KARDYOVASKULER SSTEM FZYOLOJS DAMARLAR Arterler Oksijence zengin kan

KARDİYOVASKULER SİSTEM FİZYOLOJİSİ

DAMARLAR Ø Arterler : Oksijence zengin kan Ø Venler : Oksijence fakir(CO 2 zengin) kan Ø Kapillerler: Madde alışverişi 2

Büyük (Elastik) Arterler: • Aort ve büyük dalları • Kanı kalpten boşaltan damarlardır 3

Karotid Cisimler: • Düşük O 2 basıncına duyarlı Karotid Sinüsler: • Karotis internadaki genişlemeler • Kan basıncına duyarlı baroreseptörler 4

Orta Boy (Müsküler) Arterler: • • Kanı vücuda dağıtan damarlar İnternal elastik tabaka belirgin Bol düz kas hücresi Müsküler arter de denir 5

Aşağıdaki damarların hangisinde bol düz kas ve elastik destek vardır? A) Orta boy arter B) Büyük boy arter C) Küçük boy arter D) Küçük arterioller E) Büyük boy venler 6

Arteriyoller: • Kapiller yatağa kan akımını düzenlerler. Metarteriyoller: • En uç arteryel damarlar • Prekapiller sfinkterler içerirler. 7

Kapillerler: • Arteriyol Metarteriyol Kapiller • Kan ve dokular arasında madde alış-verişi 8

Postkapiller Venüller: • Allerjik olaylarda plazmanın doku aralığına sızar • İltihabi cevapta ödeme yol açar. • Kapillere benzer ancak çapları büyüktür.

Küçük ve Orta Çaplı Venler: • Tunika intimaları kapakçıklar (valfler) içerir. ( kapaklar en fazla alt ekstremite venlerinde vardır) • Düz kas hücreleri içerir.

Büyük Venler • Venlerin sayısı arterlere göre fazladır. • Canlıda koyu mor renktedir. Nabız yoktur.

Lenf damar sistemi • Lenf damarları kör uçludur • Venlere benzer, venden daha fazla iç kapakçık içerirler.

KALP 13

Kalp Duvarı Üç tabakadan oluşur, dıştan içe: • Epikard : Kalbin yüzeyini kaplayan seröz membran • Miyokard : Kalp kasılmasından sorumlu kaslardan oluşan orta tabaka • Endokard : Kalbin iç boşluğunu kaplayan en içteki tabakadır 14

Kalp, AKCİĞER DOLAŞIMI + SİSTEMİK DOLAŞIMI yönetir. • Sağ atrium sistemik dolaşımdan gelen kanı alır ve sağ ventriküle verir. Sağ ventrikül kanı akciğerlere pompalar. • Sol atrium akciğer dolaşımından aldığı kanı sol ventriküle boşaltır. Sol ventrikül kasılınca kan, aort yoluyla dolaşıma geçer. 15

Kalp Kası • • • Çizgilidir Her hücre sadece tek nukleus içerir Kendiliğinden uyarılma özelliğine sahiptir (otoritmisite) Aksiyon potansiyeli uzun sürelidir ve aynı zamanda uzun refraktör periyoda sahiptir Kontraksiyonu Ca 2+ regüle eder 16

Kalp Kası • T tübülü • İskelet kasından farklı olarak diad yapısı mevcut • Kalp kası SR’ sinde fosfolamban bulunur (İskelet kasında ryanodin) • SERCA • Ca kaynağı SR ve ekstraselüler sıvı • Miyokardda enerji kaynağı serbest yağ asitleri 17

Ca+2 Kaynağı İskelet kasında SR Düz kasta ESS Miyokardda SR + ESS 18

Kalp kası: • Kas lifleri birbirine interkalar disklerle bağlanır. • Bu disklerin içerikleri: – Desmosomla ile iki katlı membran birbirine bağlanır. – Kalpte aksiyon potansiyelinin hücreden hücreye aktarımını sağlayan gap-junctionları içerir. 19

