ENFEKSYON HASTALIKLARINDA LABORATUVAR TANI Prof Dr Nee Saltolu

ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA LABORATUVAR TANI Prof. Dr. Neşe Saltoğlu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Enfeksiyon Hastalıklarında Tanı Anamnez n Fizik Muayene bulguları n Laboratuvar incelemeleri n ¨ Non-spesifik tetkikler ¨ Spesifik inceleme yöntemler Kültür n Seroloji n Moleküler yöntemler n

Mikrobiyoloji dışı incelemeler n n Tam kan sayımı Nötrofili, toksik granulasyon enfeksiyon bulgusu ¨ (İnfektif bakteriyel endokardit, sepsis gibi) n Lökopeni (relatif lenfositoz) ör: tifo n Lenfositoz n Monositoz Tüberküloz n Eozinofili Parazitler Viral enfeksiyonlar

Toksik granulasyon

Lenfositozla seyreden enfeksiyonlar ¨ İnfeksiyoz mononukleoz, ¨ Sitomegalovirus infeksiyonu, ¨ Viral hepatitler (A-E), ¨ kızamık, ¨ su çiçeği, ¨ kabakulak, ¨ adenovirus infeksiyonları ve diğer virüs infeksiyonları, ¨ boğmaca, ¨ bruselloz, ¨ tüberküloz, ¨ sifiliz , ¨ toksoplazmoz

Atipik lenfositler-İnfeksiyoz Mononukleoz

Lenfopeni gözlenen enfeksiyonlar ¨ Ciddi pnömokok veya Klebsiella pnömonisi gibi ağır seyirli bakteri infeksiyonları; ¨ ciddi endotoksemi; ¨ miliyer tüberküloz; ¨ lenfositik koriomenenjit, ¨ Kolarado kene ateşi, deng gibi bazı virus infeksiyonları; ¨ histoplazmoz, ; ¨ kalaazar

Monositoz gözlenen enfeksiyonlar ¨ Tüberküloz, ¨ diğer granulamatöz infeksiyonlar, ¨ sifiliz, ¨ subakut bakteriyel endokardit ¨ sitomegalovirus ¨ varicella zoster virus infeksiyonları

Eozinofili gözlenen enfeksiyonlar ¨ toksik şok sendromu(%50), ¨ bronkopulmoner aspergilloz ¨ Kızılın geç devresi, ¨ bazı kronik infeksiyonlarda ¨ akut bakteri infeksiyonlarının iyileşme devrinde; ¨Parazitler n n n Trişinoz, kist hidatik, viseral larva migrans, askariyaz, toksokariyaz, strongyloidaz

Anemi gözlenen enfeksiyonlar ¨ Kanama veya yıkım sonucu akut anemi : Clostridium perfringens sepsisi, ¨ malaria, ¨ babesiyoz, ¨ bartonelloz, ¨ Mycoplasma pneumoniae pnömonisi, ¨ infeksiyöz mononukleoz ¨ sifiliz ¨ eritrosit öncü hücrelerinin tutulması sonucunda anemi n Parvovirus B 19 infeksiyonu

¨ Kronik infeksiyonlarda kronik hastalık anemisi belirlenir. retiküloendotelyal sistemde demir depoları normal veya artmış, n plazma demiri azalmış n total demir bağlama kapasitesi azalmış n

Trombositopeni beklenen enfeksiyonlar n Azalmış yapım/artmış yıkım ¨ Sepsis/DİK, ¨ sıtma, ¨ tifüs, ¨ toksik şok sendromu, ¨ CMV, HIV, EBV, rubella ¨ Hemorajik hummalar (Kırım Kongo hastalığı , ¨ İnfeksiyon dışı durumlar ¨ Vit B 12 veya folat eksikliği, ¨ İlaçlar: sitotoksikler, maligniteler östrojen, tiazid diüretikleri

n Trombositoz ¨ Akut infeksiyonların iyileşme dönemi, ¨ tüberküloz, ¨ bazı kronik infeksiyonlar, ¨ özellikle yavaş iyileşen pnömoniler

Dissemine intravasküler koagülasyon ¨ Ciddi infeksiyonların seyrinde ¨ özellikle gram negatif bakterilerin etken olduğu sepsisler ¨ meningokoksemi, ¨ kayalık dağlar lekeli ateşi ¨ Asplenik hastalarda DİK daha sık gelişir n n n Trombositopeni, artmış fibrin yıkım ürünleri, azalmış fibrinojen ve azalmış protrombin zamanı saptanır; kanama ve trombozlar gelişebilir

