GENEL JEOLOJTOPRAK OLUUMU Prof Dr Yaar EREN2012 TOPRAK

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 TOPRAK OLUŞUMU ® Kayaçlarda doğal ayrışmanın sonucu olarak toprak oluşur. Kayaçlardan toprak oluşurken 2 önemli aşama vardır 1 -Toprağı meydana getirecek hammaddenin hazırlanması ® 2 -Bu hammaddenin toprağa çevrilmesi ® ® Fiziksel ve kimyasal ayrışma toprağın hammaddesini hazırlar. Biyolojik ve iklimsel etkenler ise bu hammaddenin toprağa çevrilmesini sağlar

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® Toprak oluşumunu sağlayan beş ana faktör vardır. ® 1 -Kayaç ® 2 -İklim ® 3 -Topoğrafya ® 4 -Organizma ® 5 -Zaman

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak nedir? ® Organik ve inorganik madde karışımıdır ® 100% inorganikten (kum) % 100 organik bileşime (turba) kadar değişim sunabilir ® İnorganik kısmı mineraldir ® Organik kısmı humus olarak bilinen çürümüş bitki ve hayvan malzemesidir

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak karakteristikleri • Toprak yeryüzünün en üst kısmındaki bitkilerin büyüme ortamı olan sıkılaşmamış malzemedir. Bitki kökleri topraktan su ve besleyiciler alır. Toprak atmosfer ve ana kaya arasında bulunan ayrışmış malzemedir. • Toprak organik ve inorganik mineral parçacıkların karışımıdır. Taneler toprak hacminin % 50’sini oluşturur. Gözeneklerde bulunan hava/su toprağın kalan kısmını oluşturur.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Tanımlama Regolit – ayrışmamış kayaçları örten kayaç ve mineralalerden oluşan Ayrışmış-gevşek örtü. Rüzgarla-akarsular ve buzullarla taşınmış sedimentleri ve/veya yerinde oluşmuş sedimentleri kapsar ® Toprak – Regolitin en üst kısmı. Kayaç parçaları, yeni ® mineraller, organikler su ve havayı kapsar. Artık topraklar = Ana kayacın ayrışması sonucu yerinde oluşan toprak. ® Taşınmış topraklar = aşınmış ve taşınmış (lös, rüzgar veya ince taneli buzul çökelleri) ayrışmış malzemeler üstünde gelişen toprak ®

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak profili ® Toprak boyunca bir dikme kesit yapıldığında birbirinden kimyasal ve fiziksel özellikleriyle ayrılan, fakat oluşum ve köken olarak birbirleriyle ilişkili az çok belirgin zonlar ayırt edilir. ® Bu değişik bölümlerin oluşturduğu topluluğa toprak profili denir.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Toprak profili Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Ana toprak horizonlarını ayırmak için kullanılan kriterler ORGANİK BİLEŞİM [BİTKİ MİKTAR VE TİPİ, KORUNMASI] CHELATION SU ABSORBSİYONU KARBONİK ASİT RENK TOPRAK DOKUSU TOPRAK YAPISI

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® Toprakla regolitin farkı: 1. Toprakta daha fazla kimyasal ayrışma. 2. Toprak, toprak horizonu olarak adlandırılan tabakalı bir yapıya sahiptir 3. Toprak bitkiler için gerekli nem ve besleyicileri tutar.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak Horizonları Humusça zengin O horizonu A horizonu B horizonu C horizonu (ayrışmış Anakayaç) Anakayaç C horizonu (ayrışmış Anakayaç)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Standart toprak profili (A. B. D. Tarım Prof. bakanlığı ) Dr. Yaşar EREN-2012 O horizonu Yıkanma zonu A 12 Humusça zengin üst toprak zonu İnce taneli humus Açık renkli mineral parçacıkları E B 1 Birikme Zonu B 2 Kooloid birikimi B 3 Yarı toprağa geçiş C Yarı toprak; genellikle sedimentler, fakat Mineraller anakayaçtan ayrışmış olabilir R Anakaya