KALP AKSİYON POTANSİYELLERİ • Kasılabilen hücreler; atrium ve ventrikülleri yapan hücreler • Kalp kası (miyokard) hücrelerinde istirahat potansiyeli : - 90 m. V (250 -300 ms) • İskelet kası aksiyon potansiyeli süresinden 30 kat fazla 20

Myokard hücresi aksiyon potansiyeli (AP) safhaları; • 1 -Hızlı depolarizasyon: voltaj kapılı Na+ kanalları açılır. • 2 -Plato: Na+ kanalları kapanırken yavaş voltaj kapılı Ca+2 kanalları açılır. Böylece membran pot. bir süre sıfır düzeyinde kalır. AP eğrisinin bu bölümüne plato denir. (kalp kası AP ile iskelet kası AP arasındaki en önemli fark) • 3 -Repolarizasyon: plato devam ederken yavaş Ca+2 kanalları kapanmaya ve yavaş K+ kanalları açılmaya başlar. Membran potansiyeli istirahat seviyesine ulaşır. 21

Vurdumduymazlık (refrakter) Dönemi Ø AP’ lerinin başlangıcından itibaren membranın normalde ikinci uyarana cevap vermediği süreye refrakter dönem denir. Ø Kalp kası, AP sırasında yeniden uyarılmaz. TETANUS görülmez! 22

Kalbin ileti sistemi • Kalp kası sinirsel ve hormonal uyaran olmadan da kasılmasına devam eder. (otoritmisite) • Kalp kasında uyarıların başlatıldığı ve iletildiği özel bir ileti sistemi vardır. • Bu ileti sisteminin elemanları şunlardır: 1) 2) 3) 4) Sinoatrial düğüm (SA) Atrioventriküler düğüm (AV) His demeti Purkinje sistemi 23

SA düğüm: • • • dk’da 80 -100 uyarı Sağ atriumun arka duvarına gömülüdür. Kalbin uyarılarının çıktığı bölümdür. Depolarizasyonun en hızlı olduğu SA düğüm, kalbin atım hızını belirlediği için kardiyak pacemaker adını alır. SA düğümden çıkan bir AP, önce atrium kasını uyarır, sonra atrioventriküler düğüme gelir. 24

AV düğüm: • • • dk’da 40 -60 uyarı Sağ atriumun tabanında bulunur. SA düğüm ile AV düğüm gap junctionlarla bağlanmıştır. • Kalpte ileti hızının en yavaş olduğu yerdir. (gap junction az) • AV düğümde iletinin geciktirilmesi atriumların ventriküllerden önce kasılmasını sağlar. Kalbin normal pompa görevini yapmasını da bu özellik sağlar. Aksi takdirde aynı anda kasılsalardı, kan atriumdan ventriküle geçemezdi. 25

His demeti: • Ventriküller ile atrium arasındaki tek iletim dokusudur. • Sağ ve sol olmak üzere 2 dala ayrılır. Daha sonra purkinje sistemi ile devam eder. 26

Purkinje lifleri: • Dakikada 15 -40 uyarı çıkaran hücrelerdir. • Kalpte ileti hızının en fazla olduğu yer Purkinje lifleridir. • Kalpteki en büyük hücre Purkinje hücresidir. Ø Eğer SA düğüm veya düğümler arası yollar zedelenirse, AV düğüm yönetimi ele alır, ancak kalp normalden daha yavaş çalışır. 27

Kalpte ileti sistemin hızları • SA nod : 0, 05 m/sn • Atrium kası : 1 m/sn • AV nod : 0, 04 m/sn (En yavaş) • His demeti : 1 m/sn • Purkinje lifleri : 4 m/sn (En hızlı) • Ventrikül kası : 1 m/sn 28

ELEKTROKARDİYOGRAM (EKG) Kalpte meydana gelen elektriksel olayları, elektrot ve uygun elektrolit araçlar yardımıyla vücut yüzeyinden yazdırmak mümkündür. Alınan kayıda EKG denir. EKG de görülen dalgalar: - P Dalgası - QRS Dalgası - T Dalgası atriumların depolarizasyonu ventriküllerin repolarizasyonu 29

