UNGGAH UNGGUH BASA Pangertosan Unggah ungguh yaiku tata

UNGGAH – UNGGUH BASA

Pangertosan Unggah – ungguh yaiku tata pranataning basa miturut lungguhing tatakrama

1. Basa ngoko’ kaperang dadi 2 yaiku a. Ngoko lugu b. Ngoko andhap/ ngoko alus --->Antya Basa ---> Basa antya 2. Basa Madya Kaperang dadi 3 yaiku : a. Madya ngoko b. Madya Krama c. Madyantara 3. Basa Krama Kaperang dadi 4 yaiku : a. Mudha Krama b. Kramantara/ krama lugu c. Wredha Krama/krama alus d. Krama Inggil e. Krama Desa

Unggah- ungguh basa Sing bakal dirembug ing kene mung 4 wae, 1. Ngoko lugu 2. ngoko alus, 3. krama lugu , 4. krama alus Ngoko 1) Ngoko lugu Tetembungane ngoko kabeh, ora kacampuran basa krama. Tembung aku, kowe, lan ater-ater da-, ko-, di- lan panambang –ku, -mu, -e, -ake, -ne tetep ora owah Gunane kanggo : a. bocah- karo bocah utawa kanca- karo kanca kang wis kulina b. Wong tuwa marang anak c. Ndhuwuran marang ngisoran d. Bendara marang abdi e. Guru marang murid f. Wong ngunandika

Tuladha: : Basa ngoko lugu Ø Mbak Maya, aku mbok diwarahi nggarap etung iki ! Ø Kelas sing kosong tulung diasta ! ( salah/luput) Ø Akhmad Masrur , mengko gawakake laptopku mrene ya! Ø Dhek kapan olehmu bali saka Surabaya ? Ø E. . Saupama kelasku sing dadi juara 1 lomba kebersihan SMP Negeri Kajoran. Ø PR TIK apa wis kokgarap mau bengi ?

1. Wujude Tetembungane ngoko kacampuran basa krama. Sing di kramakake 1. 2. 3. 4. . Tembung kriya Perangane awak, Panganggone awak Wong ka loro utawa wong katelu

Supaya gampang nyinau unggah ungguh Basa ngoko alus: Wong --- ater-ater --- Panambang -- tembung panuduh I = Aku -dak - ku iki, iku , kae II = panjenengan/ -dak - ku Sesebutan / panjenengnan / -mu Peprenahan pepeprenahan Sliramu III = Dheweke - di e Panjenengane

Titikane basa ngoko alus Tetembungane awujud ngoko kacampuran krama inggil kanggo wong kaloro, wong katelu kanggo ngormati

Kang di kramakake yaiku : • 1. Wong kaloro, wong katelu • 2. Perangane awak • 3. Panganggone awak • 4. Tembung Kriyane ( Kata Kerja)

Perangane awak • • • Ngoko krama inggil Alis alis imba ati manah penggalih Awak badan slira Bathuk bathuk palarapan Bokong bokong bocong Brengos brengos gumbala, rawis Cangkem cangkem tutuk Cengel cengel griwa Dhadha dhadha jaja

• Ngoko krama inggil • • • Dhengkul dhengkul jengku Dlamakan dlamakan samparan Driji driji racikan Embun-embunana embun – embunan pasundhulan Endhas sirah mustaka Epek-epek epek-epek tapak asta Geger geger pengkeran Gelung gelung ukel Githok(cengel) githok griwa

Panganggone awak • Ngoko krama inggil Anggo angge agem Bantal bantal kajang Cundhuk cundhuk sangan Dandan dandan busana Gelung gelung ngukel Gelang binggel Gelangan binggelan Iket iket destar

• Ngoko krama inggil Jarit Jungkat Kathok Kacamata Kalung Kemul Klambi Kelut Kemben Sabuk sinjang serat kathok kacamripat kalung kemul rasukan kelut kemben sabuk nyamping pethat lancing kaca tingal sangan singep ageman samparan kesemekan paningset

Tembung kriya Ngoko Krama madya Ambung ambung Anak-anak-anak Mangkat kesah Buwang bucal Bebuwang bebucal Carita cariyos Cawis cawis Krama inggil aras peputra tindak kendhang bobotan cariyos caos

