TEST VE MADDE ANALZ Test hazrlama aamalar Test

TEST VE MADDE ANALİZİ

Test hazırlama aşamaları ► Test Planı: Test hazırlamaya plan ile başlanır. Bu planda; ► Hazırlanacak olan testin amacı ► Testin kapsamı ► Yararlanılacak test maddeleri ► Testin düzeni ► Testin uygulanmasına ilişkin kurallar yer alır.

Test hazırlama aşamaları Testin Amacı: Sınavlar, tanıma, seçme, yerleştirme vb. birçok amaçla yapılabilir. Sınav hazırlığı ya-parken öncelikle bu sınavın yapılış amacının belirlenmiş olması gerekir. ► Derslerde kullanılan testlerin başlıca iki amacı vardır. Bunlardan biri öğrencilerin ünitedeki öğrenme eksiklerin ve ► bu eksiklere yol açmış olması beklenen güçlükleri belirleyerek bunların, sonraki üniteye geçmeden önce tamamlanmasını sağlamaktır. İkincisi ise, öğrencilerin, dersin birkaç ünitelik bir bölümünde veya tümündeki öğrenme düzeylerini belirlemektir. Okuldaki bütün derslerin her ünitesi ile ilgili bir izleme testi ve ayrıca, bütün derslerin her birkaç ünitelik bölümü ve tümü için de birer tane düzey belirleme testi hazırlanır.

Test hazırlama aşamaları Testin Kapsamı (Davranışların belirlenmesi): Sınavda ölçülmek istenen davranışların belirlenme-si, sınavda hangi soruların sorulacağının belirlenmesi için temel oluşturur. ► Test planı hazırlanırken amaç belirlendikten sonra yapılacak olan iş, belirlenen amaca hizmet ede-bilecek olan bir testin kapsamının ortaya konmasıdır. Testin kapsamı, testteki sorularla yoklanacak olan öğrenme ürünleri demektir. Testin kapsamı, yoklanacak olan öğrenme ürünlerinin tamamı sayıla-rak ortaya konmalıdır. Testin kapsamı belirlenirken, yoklanacak davranışların hangi konu veya etkinlik üzerinde gösterilmesinin istendiği de belirlenmiş olmalıdır. ► ► Öğrenmeleri izleme amacıyla test hazırlanıyorsa konu kapsamındaki bütün davranışlar en az bir soru ile yoklanır. ► Öğrenme düzeyini belirlemek ise kapsam, dersin kritik davranışlarıdır. ► Bir öğretim programına öğrenci seçmek ise, kapsam öğrencilerin öğretim programındaki öğrenmelerine temel oluşturacak bir alt programda kazandığı davranışlardır.

Test hazırlama aşamaları Testin Kapsamı (Konuların Belirlenmesi–Belirtke Tablosunun Hazırlanması): Ders içeriği ile he-def davranışlar arasındaki ilişki ortaya konularak, hedeflere ilişkin kritik davranışlara yönelik sorular hazırlanması gerekir. ► Okul derslerinde kazandırılmaya çalışılan davranışların hangi konu veya etkinliklerle ilgili olduğu incelendiğinde, bunların dayanıklı bilgiler ve verimli bilgi edinme yollarıyla ilişkili olduğu görülür. Daya-nıklı bilgiler o alandaki temel kavramlar, önemli olgular, ilke ve kurallar, yasalar, kuramlar vb. dir. Daya-nıklı bilgiler bilişsel alanın bilgi basamağı ile ilgilidir. Verimli bilgi edinme yolları ise, o alanda belli işleri yapma yolları, gözlem ve ölçme yolları, gözlemleri birleştirme, yorumlama, onlardan genelleme yapma ve genellemelerin doğruluğunu denetleme yollarıdır. Verimli bilgi edinme yolları bilişsel alanın kavra-ma, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme basamakları ile ilgilidir. Verimli bilgi edinme yolları ay-nı zamanda öğrenciye bilimsel düşünme süreçlerini kazandırır ► Bir testin kapsamı, konu ve davranış boyutlarıyla birlikte, iki boyutlu bir belirtke tablosu ile belirlenmiş olmalıdır. ►