Tekrar Kalbin pacemakeri ne SA düğüm (60 -80) SA çalışmazsa ne çalışır AV (40 -60) AV de çalışmazsa ne çalışır Purkinje (15 -40) Kalp kasında ryanodin yerine ne var Fosfolamban 30

İskelet kasında Ca kaynağı ne SR Düz kasta Ca kaynağı ne ESS Kalp kasında Ca kaynağı ne SR + ESS 31

İleti hızı en yavaş neresi AV düğüm İleti hızı en hızlı neresi Purkinje lifleri 32

KALP KAPAKÇIKLARI Kalpte 4 adet kapakçık bulunur: • Atriyo-ventriküler kapaklar: -Triküspid kapak -Mitral kapak • Semilunar kapaklar: - Pulmoner kapak - Aort kapağı • Bu kapakçıkların hepsi de basınçla açılır ve basınçla kapanırlar. • Kapaklar tek yönlü valf şeklinde • Kan damarı içermezler 33

• Atrioventriküler kapaklar - Sağ atriumla, sağ ventrikül arasında Triküspid Kapak - Sol atriumla, sol ventrikül arasında Mitral Kapak • Semilunar kapaklar - Sağ ventikül ile pulmoner arter arasında Pulmoner Kapak - Sol ventrikül ile aort arasında Aort Kapağı 34

Kalp Döngüsü • Kalp sağ ve solda bulunan iki adet pompadan oluşur. • Kalp pompası çalışırken başlıca iki evre meydana gelir: - Sistol→ Kalp kasının kasılması Diyastol→Kalp kasının gevşemesi • Dolaşım sisteminde kan akışı daima yüksek basınçlı alandan düşük basınçlı alana doğru gerçekleşir - Kalp kontraksiyonu ise basıncı oluşturur 35

• Kalp 0. 37 sn sistol, • 0. 53 sn diyastol yapar. Kalp hızı artarsa ventrikül dolum zamanı (diyastol) daha fazla kısalır. Kalp hızı: 220 -Yaş’ı geçmemeli Örnek : 220 -60 yaş = 160 atımı geçmemeli 36

KALP DÖNGÜSÜ 1. Ventriküler Doluş Dönemi 2. İzovolumetrik Kontraksiyon 3. Ventriküler ejeksiyon (fırlatma) 4. İzovolumetrik gevşeme 37

Kalp döngüsünün evreleri Evre 1: Doluş (diyastol) dönemi: a) Atriumlarda biriken kanın ağırlığından dolayı AV kapaklar açılır ve birikmiş kan ventriküllere akar (ilk 1/3 lük dönem) b) Vena cava inferior ve superiordan gelen kan doğrudan ventriküllere akar. S 3 sesi oluşur (ikinci 1/3 lük dönem) c) Atriumlar kasılır ve kalan kan ventriküllere pompalanır. S 4 oluşur. Ventriküllere toplam 70 ml kadar kan gelmiştir. Gelen bu kana venöz dönüş denir. Ventriküller de şimdi 50+70= 120 ml kan doldu. Bu hacme diyastol sonu hacim denir. 38

Evre 2: Eş hacimli (izovolemik) kasılma dönemi • Kapakların dördüde kapalıdır. • Ventriküllerde yaklaşık 120’ şer ml kan vardır (diyastol sonu hacim), ancak içlerindeki basınç düşüktür. • Ventrikül basıncı, aort ve pulmoner kapakları iterek açmaya yetmez. • Ventriküller kasılır, ventrikül basıncı aniden yükselir. AV kapakların kapanmasına neden olur. • S 1 oluşur 39

Evre 3: Fırlatma (ejeksiyon) dönemi: • Kanın aort ve pulmoner artere gönderildiği evredir. • Ventrikül basınçları semilunar kapakları iterek açar. • Fırlatma sonunda 70 ml kan aorta pompalanmış olur. Bu kana, atım hacmi adı verilir. • Ventriküller içinde 50 ml kan kalmıştır. Bu sistol sonu hacimdir. 40

