NENUTRITIVNE MATERIJE Prema klasifikaciji hrane od strane Organizacije

NENUTRITIVNE MATERIJE �Prema klasifikaciji hrane od strane Organizacije za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (FAO UN), u nenutrijente spadaju bioaktivni sastojci, kontaminenti i prehrambeni aditivi. �SZO u nenutrijente svrstava neesencijalne sastojke namirnica biljnog, životinjskog i sintetskog porijekla.

Preparati koji sadrže esencijalne neesencijalne nutrijente: 1. Amino-kiseline i bioaktivni peptidi 2. Probiotici i prebiotici 3. Enzimi i koenzimi 4. Esencijalne AK 5. Bioaktivni sastojci biljaka i

�Organizacija za hranu i poljoprivredu(FAO) i Svjetska zdravstvena organizacija(SZO) u probiotike svrstavaju žive organizme koji kada se unesu u odgovarajućoj količini, kao dio hrane mogu imati povoljan uticaj na zdravlje. �Mikroorganizmi koji se najčešće koriste kao probiotici su bakterije iz roda Lactobacillus, Streptococcus termophillus, Bifidobacteriacae i kvasci iz roda Saccharomyces bulardi.

�Prebiotici su sastojci hrane koji ne podliježu procesu digestije i apsorpcije, već procesu fermentacije u debelom crijevu i ispoljavaju koristan učinak na zdravlje tako što selektivno stimulišu rast i aktivnost jedne ili ograničenog broja vrsta bakterija koje žive u debelom crijevu.

� Prebiotici poboljšavaju sastav crijevne mikroflore, unapređuju intestinalne funkcije, poboljšavaju funkciju minerala (Ca, Fe, Mg, Cu, Zn), povećavaju stanje sitosti, povećavaju energetski promet, pomažu sazrijevanje imunog sistema odojčeta i stabilišu crijevnu barijeru. �Većina prebiotika koji se nalaze na tržištu su oligosaharidi i nedigestibilni polisaharidi: nesvarljivi skrob, pektin, hemiceluloza, glukan, gume i dr.

� Većina prebiotika koji se nalaze na tržištu su oligosaharidi i nedigestibilni polisaharidi: nesvarljivi skrob, pektin, hemiceluloza, glukan, gume i dr. � Najbolje proučeni prebiotici su fruktooligosaharidi (FOS), inulin i galaktooligosaharidi (GOS). � Sinbiotici su proizvodi koji sadrže probiotike i prebiotike. Dodavanje prebiotika probiotiku, omogućava duži opstanak probiotika u digestivnom traktu, olakšan pristup probiotika epitelu digestivnog trakta i unapređenje zdravlja GIT-a.

�Primjena enzima kao lijekova u humanoj medicini pokazala se opravdanom u brojnim poremećajima zdravlja. �U proizvodnji preparata enzima i koenzima najčešće se koriste enzimi plijesni i kvasaca kao što su Aspergillus niger(galaktozidaza) i Aspergillus oryzae(amilaza, lipaza, laktaza), Saharomyces cervisie(invertaza) i enzimi papaje i ananasa.

�Upotreba suplemenata koji sadrže laktazu pomaže osobama koje imaju intoleranciju na laktozu. �Koenzim Q 10 zajedno sa vitaminom K i E pripadaju velikoj familiji ubihinona. Veći dio koenzima Q 10 organizam obezbjeđuje sopstvenom sintezom, a dio (oko 25%) obezbjeđuje iz hrane.

�Esencijalne masne kiseline su polinezasićene masne kiseline koje organizam ne može da stvara zbog nedostatka enzima desaturaze. �Najznačajnini predstavnici polinezasićenih masnih kiselina iz grupe ω-6 su linolna i arahidonska kiselina, a iz grupe ω-3 je αlinolenska kiselina.

�Ove PNZ MK su strukturni elementi fosfolipida koji se nalaze u ćelijskim membranama intraćelijskih organela, a učestvuju i u brojnim fiziološkim procesima neurotransmisije, modulacije koncentracije ćelijskih faktora rasta i diobe ćelije. �Arahidonska kiselina koja se dijelom unosi hranom, a dijelom sintetiše iz linolne kiseline, prekurzor je brojnih bioaktivnih sastojaka, eikosanoida, tkivnih hormona.