Ngoko Caturan Cekel Cukur Cundhuk Cucul Clathu Dandan Deleng Krama madya wicanten nyepeng cukur cundhuk cucul wicanten dandan ningali Krama inggil ngendikan ngasta paras sangan lukar ngendika busana mirsani/mriksa

Basane krama kabeh ora kacampuran krama inggil. Digunakake kanggo: 1. Murid marang guru 2. Ngisoran marang ndhuwuran 3. Abdi marang bendarane 4. Bocah cilik /enom marang wong tuwa 5. Wong sing durung patekna tepung/ kulina

Mudha Krama Basa kang luwes kanggo sadhengah wong sing dijak guneman di ajeni, awake dhewe di asorake. Basane wong enom marang wong tuwa

Supaya gampang nyinau unggah – ungguh basa kang dikramakake yaiku : Basa Krama lugu: Wong ater-ater I =aku= kula dak=kula II = Kowe – sampeyan ko = panjenengan/ /panjenengan sampeyan panambang ku = kula mu = panje jenengan III=Dheweke-piyamdi = dipun e - ipun bakipun Tembung panuduh iki, iku, kae dadi punika Basa Krama lugu, tembung – tembunge krama kabeh, ora kacampuran basa krama inggil.

Tuladha basa mudha krama 1. Bapak punika wonten tamu 2. Inggih, temtunipun damel kejotipun Bapak sekaliyan

Krama alus/ Krama inggil Tetembungane krama kabeh kacampuran krama inggil tumrap wong sing diajak guneman. Sing dikramakake inggil yaiku : 1. Wong kaloro, katelu 2. Perangane awak 3. Panganggone awak 4. Tembung kriya

Krama alus/ Krama inggil Ang Ngoko ka Krama 1 siji setunggal satu 2 loro kalih dua 3 telu tiga 4 papat sekawan empat 5 lima gangsal lima 6 enem enam 7 pitu tujuh Indonesia

Ang Ngoko ka Krama 8 wolu delapan 9 sanga sembilan 10 sepuluh sedasa sepuluh 11 sewelas sebelas 12 rolas kalih welas dua belas 13 telulas tiga welas tiga belas 14 patbelas sekawan welas empat belas 15 limalas gangsal welas lima belas Indonesia

16 nembelas enam belas 17 pitulas tujuh belas 18 wolulas delapan belas 19 sangalas sembilan belas 20 rongpuluh kalih dasa dua puluh 21 selikur dua puluh satu 22 rolikur kalih likur dua puluh dua 23 telu likur tiga likur dua puluh tiga 24 patlikur sekawan likur dua puluh empat 25 selawe selangkung dua puluh lima 26 nemlikur dua puluh enam 27 pitu likur dua puluh tujuh

28 wolu likur dua puluh delapan 29 sanga likur dua puluh sembilan 30 telung puluh tigang dasa tiga puluh 31 telung puluh siji tigang dasa setunggal tiga puluh satu 32 telung puluh loro tigang dasa kalih tiga puluh dua 40 patang puluh empat puluh 41 sekawan dasa patang puluh siji setunggal 42 patang puluh loro sekawan dasa kalih empat puluh dua 50 seket sekawan dasa seket empat puluh satu lima puluh

51 seket siji seket setunggal lima puluh satu 52 seket loro seket kalih lima puluh dua 60 sewidak enam puluh 61 sewidak siji sewidak setunggal enam puluh satu 62 sewidak loro sewidak kalih enam puluh dua 70 pitung puluh pitung dasa tujuh puluh pitung puluh siji pitung puluh loro pitung dasa setunggal tujuh puluh satu 71 72 pitung dasa kalih tujuh puluh dua

80 wolung puluh wolung dasa delapan puluh 81 wolung puluh siji wolung dasa setunggal delapan puluh satu 82 wolung puluh loro wolung dasa kalih delapan puluh dua 90 sangang puluh sangang dasa sembilan puluh 91 sangang puluh sangang dasa siji setunggal sembilan puluh satu 92 sangang puluh sangang dasa loro kalih sembilan puluh dua 100 satus seratus

101 satus siji satus setunggal seratus satu 102 satus loro satus kalih seratus dua 200 rong atus kalih atus dua ratus 201 rong atus siji kalih atus setunggal dua ratus satu 202 rong atus loro kalih atus kalih dua ratus dua 300 telung atus tiga ratus tigang atus 301 telung atus siji setunggal telung atus 302 loro tiga ratus satu tigang atus kalih tiga ratus dua