Yıkanma zonu Birikme zonu Asıl toprak (solum) • GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. (yapraklar) Yaşar EREN-2012 Gözle tanınabilir bitki örtüsünün orijinal şekli O 1 O 2 Kısmen çürümüş ve gözle tanaınmayan organik malzeme A 1 Koyu renkli, organik madde kapsamı yüksek ve anorganik madde Karışmış A 2 Açık renkli yıkanmış Fe, Al ve kil kaybı fazla A 3 B horizonuna geçiş B den ziyade A’ya benzer B 1 B horizonuna geçiş A’dan Ziyade B’ye benzer B 2 Kil, Fe ve Al, Humus veya bunların kombinasyonu ile zengin zon B 3 C zonuna geçiş C O R 2 Ayrışmaya uğramış, sıkılaşmamış ve toprağın hamaddesi (Anakayacın ayrışmış zonu Ana kayaç

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU TOPRAK PROFİLİ Horizonlar E Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® O horizonu: ® ® ® Birkaç cm kalınlığındadır Organik madde egemendir. Bazı O seviyeleri bozulmamış veya kısmen bozulmuş bitki ve hayvan kalıntıları içerir. Mineral veya organik toprağın en üstünde bulunur O Horizonu (humus) A Horizonu (üst toprak) E Horizonu (yıkanma zonu ) B Horizonu (yarı toprak) C Horizonu (regolit) R Horizonu (anakaya)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® A horizonu: ® ® ® Yüzeyde veya O horizonunun altında bulunan mineral horizonudur. Organik madde ve mineral karışımından oluşur Yıkanma zonudur O Horizonu (humus) A Horizonu (üst toprak) E Horizonu (yıkanma zonu ) B Horizonu (yarı toprak) C Horizonu (regolit) R Horizonu (anakaya)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® E zonu® ® ® Şiddetli bir şekilde yıkanmış ve filter edilmiş zon. Yaprağını dökmeyen ormanlar üzerindeki asidik topraklarda O Horizonu (humus) bulunur A Horizonu (üst toprak) Beyaz renklidir E Horizonu (yıkanma zonu ) B Horizonu (yarı toprak) C Horizonu (regolit) R Horizonu (anakaya)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® B horizonu: ® ® A horizonundan yıkanan materyalin biriktiği zondur Aşağıdaki özelliklerden birinin veya bir çoğunun egemen olduğu horizondur ® ® Kil, demir, alüminyum, karbonat, jips veya humusun konsantre olduğu zon Oksid ve killerin yalnız veya karışmış şekilde artık birikimi Oksit boyamaları bu horizona daha koyu ve daha kırmızı bir renk verir Eriyebilen mineraller düzensis kütleler şeklinde birikir O Horizonu (humus) A Horizonu (üst toprak) E Horizonu (yıkanma zonu ) B Horizonu (yarı toprak) C Horizonu (regolit) R Horizonu (anakaya)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® K horizonu: ® Yarı kurk (çölsel) bölgelerde bulunan karbonat nodül veya seviyeleridir O Horizonu (humus) A Horizonu (üst toprak) E Horizonu (yıkanma zonu ) B Horizonu (yarı toprak) C Horizonu (regolit) R Horizonu (anakaya)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® C horizonu: ® Toprak oluşturan süreçlerle çok az değişmiş zondur. Toprağın hammadesidir Ana kayacın ayrıştığı zon. O Horizonu (humus) A Horizonu (üst toprak) E Horizonu (yıkanma zonu ) B Horizonu (yarı toprak) C Horizonu (regolit) R Horizonu (anakaya)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® R Horizonu: ® ® Granit, kireçtaşı, bazalt ve kumtaşı vb. gibi sertayrışmamış ana kayaç Ana kayçataki küçük çatlak ve boşluklar kısmen veya tamamen toprakla doldurulmuştur. O Horizonu (humus) A Horizonu (üst toprak) E Horizonu (yıkanma zonu ) B Horizonu (yarı toprak) C Horizonu (regolit) R Horizonu (anakaya)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 İklime bağlı 3 ana toprak grubu Pedalfer – Humid rejimlerinde gelişir ( Al ve Fe demirce zengin olduğundan bu adı alır). Kil ve demiroksitler B horizonunda birikir. Eriyebilen mineraller koyu renkli A horizonundan yıkanmıştır. A horizonu organik madde açısından zengindir. Pedocal – Arid ve yarı-arid bölgelerde gelişir. Ca açısından zengin olduğundan bu adı alır. Kimyasal ayrışma daha az etkin olduğundan A zonu açık renklidir. B horizonunda suyun buharlaşmasına bağlı olarak kaliş çökelimi vardır Laterit – Tropik bölgelerde gelişir. Kimyasal ayrışma çok etkendir. Eriyebilen minerallerin yıkanması tamdır. Kırmızı topraklar 10 larca m. Derinliğe kadar uzanır. Genellikle Al-Hydroksit, Fe-Oksid ve Kil mineralleri (Kuvars genellikle yıkanmıştır); Bol miktarda bitki örtüsü. Çok verimli değil fertile - humus az, besleyiciler hızla tüketilir (Boksit-Al-cevheri)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Sıcak iklim Humus ve yıkanmış toprak (kuvars ve kil minerallaeri Meccut) Bazı demir ve Alüminyum Oksitler birikmiş: Bütün Eriyebilir mineraller (karbonat gibi) yıkanmıştır Garanit anakaya PEDALFER Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Pedalfer