Kalp Sesleri • Kalp seslerinin vücut yüzeyinden dinlenmesine oskültasyon denir. • Stetoskop • S 1 ve S 2 ses kalp kapaklarının çalışmasıyla ilgilidir. • S 1, AV kapaklar kapandığı zaman oluşur ve ventrikül kasılmasının başlangıcına rastlar. • S 2, semilunar kapaklar kapanırken, yani ventrikül dolumunun başlangıcında duyulur. 41

• Sağlıklı erişkinde pek duyulmayan S 3 ve S 4 kalp sesleri kapak faaliyetiyle ilgili olmayan seslerdir. • S 3, diyastolün ilk yarısında atriumlardan ventriküllere akan kanın oluşturduğu bir sestir. • S 4, atriumların kasılması sırasında oluşur. • Kapak yetmezliklerinde ya da kapak darlıklarında kalpten üfürüm denen anormal sesler duyulur. 42

AV kapakların kapanması hangi kalp sesi S 1 AV kapaklar hangileri Mitral - Triküspid Semilunar kapakların kapanması hangi kalp sesi S 2 Semilunar kapaklar hangileri Aort - Pulmoner 43

Atriyumların depolünü gösteren EKG dalgası P Ventriküllerin depolünü gösteren EKG dalgası QRS Ventriküllerin repolünü gösteren EKG dalgası T 44

Kalp Atım Sayısını Etkileyen Sebepler • • • Otonomik aktivite Hormonlar İlaçlar İyon konsantrasyonları (Ca+2, K+) Vücut sıcaklığı Atım frekansı normalde 60 -100 atım/dakikadır. - 60’ın altı bradikardi, - 100’ün üstü taşikardi

KALPTEKİ OTONOM ETKİLER Kronotropik etki: • Kalp hızı üzerine olan etki. Dromotropik etki: • İletim hızına olan etki. İnotropik etki: • Kalbin kasılma kuvveti üzerine olan etki. 46

KALPTE OTONOM ETKİLER Sempatik uyarı (+) kronotropik etki: SA düğüm depol hızı artırılır (+) dromotropik etki: AV düğümde ileti hızı artırılır (+) inotropik etki: Atrium ve ventriküle Ca+2 girişini artırır 47

Parasempatik uyarı (-) kronotropik etki: SA düğüm depol hızı azaltılır (-) dromotropik etki: AV düğümde ileti hızı azaltılır (-) İnotropik etki: Atrium içine Ca+2 girişi azaltılır (Sadece atriumda) 48

Otonomik Aktivite ve Hormonlar • Sempatik uyarıların pozitif inotropik etkisi vardır. • Vagus yoluyla Parasempatik sistemin uyarılması negatif inotrop etki yaratır. • Epinefrin, norepinefrin ve glukagon pozitif inotropik etkili hormonlardır. • Tiroid hormonlarıda pozitif inotrop etkilidir. • Asetilkolin negatif inotrop etkilidir.

İyon Konsantrasyonlarındaki Değişme • Kalp kası en çok dış ortamdaki Ca+2 iyonu değişimlerinden etkilenir. • Hiperkalsemi uyarılabilirliği artırır. • Hipokalsemi ise kasılmayı azaltıcı etki gösterir. • Ekstraselüler potasyum iyonunun artması kasılmayı azaltır. • Şiddetli hipo yada hiperkalemi hemen düzeltilmelidir.

İlaçların Kontraktiliteye Etkisi • İzoproterenol, Dopamin ve Dobutamin kalp kası hücrelerinin beta 1 reseptörlerini uyararak pozitif inotrop etki gösterir. • Digital ilaçlar (digoksin) değişik bir mekanizma ile hücre içi kalsiyum miktarını artırır • Hipertansiyon tedavisinde kullanılan birçok ilaç negatif inotrop etki gösterir. Bu ilaçlar beta yada alfa reseptörlerini bloke ederek etki gösterir.