Mikrobiyoloji dışı incelemeler n Lökosit varlığı, diğer hücre özelliklerin araştırılması İdrar analizi (Lökosit, eritrosit, bilurubin, ürobilinojen gibi) n Gaita incelemesi (Hücre tipi, kan, parazitler) n Diğer steril vücut sıvıları (K. iliği materyali, BOS, asit, plevral mayi gibi) n Boğaz ve balgam yaymalarında hücre tipleri (PNL, lenfosit) n Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını araştırılması n ¨ ALT, AST, BUN, Kreatinin, CPK, bilurubin, ALP

Akut faz reaktanları n Artış gösterenler n Azalanlar ¨ ESR, ¨ Albumin, ¨ CRP, ¨ prealbumin, ¨ Fibrinojen, ¨ transferrin ¨ haptoglobulin, ¨ C 3, ¨ serum amyloid A, ¨ prokalsitonin

CRP n CRP, iltihabi reaksiyonlar sırasında kanda düzeyi artan ve karaciğerde üretilen akut faz reaktanı bir protein n 36 -50 saatte maksimuma ulaşır, ¨ 20 -200 ng/ml değerlerine ulaşmaktadır. n n n invazif bakteriyel infeksiyonlarda 15 -40 kat artabilmektedir; viral infeksiyonlarda genel olarak 3 -5 kat artar, ¨ grip, CMV gibi viral infeksiyonlarda da 10 kattan fazla artış olabilmektedir.

n Prokalsitonin (PCT), kalsitoninin bir propeptididir. n Normal olarak tiroid bezinin C hücrelerinde üretilir ve sağlıklı kişilerde düzeyi çok düşüktür. n n Özellikle yoğun bakım birimlerinde sepsis tanısında ve prognoz tayininde yardımcı ¨ 50 mg/L prokalsitonin olası veya kesin sepsis tanısında %98. 5 duyarlılık ve %75 özgüllük

n Prokalsitonin CRP den daha çabuk yükselir (3 saat içerisinde) ¨ Normal: 0. 01 ng/ml ¨ Viral infeksiyonlarda veya inflamatuar hastalıklarda 0. 5 -1 ng/ml ¨ Sistemik bakteri infeksiyonlarında 20 -200 ng/ml ye yükselir

n Prokalsitonin CRP den daha pahalı n İnfeksiyon dışı durumlarda da artabilir ¨ Yanıklar, ciddi travma, ¨ büyük cerrahi işlemler, ¨ uzamış dolaşım yetmezliği … ¨ Ancak Sepsisdeki kadar yüksek değerlere ulaşmaz

Mikrobiyolojik araştırmalar n Mikroskopik inceleme ¨ Gram boyama ¨ Giemsa ¨ Karanlık alan ¨ EZN , Kinyoun, (Tüberküloz), ¨ Modifiye EZN (Nocardia), ¨ HE, Trikrom boyama(Amip) n Floresan antikor incelemeler ¨ Auramin rhodamin ¨ DFA, IFAT (Legionella v. b) ¨ Elektron mikroskopi (Viruslar ör: Rotavirus)

Mikrobiyolojik araştırmalar: Kan örneği incelemesi n Wright-Giemsa türleri ¨ Trypanosoma ¨ Babesia ¨ Borrelia n ¨ Plasmodium Hemotoksilen eosin ¨ Mikroflarya n EZN ya da Auramine. Rodamin¨ M. n tuberculosis Akridin orange ¨ Bartonella n Karanlık alan ¨ Leptospira

Schuffner

Babesia microti

K. İliği incelemesi ¨ Brusella ¨ Salmonella Leishmania ¨ M. tuberculosis ¨ n M. tuberculosis (ARB )

M. tuberculosis

Leishmania, www. kanbilim. com/images/dhlatlas/Slide 14. JPG

BOS incelemesi n Kültür ve Gram boyama ¨ n Kültür , ARB veya Auramin rhodamin ¨ n Tüberküloz Çini mürekkebi ¨ n Tüm bakteriler için Kriptokok Giemsa Treponema ¨ Toksoplazma gondii ¨

Tüberküloz ARB

Kriptokok çini mürekkebi BOS örneği

Balgam yayması

Dışkının Gram boyaması -C. difficile

Dışkıda parazit yumurtaları Enterobius vermicularis Ascaris lumbricoides Trichuris trichura Amip trofozoit

Diğer steril sıvılar Gram n Giemsa n ARB n Modifiye ARB n Nocardia ¨ Nocardia, www. medscape. com/. . . /art-ajcp 1162. 02. fig 6