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Kuru iklim Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Humus ve yıkanmış Toprak Kalsiyum karbonat Pellet ve nodüllerinin Çökelimi Kumtaşı, şeyl ve Kireçtaşı Ana kayacı PEDOKAL Pedokal

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Yağışlı iklim Humus yok veya çok ince Laterit Kalın erime özelliği olmayan Fe Ve Al Oksitler, genellikle Kuvars A horizonu Demirce zengin kil Ve alüminyum oksitler İnce ağartılmış zon Koyu renkl magmatik Kayaç LATERİT C horizonu

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak horizonlarının farklılaşmasında 4 süreç vardır: ® 1 -Toprağa eklenmeler ® ® ® ® Yağış, yoğunlaşma veya akış şeklindeki su Atmosferden O 2 ve CO 2 Atmosfer ve yağışlardan N, Cl, ve S Biyolojik etkinliklerden organik malzeme Sedimentlerden malzeme Güneş enerjisi 2 -Topraktan eksilmeler ® ® ® Buharlaşma-terleme sonucu su kaybı Denitrifikasyon sonucu N azot kaybı Organik maddenini oksidasyonu sonucu CO 2 şeklinde C kaybı Erozyonla toprak kaybı Radyasyonla enerji kaybı Süspansiyon veya erimelerden su ve mineral kaybı

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak horizonlarının farklılaşması ® 3 -Yerdeğiştirme ® ® ® Sularla kil, organik madde, fe oksit ve diğer kimyasallar Bitkiler tarafından besleyicilerin sirkülasyonu Sudaki eriyebilir tuzlar Hayvanlar tarafından toprak 4 -Dönüşüm ® ® Organik materyalin dekompozisyonu Ayrışmayla tane boyunun küçülmesi Birincil ve ikincil minerallerin transformasyonu Kil ve organik madde reaksiyonları

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak oluşumunu etkileyen diğer faktörler 2) Ana kaya- Ayrışmış malzemenin karakterini belirler 3) Organik etkinlik – Organizmalar, toprakta yaşar, beslenir toprağı karıştırır ve toprakta ölür. Ayrıca organikasitler ayrışma ve toprak oluşumna yardımcı olur. 4) Rölyef ve yamaç eğimi – İklim yüksekliğe bağlı olarak değişir Yamaç açısı toprak gelişimini etkiler. Yamaç Yüzünün yönelimi de şartları etkiler (mikro-iklim) 5) Zaman – Minerla ve besinler zaman içinde tüketilir. İyi topraklar taşkınlarla yıllık olarak taşınır. Toprak oluşum hızı 2. 5 cm/100 yıl

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Yükseklik yağış ve sıcaklığı etkiler o Pa nma rç ve al ri an m m ay e ıs ağ la r Kimyasal ayrışma ufalanmayaı kolaylaştırır Kimyasal ayrışma Yüksek rölyef fiziksel erozyonu arttırır D Topoğrafya (yükseklik ve rölyef) Erozyon topoğrafyayı alçaltır Aratan sıcaklık ve yağış kimyasal ayrışmayı arttırır İklim yağış ve sıcaklık Mekanik Fiziksel erozyon kimyasal erozyon ayrışma için yeni yüzeyler oluşturur Binlerce yıl Zaman süreçlerin genişliğini etkiler

