Termiz davlat universiteti Pedagogika fakulteti Maktabgacha talim yonalishi
Termiz davlat universiteti Pedagogika fakulteti Maktabgacha ta’lim yo’nalishi 2 kurs 205 -guruh talabasi Donaeva Shaxnozaning Bolalar psixalogiyasi fanidan tayyorlagan mustaqil ishi
i n i t a q q i Bola d a v l u s u i h c v u r i t h s a l r o r barqa. r a l a t i s vo
REJA: 1. Bolalarda diqqatning rivojlanishi 2. Bola diqqatini barqarorlashtirish usul va vositalar
Diqqatning turlari. • Ixtiyoriy diqqat • Ixtiyorsiz diqqat • Ixtiyordan keyingi diqqat
Bolalarda diqqat juda erta rivojlanadi. 1 -2 haftalik chaqaloqlarda diqqatning hech qanday a’lomati ko’rinmasa ham, oradan sal o’tmay , ya’ni bolaning 1 oylik davridan boshlab, ixtiyoriy diqqat alomatlari yaqqol ko’rina boshlaydi. Bog’chaga tarbiya yoshidagi bolalarning diqqati nihoyatda beqaror bo’lishi bilan harakterlanadi. Masalan: bolaga yangi o’yinchoq bersangiz u o’yinchoqni juda qiziqib ko’ra boshlaydi. Lekin ayni shu paytda yana bir boshqa o’yinchoqni ko’rsatsangiz, 1 o’yinchoqni tashlab, 2 -ga talpinadi. Yasli yoshidagi bolalarning beqarorligi fiziologik nuqtai nazardan ularda hali tormozlanish protsesslarning kuchsizligi bilan bog’liqdir. Tormozlanish jarayoni qo’zg’alish jarayonining keng yoyilib ketishini to’xtata olmaydi. Ana shuning uchun kichik bolalarning diqqati bir narsadan ikkinchi narsaga chalg’ib ketaveradi.
Diqqat - ongni bir nuqtaga to`plab, muyyan bir obyekga faol qaratilishidir. Ongnig eng tormozlangan va binobarin eng yorqin nuqtasi diqqatning fokusi ya`ni markazi deb ataladi.
Bog’cha yoshidagi bolalar diqqatining rivojlanishi faqat bog’chadagi sharoitgagina emas, balki ko’p jihatdan oiladagi sharoitga ham bog’liqdir. Shuning uchun ham bolalarning diqqati bir tekisda va bir darajada rivojlanmaydi. Ayrim bolalar oiladagi tegishli nazorat ostida bo’lmasligi , yoki haddan tashqari erka qilib , nazorat ostidagi bo’lmasligi , yoki haddan tashqari erka qilib , taltaytirib yuborganligi sababli o’zlarining xatti – harakatlari, hulq- atrovlarini tartibga sololmaydilar.
Bo`g`cha yoshdagi bolalar diqqati asosan ixtiyorsiz bo`ladi. Bog`cha yoshdagi bolalarda ixtiyoriy diqqatning o`sib borishi uchun o`yin juda katta ahamiyatga ega. O`yin paytida bolalar diqqatlarini bir joyga to`plab, o`z tashabbuslari bilan ma`lum maqsadlarini ilgari suradilar
Diqqat ko’lamining kengligi aniq idrok qilish bilan bog’liq bo’lgan xususiyatdir. Bu xususiyat ayniqsa bolalarning o’qish faoliyatlari uchun zarur. Shuning uchun bolaning bog’cha yoshidagi davrida barcha imkoniyatlardan keng foydalanib, diqqatning bu xususiyatini rivojlantirishga
Ilk bolalik davridagi bolalar diqqatining g’oyat beqaror bo’lishi turmush tajribalarining juda ozligi bilan ham bo’g’liqdir. Bolalarga hamm a narsa yangilik bo’lib tuyulaverganidan ularning diqqatlari bir narsadan ikkinchi narsaga tez chalg’ib ketaveradi. Bola ko’z ongidagi narsaning o’zi bolaga juda qiziq tuyulgani sababli ham diqqati chalg’ib ketadi.
L. S. Vigotskiy Ilk bolalik davridagi bolalarda diqqatning bo’linuvchanligi juda zaif, ko’lami esa tor bo’ladi. Bu yoshdagi bolalar diqqatlarini faqat ko’zlariga yaqqol ko’rinib turgan bir narsagagina qarat oladilar. Ilk bolalik davridagi bolalar diqqatinong rivojlanishida nutqning roli juda kattadir. Bolaning tili chiqib nutqni egallay boshlashi , kata kishilar bilan muloqatda bo’lishdan tashqari , ularning ko’rsatmalarini bajarish imkoniyatini boricha ularning mehnatlariga aralashishni juda yoqtiradilar. Kattalarning iltimos va topshiriqlarini bajonidil ado etadilar
. Bunday bolalar hamma narsalarga ruhsatsiz tegaveradigan, bir joyda tinib –tinchib o’tira olmaydigan, tartibga chiqarilganda gapga quloq solmaydigan bo’ladilar. Bunday bolalarda diqqat juda beqaror bo’lgani uchun ular hech bir narsa ustidan qunt bilan mashg’ul bo’la olmaydilar. Diqqatni boshqara bilmaslik, ya’ni ma’lum muddat davomida bir narsaga yo’naltira olmaslik mashg’ulotlarda intizom buzish va boshqalarga xalaqit berishga olib keladi. Ana shuning uchun tarbiyachilar bunday bolalarga nisbatan individual munosabatda bo’lishlari (har xil mas’uliyatli topshiriqlar berish va hokazo), ularda diqqatning kuchini hamda barqarorlik xususiyatini tarbiyalab borishlari zarur.
. Bog’cha yoshida bolalarda avvalgi davrlarga nisbatan diqqatning ko’lami(hajmi) ham ancha kengaydi. Bolalar diqqatining ko’lami katta odamlarnikiga nisbatan hali ham juda tor bo’ladi. Masalan, katta odamlar diqqatining ko’lami ayni vaqtda 5 -6 narsani (bir-biri bilan bog’lanmagan harflarni yoki raqamlarni) sig’dira olsa, bog’cha yoshidagi bolalar diqqatining ko’lami ayni bir vaqtda 1 -2 narsanigina (kichikguruh bolalari 1 ta, o’rta va katta guruh bolalari 2 ta) sig’dira oladi
Bog’cha yoshdagi bolalarning diqqati ko’pincha ularning qiziqishi hamda hissiyotlari bilan bog’liqligi sababli konsentrlashgan, ya’ni bir narsaga qaratilgan bo’ladi. Ana shuning uchun bu yoshdagi bola diqqatining bo’linuvchanlik xususiyati deyrli rivojlanmagan bo’ladi. Shunday qilib, bolaning bog’chaga va bog’cha yoshidagi davrida diqqat ancha tez rivojlanadi. Bu davrda asosan diqqatning ixtiyorsiz turi ko’proq rivojlanadi. Lekin bolaning bog’cha yoshidagi faoliyat va xususan, didaktik hamda mehnat mashg’ulotlarning tizimli tarzda ortib borishi, ularda i xtiyoriy diqqatning rivojlanishiga olib keladi. Diqqatning bundan keying tarqqiyoti maktabda ta’lim jarayonida amalga oshiriladi.
E’tiboringiz uchun raxmat.
- Slides: 15