�Metabolisanjem arahidonske kiseline nastaju prostaciklini koji djeluju vazodilatatorno i umanjuju sklonost trombocita ka agregaciji, kao i tromboksani koji djeluju vazokonstriktorno i povećavaju sklonost trombocita ka agregaciji. �U leukocitima i mastocitima iz arahidonske kiseline nastaju leukotrieni koji učestvuju u modulaciji imunološkog odgovora, kontraktilnosti bronhijalnih glatkih mišića i propustljivosti krvnih sudova.

�Iz arahidonske kiseline sintetiše se citohrom P 450 koji učestvuje u transformaciji velikog broja ksenobiotika. �Veća koncentracija fosfolopida koji sadrže veće koncentracije PNZ MK povoljno djeluju na visinu krvnog pritiska. �Upotreba suplemenata koji sadrže eikozapentaensku i dokozaheksaensku PNZ MK djeluju povoljno na redukciju koncentracije triglicerida.

�Unos PNZ MK u dužem vremenskom periodu u koncentraciji koja prelazi gornju granicu tolerišućeg dnevnog unosa, uključujući pomenute ω-3 PNZ MK, može dovesti do neželjenih efekata, kao što su produžena lipidna peroksidacija, produženo vrijeme krvarenja i dr.

PRAVILNA ISHRANA PRINCIPI PLANIRANJA PRAVILNE ISHRANE

PRAVILNA ISHRANA v Pravilna ishrana-dobro izbalansirana ishrana, ima za cilj postizanje energetske vrijednosti i strukture ishrane pojedinca ili populacije koja može da prevenira bolesti i unaprijedi zdravlje. v Planiranje pravilne ishrane: -individualni ciljevi i -populacioni ciljevi

PRAVILNA ISHRANA v Planiranje ishrane pojedinca: � � � individualne karakteristike i nutritivne potrebe u odnosu na pol, starost, genetsku predispoziciju, fiziološko stanje, stanje ushranjenosti, fizičke aktivnosti, način života i opšte zdravstveno stanje.

v Planiranje ishrane na populacionom nivou: neophodno je dobro poznavanje zdravstvenog stanja stanovništva u cjelini ili posebno rizičnih grupa i vulnerabilnih kategorija.

PRAVILNA ISHRANA v Politika hrane i ishrane podrazumijeva jasno definisanje ciljeva i metoda za razvijanje interventnih programa na nivou vlade-države, koji uključuju koordinirani rad više sektora. v Vodeće mjesto u mortalitetu našeg stanovništva zauzimaju 2 grupe hroničnih nezaraznih bolesti: kardiovaskularne i maligne bolesti.

PRAVILNA ISHRANA v Visoka je prevalenca hipertenzije, hiperlipoproteinemija, insulin-nezavisne šećerne bolesti, gojaznosti. v Skoro sve zemlje u svijetu imaju problema sa bolestima koje su posljedica preobilne i nedovoljne ishrane, u stručnoj literaturi naziva se dvostruko opterećenje bolestima.

PRAVILNA ISHRANA v SZO, FAO UN su nakon održane Međunarodne konferencije o ishrani 1992. god. u Rimu, u usvojenoj Deklaraciji i planu akcija za ishranu, pozvale su vlade članica ujedinjenih nacija da izrade nacionalne vodiče za unapređenje ishrane stanovništva.

PRAVILNA ISHRANA v Pomenute međunarodne organizacije pripremile nekoliko publikacija u kojima preporučuju da svoje aktivnosti oslone na 3 stuba: 1. obezbjeđenje dovoljne količine hrane 2. unaprjeđenje zdravstvene bezbjednost hrane. 3. unapređenje ishrane.

PRAVILNA ISHRANA �Nutritivni vodiči namijenjeni su opštoj populaciji, i obavezno trebaju da sadrže preporuke o načinu izbora, učestalosti i količini poželjnog unosa namirnica, ličnoj higijeni, kontroli bezbjednosti hrane u domaćinstvima i sl. v Prve nutritivne preporuke i prvi nutritivni vodič napravljeni su u Engleskoj 1860. god. v Američko ministarstvo poljoprivrede (USDA) štampalo je prvi oblik nutritivnog vodiča 1894. g.