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Toprak sınıflaması Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® A. B. D. ® Bileşmiş milletler Gıda ve Tarım organizasyonu (FAO) ® Avustralya

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK Yrd. Doç. Dr. Yaşa r EREN OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 • Amerikada 12 toprak çeşidi kabul edilir. Bunlar sırasıyla Alfisols (yüksek besinli), Andisols (volkanik toprak), Aridisols (çöl t Entisols (yeni toprak), Gelisols (tundra toprağı), Histosols (organic Inceptisols (genç toprak), Mollisols (çayır/kır toprağı), Oxisols (trop Spodosols (Orman toprağı), Ultisols (düşük-besleyicili toprak), ve Verticols (şişen-kil toprağı).

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Ayrışma derecesi ve B horizonunun gelişimi Çok az Hafif Orta Çok aşırı Entisol Aridisol Inceptisol Alfisol Spodosol Ultisols Mollisol Oxisol Özel bileşenlerle tanımlanan toparklar Andisol Volkanik kül Histosol Turba, organik madde Vertisol Kendiliğinden karışan killi topraklar Gelisol Kutup bölgelerindeki topraklar

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU ABD’deki topraklar Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Entisol ® Çok kötü gelişmiştir A C

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Entisol Pedojenik horizonlar ya çok belirsizdir veya hiç yoktur. Birçoğu kumludur Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Pedalfer Alfisol – E ve B horizonlarını kapsar. Çok ayrışmamıştır. Yüksek alkaliniteye sahiptir Ultisol – Şiddetli bir şekilde ayrışmıştır. Demir, kil ve alüminyumun biriktiği. Kalın B horizonu vardır.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Alfisol

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Alfisol Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Alfisol ® Orta derecede ayrışmış orman toprağı ® Ilıman-sıcak ® Kilce ormanlar zengin B horizonu ® Oldukça verimli

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Ultisol Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Ultisol ® Oldukça ayrışmış orman toprakları Yarıtropikal ormanlar ® Ortaderecede yüksek yağış ® ® Killer B horizonunda yoğunlaşmıştır ® Al ve Fe A horizonunda olduğu için kırmızı renklidir Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Ultisol

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Ultisol Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Ultisollar önemli miktarda yerdeğiştirmiş kil horizonu içerir Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Pedokal ® Kalsik Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 horizonlar içeren topraktır

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Oksisol (Laterit) ® Şiddetli bir şekilde ayrışmış ve mineral bölümünde sadece kaolinit, kil ve demir oksitlerin bulunduğu topraktır Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Oksisol ® Tropikal topraklar ® Sıcak-ılıman alanlar, yoğunyağış ve yıkanma Laterit olarak ta adlandırılır. ® Al ve Fe birikimi ® ® Boksit yaygın Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Oksisol Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Tropik ve yarı tropik bölgelerin toprağıdır. Kuvars, kaolin, serbest oksit ve organik maddenin karışımıdır. Bir çok bölümü belirgin bir horizon gösteren yapıya sahip değildir. Derinlikle özelliğin değişimi o kadar derecelidir ki horizon sınırları genellikle gelişi güzeldir. Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Organik madde Molllisol – Otlak alanlarında gelişen toprak Spodosol – yerdeğiştirmiş organik madde

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Mollisol koyu renkli bir yüzey horizonuna sahiptir. Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Spodosol. Alüminyum ve organik maddenin amorf karışımıdır. Demir bulunur veya bulunmaz Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Spodosol ® Kuzey ® ® ‘B’ konifer orman toprağı Soğuk humid iklim horizonu Fe ve Al’ca zengin ® Oldukça yıkanmış ® A horizonunda kil ve organik madde çok az ® Oldukça asidik Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 (Spodosol)

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Vertisol ® Düşey olarak çatlayabilen ve genişleyebilen killi (smektit) topraklar Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Vertisol Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Vertisollar kuruduğunda çatlar, ıslandığına şişer Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Andosol ® Volkanik topraklar Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 anakaya üzerinde oluşan

