TATA BASA JAWI Supartinah M Hum PPSDPGSD FIP

TATA BASA JAWI Supartinah, M. Hum. PPSD-PGSD FIP UNY

A. WIDYASWARA FONEM BASA JAWI : VOKAL KONSONAN

VOKAL BASA JAWI Fonem vokal basa Jawi = / i, e, ǝ, a, u, o /

Alofon Vokal 1. Vokal Tinggi 2. Vokal Madya 3. Vokal Rendah

1. Vokal Tinggi a. Alofon Vokal Tinggi / (1) Alofon [ i ] = idu [ i d u ] driji [ d r i j i ] (2) Alofon [ I ] = cɑcing [ c a c I ŋ ] rɑwit [ r a w I t ]

b. Alofon Vokal Tinggi / u / (1) Alofon [ u ] = urip [ u r I p ] wulu [ w u l u ] (2) Alofon [ U ] = kɑsur [ k a s U r ] biyung [ b i y U ŋ ]

2. Vokal Madya a. Alofon Vokal Madya / e / (1) Alofon [ e ] = emɑn [ e m a n ] sɑre [ s a r e ] (2) Alofon [ɛ ] = estu [ɛ s t u ] gepeng [ g ɛ p ɛ ŋ ]

b. Alofon Vokal Madya / ǝ / • entub[ ǝ n t U b ] • tetep [ t ǝ p ]

c. Alofon Vokal Madya / o / (1) Alofon [ o ] = obɑh kebo (2) Alofon [ ɔ ] = gori sorot [ o b a h ] [ k ǝ b o ] [gɔ r i ] [ sɔ rɔ t ]

3. Vokal Rendah a. Alofon [ a ] = ɑku orɑ b. Alofon [ ɔ ] = ɑmbɑ gilɑ [ a k u ] [ o r a ] [ ɔ m bɔ] [ g i l ɔ ]

KONSONAN

1. Konsonan Bilabial = [ p ], [ b ], [ m ], [ w ] Tuladha: • pɑlsu [ p a l s u ] • kuwi [ k u w i ] • ɑnteb [ a n t ǝ b ] • kɑlem [ k a l ǝ m ]

2. Konsonan Dental =[d], [ t ], [n], [ l ], [ r ], [ d ], [ ţ ], [ s ] Tuladha: *ɑdil *rekɑsɑ *pɑrut *pɑdhɑ *nɑkɑl *pɑthi *guling *desɑ

3. Konsonan Palatal = [ c ], [ j ], [ n ], [ y ] Tuladha: • cuwil • nyɑtɑ • griyɑ • pijet

4. Konsonan Velar = [ k ], [ g ], [ ŋ ] Tuladha: • kurɑng • grɑji • tɑngɑn

5. Laringal & Glotal = swara ampang ing gorokan = [ ] utawa [ k ]. Laringal [ h ] Tuladha: *dhɑhɑr *bɑpɑk *gemɑk *luhur

gila - gilo wedi - wedhi padha - pada

B. WIDYATEMBUNG 1. Wujud Tembung 2. Jinis Tembung

1. Wujud Tembung a. Tembung Lingga b. Tembung Andhahan c. Tembung Rangkep d. Tembung Camboran Ater-ater Seselan Panambang Wuwuhan Sesarengan Rangkep Wetah Rangkep Parsial Camboran Wetah Camboran Tugel

2. Jinis Tembung 1. Tembung Aran 2. Tembung Kriya 3. Tembung Kahanan 4. Tembung Katrangan a. Kriya tanduk (mawa lesan& tanpa lesan) b. Kriya tanggap Warni, Bentuk Ukuran, Raos Suka katrangan tembung sanesipun (aran, kriya, sipat, wilangan) (luwih, banget, ora, mung, dudu, padha…. )

5. Tembung Sesulih a. b. c. d. Purusa Pandarbe Pitakon Panuduh 6. Tembung Wilangan a. b. c. d. 7. Tembung Panggandheng (lan, wusana, karo, nalika, kanthi, jalaran) Wetah Susun Pecahan Sadhengah

8. Tembung Ancer-ancer (ing, dumugi, menyang, tumrap) 9. Tembung Panyilah 10. Tembung Panguwuh Ngancer-anceri papan/ aran Mligekaken satunggaling patrap, barang/ bab Nggambaraken wedharing raos

C. WIDYAUKARA 1. FRASA/ KLOMPOK TEMBUNG Titikanipun Frasa: ü kadadosan: 2 tembung/ langkung üDrajat: antawisipun tembung& klausa üBoten nglangkungi wasesa üKadadosan: inti& atribut

Frasa saged kaperang miturut: a. Pranataning Ukara b. Jinisipun q Frasa endosentris q Frasa eksosentris q q q q Frasa nomina Frasa verba Frasa numeralia Frasa adjektiva Frasa adverbia Frasa pronomina Frasa preposisi

2. KLAUSA Titikanipun klausa: ü kadadosan: jejer& wasesa ü saged madeg dados ukara

3. UKARA Titikanipun ukara: v Kadadosan saking 1 klausa/ langkung v Ing basa sinerat kawiwitan aksara murda& kapungkasan tandha (. / ? / !)

Jinising Ukara a. Miturut tumindaking jejer q Ukara tanduk (mawa lesan & tanpa lesan) q Ukara tanggap b. Miturut cacahing klausa ü Ukara Lamba ü Ukara Camboran a. Camboran sajajar b. Camboran susun