Aşağıdakilerden hangisinin pozitif inotropik etkisi yoktur? A) Noradrenalin B) Asetil kolin C) Digoksin D) İsoproterenol E) Dopamin 52

Kalpte parasempatik stimülasyon aşağıdakilerden hangisine neden olur? A) Atrioventriküler uyarılabilmede artma B) Ventikül kasılma gücünde artma C) Atrial refrakter periyotta kısalma D) Atrium kasılma gücünde artma E) Kalp atım sayısında azalma 53

Kalpte, sinus düğümünün uyarılma eşiğini artıran ve kalp ritmini düşüren aşağıdakilerden hangisidir? A) Sempatik stimülasyon B) Adrenalin C) Vücut sıcaklığının artması D) Vagal stimülasyon E) S-A düğümü Na geçirgenliğinin artması 54

Kalp Çalışmasının Dinamiği • Kalp atımı süresince meydana gelen hareket ve kuvvetlere kardiyak dinamik denir. • Bir atımda ventriküllerin her biri eşit hacimde kanı fırlatır. • Diyastol sonu hacim (End-diyastolik volume): 120 ml • Sistol sonu hacim (End-sistolik volume): 50 ml • Vurum (atım) hacmi: 70 ml • Sol ventrikülden bir atımda pompalanan kan miktarı • Fırlatma (Ejeksiyon) Fraksiyonu (EF): EF = Atım hacmi / Diyas Sonu Hacm % 60 = 70 / 120 55

• Kardiyak debi (output): 70 ml X 70 atım = 5000 ml/dak Bir dakikada aorta pompalanan kan miktarı • Kardiyak indeks: Bir dakikada vücut yüzeyinin 1 m 2’sine düşen kalp çıkışıdır Kardiyak debi/Vücut yüzey alanı 5000 ml / 1. 73 m 2 = (3000 -3500 ml/m 2/dk) 56

Vurum Hacmini Düzenleyen Faktörler • Diyastol sonu hacim : - Diyastolun süresi ve venöz dönüş diyastol sonu hacmini etkiler. - Atım frekansı arttıkça diyastol süresi kısalır.

• Sistol sonu hacim: Üç faktörle yakından ilişkilidir 1 - Önyük (preload): - ventrikül diyastolünde miyokardın gerilme derecesi - diyastol sonu hacmiyle doğru orantılıdır. 2 - Artyük (afterload): - kanı fırlatabilmek için gereken basınç miktarı 3 - Ventrikülün kasılabilirliği: - kasılma kuvveti

Artyük: • Kalbin yenmesi gereken direnç miktarıdır. • Artyük arttıkça , izovolumetrik kasılma süresi artar; ventrikül fırlatma süresi kısalır ve sistol sonu hacim artar. • Kanın arter sistemine geçişini ve akışını zorlaştıran nedenler artyükün artmasına neden olur. • En önemli sebep periferik arterlerin direncinin artmasıdır. ART YÜK (afterload) = Ortalama arteryel basınç

• Frank-Starling Yasası - Kalbe gelen kan (venöz dönüş) artarsa - Önyük fazla Atım hacmi artar Atım hacmi fazla 60

Kalbin kasılma gücünü belirleyen en önemli faktör ne Venöz dönüş Yasanın adı ne Frank-Starling İleti hızı en yavaş neresi AV düğüm İleti hızı en hızlı neresi Purkinje lifleri 61

(+) Kronotrop, Dromotrop, İnotrop etkili sistem Sempatik Şıklarda yoksa Adrenerjik uyarı (-) Kronotrop, Dromotrop, İnotrop etkili sistem Parasempatik Şıklarda yoksa Vagal uyarı O da yoksa Asetilkolin salınımı 62

Stroke volüm (atım hacmi) kaç ml 70 Atım hacmi X Atım sayısı=? neyi ifade eder Kalp debisini Debi / Vücut yüzey alanı neyi ifade eder Kardiyak indeksi 63

Preload (Önyük) neye eşittir Venöz dönüşe Afterload (Ardyük) neye eşittir Ortalama arteryel basınca Atım hacmi/Diyastol sonu hacim (70/120) nedir Ejeksiyon fraksiyonu 64