PRAVILNA ISHRANA v Tokom II svjetskog rata 1943. g. Američko ministarstvo poljoprivrede (USDA) je predstavilo prvi put vizuelni BASIC 7, bojeći različito 7 grupa namirnica i korišten je do 1956. g. v 1956. g. grupe namirnica sužene su na 4 i to je bio nutritivni vodič BASIC 4, korišćen je do 1992. g. Kada je kreirana „Piramida ishrane“, redizajnirana 2005. g. „Moja piramida“ v 2011. g Američko ministarstvo poljoprivrede (USDA) predstavlja nutritivni program „Moj tanjir“engl. My Plate

VJEŽBANJE! ULJA Odrasli treba da budu fizički aktivni najmanje 30 min. većinom dana u nedelji, a deca 60 min. • 60 do 90 min. Dnevno potrebno je za prevenciju ponovnog dobijanja u težini i/ili održavanja nakon gubitka. žitarice Većina ulja treba da bude iz ribe, koštunica i uljarica. • Ograničiti tvrde masnoće kao puter, margarin i mast. • Unos zasićenih masti, trans masti i soli da bude nizak. • Unos hrane kojoj je dodat šećer da bude nizak. povrće voće mlijeko Meso i zamjene

Redizajnirana piramida-Moja piramida Bazu ili temelj ove piramide čine: v Svakodnevna fizička aktivnost v Kontrola tjelesne mase Ovom piramidom se naglašava značaj ravnoteže između unosa i utroška energije i preporučuje se smanjenje unijetih kalorija, a povećanje fizičke aktivnosti (više vježbanja, odrasli najmanje 30 minuta, a djeca duplo više).

v Prehrambeni proizvodi su poredani u vertikalne linije duginih boja, tako da narandžasta predstavlja žitarice, zelena povrće, crvena voće, žuta masti i ulja, plava mlijeko i ljubičasta meso i mahunarke. v Sama piramida traži dodatna objašnjenja, pošto je više vizuelna. v Uz piramidu su navedeni savjeti za pojedine grupe proizvoda:

Žitarice v neka bar ½ unesenih žitarica bude od punog zrna. v jesti najmanje 3 serviranja žitarica od punog zrna, hljeba, riže ili tjestenine svaki dan. v 1 serviranje (30 grama) odgovara: 1 šniti hljeba, 1 šoljici žitarica za doručak, ½ šoljice kuvane riže ili tjestenine.

Povrće �jesti više tamnozelenog povrća, poput brokolija, špinata i dr. lisnatog povrća, te narandžastog, poput mrkve i slatkog krompira. �Uključiti u ishranu više leguminoza, poput pasulja, boranije i sočiva.

Voće �Birati raznovrsno voće, bilo svježe, smrznuto, konzervisano (u vodi, nikako u sirupu) ili sušeno. �Izbjegavati zaslađene voćne sokove, za desert birati voće, a ne slatkiše.

Mlijeko �Iz širokog asortimana mliječnih proizvoda birati one sa manjim sadržajem masti. �Birati proizvode bogatije kalcijumom. �Ukoliko se ne podnosi laktoza birati fermentisane mliječne napitke. �Kalcijum unositi prehrambenim proizvodima i napicima koji su njime obogaćeni.

Meso i mahunarke �Birati nemasno i pripremati ga kuvanjem, pečenjem ili na roštilju. �Jesti raznovrsne prehrambene proizvode bogate proteinima-više ribe, mahunarki, jezgrastog voće i sjemenki.

Masti i ulja �Glavni izvor masti neka bude riba, jezgrasto voće i biljna ulja. �Ograničiti unos masti životinjskog porijekla, kao i prehrambenih proizvoda koji ih sadrže. �Prilikom kupovine paziti na sastav prehrambenih proizvoda–poželjan je što manji dio zasićenih i trans masnih kiselina.