Test hazırlama aşamaları Madde Türünün Seçimi ve Yazımı: Test hazırlamanın dördüncü aşaması, ikinci aşamada belirlenen davranışları ölçen soruların yazılması aşamasıdır. Soruların yazılmasında, hangi ölçme araç ve yöntemi kullanılacaksa o araç için soru yazımındaki kurallar göz önünde bulundurulmalıdır. Yoklana-cak davranışların en güvenilir ve geçerli ölçüleri hangi test maddeleri veya durumları ile elde edilebilecekse onlardan yararlanma yollarına gidilmelidir. Örneğin, bilişsel davranışların yoklanması için olanak var ise seçmeli sorulardan, yoksa kısa yanıtlı soruların kullanılması daha uygun olabilir. ► Sınav türü, süre, öğrencilerin öğrenme düzeyleri, sınavın amacı gibi faktörler, sınavda sorulacak soru sayısını doğrudan etkiler. Soru sayısı belirlenirken bu faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekir. Sınavda sorulacak soruların (yazılı, kısa cevaplı, çoktan seçmeli, doğru-yanlış vb. ) belirlenmesi, sınavın amacına, süresine, ölçülmek istenen davranışların niteliğine, grubun öğrenme düzeyine bağlıdır. Sorulacak soruların güçlük dereceleri orta güçlükte olmalıdır. ► Testin tümünde yer alacak test maddeleri veya durumlarının sayısı belirlenirken test için ayrılan süre dikkate alınmalıdır. ►

Test hazırlama aşamaları ► Madde Düzeltme: Test hazırlamanın üçüncü aşamasında yazılan soruların tekrar gözden geçirilmesi ve soru yazarının fark edemediği anlam ve ifade bozukluğu, yazım hatası, eksik bilgilerin tamam-lanması ve varsa yanlışlıkların düzeltilmesi aşamasıdır. Düzeltme işi ekip çalışmasını gerektirir. Bu ekipte, dil uzmanı, ölçme ve değerlendirme uzmanı, program geliştirme uzmanı, soruların öğrenci seviyesine uygunluğunu tartışmak üzere konu alanı uzmanı bulunmalıdır.

Test hazırlama aşamaları Testin Uygulanmasına İlişkin İlkeler: Testin uygulama koşulları, test sonuçlarının puanlanması, test sonuçlarından yararlanmada göz önünde tutulması gereken noktalar belirlenmelidir. ► Testin uygulanması sırasında yapılması gereken özel hazırlıklar, alınması gereken özel önlemlerin belirlenmesi testin uygulanmasını kolaylaştırır. Yanıtlama süresi, ayrı bir yanıt kâğıdının kullanılması, yardımcı araçlardan yararlanma durumları gibi koşullar belirlenmelidir. ► Test maddelerinden elde edilen bilgilerin nasıl sayısallaştırılacağı, nasıl puanlayacağı belirlenmelidir. Puanlama ile ilgili neler yapılması düşünülüyorsa belirlenmelidir. ► Testten elde edilen sonuçların hangi amaçla kullanılması düşünülüyorsa, sonuçlarla ilgili amaçların kullanılmasında göz önünde tutulacak noktalar belirlenmelidir. ►

Test hazırlama aşamaları ► Testin Düzenlenmesi: Soruların test formuna dönüştürülmesinde, yanıtlamayı kolaylaştıracak biçimde düzenleme yapılmalıdır. § Testte değişik yollarla yanıtlandırılacak sorular varsa bunlardan aynı yolla yanıtlandırılacak olanlar bir araya getirilmelidir. § Testte, değişik konulara dayalı sorular varsa bunlardan aynı konuyla ilgili olanlar bir araya getirilmelidir. § Aynı özel hedefle ilgili kritik davranışları yoklayan sorular bir araya getirilmelidir. § Testteki sorular, yanıtlama yolları ve önemli ise konu veya hedef birliği bozulmadan, gruplar içinde kolaydan zora doğru sıralanmalıdır. § Soruların yazımı ve ilgili çizimler, okumayı ve görmeyi kolaylaştıracak biçimde olmalıdır.

