ORGANZASYONLARDA EVREYE UYUM ADAPTASYON VE DEMLE LGL YAKLAIMLAR

ORGANİZASYONLARDA ÇEVREYE UYUM (ADAPTASYON) VE DEĞİŞİMLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR

Formalleşme ve Davranışsal Yaklaşım • Organizasyonların incelenmesinde en çok kullanılan bakış açıları “organizasyonların formal yapıları” ile “organizasyon yapısı içindeki davranışlar ve ilişkiler” olmuştur. • Formalleşme, Klasik Teoriden itibaren devamlı incelenen ve üzerinde tartışılan bir konu olmuştur. • Aynı şekilde organizasyonlar içindeki davranışlar da, Davranışsal Yaklaşımla başlayıp Örgütsel Davranış adı altında devam etmiş ve organizasyonlarda kişilerin ve grupların davranışları sürekli araştırılmıştır • Bu bakış açılarının hemen hepsinde “organizasyon”larda rasyonellik ve etkinlik arayışını görmek mümkündür. • Böylece bu teorilerde araştırma birimi organizasyon içindeki “birey”, bireylerden oluşan “informal veya formal gruplar”, “departmanlar” ve nihayet bir bütün olarak organizasyonun kendisi oluşmuştur.

Organizasyon ve Çevre • Organizasyonlar incelenirken ele alınabilecek bir diğer bakış açısı da “organizasyonların nasıl değiştiği ve varlığını sürdürdüğü” dür. • Özellikle, çevrenin organizasyonlar üzerindeki etkisini vurgulayan durumsallık yaklaşımı ile birlikte organizasyonların, yöneticiler tarafından bilinçli ve sistematik olarak alınan kararlarla değiştikleri ve çevrelerine uyum sağladıkları görüşü, değişim konusunda yaygın bir görüş olarak süregelmiştir

Organizasyonu etkileyen iç ve dış çevre faktörleri Dışsal faktörler müşteriler Pazar koşulları rekabet Devlet müdahalesi Organizasyon yapısı İçsel faktörler İşin niteliği personelin niteliği teknoloji İşletme amaçları

Bu görüşe göre organizasyon yönetimi, içinde bulunduğu çevreyi sürekli olarak izler, gelişmeleri belirler, organizasyonun yapı ve işleyişinde değişiklikleri yapacak kararları alır, bunları uygular ve böylece organizasyonlar çevrelerine uyum sağlamış olurlar. Bunu yapmayan veya yapamayan organizasyonlar ise çevrelerinden kopar ve bir süre sonra faaliyetlerini durdurmak veya sahip değiştirmek zorunda kalır

Organizasyonların bu şeklide bilinçli olarak alınmış kararlarla çevrelerine uyum sağlamalarını inceleyen görüşler “Adaptasyon-Uyum-Yaklaşım” olarak adlandırılmaktadır. Ancak 1975’li yılların ortalarından itibaren organizasyon teorisinde ağırlık kazanan bir diğer görüş, organizasyonların çevreleri ile olan ilişkilerini incelerken, yöneticilerin bilinçli karar vermeleri yerine, “çevrenin Seçiciliği”ne ağırlık veren görüş olmuştur.

Ekolojik Görüş • Organizasyon teorisinde “Ekolojik Görüş” , ”Popülasyon Ekolojisi” veya “Örgütsel Nüfus Çevrebilim Modeli” olarak da bilinen bu görüşün ana fikri şudur: Doğadaki canlı varlıklar nasıl tabii bir seçimle elenip bir kısmının yaşamı son bulurken diğerleri bir evrim içinde gelişerek yaşamlarını sürdürüyorsa, organizasyonlar dünyasında da durum bunun benzeridir

Örgütsel Ekoloji • Çevre bünyesinde bulunan organizasyonlardan bir kısmını elimine etmekte, bir kısmını da seçerek yaşamlarına devam etmelerine imkan vermektedir. Elenenler faaliyetlerini durdurmakta, seçilenler ise yaşamlarını sürdürebilmektedir. Böylece çevre, örgütsel nüfusu kontrol etmektedir. • Bu şekilde tabii seçim ve eleme devam etmekte ve ekolojik kanunlar organizasyonlar içinde geçerli kabul edilmektedir

Organizasyonların incelenmesinde böyle bir bakış açısı daha önceki görüşlerden farklılık göstermektedir. Daha öncekilerin mikro bir yaklaşım ve rasyonellik arayışına karşın, değişim ve uyumu esas alan görüşler daha çok makro ve sosyoloji – iktisat bakış açısıyla konuya yaklaşmışlardır. 1970’lerin ortalarından itibaren Organizasyon teorisi ile ilgili yaklaşımların bu ikinci gruba kaydığını söylemek mümkündür.