Moj tanjir-nutritivni program

PRAVILNA ISHRANA v Na „ tanjiru“ su različitim bojama označene količine hrane iz pojedinih grupa, kao što su proteini, povrće, voće, žitarice, a izdvojeni su mliječni proizvodi. v Masnoće i šećeri, koji su do sada bili na vrhu piramide i zauzimali najmanje mjesto, sada su potpuno izbačeni. v Na zdravom tanjiru, prema procjeni stručnjaka, nema mjesta za slatko, ali ni za masnu hranu. v U kreiranju „tanjira“ naučnici su koristili podatke iz fokus grupe koju je činilo 4500 ljudi.

v Njihova ideja je bila da osavremene „piramidu“, ali je suštinska poruka ostala ista-“ jedite malo, jedite raznovrsno i pazite šta jedete“. v Uporedite sadržaj soli u hrani i birajte onu sa najmanjim sadržajem soli. Ne dosoljavajte hranu. v Jedite prehrambene proizvode koji sadrže cijela zrna žitarica, pijte vodu umjesto zaslađenih napitaka.

Preporuke za ishranu prema vodiču “Moj tanjir“ su: v Uživajte u obrocima, ali jedite izbjegavajte prevelike porcije. manje, v Polovina prehrambenih proizvoda koje unesete u toku dana neka bude voće i povrće. v Isključite masti ili izaberite prehrambene proizvode sa niskim sadržajem masti (npr. mlijeko sa 1% masnoće).

Sistem signala (izbor zdrave hrane) v Sistem signala razvijen je u Indiji i pokazao se kao odličan metod dijetetske edukacije koji ohrabruje manje motivisane osobe da se zdravo hrane. v Crvenu zonu, predstavlja hrana bogata mastima i rafinisanim ugljenim hidratima. Ona ima visok glikemijski indeks(brzina kojom raste nivo šećera u krvi), a malo dijetnih vlakana i treba je uzimati u vrlo ograničenim količinama.

v Žutu zonu čini hrana koju treba konzumirat umjereno jer može imati visok glikemijski indeks, mali sadržaj dijetnih vlakana i umjerenu količinu masnoća. v Zelenu zonu čini hrana koja predstavlja zdrav izbor je niskog glikemijskog indeksa, bogata dijetnim vlaknima i sadrži malo masnoća. v Sistem signala bazira se na konceptu semafora.

PRAVILNA ISHRANA

Nedostaci „sistema signala“ su: �Nema instrukcija o veličini porcije. �Nema informacija kako koji prehrambeni proizvod utiče na nivo glikemije. �Potrebno je prethodno shvatiti koji prehrambeni proizvod u koju grupu spada.

Ispitivanje ishrane i stanja uhranjenosti Podatke o stanju ishrane i uhranjenosti ljudi dobijamo primjenom različitih metoda koje se generalno dijele u dvije velike grupe: v Dijetetske metode /ispitivanja ishrane/ i metode za procjenu stanja uhranjenosti. v Cilj ovih ispitivanja je rano otkrivanje posljedica nedovoljne ili preobilne ishrane, postavljanje nutritivne dijagnoze i praćenje efekata primijenjenih dijetskih mjera.

Procjena stanja uhranjenosti Procjena uhranjenosti je važan aspekt svakog kliničkog pregleda pacijenta. U tu svrhu koriste se ili posebno rade sljedeća ispitivanja: � 1. Anamneza � 2. Fizikalni pregled � 3. Laboratorijska ispitivanja � 4. Antropometrijska ispitivanja � 5. Funkcionalna ispitivanja

Anamneza �Prvi korak u svakoj proceni ukupnog zdravstvenog rizika stanja uhranjenosti je detaljna anamneza koja pored nutritivne obuhvata i ličnu i porodičnu anamnezu. �Cilj nutritivne anamneze je da otkrije mehanizme koji dovode pacijenta u rizik nutritivnih deficita ili suficita.

Ovi mehanizmi uključuju: �- nedovoljan unos �- poremećenu apsorpciju �- smanjeno iskorištavanje �- povećane gubitke �- povećane zahteve za pojedinim nutrijentima.

Pacijenti koji su pod izuzetno visokim rizikom nutritivnih poremećaja su : �oni čiji je BMI ispod 18. 5 kg/m ili su u poslednje vreme imali gubitak >10 % svoje težine �Anorexia ili izbjegavanje uzimanja hrane duže od 5 dana. �Produženi gubici tjelesne težine kao kod malapsorpcije, crevnih fistula, hemodijalize, dugo drenirajućih rana ili apcesa.

