dr Jerzy Lackowski Podstawy edukacji pedagogika Jerzy Lackowski

dr Jerzy Lackowski Podstawy edukacji pedagogika

Jerzy Lackowski Główne funkcje systemu edukacyjnego • Socjalizacyjna – wprowadzanie młodego człowieka w społeczeństwo • Wyzwalająca – wspierająca rozwój talentów i uzdolnień młodego człowieka

Jerzy Lackowski Cechy systemu edukacyjnego w społeczeństwie demokratycznym 1. Dostarczenie bezpłatnej edukacji, aż do poziomu umożliwiającego wejście na rynek pracy. 2. Możliwość uczęszczania do tych samych szkół dzieci z różnych grup społecznych. 3. Wspólny kanon nauczania dla wszystkich uczniów niezależnie od ich pochodzenia społecznego.

Jerzy Lackowski Dylematy kreatorów edukacji 1. 2. 3. 4. 5. 6. Jak efektywnie wydawać publiczne pieniądze? Jak minimalizować zjawisko społecznych nierówności edukacyjnych? Jak pogodzić zadania szkoły wykonywane na rzecz społeczeństwa z zapewnieniem każdemu uczniowi optymalnych warunków nauczania? Jak godzić oczekiwania rodziców z oczekiwaniami nauczycieli? Jak nadać rzeczywisty wymiar stwierdzeniu, że edukacja jest usługą wykonywaną dla ucznia? W jakim zakresie szkoła może być autonomiczna?

Jerzy Lackowski Edukacja jest jedną z niewielu dziedzin życia, w której mamy do czynienia z ciągle jeszcze akceptowanym przez wielu obywateli monopolem państwa. W jego ramach funkcjonuje jednolity model szkoły, poddanej wszechwładnej dominacji biurokracji. Ów model mógł spełniać przyzwoicie swoją rolę w społeczeństwie przemysłowym, ale trzeba wreszcie postawić pytanie, czy nie nadchodzi czas zastąpienia go przez model urynkowionej szkoły obywateli. Wszak żyjemy w społeczeństwie informacyjnym, w którym szczególne znaczenie ma różnorodność i indywidualizacja, a nie masowa uniformizacja. Warto, aby ludzie odpowiedzialni za edukację to zauważyli. . .

Jerzy Lackowski Zauważyli to Anglosasi: • W USA od 1991 r. działają ze wsparciem administracji publicznej szkoły czarterowe, wyłączone spod bieżącej jurysdykcji władz publicznych, rozliczane z realizacji zadań. Istnieją w 40 stanach oraz dystrykcie Columbia. • W Anglii od 1988 r. działają GMS (grant - maintained schools) – szkoły utrzymywane z grantów, po 1997 r. zwane „szkołami fundacyjnymi” (foundation schools). • W Nowej Zelandii generalnie szkoły funkcjonują w formule charter schools. Jest to kraj o najbardziej (od roku 1988) urynkowionej edukacji. • W Australii coraz popularniejsze są „szkoły przyszłości” koncentrujące się szczególnie na efektywności pracy.

Jerzy Lackowski Szkoły czarterowe • • • Powszechnie dostępne, nie objęte rejonizacją Ich budżet zależy bezpośrednio od liczby uczniów Wyłączone spod bieżącej jurysdykcji administracji Rozliczane z realizacji celów nauczania Zarządzane przez stowarzyszenia, organizacje pozarządowe itp. • W pełni autonomiczne (ograniczają je tylko krajowe standardy edukacyjne) • Skoncentrowane na zapewnieniu każdemu uczniowi pełnych możliwości rozwoju • Szeroko stosują innowacje dydaktyczne i technologie informacyjne.

Jerzy Lackowski Rynek edukacyjny istnieje wówczas, gdy szkoły i placówki oświatowe mogą wzajemnie konkurować jakością swojej oferty o zainteresowanie potencjalnych klientów, mających pełną wolność wyboru którejkolwiek z nich. Gwarancją wolności wyboru szkoły przez obywatela jest bon edukacyjny lub odpowiedni system ulg podatkowych oraz respektowana przez władze publiczne autonomia szkoły.

Jerzy Lackowski Prywatyzacja szkół – przejmowanie przez obywateli bezpośredniej odpowiedzialności za ich funkcjonowanie. W sprywatyzowanej szkole rodzice poprzez bon edukacyjny lub korzystając ze ulg podatkowych wykupują usługę oświatową dla swojego dziecka. Bon edukacyjny – papier wartościowy odpowiadający średnim kosztom kształcenia pojedynczego ucznia w danym typie szkoły na danym terenie (w wersji powszechnej). Stosowane są również bony adresowane tylko do uczniów z ubogich środowisk pozwalające im podejmować naukę także w niepublicznym sektorze edukacji. Innym mechanizmem finansowego wsparcia mniej zasobnych materialnie obywateli jest system odpowiednich zwolnień (ulg) podatkowych, uwzględniających poniesione na edukację wydatki, co umożliwia im pełne korzystanie z istniejącej oferty edukacyjnej (również w sektorze niepublicznym).

Jerzy Lackowski Gwarantowane przez państwo standardy edukacyjne Bon edukacyjny Finanse publiczne przeznaczane na oświatę

Jerzy Lackowski Obywatelska pętla finansowa Budżet oświaty Bon edukacyjny Budżet Podatek Obywatel

Jerzy Lackowski Obok krajów anglosaskich poważne rynkowe zmiany wprowadzili do edukacji Szwedzi. W ich reformie edukacyjnej fundamentalną rolę odegrało wprowadzenie powszechnych bonów edukacyjnych. W efekcie: Edukacja szwedzka od scentralizowanego, etatystycznego modelu przeszła do w pełni zdecentralizowanego, umożliwiającego rodzicom wybór szkoły, co szczególnie wyraźnie poprawiło szanse edukacyjne uczniów z ubogich środowisk.

