Koncepcja odpowiedzialnych bada i innowacji z perspektywy Fundacji

Koncepcja odpowiedzialnych badań i innowacji z perspektywy Fundacji na rzecz Nauki Polskiej Maciej Żylicz

CENTRAL & EAST EUROPE ANALYSIS Polska – „wschodzącą gwiazdą” wg tygodnika „NATURE” W latach 2012 -2015 Polska: - uzyskała znaczące finansowanie nauki z funduszy UE - stworzyła nowy konkurencyjny system finansowania nauki - udział Polski w publikowaniu w najlepszych czasopismach naukowych (Nature Index) wzrósł o 34% Nature Index, 2015, s. 15 Nature Index, 2016, s. 50

Wydatki na naukę i rozwój w Polsce • Znaczący wzrost udziału wydatków na naukę i rozwój w budżecie kraju (GERD) • Wzrost finansowania konkurencyjnego systemu grantowego: z 13% do 45% • Dwie nowe państwowe agencje grantowe: NCBi. R i NCN • 10 mld PLN na nową infrastrukturę naukową • 10 mld EUR na naukę i rozwój w obecnej perspektywie finansowej funduszy UE Wydatki na naukę i rozwój (mln. PLN) Peer review Polands Higher Education and Science system, 2017)

Poziom nauki w danym kraju zależy od jego zamożności, ale dobra nauka stymuluje także współczynnik innowacyjności czyli wpływa na zamożność kraju

Znaczące inwestycje w naukę ≠ udana komercjalizacja odkryć i wynalazków naukowych (wsp. innowacyjności, 2016 wg „Peer review Polands Higher Education and Science system, 2017)

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej • Niezależna, pozarządowa, apolityczna opp, działająca nie dla zysku. Istnieje od 1991 r. • Największe w Polsce pozabudżetowe źródło finansowania nauki (korzysta z funduszy własnych oraz funduszy strukturalnych UE) - w latach 2007 – 2013 przeznaczyła na naukę 100 mln EUR (PO IG) - w latach 2014 – 2020 przeznaczy przeszło 260 mln EUR (PO IR) • Misja Fundacji: wspieranie wybitnych naukowców i zespołów badawczych oraz wspomaganie innowacyjnych projektów, komercjalizacji odkryć i wynalazków naukowych. • Doskonałość naukowa - najważniejsze kryterium selekcji wniosków • Metoda oceny wniosków: peer-review

FNP wspiera najlepszych, aby stali się jeszcze lepsi (wspiera ludzi a nie instytucje naukowe) Laureaci FNP (czyli ok. 0. 5% wszystkich pracowników naukowych pracujących w Polsce) przyczyniają się do powstawania 25% najlepiej cytowanych prac z polską afiliacją Udział w puli najlepiej cytowanych prac, które ukazały się w latach 2002 -2012

FNP wspiera dobrą naukę nie różnicując czy są to badania podstawowe czy stosowane (prawie każde prawdziwe odkrycie naukowe znajdzie w końcu swoje zastosowanie). • Nowe technologie obliczeniowe (półprzewodniki, nadprzewodnictwo, komputery kwantowe) (1874 - przewodzenie kryształów, 1938 - pierwsze diody, 1947 -tranzystory, 1971 mikroprocesory, technologie kwantowe: prof. Tomasz Dietl, Marek Żukowski, Maciej Lewenstein); • Szczepionki przeciw chorobom cywilizacyjnym (nowotwory, cukrzyca…) 1975 - zidentyfikowanie limfocytów cytotoksycznych i regulatorowych (prof. Paweł Kisielow pracujący w Szwajcarii), 2012 - zastosowanie limfocytow T reg jako szczepionki dla dzieci z cukrzycą typu I - prof. Piotr Trzonkowski) • Technologia edytowania genomu (CRISPR/Cas 9) (1987 - pierwsze doniesienia, 2000 – CRISP/Cas 9 ochrona komórki bakteryjnej przed bakteriofagami, 2012 - edytowanie genomu);

Odpowiedzialna nauka to także: • Odpowiedni sposób komunikowania się ze społeczeństwem (społeczeństwo chce mieć informacje co jest prawdą a co fałszem oraz o ryzyku w podejmowaniu konkretnej decyzji; nauka potrafi interpretować przeszłość lecz ma trudności z przewidzeniem przyszłości). • Nasz przekaz musi być skierowany do ludzi wątpiących i przeciwników a nie już przekonanych. • Nauka jest finansowana przez społeczeństwo dzięki zaufaniu (to zaufanie sami zmniejszamy gdy obiecujemy za dużo, działamy jak “maszyna PR w zachwalaniu produktu”, gdy w sposób autorytatywny wypowiadamy się na temat, na którym się nie znamy, nie zachowujmy właściwego dystansu od polityki)