400 patang atus sekawan atus empat ratus 401 patang atus siji sekawan atus setunggal empat ratus satu 402 patang atus loro sekawan atus kalih empat ratus dua 500 limang atus gangsal atus lima ratus 501 limang atus siji gangsal atus setunggal lima ratus satu 502 limang atus loro gangsal atus kalih lima ratus dua 600 nem atus enam ratus 601 nem atus siji nem atus setunggal enam ratus satu 602 nem atus loro nem atus kalih enam ratus dua 700 pitung atus tujuh ratus pitung atus siji pitung atus setunggal tujuh ratus satu 701

pitung atus 702 loro kalih tujuh ratus dua 800 wolung atus delapan ratus wolung atus 801 siji wolung atus 802 loro sangang 900 atus wolung atus setunggal wolung atus kalih delapan ratus satu delapan ratus dua sangang atus sembilan ratus sangang 901 atus siji sangang atus setunggal sembilan ratus satu

902 sangang atus loro sangang atus kalih sembilan ratus dua 1000 sewu seribu 1001 sewu siji sewu setunggal seribu satu 1002 sewu loro sewu kalih seribu dua 1010 sewu sepuluh sewu sedasa seribu sepuluh 1011 sewu sewelas seribu sebelas 1020 sewu rong puluh sewu kalih dasa seribu dua puluh 1021 sewu selikur seribu dua puluh satu sewu selikur

LATIHAN: Angka-angka ing ngisor iki tulisen nganggo basa Ngoko lan Krama. (Angka-angka di bawah ini tulislah dengan memakai bahasa Ngoko dan Krama. ) 1. 29 =. . (Ng); …. (Kr); dua puluh sembilan (Ind). 2. 57 = …. (Ng); …. (Kr); lima puluh tujuh (Ind). 3. 65 =. … (Ng); …. (Kr); enam puluh lima (Ind). 4. 115 = …. (Ng); …. (Kr); seratus lima belas (Ind).

Kunci latihan: Kunci latihan Angka-angka ing ngisor iki tulisen nganggo basa Ngoko lan Krama. (Angka-angka di bawah ini tulislah dengan memakai bahasa Ngoko dan Krama. ) 29 = sanga likur (Ng); sanga likur (Kr); dua puluh sembilan (Ind). 57 = seket pitu (Ng); seket pitu (Kr); lima puluh tujuh (Ind). 65 = sewidak lima (Ng); sewidak gangsal (Kr); enam puluh lima (Ind). 115 = satus limalas (Ng); satus gangsal welas (Kr); seratus lima belas (Ind).

232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind). 411= patang atus sewelas (Ng); …. (Kr); empat ratus • • • sebelas (Ind). 601 = nem atus siji (Ng); … (Kr); enam ratus satu (Ind). 809 = wolung atus sanga (Ng); …. (Kr); delapan ratus sembilan (Ind). 1011 = sewu sewelas (Ng); …. (Kr); seribu sebelas (Ind). 1117 = sewu satus pitulas (Ng); …. (Kr); seribu seratus tujuh belas Katrangan : Ng = ngoko, Kr = krama

Kunci wangsulan 232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind). 411= petang atus sewelas (Ng); sekawan atus sewelas • • • (Kr); empat ratus sebelas (Ind). 601 = nem atus siji (Ng); nem atus setunggal (Kr); enam ratus satu (Ind). 809 = wolung atus sanga (Ng); wolung atus sanga (Kr); delapan ratus sembilan (Ind). 1011 = sewu sewelas (Ng); sewu sewelas (Kr); seribu sebelas (Ind). 1117 = sewu satus pitulas (Ng); sewu satus pitulas (Kr); seribu seratus tujuh belas Katrangan : Ng = ngoko, Kr = krama

Semanten Matur nuwun

Basa Jawa Madya kuwi tataran jroning undha-usuk basa Jawa, sakdhuwuré tataran Basa Jawa Ngoko nanging sangisoré Basa Jawa Krama. Basa Jawa tataran Krama Madya iki dipérang dadi lima, yakuwi Madya Krama, Madyantara, Mudha Krama, Kramantara, lan Wredha Krama. • Fasilitas-fasilitas yang ada diatas juga sangat mendukung pengembangan bahan disesuaikan dengan tujuan pembelajaran. Permainan penyapu ranjau (mine sweep) misalnya dapat dipakai untuk memfasilitasi pembelajaran kosa kata, sistem verba bahasa Indonesia atau pembelajaran kata depan.