• Koroner arter hastalığı: - Kalp kası hücreleri O 2 ve besine ihtiyaç duyar. Koroner dolaşım yetersiz olursa kalbin performansı azalır. - Koroner dolaşımın azalmasına koroner iskemi denir. - Koroner arter çeperlerinde plak denen yağların birikmesiyle tıkanmalar meydana gelir. - İlk belirti: Anjina pektoris • Miyokard infarktüsü: - Koroner akım engellendiğinde O 2 alamayan kalp kası hücreleri ölür. Buna miyokard infarktüsü veya kalp krizi denir. 65

KARDİYOVASKÜLER FİZYOLOJİ • Periferdeki organlara yeterli kan gidebilmesi için kalp çalışmasının sürekli olarak düzenlenmesi gerekir. • Damardaki kan akımını 2 faktör belirler: (1) Damarın iki ucu arasındaki basınç farkı (2) Damar boyunca kan akımına karşı direnç Kan Akımı (F) = P (Basınç Farkı) R (Direnç) 66

• DİRENÇ: - Dolaşım sistemindeki direnç kanın akışına karşı koyar ve periferik direnç arttıkça doku kan akımı azalır. - Periferik direncin üç önemli kaynağı: Ø Vasküler direnç: - damar uzunluğu arttıkça direnç artar (KB ) - damar yarıçapı ile direnç ters orantılıdır (r 4) Ø Ø Vizkozite : artarsa direnç artar (KB ) Damarların esneklik yeteneği: esneklik yeteneği azalırsa( KB ) 67

Kanın akış hızı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Damarın iki ucu arasındaki basınç farkı ile doğru orantılıdır. B) Damarın yarıçapının dördüncü kuvveti ile doğru orantılıdır. C) Damarın uzunluğu ile doğru orantılıdır. D) Kanın viskozitesi ile ters orantılıdır. E) Hematokrit artışı ile ters orantılıdır. Kan Akımı, - Basınç farkı ile doğru, - Direnç ile ters orantılıdır. 68

• BASINÇ: Ø Ø Aort çıkışı ile sağ atrium girişi arasındaki basınç farkına dolaşım (perfüzyon) basıncı denir. Ort. 100 mm. Hg ‘dir. Kan (arter) basıncı : - Sistolik basınç: Sistolde ölçülen en yüksek basınç - Diyastolik basınç: basınç Diyastolde ölçülen en düşük basınç 69

• Nabız Basıncı: Sistolik B. – Diyastolik B. • Ortalama Arteryel Basınç (OAB): - Arteryel basınçların ortalamasıdır. - OAB = Diyastolik basınç + (Sistolik - Diyastolik) / 3 Ort Arter Bas = 80 + 93 (120 – 80) 3 = 80 + ( 13 ) 70

Kalbin pompalaması pulsatildir. Arteryel basınç, • Sistolik 120 mm. Hg / Diyastolik 80 mm. Hg • Sağ atriyuma boşalan vena cavaların sonunda 0 mm. Hg • Aortadaki ortalama basınç 95 mm. Hg kadardır.

Sistemik kapillerlerde basınç: • Arteriyoler uçta 35 mm. Hg, • Venöz uçta 10 mm. Hg • Ortalama fonksiyonel basınç 17 mm. Hg

Damar Sistemindeki Basınç Değişimleri • Aortadan perifere gidildikçe basınç azalır. • Dallanmalar devam ettikçe basınç azalır. • Damarların kesit yüzeyi arttığından arteriyol düzeyinde en büyük periferik rezistans değerine ulaşılır. • Venöz sisteme geçilince basınç daha da düşer.

Kılcallarda Madde Değişimi Madde değişimini sağlayan olaylar: • Difüzyon: İyon ve moleküllerin konsantrasyon gradyandına göre hareket etmeleridir. • Filtrasyon: Hidrostatik basınç nedeniyle oluşur. Filtrasyon kılcal damarların arteriyel kısmında olur çünkü burada hidrostatik basınç daha yüksektir. • Geri emilim: Geri emilimi ozmoz sağlar. Ozmotik basıncı sağlayan başlıca molekül filtrasyona uğramayan plazma proteinleridir. 74

