AK MADDE MATURASYONU VE HASTALIKLARINDA RADYOLOJK AYIRICI TANI

AK MADDE MATURASYONU VE HASTALIKLARINDA RADYOLOJİK AYIRICI TANI DR. ABDULHAKİM COŞKUN Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Radyolojisi Bilim Dalı ANTALYA 2012 ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN

NORMAL BEYİN MİYELİNASYONU ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 2

Miyelin Beyaz cevheri (BC) oluşturan yapılar Miyelinle sarılmış aksonlar Nöroglia hücreleri • Astrositler, oligodendrositler Miyelin Periferik ve SSS normal fonksiyonu için gerekli BC kuru ağırlığının yarısı Beyaz rengin sebebi miyelin ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 3

Miyelinasyon Miyelin kılıf; aksonun oligodendrositler tarafından multilameller tarzda etrafının sarılması ile oluşur Farklı bölgelerde, farklı zamanlarda oluşmaya başlar ve farklı hızda tamamlanır Gestasyonun ortasında başlar, hayatın ilk 24 ayında yetişkin formunu kazanır ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 4

SSS’nin Miyelinasyonunda Temel Konseptler SSS’ndeki yapıların miyelinasyonu bu bölgelerin fonksiyonel olmasıyla ilişkilidir Periferik sinir sisteminde, SSS’den önce başlar Duysal alanlarda, motor alanlardan önce başlar Primer fonksiyon gösteren alanlarda assosiye alanlardan önce oluşur ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 5

SSS’nin Miyelinasyonunda Temel Konseptler Miyelinasyon genelde kaudalden kranyale, dorsalden ventrale ve merkezden çevreye doğru ilerler Dorsal pons, ventral ponstan Beyin sapı, serebellumdan Serebellum ve bazal gangliyonlar, serebral hemisferlerden Oksipital lob, frontal lobtan önce miyeline olur ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 6

NORMAL MİYELİNASYON: T 1 -A vs. T 2 -A Miyeline olmayan beyaz cevher T 1 A’da hipointens iken, miyeline oldukça hiperintens hale gelir Bu durum T 2 -A’nın aksi (hiperintens → hipointens) T 1 -A: Siyah → Beyaz T 2 -A: Beyaz → Siyah ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 7

NORMAL MİYELİNASYON: T 1 -A vs. T 2 -A T 1 -A’da miyelinasyon T 2 -A’den önce tespit edilir Beyaz cevher maturasyonu ilk 6 ayda T 1 -A’da, 6 -18. aylarda T 2 -A’da daha iyi değerlendirilir Beyin sapı ve serebellum maturasyonunu değerlendirmede T 2 -A daha hassas ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 8

T 1 -A: Siyah → Beyaz T 2 -A: Beyaz → Siyah ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 9

Term İnfant: T 1 ve T 2 Posterior fossa yapıları Beyin sapı dorsali İnferiyor ve süperiyor serebellar pedinküller Serebellar beyaz cevher Supratentoryal yapılar Talamusun ventrolateral bölgesi İnternal kapsül posteriyor bacağı posteriyor kısmı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 10

Miyelinasyonun Kronolojik Tablosu (van der Knaap) SSS Bölümleri Prenatal dönem (hafta) 24 Serebellar pedink. Postnatal dönem (hafta) 28 32 36 40 4 8 12 16 20 6 9 12 + + ++ +++ +++ + + ++ ++ +++ +++ +++ +++ +++ ++ +++ Tegmentum pontis Bazis pontis Medial lemniskus + Piramidal trakt Optik Sinir + Optik radyasyon Stato-akustik Sistem + Postnatal dönem (ay) + İnt. Kap. Post. Bac. ++ ++ +++ +++ +++ + ++ ++ +++ +++ +++ +++ + + ++ +++ +++ + + ++ +++ +++ + ++ İnt. Kap. Ant. Bac. K. Kall. Splenium + K. Kallozum Genu Par-oks. Bey. Cev. + ++ ++ Fro. Beyaz Cevher Tem. Beyaz Cevher ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD +++ > 12 Subkortikal arkuat liflerde miyelinizasyon yıllarca devam eder + ABDULHAKİM COŞKUN 11