�Hipermetabolička stanja kod sepse, dugotrajnih povišenih temperatura, ekstenzivnih trauma i opekotina. �Hronična upotreba alkohola �Upotreba lijekova kao što su steroidi, antimetaboliti i drugi antitumorski lijekovi �Poodmaklo životno doba i mlada djeca Pored drugih podataka iz lične anamneze, neophodno je obratiti pažnju na promene apetita, teškoće pri žvakanju i gutanju hrane, kretanje tjelesne mase, intoleranciju ili alergiju na hranu i slično.

�Pri odlučivanju o eventualnim terapijskim mjerama, a u svrhu procjene ukupnog zdravstvenog rizika, važno mjesto ima pozitivna porodična anamneza. �Kod pacijenata kod kojih postoji pojava kardiovaskularnih oboljenja u porodici, kod pacijenata sa povećanom tjelesnom masom, uputiće ljekara na potrebu da provjeri druge faktore rizika i da obavezno uputi pacijenta na redukcionu dijetu.

�Podaci o socioekonomskom stanju mogu da ukažu na eventualne nutritivne poremećaje: pothranjenost i mogućnost deficita kod siromašnih kategorija usljed nemogućnosti da sebi obezbijede odgovarajuću hranu. �Nemogućnost da prihvati određene savjete o načinu ishrane može poticati od vjerskih, ekonomskih ili obrazovnih prepreka i slično.

�Pri fizikalnom pregledu posebna pažnja se obraća na određene znake koji upućuju na pothranjenost i to najviše na sluznicama, kosi, noktima i koži. �Na žalost, većina znakova i simptoma je nespecifična ili se javlja kada je poremećaj već daleko uznapredovao. �Mnogi od tih znakova mogu biti posledica različitih uzroka: npr. angularni stomatitis može nastati usled deficita riboflavina, folata ili B 6.

�Zbog toga, klinički pregled samo ukazuje da je potrebno izvršiti dodatne laboratorijske i/ili funkcionalne testove da bi se do kraja postavila dijagnoza. �Antropometrijska ispitivanja su objektivno merilo za procenu stanja uhranjenosti, rezervi somatskih proteina i masti kao i njihove distribucije u organizmu. �Osnovna merenja obuhvataju: telesnu visinu (TV), telesnu masu (TM),

�Debljinu kožnog nabora (DKN), obim nadlaktice (ON) i obim struka (OS). �Mogu se izvesti u svakoj ordinaciji, ne zahtevaju ni skupu opremu ni posebno obučen kadar.

Tjelesna visina(TV) � Određuje se u prijepodnevnim satima pomoću antropometra (visinometra). � Osoba se mjeri bosa i gologlava leđima okrenuta metalnoj šipci antropometra, pogleda upravljenog pravo naprijed tako da je donja ivica orbite u istoj horizontalnoj ravni sa spoljnim ušnim kanalom (Frankfurtska ravan). � Ruke su opuštene pored tijela. � Horizontalni klizač se spušta do dodira sa tjemenom i očita se vrijednost do najbližih 0, 5 cm. � Vrijednost visine se izražava u cm.

Tjelesna masa (TM) �Mjerenje se obavlja medicinskom decimalnom vagom sa pomičnim tegom do najbližih 0, 1 kg. �Osoba se mjeri u donjem vešu, najbolje u jutarnjim časovima, nakon pražnjenja crijeva i bešike. �Od dobijene vrijednosti oduzima se težina donjeg veša.

Indeksi uhranjenosti �Iz vrijednosti tjelesne visine i tjelesne težine (mase) izračunavaju se pojedini indeksi i dobijene vrijednosti upoređuju sa standardima. Ranijih godina korišćeni su i različiti indeksi i različiti standardi pa je bilo veoma teško porediti i analizirati dobijene podatke. �

�Najpoznatiji su Broca indeks ITM=TV(cm)-100, �Lorenzova formula: ITM=TV-100 -TV-150/4(muškarce) ITM=TV-100 -TV-150/2, 5(žene) �Indeks relativne telesne mase RTM(%)=STM/ITMx 100 STM-stvarna tj. masa; ITM-idealna tj. masa RTM predstavlja procenat od standarda datih kao prosječna ili ITM

Klasifikacija stepena uhranjenosti po RTM vrši se prema sledećim grupama: � 80 -pothranjeni � 80 -89 -mršavi � 90 -110 -normalno uhranjeni � 111 -119 -umjereno gojazni(povećana tj. masa) � 120 -135 -gojazni � 135 -149 -vrlo gojazni � 150 -morbidno gojazni

�Krajem 20. vijeka postignut je opšti konsenzus da se za procjenu koristi jedan indeks poznat kao Quetelet-ov indeks (QI), po autoru koji ga je izmislio. �SZO preporučila je izračunavanje BMI koji je izveden iz Quetleletovog indeksa, kod nas se često prevodi kao indeks tjelesne mase (ITM).