Net Filtrasyon Basıncı (NFB) • NFB=(KHB-DHB) - (KKOB-DKOB) Ø Ø KHB=Kanın hidrostatik basıncı DHB=Dokular arası sıvının hidrostatik basıncı KKOB=Kanın kolloid ozmotik basıncı DKOB=Dokular arası sıvının kolloid ozmotik basıncı • DHB ve DKOB birbirine zıt yönde ve eşit miktarlarda olduğundan 0 olarak kabu edilirse; NFB=Kan hidrostatik basıncı - Kan kolloid ozmotik basıncı

ÖDEM • Dokular arasında anormal sıvı birikimidir. • Kolloid ozmotik basınç ve hidrostatik basınç arasındaki dengeyi bozan durumlarda ödem oluşur. • Lenf akımının obstrüksiyonu bu parametrelerden bağımsız bir ödem faktörüdür. Diğer nedenler - Proten eksikliği - Böbrek hastalıkları - Filariazis

Ven Basıncı ve Venöz Dönüş Kanın kalbe gelmesini etkileyen üç faktör vardır: 1. Kasların periferdeki damarları sıkıştırması 2. Solunum pompası 3. Ven kapakçıkları

Kardiyovasküler Fonksiyonların Düzenlenmesi - Lokal faktörler - Santral Mekanizmalar - Endokrin faktörler

LOKAL KAN AKIMININ KONTROLÜ (OTOREGÜLASYON) Dokunun metabolik ihtiyacına göre belirlenir. 1. Vazodilatatör Teori 2. Oksijen ihtiyaç Teorisi 79

1. Vazodilatatör Teori Metabolizma hızı çoksa; O 2 azalır, vazodilatatör madde artar. Prekapiller sfinkter, Metarteriyol, Arteriyol Vazodilatatör maddeler: - Adenozin - Histamin - CO 2 - K+ - Laktat - H+ En önemli vazodilatatör: Adenozin 80

2. Oksijen ihtiyaç Teorisi • O 2 azaldığında prekapiller sfinkterler açılır İskelet Kaslarında Kan Akımının Kontrolü • Kas aktivitesinde O 2 kullanılır ve azalır. • O 2 azalması, arteriyollerde dilatasyona neden olur. • O 2 azlığı, vazodilatatör madde salgılatır. 81

82

Kan Basıncı ve Kan Akımının Nöronal Kontrolü Medulla oblangata’da bulunan, - Kardiyak merkezler: sempatik lifler, kalp çıkışını artırır parasempatik lifler azaltır. - Vazomotor merkezler: vazokonstriktör alan vazodilatatör alan 83

Vazokonstriktör alan: • Sempatik sinir sistemini uyarır (adrenerjik) • Noradrenalin • Damar çapı azalır Vazodilatatör alan: • İskelet kasları ve beyin kan damarlarını innerve eder • Nitrik oksit (NO) • Damar çapı artar. 84

Vazomotor tonus: • Sempatik merkezler sürekli bir uyarı hali ile damar sisteminin tonusunu oluştururlar. • Arteriyoller biraz kasılı durumda bulunurlar. 85

Kan Basıncının Refleks Yoldan Düzenlenmesi • Baroreseptör refleks: kan basıncındaki değişmeler • Kemoreseptör refleks: p. H ve kan gazlarındaki değişmeler 86

Baroreseptör refleks NTS IX. Sinir X. sinir KAROTİS AORTA 87

Kan Basıncı Artarsa Baroreseptör deşarjı artar Sempatik deşarj inhibe edilir ç n ı Vagal uyarı artırılır s a B is s n i m te o p m a t • Kalp hızı yavaşlar (Bradikardi) • Kalp debisinde azalır • Damarlar genişler (Vazodilatasyon) Böylece kan basıncı düşürülür 88

Kan basıncındaki artışa bağlı baroreseptörlerin uyarılması durumunda oluşan refleks yanıtta aşağıdakilerden hangisi görülmez? A) Arteriyollerde vazodilatasyon B) Venlerde vazodilatasyon C) Vazokonstriktör merkezin inhibisyonu D) Kalp debisinde artış E) Kalbin kasılma gücünde azalma 89