MR’da Miyelinasyon görülme yaşları (Barkovich) Anatomik Bölge T 1 -A görüntüler T 2 -A görüntüler Orta serebellar pedinkül Doğum-2 ay Serebellar beyaz cevher Doğum-4 ay 3 -5 ay Ön kısım Birinci ay 4 -7 ay Arka kısım Doğum-2 ay 2 -3 ay 7 -11 ay Splenyum 3 -4 ay 4 -6 ay Genu 4 -6 ay 5 -8 ay Santral 3 -5 ay 9 -14 ay Periferal 4 -7 ay 11 -15 ay Santral 3 -6 ay 11 -16 ay Periferal 7 -11 ay 14 -18 ay 2 -4 ay 7 -11 ay İnternal kapsül arka bacak İnternal kapsül ön bacak Korpus kallozum Oksipital beyaz cevher Mid-Frontal beyaz cevher Sentrum semiovale ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 12

MR’da Miyelinasyon görülme yaşları (Barkovich) Anatomik Bölge T 1 -A görüntüler T 2 -A görüntüler Orta serebellar pedinkül Doğum Serebellar beyaz cevher Doğum İnternal kapsül arka bacak Doğum İnternal kapsül ön bacak 3 ay 11 ay Splenyum 4 ay 6 ay Genu 6 ay 8 ay Korpus kallozum Oksipital beyaz cevher Santral 9 ay Periferal 15 ay Mid-Frontal beyaz cevher Santral 11 ay Periferal 18 ay 11 ay Sentrum semiovale ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 13

Dorsal Pons (Tegmentum) Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A Gestasyonel 8. ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 14

Orta Serebellar Pedinkül Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A Doğum-2 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 15

Serebellar Beyaz Cevher Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A Doğum-4 ay 3 -5 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 16

İnternal Kapsül Arka Bacak Arka Kesim Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A Doğum-2 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 17

İnternal Kapsül Arka Bacak Ön Kesim Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A Birinci ay 4 -7 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 18

İnternal Kapsül Ön Bacak Görülme Yaşı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD T 1 -A T 2 -A 2 -3 ay 7 -11 ay ABDULHAKİM COŞKUN 19

Korpus Kallozum Splenyum Görülme Yaşı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD T 1 -A T 2 -A 3 -4 ay 4 -6 ay ABDULHAKİM COŞKUN 20

Korpus Kallozum Genu Görülme Yaşı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD T 1 -A T 2 -A 4 -6 ay 5 -8 ay ABDULHAKİM COŞKUN 21

Oksipital Beyaz Cevher Santral Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A 3 -5 ay 9 -14 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 22

Oksipital Beyaz Cevher Periferal Görülme Yaşı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD T 1 -A T 2 -A 4 -7 ay 11 -15 ay ABDULHAKİM COŞKUN 23

Frontal Beyaz Cevher Santral Görülme Yaşı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD T 1 -A T 2 -A 3 -6 ay 11 -16 ay ABDULHAKİM COŞKUN 24

Frontal Beyaz Cevher Periferal Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A 7 -11 ay 14 -18 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 25

Sentrum Semiovale Görülme Yaşı T 1 -A T 2 -A 2 -4 ay 7 -11 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 26

MRG’de T 1 ağırlıklı görüntülerde İnt. Kapsül post. bacağı ve serebellar folyumlar Kronolojik yaş HAYIR EVET < 6 ay Yaş < 3 ay K. kallozum splenyum HAYIR EVET Yaş 3 – 4 ay K. kallozum genu EVET Yaş > 6 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD HAYIR Yaş 4 – 6 ay ABDULHAKİM COŞKUN 27

MRG’de T 2 ağırlıklı görüntülerde K. kallozum splenyum Kronolojik yaş HAYIR EVET > 6 ay Yaş < 6 ay K. kallozum genu HAYIR EVET Yaş 6 – 8 ay Kaps. int. ant. bacağı HAYIR EVET Yaş 8 – 11 ay Frontal beyaz cevher HAYIR EVET Yaş 11 – 14 ay Arkuat lifler EVET Adult patern ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD HAYIR Yaş 14 – 18 ay ABDULHAKİM COŞKUN 28

OLGU ÖRNEKLERİ ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 29

Gestasyonel 9 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 30

1 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 31

3 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 32

4 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 33

7 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 34

8 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 35

13 ay ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 36

3 yaş ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 37

7 yaş ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 38

Aynı olgunun 2 aylık (birinci sıra) ve 3 aylık (ikinci sıra) T 2 -A görüntülerinde miyelinasyonda artış ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 39