Odpowiedzialne innowacje Dlaczego w Polsce wokół silnych ośrodków naukowych nie tworzą się innowacyjne firmy? Główne bariery zidentyfikowane przez FNP: 1. Niejednoznaczna interpretacja zapisów w ustawie o szkolnictwie wyższym w zakresie gospodarowania wartością intelektualną 2. Otoczenie prawno-podatkowe w zakresie czynności związanych ze sprzedażą opodatkowaną VAT

Odpowiedzialne innowacje Odpowiedzialność prawna rektora w procesie podejmowania decyzji o komercjalizacji – wątpliwości interpretacyjne: 1. Narażenie się na zarzuty niegospodarności (krótki termin na udzielenie przez uczelnię informacji wynalazcy o zamiarze komercjalizacji); 2. Trudności w rozliczeniu VAT projektów finansowanych ze środków unijnych > efekt: eliminowanie aspektu innowacyjności w projektach finansowanych z tego źródła; 3. Nieujawnianie wyników prac B+R władzom uczelni przez indywidualnych naukowców (wynikające z wątpliwości związanych ze zwrotem wstecz podatku VAT do UE).

Nowe rozwiązania prawne – propozycje FNP Nowa ustawa o szkolnictwie wyższym powinna: 1. Jednoznacznie wskazywać, jakie kroki podejmuje naukowiec i uczelnia na pierwszym etapie rozwoju produktu czy technologii (i powstawania własności intelektualnej); 2. Wyeliminować bariery związane z podejmowaniem na tym etapie decyzji obarczonych konsekwencjami (w oparciu o trudną do przewidzenia wartość rynkową własności intelektualnej).

Nowe rozwiązania prawne – propozycje FNP • Możliwość nabycia bezpłatnej, 5 -letniej, wyłącznej licencji na prawa do wyników badań naukowych/prac rozwojowych przez pracownika naukowego uczelni; • Po wygaśnięciu umowy licencyjnej zawartej z pracownikiem lub podmiotem zależnym - uczelnia mogłaby udzielić podmiotom trzecim licencji wyłącznej lub niewyłącznej na prawa do wyników badań naukowych/prac rozwojowych w celu ich wdrażania lub komercjalizacji.

Nowe rozwiązania prawne – propozycje FNP • Licencja - udzielana na warunkach rynkowych (uczelnia jest zobowiązana do wyboru podmiotu lub podmiotów, którym udzieli licencji w wyniku otwartego, przejrzystego i niedyskryminującego postępowania ofertowego); • Prawo nabycia licencji na warunkach rynkowych w pierwszej kolejności przysługuje pracownikowi, którego wyników badań dotyczy licencja.

Co uzyskujemy? • W przypadku udzielenia przez uczelnię bezpłatnej licencji rozpoczęcie procesu wdrożeniowego powinno następować bez konieczności sprzedaży (opodatkowanej) wartości intelektualnej. • Po pierwszych 5 latach wdrażania rektor uzyskuje informację o rynkowej wartości wynalazku i może podjąć opartą o racjonalne przesłanki decyzję o udzieleniu (lub nie) licencji podmiotom zewnętrznym i rozpoczęciu sprzedaży opodatkowanej. • Rozwiązanie powinno więc umożliwić kwalifikowalność podatku VAT w ramach projektów B+R finansowanych z funduszy strukturalnych na uczelniach w Polsce (regulacje UE w sprawie VAT respektują prawo krajowe w tym względzie).

Propozycje FNP do Ustawy 2. 0 – po co? • Żeby badania finansowane ze źródeł publicznych sprzyjały rozwojowi uczelni; • Żeby uczelnia była beneficjentem przychodów z licencji; • Aby zapewnić komercjalizację polskich wynalazków w Polsce, niezależnie od pozostałych rynków. (W przypadku udzielania licencji wyłącznej, jeśli podmiotem nabywającym licencję jest podmiot nie prowadzący działalności produkcyjnej na rynku polskim, uczelnia udziela mu licencji wyłącznej na dowolne terytorium za wyjątkiem Polski. Równolegle uczelnia w dowolnym terminie może udzielić licencji niewyłącznych na komercjalizację wyników na terytorium Polski. )

I. Krasickiego 20/22, 02 -611 Warsaw, Poland phone: +48 22 845 95 00, fax: +48 22 845 95 05 fnp@fnp. org. pl, www. fnp. org. pl