Kemoreseptörlerle Arteryel Basıncın Kontrolü • Aort ve karotis cisimciğinde • O 2 yokluğuna duyarlıdırlar. 90

Kemoreseptörlerle Arteryel Basıncın Kontrolü • Aort ve karotis cisimciğinde • O 2 yokluğuna duyarlıdırlar. • • Arteryel basınç düştüğü zaman, Kemoreseptörlere kan akımı azalır O 2 azalırken, H+ ve CO 2 artar. Kemoreseptörler uyarılır. Uyarılar vazomotor merkeze iletilir. Arter basıncı artırılır. 80 mm. Hg’nın altında etkilidir. 91

Kan Basıncının Düzenlenmesinde Hormonların Rolü • Antidiüretik Hormon (ADH): - böbreklerden su tutulumu • Eritropoietin: - O 2 azaldığında eritropoietin salgısı artar, eritrosit üretimi hızlanır • Atrial Natriüretik Peptid (ANP): - sağ atriumun çeperlerinden salgılanarak böbreklerden su atılmasını artırır; susuzluk hissini azaltır 92

• RENİN-ANJİYOTENSİN-ALDOSTERON SİSTEMİ 93

Anjiyotensin II 1. Susama merkezini uyarır 2. Arteriyolleri daraltır 3. Aldosteron salgılatır 4. Sodyum geri emilimini artırır 5. Noradrenalin salınımını kolaylaştırır 6. ADH ve ACTH salınımını artırır. BÖYLECE KAN BASINCI YÜKSELTİLİR 94

Vazodilatatör maddeler Adenozin -CO 2 -Laktik asit Histamin -K+ -H+ Lokal kan akımının düzenlenmesinde en önemli vazodilatatör madde Adenozin Egzersiz yapan kişide iskelet kaslarına çok kan gitmesinin en önemli nedeni Lokal doku faktörleri, O 2’de azalma, Adenozin, CO 2, Laktik asit artışı 95

En güçlü vazokonstriktör madde 1. Ürotensin 2. Endotelin En güçlü vazodilatatör madde 1. CGRP 2. NO 96

Arteryel kan basıncı formülü Debi x Total periferik direnç Damar çapı daralırsa kan basıncı ne olur Artar Viskozite artarsa kan basıncı ne olur Artar Total damar uzunluğu artarsa kan basıncı Artar Damarların esnekliği azalırsa kan basıncı Artar 97

Kan basıncı artınca neresi algılar Aort ve karotis baroreseptörleri Bilgiyi kardiyopulmoner merkeze taşıyan sinirler 9 ve 10 Bilgi nereye ulaştırılır Nukleus traktus solitaryus (NTS) 98

Artmış kan basıncını düşürmek için ne yapılır Sempatik deşarj inhibe edilir Vagal uyarı artırılır Sonuçta ne olur Bradikardi Debide azalma Damarlarda genişleme Böylece kan basıncı düşürülür 99

DOLAŞIM ŞOKU Sebepleri 1. 2. 3. 4. Kanama Kalpte hasar Kalp tamponadı Periferde aşırı vazodilatasyon Bulguları 1. Sistolik basınç düşer. 2. Deri soğuk ve nemlidir. 3. Periferik vazokonstrüksiyon 4. Zayıf nabız 5. İdrar çıkışı azalır. 6. p. H düşer, asidoz

Yaşlılık ve Kalp Damar Sistemi 1. Hematokrit azalır. 2. Trombüsler oluşabilir. 3. Kapak sistemleri bozulabilir. 4. Maksimum kalp çıkışı azalır. 5. Otonomi noktaları ve ileti sistemi zayıflar. 6. Fibröz doku elastikiyeti bozulur. 7. Ateroskleroz artar. 8. Koroner dolaşım bozulur. 9. Zedelene kalp dokusu hücrelerinin yerini nedbe dokusu alır. 10. Arter duvarı zayıflar anevrizma oluşur. 11. Aterosklerotik plaklarda trombüs oluşumu kolaylaşır.

TEŞEKKÜRLER…