Kemik ve Eklem Hastalklarnda Beslenme Kemiin Yaps ve

Kemik ve Eklem Hastalıklarında Beslenme

Kemiğin Yapısı ve Fizyolojisi • Kemik , yaşayan dinamik bir bağlantı dokusudur. • Hücreler ve kristalleşmiş mineral ile örtülmüş “kollojen” adı verilen proteinden oluşmuştur. • Kollojen ve mineral kısım mukopolisakkaritlerle bir arada tutulmaktadır.

KEMİK Organik Kısım Matriks veya Osteoid olarak adlandırılır. Kollojen Ve mukopolisakkaritler İnorganik Kısım Kalsiyum (Ca) Fosfat (P) Kalsiyum hidroksit, kalsiyum karbonat Sitrat Sodyum Florür

KEMİK HÜCRELERİ Osteoblastlar (yapım) Osteositler Osteoklastlar (yıkım)

KEMİK DÖNGÜSÜ Kemik dokusu devamlı olarak yıkılır ve yapılır. Yeniden yapılanmada kemik yıkımını kemik yapımı takip eder. 1. Aktivasyon 2. Rezorbsiyon 3. Dönüşüm Evresi (reversal) 4. Oluşum (formasyon) 5. Sona erme (mineralizasyon) (Rucci. , 2008; Teti ve Rucci. , 2010)

Kemik Oluşumu ve Yıkımını Etkileyen Faktörler • Kalsiyum seviyesine Etki Eden Hormonlar Glukokortikoidler Büyüme Hormonları Cinsiyet Hormonları • Sistemik Hormonlar Tiroid Hormonu İnsülin • Lokal Faktörler Prostaglandinler Osteokalsin Osteonektin • Lokal ve Sistemik Büyüme Faktörleri TGF-β IGF-II PDGF b. FGF a. FGF PTH 1. 25 (OH)₂ DH₃ Kalsitonin STOKİNLER IL-1 TNF - ɑ, β CSF İnterferon

Osteoporoz • Kemik kütlesinin azalması ve kemik dokusunun bozulmasıyla kemikler zayıflamakta ve kırılabilir bir duruma gelmektedir. • Osteoporoz ile birlikte; Osteoklastların sayısında 2 -3 kat artış Ca/P oranında azalma Na ve Mg içeriğinde artış Kemik kristalinde Flor birikimi Kemik gözenek sayısında artış Kortikal kemiğin elastikiyetini kaybetmesi Kırılganlığa yatkınlık artmaktadır.

Kemik Mineral Yoğunluğu Ölçüm Teknikleri • • • Radyografiler Dual Energy X-ray Absorbtiometry (DEXA) Single Photon Absorbtiometry (SPA) Dual Photon Absorbtiometry (DPA) Quantitative Computerised Tomography (QCT) Speed of Sound (SOS) Broad Band Ultrasonic Attenuation (BUA) Kanitatif Ultrasonografi (Qusg) Single Energy X-ray Absorbtiometry (SXA)

Osteoporozu Etkileyen Diyetsel Risk Faktörleri Kalsiyum Sodyum Fosfor Antioksidanlar D vitamini K vitamini Protein RDA ‘ya Göre günlük alınması önerilen D vitamini D Vitaminin Kandaki Düzeyi 25(OH)D <20 ng/ml - Eksiklik 25(OH)D> 21 -29 ng/m. L- Yetersizlik 25(OH)D> 30 ng/m. L- Yeterlilik 19 - 70 yaş 600 IU >70 yaş 800 IU Yeterli düzeyde D vitamini alınmalıdır.

Osteoporozu Etkileyen Diyetsel Risk Faktörleri Kafein ve Gazlı İçecekler Posa Alkol ve Sigara Tüketimi

Romatizmal Hastalıklar ve Beslenme Tedavisi • Hareket sisteminde ağrı, şiş ve hareket kısıtlanması yapan ve bağ dokusu, tendonlar, kemikler, kaslar ve bazen de iç organlarda inflamasyona neden olan tıbbi hastalıklara “romatizmal hastalık’” denilmektedir. • Diğer romatizmalarda ise hastalıkların ortaya çıkışını ve gelişmesini etkileyen faktörler; Yaş Cinsiyet Kalıtım Meslek Travmalar Psikolojik Faktörlerdir.