1. 5 aylık infant; ancak miyelinasyon gestasyonel 40 hafta ile uyumlu ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 40

2 ay K ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 41

13 ay E ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 42

Beyaz cevher tutulumu Nörometabolik hastalıklar Konjenital malformasyonlar Demiyelinizan hastalıklar İskemik hastalıklar: asfiksi, tromboemboli Enfeksiyon Fakomatozlar Tümörler vs ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN

Beyaz cevher ve miyelinasyon değerlendirilmesinde temel görüntüleme yöntemi MR ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 44

Anormal miyelinasyon Demiyelin(iz)asyon Normal oluşan miyelinin daha sonra yıkımı Dismiyelin(iz)asyon = Lökodistrofi Miyelin oluşumunda metabolik defektlere bağlı anormal miyelin oluşumu veya yıkımını Hipomiyelin(iz)asyon Miyelinasyonun kalıcı, belirgin yetersizliği MR’da bir yaş üzeri çocukta 6 ay aralıklı iki inceleme arasında miyelinasyonda değişiklik olmaması Gecikmiş miyelinasyon ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN

Önce DETAYLI klinik değerlendirme Habitus: dismorfizm Skull: normo-, makro-, mikrosefali Göz: katarakt, oftalmopleji, Kayzer. Fleischer halkası Kemikler: displazi, anormal vertebra Cilt: cafe au lait Periferal sinir tutulumu Organ tutulumu: böbrek, kalp, karaciğer ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN

Klinik testler, laboratuar bulgular, genetik çalışmalar ve histopatoloji tamamlayıcı Tüm gayrete rağmen birçok hastada kesin tanı mümkün olamıyor ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN

MR ile nörodejeneratif beyin hastalığı şüphesi varsa takip eden basamak Nörometabolik veya edinsel hastalık ayırımı • Nörometabolik hastalık => genetik danışmanlık MR ile hastaların azında kesin tanı; ANCAK Ayırıcı tanıyı sınırlar Klinik değerlendirmeye yön verir ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 48

Alexandre hastalığı X’e bağlı Adrenolökodistrofi Leigh hastalığı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 49

50 – – – ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN Son dönem lökodistrofilerde bulgular birbirinden ayrılamayabilir; yaygın atrofi Üst: Canavan hastalığı Alt: Metakromatik lökodistrofi

BEYAZ CEVHER HASTALIKLARINA YAKLAŞIM Hipomiyelinasyon veya lökoensefalopati Simetrik-asimetrik; yamalı veya konflüent Gri cevher-beyaz cevher veya her ikisini tutan hastalık Etkilenen-korunan yapılar, yayılma paterni Beyaz cevher değişiklik paterni: atrofik, ödemli Diğer özellikler: kalsifikasyon, hemoraji, kontrastlanma Patern değişkenlik: statik veya progresif hastalık ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN

Sınıflama Bozukluğun olduğu organele göre Lizozomal, mitokondriyal, endoplazmik retikulum, vb Bozukluğun olduğu metabolik yola göre Organik asidemiler, üre siklus bozuklukları, karbonhidrat metabolizma bozuklukları, vb Etkilenen beyin bölgesine göre Derin beyaz cevher tutulumu, subkortikal BC tutulumu, gri cevher tutulumu, serebellar, ekstrapiramidal, beyin sapı, piramidal sistem, vb ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 52

lizozomlar çöp temizleme depo hastalıkları; metabolit birikimi peroksizomlar ÇUZ yağ asitleri çok uzunzincirli yağ asitlerinin birikimi enerji deposu enerji yetersizliği Sınıflama ve: DNA tamir hastalıkları amino- ve organik asid hastalıkları diğer kategoriler ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD mitokondri From Jaap Valk ABDULHAKİM COŞKUN