�Izražava se kao broj kg po kvadratu telesne visine izražene u metrima. BMI = TT (kg) / TV 2(m 2) �Preporuka SZO je da se stepen uhranjenosti primjenom BMI tumači u odnosu na sljedeće referentne vrijednosti.

Kategorije uhranjenosti prema BMI (kg/m²) �Stanje uhranjenosti <16 Pothranjenost III stepena (teška) 16 -16. 9 Pothranjenost II stepena (umerena) 17 -18. 4 Pothranjenost I stepena (blaga) 18. 5 – 24. 9 Normalna uhranjenost

Kategorije uhranjenosti prema BMI (kg/m²) �Stanje uhranjenosti 25 -29. 9 Predgojaznost 30 -34. 9 Gojaznost I stepena 35 -39. 9 Gojaznost II stepena ≥ 40 Gojaznost III stepena

JEDNAČINA ZA IZRAČUNAVANJE BAZALNOG METABOLIZMA U OSOBA RAZLIČITOG ŽIVOTNOG DOBA

�Laki poslovi: 75 % sjedenje ili stajanje, 25 % vremena kretanje (kao kancelarijski posao). �Umjereno teški: 25 % sedenje ili stajanje, 75 % vremena provedeno na specifičnim aktivnostima određenog zanimanja (odlazak na posao prevozom i nošenje tereta tokom posla)

�Teški posao: 40% sjedenje ili stajanje, 60% vremena za specifične aktivnosti (poslovi u poljoprivredi, teškoj industriji i sl. ). Ep= BMx. PAL �Energetske potrebe djece i adolescenata Prema SZO energija za rast humanog tkiva iznosi 5 Kcal/g novostvorenog tkiva.

�Na rođenju se za rast koristi oko 35% od ukupne energije, dok na kraju prve godine života oko 5% ili manje. �Učešće energije potrebne za rast u ukupnoj energiji od 10 -15 godina oko 8 KJ/kg(1, 9 Kcal), za uzrast od 15 god. 4 KJ/kg tj. mase 0, 9 Kcal, od 16 -18 god. 2 KJ/kg oko 0, 5 Kcal

�Dobro uhranjena djeca imaju vrijednost BMI na P 50, odnosno u intervalu od P 15 -P 85. �Umjerena gojaznost se dijagnostikuje kada je BMI između P 85 i P 95. �Vrijednosti gojaznost. veće od P 95 ukazuju na izrazitu �Pothranjena djeca imaju BMI manji od P 5.

Obim struka(OS) � Obim struka se mjeri na sredini rastojanja između rebarnog luka i criste iliace na srednjoj aksilarnoj liniji upotrebom centimetarske pantljike od nerastegljive plastike ili metala. �Pri merenju, mora se voditi računa da traka bude paralelna sa podlogom, da je osoba u stojećem stavu, ruku opuštenih pored tijela.

Rizik metaboličkih komplikacija u odnosu na obim struka Muškarci Žene Normalno < 94 cm < 80 cm Povećan rizik 94 – 102 cm 80 – 88 cm Značajno povećan rizik ≥ 102 cm ≥ 88 cm

�Rezultat se izražava u cm. Procjena se vrši u odnosu na referentne preporučene sa strane SZO. �Odnos vrijednosti obima struka i kuka kod žena veći od 0, 85 dok kod muškaraca veći od 1, 0 znače centralni, androidni ili visceralni tip gojaznosti.

Odnos obima struka i kuka služi za procjenu tipa gojaznosti i stanja ishranjenosti populacije: �WHR do 0, 8 -fiziološki raspored masnog tkiva �WHR≥ 0, 8 i <0, 95 -periferni ili ginoidni raspored masnog tkiva �WHR≥ 0, 95 i <1 -rizik od metaboličkog poremećaja karakterističnog za centralni raspored masnog tkiva i �WHR>1 -centralni ili visceralni raspored masnog tkiva