Pojam prava pojam i vrste drutvenih normi Odnos

Pojam prava (pojam i vrste društvenih normi); Odnos prava i države Nastavnik: doc. dr Sandra Pajić Šavija Email: spsavija@sinergija. edu. ba Udžbenik: Prof. dr Dragan M. Mitrović “Osnovi prava”, Beograd 2017.

Prirodni zakoni i društvene norme • Prirodni zakoni≠društvene norme • Razlike: 1. U pogledu stvaranja 2. U pogledu snage 3. U pogledu podloge na koju djeluju 4. U pogledu sankcije

Odnos norme i stvarnosti • Stvarnost-ono što jeste • Norma-ono što bi trebalo da bude • Normativni poredak-skup pravnih normi i ljudskog ponašanja po tim normama

Vrste društvenih normi • Sa razvojem društva povećava se broj društvenih normi • Razlikuju se u pogledu sadržaja i forme • Vrste društvenih normi: 1. Tehničke norme 2. Društvene norme u užem smislu (društveni propisi)

Razlika između tehničih normi i društvenih propisa 1. Prema predmetu regulisanja (tn-regulišu ponašanje čovjeka prema prirodi, dpregulišu ponašanje prema drugim ljudima) 2. Prema sankciji (tn-nemaju sankciju) Tehničke norme mogu prerasti u društvene propise

Vrste društvenih propisa • Prema stvaraocu • Prema načinu stvaranja (spontano ili planski) • Prema sadržini (vrsti društvenih odnosa koje regulišu) • Prema tome ko primjenjuje sankciju (neorganizovano društvo, društvene organizacije, država)

Norme čiju sankciju primjenjuje neorganizovano društvo • Običaj • Moral l

Običaj • Društveni propis čiju sankciju primjenjuje neorganizovano društvo, koji nastaje dugotrajnim ponavljanjem određenog ponašanja, tako da se vremenom javlja svijest o obaveznosti takvog ponašanja. • Elementi: 1. Spoljašnji (ponavljanje) 2. Unutrašnji (svijest ili pravno uvjerenje) Prednosti-uzimaju se u obzir sve relevantne okolnosti Nedostatak-konzervativnost Sankcije-razne (prezir, podsmijeh. . Smrtna kazna) Običaj može prerasti u običajno pravo

Moral • Društveni propis koji propisuje ono što je dobro, a zabranjuje ponašanje koje je zlo! • Moral i običaj mogu biti u sukobu • Autonomna norma • Specifčna sankcija-griža savjest • Moral može prerasti u pravnu normu

Norme koje primjenjuju društvene organizacije • Pravo koje stvaraju društvene organizacije -autonomno pravo • Država može propisati sankciju za kršenej društvenih normi koje stvaraju druš. organizacije

Pravo-prethodni pojam • Pravo-norme čiju sankciju primjenjuje država 1. Država može odrediti nedržavnog subjekta koji će stvarati pravo 2. Može primjeniti sankciju za kršenje normi nedržavnih subjekata 3. Država može da stvori normi i da primjenjuje sankciju

Norme koje čine pravo? • Postoje različita gledišta • U XIX v. -pravo čine samo opšte norme (ne i pojedinačne norme) • U XX v. -pravo čine i pojedinačne norme (H. Kelzen)

Gledišta o tome šta ulazi u pravo • Normatističko (pravne norme) a. Normativizam prirodnog prava b. Normativizam pozitivizma (etatističko i sociološko gledište) • Fakticističko (činjenice tj. društveni odnosi) • Sintetičko (norme i činjenice)

Odnos države i prava • Učešće države u stvaranju prava (neposredno i posredno) • Uslovi: 1. Politička sposobnost 2. Politički autoritet 3. Stručno tehničko znanje • Učešće države u primjeni prava 1. Dobrovoljna primjena prava (autonomna i heteronomna) 2. Prinudna primjena prava (ponašanje po sankciji)