Organel temelinde sınıflama Lizozomal depo hastalıkları Metakromatik lökodistrofi Krabbe hastalığı Gangliozidozlar (GM 1 ve GM 2) Mukopolisakkaridozlar Mukolipidoz Niemann – Pick hastalığı Fabry hastalığı Fukosidoz Seroid lipofuksinoz Multipl sülfataz yetmezliği Mitokondriyal lökoensefalopatiler Leigh sendromu MELAS Kearns-Sayre sendromu MERRF sendromu Amino asid ve organik asid metabolizma hastalıkları Canavan hastalığı Fenilketanüri Glutarik asidüri tip 1 Nonketotik hiperglisinemi Akçaağaç şurubu idrar hastalığı Üre siklus defektleri Peroksizomal hastalıklar X’e bağlı adrenolökodistrofi Zellweger sendromu (Serebrohepatorenal sendrom) Neonatal ALD İnfantil Refsum hastalığı Rizomelik kondrodisplazi punktata Nükleer DNA tamir bozuklukları Cockayne sendromu Trikotiodistrofi ve fotosenstivite Miyelin proteinlerini kodlayan genlerin bozuklukları Pelizeus Merzbacher hastalığı 18 q- sendromu ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 54

Yenidoğan dönemi ‘Maple Syrup Urine’ (Ardıç Ağacı kokulu idrar) Neonatal ALD Üre siklus bozuklukları Molibden kofaktör eksikliği Zellweger Sendromu Galaktozemi Non-ketotic hiperglisinemi Glutatyon Sentetaz Eksikliği Konjenital glikolizasyon defekti ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 55

SUBKORTİKAL – DERİN BEYAZ CEVHER TUTULUMU ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 56

SUBKORTİKAL – DERİN BEYAZ CEVHER TUTULUMU ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 57

SUBKORTİKAL BEYAZ CEVHER HASTALIKLARI Makrosefali var Alexander hastalığı Canavan hastalığı Kistlerle seyreden megalensefalik lökoensefalopati (MLC) Makrosefali yok Galaktozemi ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 58

Alexander hastalığı (fibrinoid lökodistrofi) Makrosefali Radyolojik bulgular Erken dönemde frontal beyaz cevher tutulur İnternal/eksternal kapsül ve paryetal loba uzanım MR • • T 1 ve T 2 uzaması (T 1 sinyal ↓, T 2 sinyal ↑) Frontal horn uçlarında kontrast tutulumu tipik Geç dönem beyaz cevher içerisinde kistler MRS: beyaz cevherde MI/Cr (Myoinositol/Kreatin) ↑; NAA/Cr (N-asetil aspartat/Kreatin) ↓ ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 59

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 60

Canavan hastalığı (spongiform lökoensefalopati) Beyaz cevherde spongiyoz (süngerimsi) dejenerasyon Otozomal resesif geçiş N-asetilaspartilaz enzimi eksikliğine bağlı nöronlarda N-asetil aspartik asid (NAA) birikir Makrosefali ve hipotoni karakteristik ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 61

Canavan hastalığı (Spongiform lökoensefalopati) Radyolojik bulgular Serebral ve serebellar hemisferlerde yaygın simetrik sinyal değişikliği Subkortikal U-lifler erken dönemde tutulur Globus pallidumlar daima tutulur Talamus tutulumu görülebilir Putamenler korunabilir Geç dönem yaygın serebral atrofi MRS patognomonik: Belirgin NAA piki gösteren tek metabolik hastalık ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 62

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 63

van der Knaap hastalığı (kistlerle seyreden megalensefalik lökoensefalopati) Makrosefali MR bulguları, klinik bulgularından daha ağır Yavaş ilerleme gösterir Radyolojik bulgular Temporal ve frontal yerleşimli periferal kistler Subkortikal beyaz cevher erken tutulumu Ayırıcı tanı: Canavan hastalığı • Karakteristik kistler, globus pallidus tutulmaz, MRS normal ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 64

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 65

DERİN BEYAZ CEVHER HASTALIKLARI Sınıflamada birlikte tutulan yapılar ve eşlik eden anomaliler önemli Talamus tutulumunun belirgin olduğu hastalıklar Krabbe hastalığı GM 1/GM 2 gangliozidozlar: Tay-Sachs ve Sandhoff hastalığı Beyin sapı ve kortikospinal trakt tutulumu belirgin X-geçişli adrenolökodistrofi Akçaağaç şurubu idrar hastalığı Kortikal displazilerin eşlik ettiği hastalıklar Konjenital musküler distrofiler: Fukuyama hastalığı, Walker-Warburg sendromu Zellweger sendromu Küçük kistler Mukopolisakkaridoz Lowe sendromu ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 66