Romatizmal Hastalıklar • Romatizmal hastalıkların en sık görülen hem de en önemli olan yumuşak doku romatizmaları; Artroz (kireçlenme) Romatoid artrit Osteoartrit Ankilzon spondolit (bel kemiği romatizması) Kollajen hastalıklar (yaygın iltihabi bağ dokusu hastalıkları, örn: sistemil lupus eritematozus-SLE) Akut eklem romatizması Gut

OA-Diyet Tedavisi Vücut ağırlığı ve adipozite yönetimi BKİ ARTTIKÇA OA RİSKİ ARTMAKTADIR. • • • Antinflamatuar Diyet Akdeniz diyeti ve ağırlık kaybı ile adipoz dokuda inflamatuar ajanların azalması ile ilişkilidir. Vitamin ve Mineraller • Yüksek dozlarda diyet ile antioksidan (C, E, β-Karoten, selenyum alımı ile yapılan çalışmalarda bir yarar görülmemiştir. • Çoğu OA hastasında Ca ve D vitamini düzeyleri düşüktür. Hastalardan en az DRI önerilerini sağlayacakları diyet verilmesi gereklidir. • B 6, D, K, folat ve mg supleman olarak alınabilmektedir. Yeterli miktarda kalsiyum sağlanması açısından yağı azaltılmış süt ürünlerinden yararlanılabilir. D vitamini gereksinimini karşılamak için 400 IU/gün veya balık yağı/keten tohumu önerilebilmektedir. Kortikosteroid tedavisi alan hastaların diyetinde sodyum sınırlanır, potasyum arttırılmalıdır .

RA-Diyet tedavisi • Hastaya vücut ağırlığına uygun yeterli enerji verilmelidir. • Hastanın tüketimi yetersiz ise enteral veya parenteral beslenme gerekebilmektedir. • RA hastalarında total vücut proteini yaşa bağlı olarak düşmeye eğilimlidir bu nedenle protein 1, 5 -2 g/kg/gün olarak diyet ile sağlanabilmektedir. Hasta iyi besleniyor ise protein günlük gereksinimden (DRI) de karşılanabilmektedir. • Diyette n-3 yağ asitleri arttırılır. Su ürünleri yeterince alınmıyorsa ek olarak balık yağı takviyesi yapılabilir. • Günlük 1. 8 gr EPA içeren balık yağı preperatlarının yararlı olduğu bildirilmiştir.

RA-Diyet tedavisi • Bu hastalarda B 6 ve C vitamini kan düzeyleri düşük bulunmuştur. Protein miktarının artırılması B 6 vitamini eksikliğini gidebilmektedir. • İltihaptan dolayı metabolik hız yükseldiğinden hastanın enerji ve besin ögeleri gereksinimleri artmıştır. • Bağırsak mukozasındaki değişiklik sonucu emilim bozuklukları, gastrit ve ülser görülebilmektedir. • Tükürük azalması sonucu besin alımı azalabilir. • Herşeyden önce hastanın beslenme durumu saptanmalı ona göre diyet önerilmelidir.

Romatoid Artrit • Diyette C vitamininden zengin sebze ve meyvenin bulundurulmasına özen gösterilmelidir. • Ülser şikayeti olursa taze sıkılmış portakal suyu yemekle birlikte verilebilir. • Hastalarda osteoporoz ve osteomalazi sık görüldüğünden kalsiyum alımını artırmak için diyette süt ve süt ürünleri arttırılabilmektedir. • Doğal balık yağı artan D vitamini gereksinimi de karşılayabilir. • Bu bireylerde glutensiz vejeteryan diyetin potansiyel LDL azaltıcı ve antiinflamatuar etki gösterici özelliği olduğu belirtilmektedir.