Basa madya krama Basa Jawa Madya kuwi tataran jroning undha-usuk basa Jawa, sakdhuwuré tataran Basa Jawa Ngoko nanging sangisoré Basa Jawa Krama. Basa Jawa tataran Krama Madya iki dipérang dadi lima, yakuwi Madya Krama, Madyantara, Mudha Krama, Kramantara, lan Wredha Krama. • Basa Madya Ngoko punika tembung-tembungipun saking basa Madya nanging dipuncampuri sawetawis tembung saking basa Ngoko ingkang mboten wonten tembung madyanipun. Basa punika taksih biasa dipun anggé déning tiyang dhusun utawi tiyang pagunungan. Ciri-cirinipun:

Ciri-cirinipun basa madya ngoko • Aku, dados kula • Kowé, dipunéwahi dados dika • Ater-ater tak- dipunéwahi dados kula • Ater-ater ko- dipunéwahi dadi dika • Ater-ater di- mboten éwah Tuladha: A: ”Dika niku klebu beja, olehe panen pari mboten enten sing gabug, samang napake ta? ” • B: "Pundi woh-wohané sing becik-becik niku? " • A: "Niku napa kirang becik? "

Basa madya ngoko digunakake • Kanggone Basa Madya Ngoko iku lumrahe : • Bakul padha bakul • Priyayi marang sor-sorane Tuladha : • Dika niku klebu beja, olehe panen pari mboten enten sing gabug, samang napake ta? • Pundi woh-wohané sing becik-becik niku? • Niku napa kirang becik?

Madya Krama • Madya Krama iki biasa dianggo déning wong padésan marang wong liya sing dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan. Ciri-ciriné antara liya: • Aku, diowahi dadi kula • Kowé, diowahi dadi sampéyan, samang • Ater-ater tak-, diowahi dadi kula • Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang • Panambang -ku, diowahi dadi kula • Panambang -mu, diowahi dadi sampéyan, samang • Panambang -e tetep ora owah

Tuladha Madya Krama (A migunakaké basa mdya ngoko, B migunakaké basa madya krama). • A: "É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla". • B: "Napa, ajeng tumbas? " • A: "Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng napa? " • B: "Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé".

Tuladha Madya Krama Tuladha: (A migunakaké basa mdya ngoko, B migunakaké basa madya krama). • A: "É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla". • B: "Napa, ajeng tumbas? " • A: "Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng napa? " • B: "Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé".

Madyantara. Basa Jawa Madyantara iki tembungé diwangun saka basa Madya Krama, ananging tembung-tembung sing ditujokaké marang wong sing diajak wicara diowahi dadi krama inggil. Tataran basa Madyantara iki biyèn dianggo déning priyayi cilik marang garwané, nanging saiki wis arang banget dianggo. Ciri-ciriné antara liya: • Aku, diowahi dadi kula • Kowé, diowahi dadi sampéyan utawa samang • Ater-ater tak-, diowahi dadi kula • Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang • Ater-ater di-, tetep ora owah.

Tuladha Madyantara • Tuladha; (A Ibuné B Kula) • A: "Wetonku tumbuk umur 33 taun, slametané apa wis kok pikir? " • B: "Rak siyos bénjing tanggal 7, wulan Rabingulakir ngajeng niki ta? " • A: "Iya". • B: "Saniki tanggal ping 27, taksih kirang 10 dalu". • A: "Rak ya wis cedhak".

Madyantara digunakake • Wong padesan marang wong liya kang dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan • Padha-padha priyayi sing wis kulina • Bojone priyayi marang sing lanang (yen durung kulina) • Priyayi marang sanake tuwa kang luwih asor Tuladha : • Sampeyan niku pripun ta mas, seprika-sepriki kok boten enten sudane • A migunakaké Basa Madya Ngoko, B migunakaké Basa Madya Krama. • A : “É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla”. B : “Napa, ajeng tumbas? ” A : “Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng napa? ” B : “Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé”.

CEKAP SEMANTEN • Jenang sela wader kalen sesondheran • Apuranta yen wonten lepat kawula
- Slides: 46