Mikrobiyolojik tetkikler: Kültür n Besiyeri Genel besiyerleri (Ör: streptokok) n Zenginleştirilmiş, spesifik besiyerleri (Ör: Brusella) n Katı-sıvı besiyerleri n Aerobik, anaerobik, mikroaerofilik, n ¨ Ör: pnömokok %5 -10 CO 2 li ortam

S. pneumoniae

n textbookofbacteriology. net Streptococcus textbookofbacteriology. net

n İdentifikasyon Morfoloji, biotipleme, serotipleme , faj tipleme, kromatografi n Duyarlılık araştırılması n Disk difüzyon, mikrodilüsyon, MİK: (agar dilüsyon, mikrodilüsyon, E-test) n Hücre kültürü n Virus, Klamidya, Riketsiya n

Enfeksiyon hastalıklarında serolojik testler-antikor aranması n n n Bakteriler Lam ve Tüp agg testi, ¨ Brusella türleri (lam agg: Rose Bengal, ¨ Tüp aggl: Wright testi), ¨ Salmonella: Grubel Widal testi Nötralizasyon ¨ Streptococcus pyogenes (ASO, anti-DNAz)

EIA yöntemi Tularemi, Brusella, Helicobacter pylori, Legionella türleri, Bartonelloz, Borrelia burgdorferi, Chlamydia türleri, Mycoplasma pneumoniae,

n Weil Felix testi ¨ Riketsiya n Paul Bunnel, monospot test ¨ İ. n mononükleoz IFA (indirekt floresan antikor) ¨ Legionella, n IHA (İndirekt hemaglütinasyon) ¨ Leptospira, n Riketsiya, Coxiella, Bartonella Immunoblot ¨ Bordetella Kist hidatik

Treponema pallidum için serolojik tanı testleri n Nonspesifik testler n ¨ RPR, n VDRL Spesifik testler ¨ IFA, FTA-ABS Ig. M ve Ig. G ¨ Mikrohemaglütinasyon ¨ T. pallidum için mikrohemaglütinasyon

Parazitler için serolojik tanı testleri n Entomoeba histolyticum EIA, n Echinococcus granulosa EIA, Immunoblot n T. solium EIA n T. gondii EIA, FA n

Mantarlar için serolojik tanı testleri n İmmundifüzyon ¨ Aspergillus, C. albicans, Coccidioides immitis, Histoplasma capsulatum n Aglütinasyon ¨ Sporothrix schenkii

Antijen aranması n BOS ta antijen ¨ Grup n A, B streptokok, E. coli, H. influenza İdrarda Ag: ¨ Legionella ¨ Pnömokok n BOS, serumda ¨ Kriptokok

ELISA n Antikor aranması n Hepatit A Ig. M, Ig. G Anti. HBc. Ig. M, Ig. G Anti. HBe Anti. HDV, Anti-HEV Ant-HIV TORCH Kızamıkçık, Kabakulak, Varisella Leishmania Leptospira n n Antijen aranması n n HBs Ag HBe Ag Chlamydia Legionella H. pylori n n n

Fluoresans Mikroskopisi n n Antijen aramak: P. carinii, Chlamydia, Legionella, Cryptosporidium, RSV, Influenza A/B, PIV, Adenovirus, CMV n n n Antikor aramak: Toxoplasma Rubella Hidatik kist Legionella C. pneumoniae

Floresan mikroskopi

Radyolojik ve Histopatolojik incelemeler Cytomegalovirus(CMV) pnömonisi CMV inklüzyon cismi

Moleküler teknikler Hibridizasyon n Polimeraz zincir reaksiyonu(PCR) n Ligaz zincir reaksiyonu(LCR) n Dallanmış(branched) DNA n TAA/TMA n Q -replikaz n

Moleküler yöntemlerin (PCR, LCR gibi) kullanılabileceği enfeksiyonlar n n n Mycobacterium tuberculosis Chlamydia trachomatis Neisseria gonorrheae Toxoplasma gondii S. pyogenes Bordetella pertussis Borrelia burgdorferi Bartonella türleri Whiple hastalığı (T. Whipphelii) Babesia microti Ehrlichia türleri

Moleküler teknikler n Saptama: DNA/RNA ¨ Mycobacterium, Borrelia, Rickettsia, . . . Tropheryma whippelli, ¨ Toxoplasma, P. carinii ¨ HAV, HBV, HCV, HEV, HSV, CMV, HHV-6, HIV, HPV, Rotavirus, Caliciviruses, Parvovirus B 19, Hantavirus n Epidemiyolojik tiplendirme(RFLP, AP-PCR, PFGE, DNA sequencing): salgın analizinde n Direnç genlerini araştırmak: MRSA(mec. A), Mycobacterium, HIV

Mycobacterium

Mycobacterium

Adenovirus alt grupları