Romatoid Artrit • Kortikosteroid tedavisi su ve sodyum birikimine neden olduğundan diyette sodyum sınırlaması, potasyum arttırılması uygun olmaktadır. • Yemeklere tuz eklenmemeli, tuzsuz ekmek yenilmelidir.

GUT • Pürin metabolizması bozukluğu sonucu oluşan kalıtsal yatkınlığı olan bir hastalıktır. Medikal geçmişi en eski hastalıklardan biridir. Kanda, anormal derecede yüksek ürik asit seviyesine (hiperürisemi) neden olan pürin metabolizması bozukluğudur. • Gut ile birlikte böbrek hastalığı ve ürik asit nefrolitiazisi meydana gelebilmektedir. Hastalık ilerledikçe bu semptomlar daha sık görülmektedir. • Pürin vücutta ürik aside yıkılan azotlu bileşiklerdendir. Normalde idrarda bulunur. Plazmadaki miktarı 2 -6 mg/dl (ort 4 mg/dl)’dir. • Hastalık şiddetli ağrılarla belirlenmektedir.

GUT • • Son 10 yılda Gut prevalansı ABD’de iki kat artmış, diğer ülkelerde de bu artış devam etmektedir. Bu hastalık genellikle 35 yaşından sonra ortaya çıkmakta ve ağırlıklı olarak erkekleri etkilemektedir. Ancak son zamanlarda yaş ile birlikte her iki cinsiyette de etkili olduğu belirtilmiştir. (Erkeklerde 40 -50, Kadınlarda >60 yaş) Erkek/kadın oranı : ≤ 65 yaş=4/1 > 65 yaş=3/1 Hiperürisemi (%2, 3 -17, 6): K>6, 0 mg/dl E>7, 0 mg/dl Gut hastalığı insidansı: 0, 22 -0, 35/1000 kişi/yıl Gut hastalığı prevalansı: 1, 6 -13, 6/1000 kişi/yıl Serum ürik asit düzeyine göre yıllık insidans : ≥ 9, 0 mg/dl %4, 9 7, 0 -8, 9 mg/dl %0, 5 <7, 0 mg/dl %0, 1

GUT Sıklığını Arttıran Nedenler • • • Uzun yaşam Hipertansiyon ve diüretik kullanımı Diyet Obezite ve metabolik sendromda artış (Ağırlık kaybı ile koruyucudur. ) Dislipidemi Diyabet, İnsülin direnci KBY’de artış Kalp yetmezliği hastalarının uzun yaşaması Diüretik ve düşük doz aspirin kullanımında artış Osteoporoz için östrojen kullanımında azalma Ketozis durumu veya düşük karbonhidratlı diyet tüketimi Cerrahi sonrası

GUT- Diyet Tedavisi • Ürik asit, pürinlerin metabolizması sonucu oluşur, nükleoproteinlerin bir parçasıdır. • Günlük pürin yükünün yaklaşık üçte ikisinin endojen hücre döngüsünden, diyet ile sadece üçte birinin kaynaklandığı belirtilmiştir. • Gutta geleneksel olarak düşük pürinli diyet ile tedavi edilmekte ve kullanılan ilaçlar katı pürin kısıtlı diyeti büyük oranda hafifletmektedir. • Üçüncü Ulusal Sağlık ve Beslenme Araştırma Çalışması, yetişkinlerde yüksek et ve deniz ürünleri tüketiminin yetişkinlerde artmış serum ürik asit seviyeleri ile ilişkili olduğunu fakat toplam protein alımının aynı etkiyi yapmadığını belirtmiştir.

GUT- Diyet Tedavisi • Hastalara, dengeli bir beslenme planı yapılmalıdır. • Hayvansal besinler ve alkol alımı sınırlandırılmalıdır. • yüksek pürin içeren gıdalardan kaçınılmalıdır. • Fruktoz kaynaklı besinler sınırlandırılmalıdır. ( şekerli gazlı içecekler ve meyve suları, şekerlemeler ve tatlı hamur işleri) • Porsiyon büyüklüğü kontrollü olmalıdır. • Kompleks olmayan karbonhidrat alımı azaltılmalıdır. • Hedef ağırlık kaybı ve insülin duyarlılığını artırmak olmalıdır.