Metakromatik lökodistrofi (MLD) En sık görülen dismiyelinizan hastalık Lizozomal enzim arilsülfataz-A eksik Üç klinik form Geç infantil: 12 -18 ayda semptomatik Juvenil: 5 -7 yaşlarda semptomatik Erişkin ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 67

Metakromatik lökodistrofi (MLD) Radyolojik bulgular Sentrum semiovalede derin beyaz cevher tutulumu Erken dönemde subkortikal BC korunur Korpus kallozum hemen daima tutulur • Adrenolökodistrofiden farklı olarak kontrastlanma izlenmez Kortikospinal trakt ve serebellum tutulabilir Son dönem bulgusu yaygın serebral atrofi “Tigroid patern” tanı koydurucu: ventrikül duvarından perifere doğru uzanan normal miyeline aksonlardan oluşan çizgilenme görünümü ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 68

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 69

Krabbe hastalığı (globoid lökodistrofi) Semptomlar hayatın ilk 6 ayında ortaya çıkar BT: erken dönemde talamuslarda simetrik dansite artışı önemli ayırıcı bulgu AT: GM 1 ve GM 2 MR Talamusta T 1 ve T 2 kısalma (T 1 sinyal ↑, T 2 sinyal ↓) Beyaz cevher etkilenmesi MLD’ye benzer Erken dönemde derin BC etkilenir, subkortikal lifler korunur Geç dönemde yaygın atrofi Serebellar beyaz cevher tutulumu sık ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 70

Dr. Alpay Alkan arşivi ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 71

GM 1 ve GM 2 gangliozidozlar GM 1 gangliosidoz: GM 1 gangliozid birikir GM 2 gangliozidoz: sfingolipid depo hastalıkları; Nöronlarda GM 2 gangliozid birikir Tay-Sachs hastalığı: hexoaminidaz-A enzim eksikliği Sandhoff hastalığı: hexoaminidaz-A ve B eksikliği ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 72

GM 1 ve GM 2 gangliozidozlar Radyolojik ve klinik bulgular benzer BT: Talamuslarda artmış atenüasyon • AT: Krabbe hastalığı MR: T 2’de talamus sinyalinde azalma ve bazal ganglion sinyalinin belirgin artışı ile çevre BC ile izointens hale gelmesi ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 73

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 74

Adrenolökodistrofi X’e bağlı geçiş nedeniyle erkeklerde görülür Peroksizomal enzim eksikliğine bağlı çok uzun zincirli yağ asitleri birikir Semptomlar 5 -10 yaşlarda ortaya çıkar Adrenomiyelonöropati Hastalığın geç formu Beyin sapı ve spinal kord tutulumu öncelikli ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 75

Adrenolökodistrofi Radyolojik bulgular Santral paryetal ve oksipital beyaz cevherde korpus kallozuma uzanım gösteren tutulum (tipik form) Patoloji kenarlarında kontrast tutulumu karakteristik Kortikospinal trakt pontomedüller kısmı tutulumu sık • Diğer lökodistrofilerden ayırıır Atipik formlar: frontal veya tek hemisfer tutulumu MRS: Normal sinyal gösteren tutulan alanlarda NAA’da azalma ve kolin pikinde artış (prognostik) ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 76

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 77

MİYELİNASYON OLUŞMAMASI İLE GİDEN HASTALIKLAR Hipomiyelinasyon hastalıkları Bir yaşından büyük çocukta 6 aylı MR takibinde miyelinasyonda artış görülmez Miyelinasyon hiç oluşmayabilir veya kısmen yapılırken fonksiyonel matür hale gelemez Pelizaeus-Merzbacher hastalığı Salla hastalığı 18 q- sendromu ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 78

Pelizaeus-Merzbacher hastalığı (sudanofilik lökodistrofi) Proteolipid protein yokluğu sonucu miyelin spesifik lipidlerin eksikliği Beyaz cevherde kolesterol ve trigliseridler birikir Semptomlar yenidoğan döneminde başlar Normal miyelin yapılamaz Hafif formlarında kısmi miyelin yapılır, ancak matür hale gelemez ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 79

Pelizaeus-Merzbacher hastalığı (Sudanofilik lökodistrofi) Radyolojik bulgular Beyin görünümü yeni doğan dönemi gibidir Miyelinasyon izlenmez veya matür hale gelemez Beyaz cevher sinyali periferal U-liflere de uzanacak şekilde T 1’de hipointens, T 2’de hiperintens İnternal kapsül tutulumu erken dönemde ortaya çıkar Kısmi miyelin yapımı varsa bu alanlar T 1’de sinyal artışı gösterirken matüre olamadığı için T 2’deki sinyal azalması göstermez ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 80