Test hazırlama aşamaları § Sorular sayfaya yerleştirilirken, sorunun tümünün aynı sayfada bulunmasına, soruların birbirlerinden ayrılacak şekilde olmasına özen gösterilmelidir. § Yazım ve çizim hataları test uygulanırken yapılmamalıdır. § Çoğaltılan testlerin tümü kontrol edilmelidir. § Testten ayrı bir yanıt kâğıdı düzenlenmelidir. § Testin başında bir yönerge konmalıdır. Bu yönergede; testin amacı, testteki soru sayısı, testteki soruların düzeni, yanıtlama için verilen süre, yanıtların nereye ve nasıl yapılacağı, yanıtların puanlama şekli, yanıtlama sırasında nelerin göz önünde tutulması gerektiği, yanıtlama bitince ne yapılacağı belirtilmelidir. § Testte değişik bölümler varsa veya aynı test içinde değişik şekillerde yanıtlandırılacak sorular bulunuyorsa, bu bölüm veya soru gruplarının başına, bölümün özelliğini ve bölümdeki soruların yanıtlama şeklini belirten açıklamalar konmalıdır. § Ayrı yanıt kâğıdı kullanılıyorsa bu kâğıtta, öğrencinin adı soyadı, sınıfı, okul numarası ve gerekli olabilecek diğer bilgiler yazılmalıdır.

Test hazırlama aşamaları ► Testin Denenmesi: Testin istenen niteliklere sahip olup olmadığını belirlemek için onun denenmesi, deneme sonuçlarının analiz edilmesi gerekir. Testin uygulanacağı kitle ölçülecek özellik yönünden homojen ise bu kitleden eş olasılıklı (random) örnekleme, değilse dilimler içinde eş olasılıklı (stratified random) örnekleme yöntemiyle bir deneme grubu belirlenebilir. Okullarda öğretmenler tarafından hazırlanan testlerde böyle bir yolla gitmek gerekmez. Öğretmenler, kendi sınıflarındaki öğrencilerden yararlanabilir. Testin ilk kullanışını ön deneme olarak kabul edilebilir. ► Testin deneme uygulaması birçok amaç için 120 dolayında öğrenciden oluşan gruplardan yararlanılabilir. Ancak titiz çalışmalarda deneme grubu 400 kişiden oluşmalıdır.

Test hazırlama aşamaları ► Testin Uygulanması: Uygulamada, sınavın bütün öğrencilere standart şekilde yapılmasına dikkat edilmelidir. Öğrencilerin oturma planlarının kopya çekilmesini önleyici şekilde olmasına dikkat edilmelidir. Sınavın yönergesinin öğrenciler tarafından okunması sağlanmalıdır.

Test hazırlama aşamaları ► Testin Puanlanması: Yapılan sınavların puanlanması, kullanılan ölçme araç ve yöntemine bağlıdır. Eğer sınav, yazılı yoklama sınavı ise, hazırlanan bir yanıt anahtarı ile puanlama yapılmalıdır. Yanıt anahtarında ise soruların yanıtı olabilecek bütün ayrıntılar çıkartılmış ve her birine puan verilmiş olmalıdır. Öğrencinin yanıt anahtarı ile tutarlı olan doğru yanıtlarına, karşılığı olan puanlar verilerek pu-anlama yapılmalıdır. Sınav, kısa yanıtlı, doğru-yanlış ya da çoktan seçmeli ise puanlaması daha ko-laydır. Bu sınavlar genellikle doğru olan yanıtlar bir ve yanlış olanlarla boş bırakanlar sıfır ile puanla-nılır. ► Uygulanan bir testin sonuçları bir bütün olarak değerlendirilerek, uygulanan test ve gerçekleştirilen sınav hakkında bazı sonuçlara ve kanaatlere ulaşılabilir.