Jerzy Lackowski Rynkowe reformy sektora publicznej oświaty były odpowiedzią na jego niską efektywność. Wzrost przeznaczanych nań środków finansowych wcale nie przekładał się na poprawę poziomu kształcenia. Kryzys oświaty publicznej w szczególny sposób zagrażał uczniom ze środowisk o niskim kapitale kulturowym, co pod wielkim znakiem zapytania stawiało realizację zasady równych szans edukacyjnych.

Jerzy Lackowski Fundamenty rynku edukacyjnego Wolność wyboru szkoły przez uczniów i rodziców, dla pełnego korzystania z niej podstawowe znaczenie ma powszechnie dostępna informacja o jakości pracy poszczególnych szkół. Różnorodność szkół Autonomia szkół Rozszerzenie możliwości kształcenia dla wszystkich, poprawa szans edukacyjnych

Jerzy Lackowski Główna oś edukacyjnego sporu Szkoła urynkowiona Konkuruje o ucznia czy Szkoła biurokratyczna „Otrzymuje” ucznia Elastyczne, rynkowe zasady zatrudniania nauczycieli Sztywne, etatystyczne zasady zatrudniania nauczycieli Silna pozycja obywateli Dominacja biurokracji Decentralizacja zarządzania Centralizacja zarządzania

Jerzy Lackowski www. adamsmith. org/policy/publications/education-pub. htm www. cato. org www. friedmanfoundation. org

Jerzy Lackowski Przeszkody we wprowadzeniu rozwiązań rynkowych do edukacji q. Dominujące modele scentralizowanego, etatystycznego państwa q. Dominacja biurokratycznych i syndykalistycznych systemów q. Mentalne – obawa wielu decydujących o edukacji osób przed konkurencją q. Traktowanie edukacji jako klasycznego dobra publicznego. W Polsce fundamentalną przeszkodą dla wprowadzania rzeczywistych rozwiązań rynkowych jest Karta Nauczyciela.

Jerzy Lackowski Zalety rynku edukacyjnego q Kreuje przestrzeń wolnego wyboru szkoły przez obywateli, zamiast szkół biurokratów mamy szkoły obywateli q Szkoły uzyskują rzeczywistą autonomię, ograniczaną jedynie ogólnokrajowymi standardami edukacyjnymi q Dzięki powiązaniu budżetów szkół z liczbą uczniów oraz wysokości wynagrodzeń nauczycielskich z efektami pracy stwarza rzeczywistą szansę rozwoju dla szkół oraz pozwala dobrze pracującym nauczycielom na uzyskanie dobrych płac q Ogranicza oświatową biurokrację.

Jerzy Lackowski Działania konieczne do podjęcia q Likwidacja szkolnych obwodów oraz narzucanych szkołom z zewnątrz limitów liczby uczniów – w pełni wolny wybór szkół przez obywateli q Bezpośrednie powiązanie budżetów szkół z liczbą ich uczniów q Kreowanie warunków sprzyjających przejmowaniu szkół przez obywateli q Likwidacja sztywnych, etatystycznych zasad zatrudniania i wynagradzania nauczycieli /w Polsce Karty nauczyciela/ q Powiązanie wysokości nauczycielskich wynagrodzeń z efektami pracy q Kreowanie autentycznie autonomicznych szkół q Wprowadzanie do oświaty na każdym poziomie metod zarządzania przez cele.

Jerzy Lackowski Była, ciągle dominuje Szkoła przekazująca wiedzę N-l realizuje program (n-l wykonawca) Zaczyna się pojawiać, będzie Szkoła zarządzająca wiedzą N-l kreuje rozbudzające uczniowskie zainteresowania sytuacje dydaktyczne (n-l twórca) Dominuje schematyzm Dominują twórcze poszukiwania Szczególną wartość stanowi „porządek” Najważniejsze są biurokratyczne wskaźniki Szczególną wartość stanowi dyskurs Najważniejszy jest rozwój każdego ucznia

Jerzy Lackowski Polska reforma edukacji – główne cele q. Upowszechnianie edukacji na poziomie średnim i wyższym q. Wyrównywanie szans edukacyjnych (zmniejszanie społecznych nierówności edukacyjnych) q. Poprawa jakości kształcenia.

Jerzy Lackowski Polska reforma edukacji (obszary zmian) 1. 2. 3. 4. 5. 6. Decentralizacja zarządzania Pluralizm organizacyjny Zewnętrzne egzaminy Reforma programowa Zmiana struktury systemu oświatowego Reforma szkolnictwa średniego i zawodowego.

PORÓWNANIE OCENIANIA WEWNĄTRZSZKOLNEGO I ZEWNĘTRZNEGO PODSTAWA PROGRAMOWA Ocenianie wewnątrzszkolne Ocenianie zewnętrzne koncepcja egzaminu Programy nauczania wewnątrzszkolne wymagania edukacyjne wewnątrzszkolny system oceniania standardy wymagań egzaminacyjnych zestawy zadań i arkusze egzaminacyjne wyniki oceny szkolne A N A L I Z A W Y N I K Ó W

EGZAMINY ZEWNĘTRZNE W SYSTEMIE OŚWIATY Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe Szkoła policealna Liceum Egzamin maturalny - wyniki wykorzystywane w rekrutacji do szkół wyższych Technikum ZSZ Egzamin gimnazjalny - wyniki wykorzystywane w rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych Gimnazjum Wykorzystanie wyników do wstępnej diagnozy umiejętności uczniów w celu zorganizowania procesu kształcenia, umożliwiającego najlepszy rozwój uczniów Sprawdzian - niezależnie od wyniku wszyscy uczniowie przechodzą do gimnazjum Wykorzystanie wyników w szkołach do podnoszenia jakości kształcenia Szkoła podstawowa