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 81

GRİ CEVHER TUTULUMU GÖSTEREN HASTALIKLAR Kortikal gri cevher öncelikle tutulur Bunun sonucu BC dejenerasyonu ortaya çıkabilir Korteks veya derin gri cevher tutulabilir Korteks tutulumu Nöronal seroid lipofuksinoz Derin gri cevher (bazal ganglion) tutulumu Mitokondriyal ensefalopatiler Organik asidopatiler Hallervorden-Spatz hastalığı Wilson hastalığı ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 82

Mitokondriyal lökoensefalopatiler Mitokondride fonksiyon bozukluğu sonucu hücrelerde enerji üretimi ve ATP yapımında defekt Nöromüsküler hastalık grubu Çoğunlukla gri ve beyaz cevher birlikte etkilenir Nörolojik bulgulara eşlik eden kas güçsüzlüğü İnme sık görülür Subgruplara bağlı klinik ve radyolojik bulgular değişken Bazal gangliyon ve talamuslarla birlikte BC tutuluabilir Beyaz cevher tutulumu difüz veya yamalı olup sıklıkla periferaldir İskemik lezyonlar kontrast tutulumu gösterebilir MR spektroskopide artmış laktat piki karakteristik ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 83

Mitokondriyal lökoensefalopatiler Leigh sendromu; subakut nekrotizan ensefalomiyelopati Simetrik bazal ganglion tutulumu Putamen hemen daima tutulur, globus pallidus ve kaudat nükleus tutulabilir Solunum kontrol kaybı beyin sapı tutulumuna bağlı MELAS; mitokondriyal ensefalomiyopati, laktik asidoz ve inme Vasküler sulama alanına uymayan gezici infarktlar Bazal ganglion ve beyin posterior kesimlerinde tutulum Anjiografi bulguları normal ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 84

Mitokondriyal lökoensefalopatiler Kearns-Sayre sendromu; eksternal oftalmopleji, retinitis pigmentoza Kızlarda sık Sıklıkla subkortikal U-lifler ve bazal ganglionlar tutulur Derin beyaz cevher korunur Serebellum ve dorsal beyin sapı tutulabilir MERRF; miyoklonus, epilepsi, “ragged red” fiberler ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 85

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 86

Organik- ve amino asidopatiler Beyaz cevher tutulumu gösterenler Fenil ketanüri Metilmalonik asidemi Akçaağaç şurubu idrar hastalığı Üre siklus enzim hastalıkları Görüntüleme bulguları Genellikle nonspesifik Beyin sapı dorsali, serebral pedinküller, internal kapsül posterior bacağı ve serebellum tutulumu Geç dönemde atrofi ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 87

Akçaağaç şurubu idrar hastalığı MR bulgularının yenidoğan döneminde ortaya çıkar Dallı zincirli aminoasitlerin (lösin, izolösin, valin) oksidatif dekarboksilasyonu bozulmuştur Görüntüleme bulguları Derin serebellar beyaz cevher, dorsal beyin sapı, serebellar pedinküller, globus pallidus, internal kapsül ve serebral beyaz cevherde belirgin ödem bulguları Etkilenen alanlarda difüzyon kısıtlanması hastalık için karakteristik MRS (uzun ekolu): NAA’da azalma, laktat pikinde artış; 0. 9 ppm’de dallı-zincirli aminoasitlerin geniş piki karakteristik ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 88

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 89

Hallervorden-Spatz hastalığı (Pantotenat kinaz ilişkili nörodejenerasyon) Pantotenat kinaz-2 enzimini kodlayan PANK 2 geninde mutasyon Globus pallidus ve substansia nigrada demir birikimi MR Globus pallidus ve substansia nigrada T 2 sinyal ↓ Globus palliduslarda “kaplan gözü” görünümü • Santralde artmış sinyal, periferinde azalmış sinyal – Bu bulgu ailevi geçişi gösterir, sporadik olanlarda izlenmez ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 90

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD ABDULHAKİM COŞKUN 91

ERÜ ÇOCUK RADYOLOJİSİ BD Teşekkür Ederim ABDULHAKİM COŞKUN 92