Kelerhals – na osnovu ukrštanja 2 sociopsihološke dimenzije/ose (unutrašnja kohezija: deljenje prostora, vremena, zajedničke aktivnosti, ili autonomija članova i spoljašnja integracija – način otvaranja grupe prema okruženju ) • dobija 4 tipa porodice. Koja? Koje su njihove karakteristke?

TIPOLOGIJE PORODICE • Preostali tipovi, koji nisu obuhvaćeni prethodnim tipologijama: • vanbračna, • jednoroditeljska, • homoseksualna porodica. • Objasniti ih.

• Da li vanbračne zajednice ruše instutuciju porodice? Zašto?

• Ispitna pitanja: • Antinomije moderne porodice (A. M: 42 -52) • Pojam porodice (etimologija termina, porodica kao: ćelija društva, društveni mikrokosmos, ljudska zajednica, društvena funkcija – univerzalna ili specijalizovana, utočište, antropološka univerzalija, „priča o uspehu“, porodica u „jednini“, moderna porodica) (A. M: 32 -37 -42 str. )

• Slični pojmovi različitog značenja: domaćinstvo, srodstvo, brak. • Tipologije (istorijske, funkcionalne, interakcijske) i tipovi porodice: patrijarhalna, nuklearna, vanbračna, jednoroditeljska, homoseksualna porodica

• Teme za eseje – ideje?

Neke od mogućih tema za eseje • (savremena) porodica – jedinstvena forma, ili ne? • Kako definisati porodicu (a da definicija obuhvati sve njene oblike)? • Za i protiv života u komunama • Porodica i brak – sinonimi? • Porodica i kućna zajednica – sinonimi? • Porodica i srodstvo – bliski, ali različiti pojmovi • Srodstvo izmedju krvne i pravne veze • Srodnički odnos izmedju roditelja i dece u homoseksualnim porodicama • Jednoroditeljske porodice – za i protiv?

• Pročitati: • Tekst Jelić Marija M. , Stojković Irena B. (2016). Teškoće u socijalnom funkcionisanju adolescenata različitog porodičnog i intelektualnog statusa. Nastava i vaspitanje, vol. 65, br. 2, str. 309 -328. • Minić Vesna Lj. , Kompirović Tatjana. (2014). Funkcije i problemi savremene porodice u vaspitanju dece ranog uzrasta. Zbornik radova Učiteljskog fakulteta Prizren-Leposavić, br. 8, str. 27 -40.

• Javiti se mailom predmetnom profesoru za konsultacije.