SPRAWDZIAN PRZEPROWADZANY W OSTATNIM ROKU NAUKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ Ø POWSZECHNY Ø OBOWIĄZKOWY Ø PONADPRZEDMIOTOWY

SPRAWDZIAN Ø PRZEPROWADZANY W KWIETNIU Ø TRWA 60 MINUT Ø WYNIK W SKALI PUNKTOWEJ Ø MAKSYMALNIE 40 PUNKTÓW Ø NIE MA FUNKCJI SELEKCYJNEJ Ø WYNIK NIE WPŁYWA NA UKOŃCZENIE SZKOŁY

SPRAWDZIAN CZYTANIE ROZUMOWANIE BADA UMIEJĘTNOŚCI WYKORZYSTYWANIE WIEDZY W PRAKTYCE PISANIE KORZYSTANIE Z INFORMACJI

EGZAMIN GIMNAZJALNY PRZEPROWADZANY W OSTATNIM ROKU NAUKI W GIMNAZJUM Ø POWSZECHNY Ø OBOWIĄZKOWY Ø MIĘDZYPRZEDMIOTOWY

EGZAMIN GIMNAZJALNY Ø PRZEPROWADZANY W KWIETNIU Ø OBEJMUJE TRZY CZĘŚCI Ø DWIE TRWAJĄ PO 120 MINUT, część trzecia – język obcy trwa 90 min, do 2011 r. jej wynik nie jest uwzględniany w procedurze rekrutacyjnej Ø WYNIK W SKALI PUNKTOWEJ Ø MAKSYMALNIE 50 PUNKTÓW Z KAŻDEJ CZĘŚCI Ø WYNIK NIE MA WPŁYWU NA UKOŃCZENIE SZKOŁY Ø WYNIK MA WPŁYW NA DALSZE KSZTAŁCENIE 29

EGZAMIN GIMNAZJALNY SPRAWDZA POZIOM OPANOWANIA UMIEJĘTNOŚCI I WIADOMOŚCI OKREŚLONYCH W STANDARDACH WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Ø w części pierwszej – z zakresu przedmiotów humanistycznych Øw części drugiej – z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych Øw części trzeciej – z zakresu wybranego języka obcego /angielskiego, niemieckiego, francuskiego, hiszpańskiego, włoskiego, 30 rosyjskiego/

EGZAMIN GIMNAZJALNY CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA OBEJMUJE CZĘŚĆ MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZA PRZEDMIOTY Ø język polski Ø matematyka Ø historia Ø biologia Ø sztuka (plastyka, muzyka) Ø chemia Ø wiedza o społeczeństwie Ø fizyka i astronomia Ø geografia

EGZAMIN GIMNAZJALNY CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA Ø CZYTANIE I ODBIÓR TEKSTÓW KULTURY Ø TWORZENIE WŁASNEGO TEKSTU 32

EGZAMIN GIMNAZJALNY CZĘŚĆ MATEMATYCZNO - PRZYRODNICZA Ø UMIEJĘTNE STOSOWANIE TERMINÓW, POJĘĆ I PROCEDUR Z ZAKRESU PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH NIEZBĘDNYCH W PRAKTYCE ŻYCIOWEJ I DALSZYM KSZTAŁCENIU Ø WYSZUKIWANIE I STOSOWANIE INFORMACJI Ø WSKAZYWANIE I OPISYWANIE FAKTÓW, ZWIĄZKÓW I ZALEŻNOŚCI, W SZCZEGÓLNOŚCI PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH, FUNKCJONALNYCH, PRZESTRZENNYCH I CZASOWYCH Ø STOSOWANIE ZINTEGROWANEJ WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI DO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW 33

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE ZAWODOWE JEST FORMĄ OCENY POZIOMU OPANOWANIA WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI Z ZAKRESU DANEGO ZAWODU, OKREŚLONYCH W STANDARDACH WYMAGAŃ BĘDĄCYCH PODSTAWĄ PRZEPROWADZANIA EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE

Typy szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu • Zasadnicza Szkoła Zawodowa • Technikum uzupełniające • Szkoła policealna

ETAP PISEMNY STRUKTURA EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE Część I – zakres wiadomości i umiejętności właściwych dla kwalifikacji w zawodzie Część II – zakres wiadomości Czas trwania 120 minut + 30 minut* i umiejętności związanych z zatrudnieniem i działalnością gospodarczą Zdający rozwiązuje test zawierający 50 + 20 zadań zamkniętych ETAP PRAKTYCZNY * Czas egzaminu dla absolwentów o specjalnych potrzebach edukacyjnych może być przedłużony do 30 minut Etap praktyczny egzaminu – obejmuje praktyczne umiejętności z zakresu kwalifikacji w zawodzie, ujęte w tematach zadań praktycznych Czas trwania 180 – 240* minut Zdający wykonuje 1 zadanie egzaminacyjne i oceniany jest przez trzyosobowy zespół egzaminatorów prowadzących obserwację uczestniczącą * Czas trwania etapu praktycznego dla danego zawodu określa informator dla danego zawodu

Co to jest egzamin maturalny? Egzamin maturalny jest formą oceny poziomu wykształcenia ogólnego i sprawdzania wiadomości oraz umiejętności, które są określone w standardach wymagań egzaminacyjnych.

Kto może przystąpić do egzaminu maturalnego? Do egzaminu mogą przystąpić absolwenci następujących szkół ponadgimnazjalnych: ü Liceów ogólnokształcących, ü Liceów profilowanych, ü Techników, ü Uzupełniających liceów ogólnokształcących, ü Techników uzupełniających.