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Histosols Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Histosollar egemen olarak organiktir. Donma zonu içermeyen egemen olarak organik madde içeren topraklara denir Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Inceptisol Ilıman (humid) ve yarı ılıman bölgelerin toprağıdır. Kil ve amorf organik karbon ve alüminyum karışımından oluşan birikme zonuna sahip değillerdir Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Aridosol Mezofitik organizmaların yaşayamayacağı şekilde çok kurak olan toparaklardır. Photo and description are courtesy of USDA-NRCS National Soil Survey Center

Aridisol ® Çöl ® • GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU toprağı Sıcak-kurak alanlar ® Humus yok ® Genellikle sığ ® Tuzluluk ana problem ® Sık olmayan yıkanma karbonat ve alüminyum biriktirir. Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Aridisol, Kuveyt Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Gelişme derecesi Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Entisol ->Mollisol->Spodosol->Alfisol->Ultisol->Oxisol

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Toprak özellikleri ® Renk ® doku ® yapı ® p. H, Eh ® Katyon değişim kapasitesi (c. e. c. ) ® Nem kapsamı Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® TOPRAK ÖZELLİKLERİ ® Renk: -Kimyasal bileşim açısından fikir verir. ® ® Doku: - Kum, silt ve kil boyutundaki tanelere bağlıdır. ® ® ® Su geçirme ve bulundurma açısından önemlidir. Yapı: - Doğal olarak ayrıldıklarında toprak taneciklerinin büyüklüğünü tanımlar Sıkılık: - Taneciklerin kohezyonunu ve çimento tipini tanımlar ® ® Renk indeksleri kullanılır (örn: Munsell Soil Color Chart) Islak toprak nemli toprak Kuru toprak Porozite: - Suyu bulundurma kapasitesiboşluk hacmi ve bağlantılarına bağlıdır.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 RENK ® Organik madde konsantrasyonu, mineral bileşimi ve nemlilik şartlarını yansıtabilir

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Renk tonu Açıklık/koyuluk berraklık

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU i Toprak dokusu üçgeni Kil Kum si de Kil üz ty yü Sil zd es Kil Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Siltlli Kil Kumlu kil silt Siltli Kil Çamuru Killi çamur Kumlu Kil çamur Silt çamuru Kumlu çamur Kum Çamurlu Ku silt Kum yüzdesi

Küresel • GENEL JEOLOJİ A horizonunun karkateristiği. Tanesel -TOPRAK OLUŞUMU Toprak yapısı Geniş ve hızlı değişimlere (gözenekli) uğrar Levha şekilli B horizonunda yaygın. Profilin herhangibir Yerinde görülebilir Genellikle ana kayadan Artıktır veya sıkışma İle oluşmuştur Kırımtılı (çok gözenekli) Blok şekilli Köşeli B horizonunda yaygındır bloksu Genellikle humid bölgelerde. A horizonunda da olabilir Yarı köşeli-bloksu Prizma şekilli Kolonsu Genellikle B horizonunda, Üst kesimi Kurak ve yarı kurak bölge yuvarlak Topraklarında yaygındır Prizmatik Düz üst kesim Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Kırıntılı veya Tanesel Levhamsı-pulsu Blok şekilli Prizmatik veya Kolonsu

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak p. H ve katyon d. k Katyon değişim k. Bazalt montmorillonit Filtrelenme artışı Kaolinit Boksit

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak nemliliği ® Hacimsel su kapsamı, ( ) – Topraktaki su hacminin(Vw) toplam toprak hacmine (Vt) olan oranı ® = Vw/Vt

Mineral topraklar < 25% OM Şişen kil egemen ENTISOL • GENEL JEOLOJİ -TOPRAK OLUŞUMU A değil Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 C üstünde B Şişen kil VERTISOL egemen zayıf INSEPTISOL Genellikle nemli Veya yok A zayıf ARIDISOL Genellikle kuru B üstün. Has permafrost GELISOL Kalın, yumuşak siyah A, verimli --- MOLLISOL B belirgin B kil kapsar Verimli C ---- ALFISOL ince. A Verimsiz C ------ ULTISOL B OM kapsar Organic topraklar (>25% OM) SPODOSOL Volkanik Ana madde ANDISOL Şiddetli yıkanmış OKSISOL HISTOSOL