Ranj (Dizi Genişliği): Uygulanan testte elde edilen en yüksek puan ile en düşük puan arasındaki fark, bu testin dizi geniş-liğini (ranj) ifade eder. ► Örnek: 50 sorudan oluşan ve 100 puan sisteminde değerlendirme yapılan bir testte, sınıfta en yüksek puan alan öğrenci 65, en düşük puan alan öğrenci ise 40 puan almıştır. Bu durumda test puanları-nın dizi genişliği (ranj) kaçtır? ► Cevap: ► Ranj = En Yüksek Puan – En Düşük Puan ► = 65 – 40 ► = 25 ►

Dizi genişliğinden (ranjdan) yararlanarak testin bütünü üzerinde bazı yorum ve kanaatlere ulaşılabilir. ► 1. Ranjın yüksek olması, uygulanan testin, programın hedeflerini gerçekleştiren öğrenci ile gerçekleştiremeyen öğrenciyi ayırabilen nitelikte bir test olduğunu ifade eder. Bir başka deyişle ranjın yüksek olması, testin ayırt ediciliğinin de yüksek olduğunu ifade eder. Ranjın düşük olması ise, ayırt edicilğin düşük olması anlamına gelir. Yani test, bilen öğrenci ile bilmeyen öğrenciyi birbirinden ayırabilecek nitelikte değildir.

► Biraz önceki örnekte, alınabilecek en yüksek puan 100 olarak verilmiştir. ► Dolayısıyla bu testte beklenen dizi genişliği (ranj) 100 2 = 50’dir. ► Ancak, alınan puanlar incelendiğinde bu testin ranjı 25 olarak hesaplanmıştır. Hesaplanan dizi ge-nişliği, beklenen dizi genişliğinden daha az olduğundan, bu testin ayırt ediciliğinin düşük olduğu söylenebilir.

► 2. Dizi genişliği (ranj) değerinin, o testin standart sapmasına bölünmesi sonucunda elde edilen sayı-nın 4 ile 6 arasında olması beklenir. Ranjın standart sapmaya bölümü ile elde edilen puanın 4 -6 aralığı dışında bir değer olarak ortaya çıkması, bu testin geçerlik ve güvenilirliğinin düşük olduğunu, 4 -6 arasında bir değer alması ise testin güvenilirlik ve geçerliğinin yüksek bir test olduğu anlamını taşır. ► Örnek: ► Yukarıdaki örnekte verilen testin standart sapmasının 2, 5 olduğu kabul edilirse; ► Ranj Standart Sapma ► 25 2, 5 = 10 ► Dizi genişliğinin standart sapmaya bölümünden elde edilen değer 4 -6 aralığının çok üstünde bir de-ğer olması, bu testin geçerlik ve güvenirliğinin düşük olduğu sonucunu ortaya koyar.

► 3. Uygulanan bir testin ortalama puanı; o testten alınabilecek en yüksek puanın yarısına yakın ol-malıdır. ► Örnek: 100 puan sistemiyle uygulanan bir testtin ortalaması, 50 puan civarında olmalıdır. ► Bir testin ortalamasının, o testten alınabilecek en yüksek puanın yarısından çok yüksek veya çok düşük olması, o testin ayırt ediciliğinin düşük olduğu, aynı veya yakın olması ise ayırt edicilik düzeyinin yüksek olduğunu ortaya koyar. ►

4. Bir testte elde edilen puanların aritmetik ortalamasından yararlanarak, uygulanan testin güçlük derecesi hakkında bilgi sahibi olunabilir. ► Bir testin ortalama güçlüğü aşağıdaki şekilde hesaplanır: ► Testin Ortalama Güçlüğü (P) = Puanların Aritmetik Ortalaması / Testten Alınabilecek En Yüksek Puan

► 5. Testin bütünü üzerinde değerlendirme yapılırken göz önünde bulundurulması gereken en önemli noktalardan birisi de, öğrenciler tarafından boş bırakılan, cevaplandırılmayan sorulardır. Soruların öğ-renciler tarafından cevaplandırılmaması veya boş bırakılması testin geçerlik ve güvenirliğini de düşü-rür. Bir testte, çok sayıda sorunun cevaplandırılmamış olması, bunların sebebinin mutlaka araştırılma-sının gerekliliğini de beraberinde getirir.