Z jakich części składa się matura? Egzamin maturalny składa się z dwóch części: Ustnej, ocenianej w szkole przez przedmiotowe zespoły egzaminacyjne Pisemnej, ocenianej przez egzaminatorów okręgowej komisji egzaminacyjnej wpisanych do ewidencji

Część ustna Przedmioty obowiązkowe Przedmioty dodatkowe • Język polski – zdawany na jednym, określonym w standardach poziomie. • Język obcy nowożytny – zdawany na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. • Język mniejszości narodowej (dla absolwentów szkół lub oddziałów z nauczaniem języka danej mniejszości) – zdawany na jednym, określonym w standardach poziomie. • Język obcy nowożytny – zdawany na poziomie rozszerzonym (inny niż język wybrany jako obowiązkowy). • Język grupy etnicznej – zdawany na jednym poziomie, określonym w standardach.

Część ustna • Listę tematów z języka polskiego, a w przypadku szkół lub oddziałów z nauczaniem języka mniejszości narodowej lub grupy etnicznej także listę tematów z języka danej mniejszości lub grupy etnicznej, przygotowują nauczyciele danego przedmiotu w szkole. • Zestawy zadań z języka obcego nowożytnego wraz z kryteriami oceniania i punktacją przygotowują okręgowe komisje egzaminacyjne.

Część pisemna Na maturze pisemnej zdaje się: 3 (4) przedmioty obowiązkowe na poziomie podstawowym Od 1 do 6 przedmiotów dodatkowych na poziomie podstawowym lub rozszerzonym /przedmioty ze zbioru „obowiązkowe” tylko na poziomie rozszerzonym/

Część pisemna Przedmioty obowiązkowe Zdawane na poziomie podstawowym: §Język polski §Język obcy nowożytny (ten sam co w części ustnej) §Od 2010 r. – matematyka §Język mniejszości narodowej - dla absolwentów szkół lub oddziałów z nauczaniem języka danej mniejszości. Do 2009 r. matematyka nie była obowiązkowa i uczniowie wybierali jeden przedmiot z niżej wymienionych: Biologia Chemia Fizyka i astronomia Geografia Historia muzyki Historia sztuki Matematyka Wiedza o społeczeństwie] Wiedza o tańcu Filozofia (od sesji wiosennej r. szk. 2008/2009) Język łaciński i kultura antyczna (od sesji wiosennej r. szk. 2007/2008). 43

Część pisemna Przedmioty dodatkowe Wybrane spośród: przedmiotów zdawanych jako obowiązkowe oraz z poniższego zbioru: • Biologia • Chemia • Fizyka i astronomia • Geografia • Historia muzyki • Historia sztuki • Informatyka • Język grecki i kultura antyczna • Język łaciński i kultura antyczna • Język obcy nowożytny (ten co w części ustnej) • Język grupy etnicznej • Wiedza o społeczeństwie • Wiedza o tańcu • Filozofia.

Część pisemna Kto przygotowuje zadania? W części pisemnej zadania egzaminacyjne zawarte w arkuszach egzaminacyjnych ustala CKE i są one jednakowe w całej Polsce.

Czy można egzaminu maturalnego nie zdać lub do niego nie przystąpić? • • Egzamin ten nie jest obowiązkowy i można do niego nie przystąpić. Aby zdać egzamin i otrzymać świadectwo dojrzałości, trzeba uzyskać (w latach 2006 – 2007 dla zdania ważne było uzyskanie średniej 30% punktów w sytuacji nie uzyskania takiej puli punktów na jednym z egzaminów): W części ustnej – co najmniej 30% punktów możliwych do zdobycia z każdego ze zdawanych przedmiotów obowiązkowych. W części pisemnej – co najmniej 30% punktów możliwych do zdobycia na poziomie podstawowym z każdego przedmiotu zdawanego jako obowiązkowy.

Jerzy Lackowski Polska oświata po 1989 roku (1) q Pluralizm programów i podręczników w ramach istniejącej podstawy programowej q Autonomia szkół q Zdecentralizowany system zarządzania q Pluralizm organizacyjny q Zewnętrzne egzaminy q Upowszechnianie kształcenia na poziomie szkoły średniej q Korelowanie kształcenia zawodowego z wymaganiami rynku pracy

Jerzy Lackowski Polska oświata po 1989 roku (2) q Rozwój oświaty dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz szkolnictwa integracyjnego q Konkursowe procedury obsady stanowisk kierowniczych q Zmagania z problemem społecznych nierówności edukacyjnych q Upowszechnianie nauczania języków zachodnioeuropejskich oraz edukacji informatycznej q Zdecydowana poprawa warunków nauczania, szczególnie w szkołach wiejskich i małomiasteczkowych.

Jerzy Lackowski Działania konieczne do podjęcia 1. 2. 3. 4. 5. Ustalenie krajowych standardów organizacji pracy szkół i placówek oświatowych, uwzględniających lokalną specyfikę oraz typ szkoły lub placówki. Ustalenie zakresu oferty edukacyjnej gwarantowanej ze środków publicznych. Opracowanie przejrzystych i stabilnych (uwzględniających „edukacyjne wzmocnienia” dla obszarów edukacyjnego regresu) zasad subwencjonowania i dotowania zadań oświatowych, umożliwiających każdej JST realizowanie ogólnokrajowych standardów oświatowych. Przestrzeganie przez administrację rządową zasady gwarantującej JST środki na przekazywane im zadania. Uniemożliwienie regionalnej rządowej administracji oświatowej (kuratoriom oświaty) ingerowania w bieżące funkcjonowanie szkół i placówek oświatowych. Przekształcenie kuratoriów w rzeczywiście eksperckie struktury wspierające samorządy i szkoły.

Jerzy Lackowski Działania konieczne do podjęcia 6. 7. 8. 9. 10. Umożliwienie JST prowadzenia autentycznie samodzielnej bieżącej polityki oświatowej, opartej o ogólnokrajowe standardy edukacyjne. Wzmocnienie roli rad szkół i rad oświatowych. Wspieranie obywatelskich inicjatyw oświatowych, związanych z przejmowaniem przez stowarzyszenia obywatelskie szkół i placówek oświatowych. Zmiana nauczycielskiej pragmatyki zawodowej, zastąpienie sztywnych ogólnokrajowych reguł wyznaczających oświatową politykę kadrową elastycznymi odpowiadającymi lokalnym potrzebom warunkami. Umożliwienie szkołom i placówkom oświatowym prowadzenie samodzielnej polityki finansowej w trakcie roku budżetowego. Likwidacja szkolnych obwodów i zagwarantowanie rodzicom pełnej swobody wyboru szkoły dla swojego dziecka.