GUT- Diyet Tedavisi • Yüksek miktarda sıvı alımı (8 -16 su bardağı/gün, en azından yarısı su olmalı) ürik asidin atılmasına yardımcı olacak ve böbrek taşı oluşum riskini azaltacaktır. • Süt ürünleri (süt veya peynir), yumurta, bitkisel protein, kiraz ve kahve alkali özellik göstermesi nedeniyle koruyucu etki yapabilmektedir. • Ilımlı kalori kısıtlaması ile %40, 0 kompleks CHO, %30, 0 protein, %30, 0 yağ (daha çoğu çoklu doymamış yağlardan) uygun diyet yazılabilmektedir.

Grup 1: Yüksek Düzeyde Pürin içeren Besinler (100 -1000 mg pürin/100 g besin) Grup 2: Orta Düzeyde Pürin İçeren Besinler (9 -100 mg pürin/100 g besin) Ançuez Bulyon Beyin Böbrek Et ve balık suyu, kıyma Et suyu, sos Et ekstratları Karaca Kaz, kaz eti Bu gruptaki Keklik, kuş besinler Maya tüketilmemelidir. Ringa Balığı Sardalya Deniz Tarağı Uskumru Orkinos Uykuluk Yürek Et, balık, tavuk Grup 1 dışındaki; Et, Balık Kanatlı hayvanlar (tavuk, hindi) Kabuklu Deniz Ürünleri (midye) Sebzeler Kuşkonmaz Kurubaklagilller (fasülye, kuru) Mercimek Mantar Bezelye (kuru) ıspanak Hastanın durumuna bağlı olarak eğer remisyonda ise; *1 porsiyon (60 -90 gr) et, balık, tavuk veya * 1 porsiyon (-120 gr) belirtilen sebzelerden günde 1 kez verilebilir.

Grup 3: Pürin içeriği ihmal edilebilen besinler Beyaz ekmek ve kraker Kek ve bisküvi, kurabiyeler Tahıl içeçekleri Tahıllar ve tahıl ürünleri Mısır ekmeği Makarna, şehriye, erişte Pirinç Popkorn Yumurta Peynir Süt, krema Dondurma Sütlü tatlılar (kastırd, puding) Jöleli tatlılar Sebzeler (2. grup dışındakiler) Meyveler Tereyağ veya margarin (aşırıya kaçmadan) Çikolata, dondurma Çeşniler Krema, muhallebi Sıvı yağlar Zeytin, zeytin yağı Turşu Patlamış mısır Pudingler Tuz, baharatlar Şeker ve tatlılar Çay, kahve Sirke Salça Peynir mayası Otlar Sert kabuklu meyveler (fındık, fıstık, ceviz vb. ) Bu gruptaki besinler günlük olarak kullanılabilmektedir.

Öneriler; Pürinden fakir diyet Özellikle kırmızı et, sakatat ve deniz ürünleri Diyet ile ürik asit ~ 1 mg/dl azalır. Alkol tüketilmemelidir. (Özellikle bira) Zayıflama Uygun diyet ile 7, 7 kg zayıflama ürat seviyesini %17, 0 azaltmaktadır. Travmadan kaçın! Dehidrasyon önlenmelidir.

Diyet Tedavisi İlkeleri 1. Pürinden zengin besinlerin miktarları azaltılır. 2. Yağ, böbreklerden ürik asit atımını azaltır ve vücutta ürik asit birikimini arttırır. 3. İdrar alkali yapılaraki ürat kristallerinin erimeden çökmesi önlenir.

Diyet Tedavisi İlkeleri 4. Ürat kristallerinin atılması için bol sıvı önerilir. 5. Alkol metabolizması sonucunda hiperürisemi oluştuğu için alkollü içecekler alınmaz. 6. Kahve ve çayın yapılarındaki metil pürin vücuttaki pürin oluşumunu etkilemediği için bu içecekler serbesttir. 7. Gutlu hastaların çoğu şişman kişiler olduğundan zayıflama diyeti önerilmektedir. 8. Yavaş ağırlık kaybı