Öğrencilerin test maddelerinin en az dörtte birini cevapsız veya boş bırakmış olmalarının sebepleri aşağıdakiler olabilir; ► Sorunun madde kökü, ne sorulduğunu, ne istendiğini açık ve net bir şekilde ifade etmiyor olabilir. ► Seçenekler arasında kesin ve net bir cevap olmayabilir. ► Test yönergesi, öğrencinin cevaplama işlemini nasıl yapması gerektiğini açık ve anlaşılır bir şe-kilde ifade etmiyor olabilir. ► Soruların güçlük dereceleri çok yüksek olabilir.

Test maddelerinin analizinin yapılmasının başlıca üç temel amacı vardır: ► 1. Test maddelerinin güçlük dereceleri nedir? ► 2. Test maddeleri, istenilen davranışları kazanan öğrenci ile kazanamamış öğrenciyi birinden ayırt edebiliyor mu? ► 3. Test maddelerinin çeldiricileri iyi çalışmış mı? Bu soruların cevaplarının bulunabilmesi için aşağıdaki madde analizlerinin yapılması gerekmektedir:

Madde Güçlük Derecesi (İndeksi) (P) ►Bir testteki herhangi bir maddeye verilen doğru cevapların sayısının, testi alan tüm öğrenci sayısına oranı, o soru maddesinin güçlük derecesini gösterir.

Madde Güçlük Derecesi (İndeksi) (P) Madde güçlük indeksi (P); 0 ile 1 arasında değer alır. İndeks 1’e yaklaştıkça soru maddesinin kolay, 0’a yaklaştıkça zor olduğunu ifade eder. P=0 olması hiç kimsenin bu soruyu cevaplayamadığını, P=1 olması ise herkesin bu soruya doğru cevap verdiğini gösterir. İyi bir test maddesinin ortalama güçlüğü 0, 50 olmalıdır. ► Test maddelerinin güçlük indekslerinin toplamı testin aritmetik ortalamasını, madde sayısına bölümü ise testin ortalama güçlüğünü verir. ►

Madde Güçlük Derecesi (İndeksi) (P) ► Örnek: Türkçe testinin 14. sorusuna 50 öğrencinin 40’ı doğru cevap vermiştir. 14. sorunun madde güçlük in-deksi kaçtır? ► Çözüm: ► Doğru cevap verenlerin sayısı: 40 ► Sınava katılan öğrenci sayısı : 50 ► P= 40 50 = 0, 80 ► 1’e yakın bir sonuç ortaya çıktığı için bu sorunun kolay bir soru olduğu söylenebilir.

Madde Güçlük Derecesi (İndeksi) (P) ► Ancak, öğrenci sayısının çok fazla olması durumunda, tüm öğrencilerin puanları üzerinden işlem ya-pılmaz. O testte en başarılı olan % 27’lik öğrenci dilimi ile, başarısız olan % 27’lik öğrenci dilimi dikkate alınarak işlem yapılır. Bu durumda işlem aşağıdaki gibi formüle edilir:

Madde Güçlük Derecesi (İndeksi) (P)

Madde Güçlük Derecesi (İndeksi) (P) ► Örnek: ► Atatürk Lisesi’nde 12. sınıf matematik sınavına toplam 200 öğrenci katılmıştır. 23. soruya, bu sınav-da başarılı olan üst gruptan 50, alt gruptan ise 12 öğrenci doğru cevap vermiştir. 23. sorunun madde güçlük indeksi kaçtır?