Jerzy Lackowski Pedagogika konserwatywna, a pedagogika krytyczna Postawa konserwatywna Postawa krytyczna Akceptacja stosunków społecznych, szanowanie tradycji. Krytyka stosunków społecznych i tradycji. Akceptowanie norm i wartości. Podkreślanie znaczenia pracowitości, dyscypliny. Generalne podważanie norm i wartości. Podkreślanie znaczenia krytyki, kontestacji. Stabilizacja społeczeństwa poprzez szkołę. Zmiana społeczeństwa poprzez szkołę.

Jerzy Lackowski Liberalizm (H. Mann, H. Barnard) a edukacja ü Powszechna edukacja ü Ogólnie wykształcone społeczeństwo ü Wychowanie obywatelskie ü Znaczenie wolności (brak instytucjonalnych środków przymusu) ü Procedury w środowisku szkolnym ü Polityka rozwoju.

Jerzy Lackowski Konserwatyzm (R. Kirk) a edukacja ü Znaczenie tradycji kulturowej w kształtowaniu doświadczenia, charakteru uczniów oraz wartości ü Struktura hierarchiczna społeczeństwa wynikająca z różnych potencjałów intelektualnych ludzi ü Szkoła kształci o oparciu o normy konstytuujące społeczeństwo ü Szczególne znaczenie historii i religii w programach kształcenia.

Jerzy Lackowski Esencjalizm (A. Bestor, D. Ravitch) a edukacja Ø Podstawą nauczania winien być usystematyzowany program o układzie przedmiotowym Ø Uczenie to zdobywanie biegłości w zakresie podstawowych umiejętności i wiedzy Ø Bardzo ważne są kompetencje nauczyciela Ø Edukacja ma przygotować do dobrego i rzetelnego wypełniania obowiązków zawodowych i obywatelskich Ø Niezwykle ważna jest stałość programów i metod (nie wolno poddawać się bieżącym modom).

Jerzy Lackowski Libertarianizm /M. N. Rothbard, A. Rand/ a edukacja Ø Fundamentalną wartością jest wolność każdego człowieka, relacje między ludźmi winny opierać się na dobrowolności Ø Edukacja w pełni urynkowiona Ø Dominujący wpływ na szkoły powinni mieć rodzice, system wychowawczy szkoły musi być przez nich akceptowany Ø Uwolnienie szkół z biurokratycznych więzów, ograniczenie do absolutnego minimum oświatowej administracji Ø Zniesienie obowiązku szkolnego.

Jerzy Lackowski Teoria krytyczna (H. Giroux, S. Bowles) a edukacja Ø Nauczyciel jako kontroler systemu edukacyjnego /uwolnienie szkoły spod wpływu administracji – rządzących/ Ø Kształtowanie przez nauczycieli, uczniów, rodziców i lokalną społeczność polityki oświatowej Ø Kształtowanie wśród uczniów krytycznej postawy w stosunku do istniejącej rzeczywistości społecznej Ø Silny nacisk na społeczne problemy uczniowskich środowisk Ø Znaczenie wielokulturowości w procesie wychowania.

Jerzy Lackowski Antypedagogika (A. Miller, H. von Schoenebeck) q Przyjęcie założenia o destrukcyjnym wpływie dorosłych na dzieci /wg antypedagogów należy uwolnić dzieci z opresywnego wpływu dorosłych/ q Negacja konkretnej tradycji praktyki wychowawczej q Negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia jako źródła dehumanizacji stosunków międzyludzkich q Negacja idei i funkcji wychowania q Negacja teorii pedagogicznych, ich podstaw i rozwoju.

Jerzy Lackowski Pragmatyzm (J. Dewey) a edukacja Ø Podstawą poznawania jest doświadczenie. Zamiast prawd absolutnych pojawia się eksperyment. Ø Edukacja to z jednej strony przechowywanie doświadczeń, a z drugiej ich rekonstruowanie. Ø Niezwykle ważne jest działanie i rozwiązywanie problemów /pojawienie się problemu → definiowanie problemu → precyzowanie problemu → konstruowanie hipotezy → testowanie hipotezy/ Ø Bardzo ważna jest społeczna funkcja szkoły jako instytucji kształtującej wspólnotę. Ø Społeczna inteligencja pozwala społeczeństwu skutecznie posługiwać się strategiami eksperymentalnymi.

Jerzy Lackowski Progresywizm (W. Kilpatrick) a edukacja ü Koncentracja na uczniu (dziecku), a nie treściach programowych ü Zamiast kształcenia przedmiotowego (wiedzy książkowej) preferencja dla nauczania poprzez działanie, doświadczenie, rozwiązywanie problemów, projekty ü Preferencja dla pracy w grupie zamiast indywidualnej konkurencji ü Wdrażanie młodych ludzi do procedur demokratycznych oraz kształtowanie w nich krytycyzmu do istniejących stosunków społecznych ü Relatywizm kulturowy i etyczny.

Jerzy Lackowski Perenializm (R. M. Hutchins, J. Maritain) a edukacja § Podstawowa cecha rzeczywistości – trwałość § Wszechświat jest uporządkowany i rządzą nim określone prawa § Podstawowe właściwości natury ludzkiej mają uniwersalny charakter, pewne cechy są charakterystyczne dla wszystkich ludzi, niezależnie od miejsca i czasu § Cele edukacji mają ponadczasowy charakter § Człowiek jest istotą racjonalną, stąd też ważnym zadaniem edukacji jest doskonalenie uczniów w tej materii.