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak oluşumu ® podzollaşma – Fe ve/veya Al’un A horizonundan taşınarak B horizonunda birikmesine podzollaşma denir. Ayrıca kil ve organik maddeler de yer değiştirir.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Podzollaşma ® Humid iklim bölgelerinde gelişir (>70 cm yıllık yağış) ® Spodosol, Alfisol ve Ultisollar podzollaşmadan etkilenir.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak oluşumu ® Kalsifikasyon –Kalsiyum karbonatın A Horizonundan kaldırılarak B horizonunda birikmesine denir.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 kalsifikasyon ® Yarı-humit ve kurak bölgelerde gelişir (yıllık yağış <56 cm) ® Mollisol ve Aridosollar etkilenir.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak rejimi ® Lateritleşme—Şiddetli yıkama sonucu silisyumun ortamdan kaldırılması sonucu gelişir. Toprakta Fe ve Al oksit egemendir ® Oksisol üretir ® Tropik bölgelerde çok yaygındır, başka yerlerde de gelişebilir.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Paleosol, (eskitoprak) Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak kaybı ® Tarım-kesme vb gibi olaylar sonucu bitki örtüsünün ortadan kaldırılması ® ® Aşırı sıyırma ® ® Besleyicileri azaltarak, bitki örtüsünün büyümesini engeller. Sulama ® ® Toprağı tutan Doğal ve tarımsal bitki örtüsünün kaldırılması Aşırı ekim ® ® Doğal bitki örtüsü kuarklığa karşı dirençlidir. Doğal veya tarımsal örtü toprağı yerinde tutarak erozyonu engeller Tuzlanmaya yol açarak, bitki örtüsünün gelişimini engeller. Şehirleşme ® ® ® İnşaat etkinlikleri önemli dercede toprak kabına yol açar İnşaat sonucu toprak yapısı bozulur. Tekrar yerine konduğunda aynı dayanımlılığa sahip olmayabilir. Yeni materyal eklendiğinden toprak yapısı bozulabilir. Yeraltısuyunun drenajı ve çekimi toprak özelliklerini değiştirir. Toprak kirliliğine yol açar

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU ® Toprak kaybı Kirlenme ® ® Pestisitler, asidifikasyon, tuzlanma su dolması Uygun olmayan tarımsal faaliyetler, ® Toprak erozyonunu engelleyen toprak koruma tekniklerini kullanmamak ® ® ® ® konturlama, Şerit şeklinde kesmek, Rüzgar kesiciler, Ürün değişimi, Damalama metoduyla sulama, Teraslama vb. ; Madencilik ® ® ® Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Büyük miktarlardaki toprağı kaldırarak/yerdeğiştirerek erozyonu kolaylaştırır. Kirlenmeye yol açar Yol dışı araçlar – dağ bisikletlei ® ® Şiddetli toprak bozulması Gezi yarıkları toprak erozyonuna yol açabilir Bitki örtüsünü kaldırır Toprağı sıkılaştır-yüzeysel akışı arttırır

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak kaybı ® Yukarıdaki mekanizmalarla toprak kaybı gerçekleştiğinde, su ve rüzgarın normal etkisiyle erozyon daha da kolaylaşır. ® ® Geçmiş 20 yılda, Dünyada işlenebilir toprakların %11’i insan etkisiyle toprak kaybı sonucu yok olmuştur Üst toprak kaybı dünyadaki 5 ana çevre probleminden biridir.

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Toprak tuzlanması Tuzlu yeraltısuyu tablası Prof. Dr. Yaşar EREN-2012

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Kötü tarımsal faaliyetler ® Küçük dere ve ardından toprak erozyonu

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Kötü tarımsal faaliyetler ® Çevreden hendeği Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 toprakla doldurulmuş Yolkenarı

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® Guatemala Orman kesimi ve toprak erozyonu

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Uygun tarımsal faaliyetler

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Uygun tarımsal faaliyetler Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® Teras çiftçiliği

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Toprak erozyonu ® Çamurlu akıntılar toprak kaybının işaretidir

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® İnşaat faaliyetleri Toprak kaybı

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Uygun tarımsal faaliyetler ® Damlama sulaması

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 Yol dışı araç kullanımı

• GENEL JEOLOJİ-TOPRAK OLUŞUMU Taşma ve yağmurlama sulaması Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 ® Toprak erozyonu ® Buharlaşma sonucu su kaybı