Madde Güçlük Derecesi (İndeksi) (P) ► Çözüm: ► Öncelikle bu sınavda başarılı ve başarısız olan % 27 oranındaki öğrenci grubu belirlen-melidir. ► 200 öğrenci % 27 54 öğrenci. ► Yani; üst gruptaki öğrenci sayısı 54, alt gruptaki öğrenci sayısı 54 tür. ► 50 + 12 ► P= = 0, 57 ► 54 + 54

Madde Ayırt edicilik derecesi (indeksi) (r) Bir soru maddesinin ayırt edicilik derecesi, bilen öğrenci ile bilmeye öğrenciyi ayırt edebilme gücünü ortaya koyar. Ayırt edicilik öğeliği yüksek olan soru maddeleri, o testin güvenirliğini de arttırır. Bir soru maddesinin ayırt edicilik özelliğini belirleyebilmek için, o testten yüksek puan alan öğrenciler ile düşük puan alan öğrencilerin, bu maddeye verdikleri cevapları incelemek gerekir. ► Bu nedenle ayırt edicilik indeksi hesaplanırken, bu teste katılan tüm öğrencilerin puanlarından değil, en başarılı olan ilk % 27 ve en başarısız olan son % 27 öğrenci grubu belirlenerek bu gruplar üzerinden işlem yapılır. Ayırt edicilik özelliği olan bir soru maddesinden beklenen, başarılı olan % 27’lik grubun bu soruyu daha fazla oranda doğru cevaplaması, başarısız olan alttaki % 27’lik grubun ise daha az oranda doğru cevaplamış olmasıdır. İşlem aşağıdaki gibi formüle edilmiştir: ►

Madde Ayırt edicilik derecesi (indeksi) (r)

Madde Ayırt edicilik derecesi (indeksi) (r)

Madde Varyansı (Sj²) Bir soru maddesinin varyansı, o soru maddesine doğru cevap veren öğrencilerin oranıyla doğru cevap veremeyenlerin oranının çarpımı ile elde edilir. 0 ile 1 arasında değer alır. Madde varyansının 0, 25 olması istenir. Varyansın 0, 25 olması, öğrencilerin yarısının bu soruya doğru, kalan diğer yarısının ise yanlış cevap verdiğini gösterir. Varyansın 0 olması ise, bu soru maddesinin tüm öğrenciler tarafından doğru cevaplandırıldığı veya hiçbir öğrenci tarafından doğru cevaplandırılamadığını ifade eder. ► (Sj²) = Pj. qj ► Pj : Doğru cevaplayanların oranı ► Sj : Doğru cevaplayamayanların oranı ►

Madde Varyansı (Sj²) ► Örnek: ► Fizik dersinden yapılan bir sınavda, sınıftaki 50 öğrenciden 22’si 3. soruya doğru cevap vermiştir. 3. sorunun madde varyansı kaçtır?

► İkinci Madde Varyansı (Sj²) yol, (Sj²) = P. (1. 00 -P) Örnek: ► Güçlük indeksi 0, 50 olan bir Fizik sorusunun madde varyansı kaçtır? ► Çözüm: ► ► ► (Sj²) = P. (1. 00 -P) = 0, 50. (1. 00 -0, 50) = 0, 25

Madde Standart Sapması (Sj) Soru maddesinin ve testin güvenirliğinin hesaplanmasında kullanılmaktadır. Bir soru maddesinin standart sapmasının hesaplanması için o soru maddesinin varyansının karekökü alınır. ► (Sj) = Pj. qj ► Örnek: ► Bir önceki örnekte Fizik dersinin 3. sorusunun varyansı 0, 25 olarak belirlenmişti. Bu soru madde-sinin standart sapması kaçtır? ► Çözüm: ► (Sj) = 0, 25 ► (Sj) = 0, 5 ►

Madde Güvenirliği (rj) ► Bir soru maddesinin güvenirlik katsayısı aşağıdaki formülle belirlenebilir: ► ► (rj) = (rjx). (Sj) (rjx) : madde ayırt edicilik indeksi ► (Sj) : madde standart sapması ► Madde güvenirlik indekslerinin toplamı, testin standart sapmasını verir. ► Madde ayırıcılık gücü veya madde standart sapması arttıkça güvenirlik katsayısı artar. ►

► Örnek: Üst gruptaki 150 kişiden 120’sinin, alt gruptakilerden ise 80 kişinin doğru cevapladığı bir soru maddesinin ayırt ediciliği, güçlük derecesi, varyansı, standart sapması ve güvenirliği kaçtır?