Jerzy Lackowski Filozofia dialogu (spotkania) /E. Levinas, J. Tischner/ a edukacja q Szkoła to nie instytucja, ale nade wszystko miejsce spotkania nauczycieli i uczniów q Fundamentalne znaczenie ma dialog. Bez słów, które nauczyciel kieruje do ucznia i poprzez które ukazuje rzeczy, nie ma uczniowskiego bycia – w – świecie q Edukacja zanurzona w przestrzeni zaufania q Niebywale istotne znaczenie ma indywidualizacja oddziaływań edukacyjnych q Nauczyciel jest dla ucznia, ale uczeń nie jest dla nauczyciela q Ważny jest każdy uczeń.

Jerzy Lackowski Pedagogika społeczno – personalistyczna /A. Kamiński/ q Wg A. Kamińskiego człowiek jako istota wolna rozwija się w działaniu i wysiłku na rzecz uniwersalnych wartości: dobra, prawdy i piękna. q Pedagogika przeniknięta duchem harcerstwa – mocno eksponowane wolność, demokracja, sprawiedliwość społeczna, samowychowanie moralne, religijność, patriotyzm, kształtowanie siły duchowej oraz kondycji zdrowotnej. q Wychowawca doradza, nie narzuca, inspiruje i sprawdza, ale nie wykonuje niczego za wychowanka, jest czynny z młodzieżą. q Eksperyment w Sz. P w Mikołowie – zastosowanie metody harcerskiej w nauczaniu i wychowaniu /stosowanie gier i zabaw jako wprawki do przyszłych działań oraz jako pozalekcyjnej formy spędzania czasu wolnego, system gromadkowy – uczenie się w małych grupach z wykorzystaniem idei przywództwa i dobrowolnego podporządkowania się grupie, system sprawności indywidualnych i zespołowych, samorządność uczniowska/.

Jerzy Lackowski Pedagogika M. Grzegorzewskiej Ø Fundamentalne znaczenie dla sukcesu pedagogicznego ma osobowość nauczyciela Ø „Siła moralna” nauczyciela ma ogromne znaczenie dla powodzenia w pracy pedagogicznej Ø Nauczyciel winien być przede wszystkim "żywym człowiekiem, nie usztywnionym i nie zrutynizowanym, z postawą poszukująco-badawczą i twórczą w stosunku do każdego przypadku (. . . ) nauczyciel wychowawca powinien być nie tylko z życiem związany, ale powinien być w nurcie tego życia pogrążony" Ø Nauczyciel powinien przygotować wychowanka do samokształcenia oraz do życia w wolności Ø M. Grzegorzewska jest twórczynią oświaty dla dzieci specjalnych potrzeb edukacyjnych.

Jerzy Lackowski Pedagogika M. Montessori q Cele – rozwijanie indywidualnych cech osobowości, formowanie prawidłowego charakteru, zdobywanie wiedzy i umiejętności, kreowanie współdziałania. q Zadanie wychowawcy – tworzenie warunków i sytuacji sprzyjających spontanicznej aktywności dziecka (jest ono bowiem „budowniczym samego siebie”) q Ważnym elementem w pracy z dzieckiem jest skoncentrowanie uwagi dziecka, zainteresowanie go jednym przedmiotem bądź czynnością co pozwoliłoby dziecku na dokonywanie odkryć połączonych z przeżywaniem nowych doznań q Dla dzieci do 6 roku życia owe obszary koncentracji uwagi związane być powinny z mową, ruchem, zachowaniami społecznymi i porządkiem. Dla dzieci w wieku od 7 do 12 lat należy zwracać uwagę na moralność, sprawiedliwość, uczucia religijne, pojęcia dobra i zła, zainteresowanie przyrodą i poznawaniem wiedzy. Natomiast dla najstarszych uczniów ważna jest wrażliwość na godność osobistą, poszukiwanie systemów wartości i sensu życia oraz wiary we własne siły.

Jerzy Lackowski Pedagogika C. Freineta q Fundamentalne znaczenie ma uczniowska aktywność q Zdecydowane odejście od metod szkoły tradycyjnej /niechęć do podręczników, przekazywania wiedzy, ocen cyfrowych/ q Wg Freineta w rozwoju dziecka występują trzy fazy: szukanie po omacku, urządzanie się w świecie, zamiana zabawy w pracę. q Podstawowe elementy pedagogiki frenetowskiej: swobodna ekspresja dziecka, metody naturalne, wychowanie przez pracę, spółdzielcze formy samorządności uczniów. q Główny cel kształcenia i wychowania – doprowadzenie do zrozumienia przez dziecko odpowiedzialności za kształtowanie własnej przyszłości i przyszłości społeczeństwa.

Jerzy Lackowski Szkoły waldorfskie q Szkoła wolna, samorządna zarządzana przez nauczycieli, rodziców oraz prowadzące szkołę stowarzyszenie q Nauczanie dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów /ujednolicone na zajęciach lekcyjnych, zróżnicowane na - z reguły obowiązkowych zajęciach pozalekcyjnych/ q W programie znajdują się także zajęcia praktyczne, nauka rzemiosła, lekcje technologii q Występują cykle tematyczne jeden przedmiot realizowany jest przez kilka tygodni w trakcie tzw. lekcji głównej q Brak drugoroczności, ocen cyfrowych, podręczników q Bardzo ważną rolę pełnią rozmaite szkolne uroczystości q W szkołach podstawowych nauczyciele wychowawcy prowadzą zajęcia z różnych przedmiotów ogólnokształcących /oddzielną grupę stanowią n-le przedmiotów artystycznych, praktycznych, języków obcych/ q Głównym narzędziem nauczyciela jest żywe słowo q Najważniejszy cel – harmonijny rozwój każdego ucznia.

Jerzy Lackowski Szkoła Summerhill Ø Główny cel – przygotowanie uczniów do życia w wolności i sprawiedliwości Ø Przeznaczona dla dzieci stwarzających trudności wychowawcze Ø Wg jej twórcy A. Neilla to szkoła powinna przystosować się do uczniów, a nie na odwrót Ø Praca szkoły oparta na partnerstwie i zaufaniu pomiędzy nauczycielami – wychowawcami, a uczniami (bardzo ważną rolę odgrywa samowychowanie) Ø Zadania do podjęcia na dany tydzień ustalają wspólnie /w trakcie spotkań, decyzje zapadają poprzez głosowanie/ nauczyciele i uczniowie oraz szkolny personel niepedagogiczny Ø Brak ocen oraz jakichkolwiek form rywalizacji, jak też obowiązku uczestnictwa w zajęciach lekcyjnych – szkoła bezstresowa.

jerzy. lackowski@uj. edu. pl Szkoła Tamariki Ø Wszystkie działania edukacyjne powinny być pozbawione przymusu /brak obowiązkowych zajęć/ Ø Nauczanie wymaga umiejętności słuchania i cierpliwości, trzeba być bardziej z dzieckiem niż robić coś dla niego Ø Ogromna rola przykładana do czytania /”czytanie jako środek porozumiewania się ustępuje jedynie mówieniu i słuchaniu”/ Ø Rodzice mają prawo w pełni uczestniczyć w życiu szkolnej społeczności Ø Ocenianie jest narzędziem wspierania rozwoju dziecka, a nie celem Ø Priorytetowo traktowane potrzeby emocjonalne dzieci Ø Bardzo ważną rolę pełnią zebrania szkolnej społeczności.

Jerzy Lackowski Współczesne ideologie wychowania /1/ Romantyczna Transmisji kulturowej Progresywna To co pochodzi od dziecka jest najważniejsze dla jego rozwoju Wychowanie – transmisja kulturowa Wychowanie – podtrzymywanie naturalnych interakcji dziecka z otaczającym, rozwijającym się społeczeństwem Wiedzą jest to co stanowi bezpośrednie, wewnętrzne doświadczenie człowieka Wiedzą jest to co obiektywne, sprawdzalne i uznane. Wiedzą jest to pozwala równoważyć relacje między osobą a światem /kompetencje poznawcze, instrumentalne/ Teoria rozwoju jako organiczny wzrost /roślina/ Asocjacyjna teoria uczenia się lub teoria zależności środowiskowych /maszyna, pieczęć i wosk/ Teorie rozwojowe o charakterze interakcyjnym /filozof, naukowiec – badacz/.

Jerzy Lackowski Współczesne ideologie wychowania /2/ Romantyczna Transmisji Progresywna kulturowej Samorozwój, autonomiczność, tożsamość Istotne różnice indywidualne Istotne posiadane kompetencje poznawcze i instrumentalne Ochrona wewnętrznego „ja” dziecka poprzez stwarzanie odpowiednich warunków do tego Przekazywanie zasobów wiedzy i umiejętności, norm i wartości zgromadzonych w przeszłości – transmisja zdobyczy określonej kultury Pomoc wychowankowi w osiąganiu coraz wyższych poziomów rozwoju poznawczego /a przez to także moralnego, społecznego i estetycznego/ Maksymalizacja wolności osoby dającej się pogodzić z wolnością innych osób. Wolność w istniejącym systemie społecznym Zasady etyczne wyznaczają cele i środki wychowania

Jerzy Lackowski Typy pseudowychowania q Wychowanie fikcyjne – wychowawca i wychowanek nie są w stanie zharmonizować swego współdziałania /doznawania „współ”/. q Wychowanie wyobcowane – to nie wychowanek jest odbiorcą oddziaływań wychowawczych, nie dla niego są one inicjowane, ich „odbiorcą” stają się pośrednie dla wychowanka osoby czy instytucje. q Wychowanie nieadekwatne – nie rozpoznaje możliwości i potrzeb wychowanka, działa wbrew nim czy też „na oślep”. q Wychowanie zawładające – rezygnacja z autentycznego wpływu na wychowanka, wpływ poprzez rozmaite układy zależności, środkiem jest mniej lub bardziej jawny przymus.

Jerzy Lackowski Ukryty program – niezaplanowane w szkolnym programie oddziaływania szkoły na uczniów. Pozadydaktyczne, wychowawczo ważne konsekwencje uczęszczania do szkoły, pojawiające się systematycznie, nie ujęte w żadnym zestawie celów i planowanych działań. Ukryty program pojawia się w podręcznikach oraz w szkolnej codzienności. Ukryty program przyczynia się do kreowania wśród uczniów postawy „człowieka organizacji”.

Jerzy Lackowski Elementy sytuacji szkolnej ucznia istotne dla ujawniania się skutków ukrytego programu q. Spędzanie w szkole bardzo dużo czasu q. Szkolny przymus q. Szkoły i klasy są do siebie podobne /szkolny, klasowy schemat działań, rytuał, doskonale znane i szybko przyswajane przez uczniów reguły/. q„Właściwości” klasy – tłok, ocenianie, władza.

Jerzy Lackowski Podstawowe założenia kształtujące modele szkolnictwa System wartości: dziedzictwo kulturowe, charakter wartości i ich przekazywanie. Środowisko: doświadczenie, wychowanie, organizacja, program. Szkoła Gospodarka: kapitał ludzki, produkcja, programy społeczne.

Jerzy Lackowski Metafory szkoły Ogród: dojrzewanie, kultywacja, rozwój. Orkiestra: harmonia, współpraca, umiejętności indywidualne. Szkoła Fabryka: porządek, konsekwencja, kontrola jakości.

Jerzy Lackowski Edukacja w Nowej Zelandii q System edukacyjny jest w pełni zdecentralizowany q Szkoły publiczne funkcjonują w formule szkół czarterowych q Pełna wolność wyboru szkoły przez obywateli, co generuje mechanizm konkurowania szkół o ucznia q Budżet szkół zależy wprost od liczby uczniów q Pełna przejrzystość informacyjna szkół q Mierzeniem jakości pracy szkół zajmują się niezależne agencje.

Jerzy Lackowski Edukacja w Finlandii q Zdecentralizowany system zarządzania q Silna pozycja dyrektorów szkół i nauczycieli /muszą spełniać wysokie wymagania/ q Niezbyt rozbudowany „ramowy plan nauczania”, bogata oferta zajęć dodatkowych q Brak korepetycji q Istotna rola nauczycieli „wspierających”, prowadzących zajęcia wspomagające dla uczniów z kłopotami edukacyjnymi q Minimalny zakres społecznych nierówności edukacyjnych q W procesie oceniania jakości pracy szkoły bardzo ważną rolę pełni szkolna samoocena.

jerzy. lackowski@uj. edu. pl Współczesny nauczyciel powinien być osobą: Ø przygotowaną do pracy w szkole zarządzającej wiedzą Ø dobrze przygotowaną merytorycznie /”kierunkowo”/ Ø autentycznie dobrze wykształconą o „szerokich horyzontach”, rozbudzoną intelektualnie Ø rozumiejącą, iż najważniejszym jej zadaniem jest rozbudzenie zainteresowań uczniów Ø dla której najważniejszy jest wszechstronny rozwój ucznia /wspieranie go/, a nie bezrefleksyjne podporządkowywanie się biurokratycznym regułom Ø otwartą na potrzeby drugiego człowieka, życzliwą, z poczuciem humoru Ø krytyczną, prawą, samodzielną Ø kreatywną, nie wpadającą w schematy, „nie nudzącą …” Ø kształtującą wśród uczniów postawy obywatelskie i patriotyczne Ø szanującą drugiego człowieka i kształtującą wśród swoich uczniów postawy szacunku dla Drugiego.

Szkoła w społeczeństwie informacyjnym

Jerzy Lackowski Społeczeństwo informacyjne – sposób organizacji społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, w których zarządzanie informacją /jej jakość i szybkość przepływu/ staje się głównym elementem konkurencyjności w gospodarce.

Jerzy Lackowski W społeczeństwie informacyjnym: q. Internet staje się powszechnym środkiem komunikacji obywatelskiej oraz informacji publicznej q. Istnieje powszechny dostęp do informacji q. Fundamentalne znaczenie ma powszechna, trwająca przez całe życie, wysokiej jakości edukacja q. Dobrze swoją rolę może spełniać jedynie szkoła zarządzająca wiedzą /informacją/.

Jerzy Lackowski W społeczeństwie informacyjnym zachodzi: q Szybki rozwój sektora oświaty i nauki q Wzrost znaczenia specjalistów, nauczycieli i naukowców w strukturze zawodowej q Wzrost znaczenia wiedzy teoretycznej jako źródła innowacji q Kreowanie modelu szkoły zorientowanej na rozwiązywanie problemów /zarządzającej wiedzą/.

Jerzy Lackowski Edukacja w społeczeństwie informacyjnym Dobrze wykształcony, kompetentny, twórczy nauczyciel Szkoła zarządzająca wiedzą Ogromna rola kształcenia ustawicznego Samokształcenie E-learning

Jerzy Lackowski Szkoła w społeczeństwie informacyjnym Ø Staje się centrum edukacyjno – kulturowym Ø W ramach generalnych krajowych standardów edukacyjnych prowadzi zróżnicowane programy kształcenia odpowiadające potrzebom edukacyjnym różnych uczniów /szkoła dla każdego/ Ø Pracuje z uczniami w różnym wieku, rozsądnie wykorzystując kształcenie na odległość Ø Elastycznie dostosowuje swoją ofertę edukacyjną do zmieniających się potrzeb edukacyjnych jej potencjalnych klientów Ø Kreuje umiejętności skutecznego poszukiwania i wykorzystywania potrzebnych dla rozwiązania danego problemu informacji.

Jerzy Lackowski Szkoła centrum edukacyjno - kulturowe q Wykonuje nie tylko zadania edukacyjne dla dzieci i młodzieży, ale także dla ludzi dorosłych q Posiada bogatą i różnorodną ofertę zajęć pozalekcyjnych dla młodych ludzi, jak też pomaga ludziom dorosłym w interesującym spędzaniu czasu wolnego q Posiada dobrze wyposażoną, ogólnie dostępną bibliotekę z centrum multimedialnym q Jest centrum kreowania aktywnych postaw obywatelskich.

Jerzy Lackowski Człowiek w społeczeństwie informacyjnym Prace nierutynowe (zasadnicze znaczenie ludzkiej kreatywności) Przekazywanie wiedzy Tworzenie wiedzy Drugiemu człowiekowi Komputerowi

Jerzy Lackowski Szkoła zarządzająca wiedzą /informacją/ Informacja Wiedza Działanie

Jerzy Lackowski Wyzwania związane z Internetem /wyzwania stające przed społeczeństwem informacyjnym/ q Ochrona wolności q Minimalizowanie zjawiska wykluczenia z sieci q Kreowanie szkół zarządzających informacją /wiedzą/ q Sieciowa przedsiębiorczość oraz indywidualizacja zatrudnienia /nowe formy stosunków pracy/ q „Przejrzystość” informacyjna oraz ochrona prywatności.

Jerzy Lackowski Rola Internetu w wychowaniu ü Kształtowanie postaw ludzi umiejących dokonywać właściwych wyborów ü Kreowanie społeczeństwa obywatelskiego ü Kształtowanie dociekliwości poznawczej ü Kreowanie odpowiedzialności za podejmowane działania ü Kształtowanie szacunku dla drugiego człowieka.