ADAPTASYON (UYUM) YAKLAŞIMLARI • Organizasyonların değişimi ve çevre koşullarına uymalarını inceleyen birinci grup yaklaşımlar Adaptasyon Yaklaşımları adı altında toplanan yaklaşımlardır. Bunların başlıcaları şunlardır: • Durumsallık Yaklaşımı • Genel Örgütsel Gruplaşma Yaklaşımı • Kaynak Bağımlılığı Yaklaşımı • Örgütsel Strateji Yaklaşımı • Bilgi İşlem Yaklaşımı • Vekalet Yaklaşımı • İşlem Maiyeti Yaklaşımı • Kurumsallaşma Yaklaşımı

Durumsallık (Koşul- Bağımlılık) Yaklaşımı • Bu yaklaşımın temel görüşü; İşletme organizasyonlarının yapı ve işleyişini, işletmelerin içinde bulundukları çevre koşullarının özellikleri, işletmede kullanılan teknoloji ve işletmelerin büyüklükleri etkilemektedir. İşletme yöneticileri, bu koşulların neler olduğunu izleyip inceleyecekler ve bu özelliklere uygun bir yapı ve işleyiş süreçleri geliştireceklerdir. • Bu uyum veya adaptasyonu sağlayamayan işletmeler ise “çevre koşullarına uygun olmayan” yapı ve süreçlerle çalışacaklar ki bu durum onların rekabetteki etkinliklerini azaltacaktır

Durumsallık (Koşul- Bağımlılık) Yaklaşımı • Durumsallık yaklaşımı, teorik ve araştırma düzeyinde, işletmelerin çevre koşullarının neler olduğu, bunların nasıl kavramlaştırılıp ölçülebileceği, başlıca çevre tipolojileri, bunların yapı ve süreçleri nasıl etkileyeceği ve uygunluğun nasıl sağlanacağı gibi konuları esas almıştır. • Sonuç olarak, yöneticilerinin bilinçli ve sistematik bir analiz sonucu vermiş oldukları kararlarla işletmeler yapılarını ve kullandıkları süreçleri değiştirecekler ve böylece çevrelerine uyum sağlayacaklar; değiştiremeyenler veya değiştirmeyenler ise çevre koşullarına cevap vermeyecekleri için sonunda faaliyetlerini devam ettiremeyecek hale geleceklerdir

Genel Örgütsel Gruplaşma Yaklaşımı ( Konfigürasyon Yaklaşımı ) • Bu görüşün esası şudur: Organizasyonları anlamayı hedefleyen çeşitli teoriler geliştirilmiştir. Bu teoriler organizasyonların nasıl ve neden başarılı olduklarını, performansı etkileyen faktörleri ayrı incelemiştir. Bir kısmı bu faktörleri organizasyon içindeki teknik ve sosyal bünyelerle, bir kısmı formal yapılarla, bir kısmı da değişik dış çevre özellikleri ile açıklamıştır. • Oysa organizasyonları ve performanslarını bu şekilde ayrı ve birbiri ile ilişkisiz teorilerle açıklamak yerine, bütün bu teorileri birlikte dikkate alarak, organizasyonlarda performansı etkileyen çeşitli özellikleri ve bunları etkileyen faktörleri gruplar (konfigürasyon) halinde belirlemeye çalışmak daha yararlı olacaktır.

Genel Örgütsel Gruplaşma Yaklaşımı ( Konfigürasyon Yaklaşımı ) • Böyle bir yaklaşımla, birbiri ile adeta yarış halinde olan ve gittikçe artma eğilimi gösteren teorilerin hem sayıları azalmış hem de hepsinin ortak yönleri bir araya getirilmiş olacaktır. Böylece yöneticiler hangi dış çevre özelliklerinde ne tür gruplaşmanın başarı ile ilişkili olduğunu göreceklerdir. • Organizasyonda etkinlik ve verimlilikle ilgili değişik özellikler taşıyan birtakım örgütsel konfigürasyonlar belirlemek yönetim açısından önemlidir.

Kaynak Bağımlılığı Yaklaşımı • Organizasyonlar faaliyetlerini ve dolayısı ile yaşamlarını sürdürebilmek için çevrelerinden aldıkları inputları (girdileri) kullanırlar. İnput, işletmenin mal veya hizmet üretmek için kullandığı her türlü malzeme , enerji, bilgi, yetenek, beceri, işgücü para vs. ifade etmektedir. • Her işletme için kullanılan inputların çeşitliliği, nisbi önemi ve temin edilme kolaylığı farklıdır. Her işletme için kritik önemde sayılan inputlar olabilir. Hatta bazı ınputların temininde belirsizlikler olabilir. İşte organizasyonlar, bu şekildeki kritik ve temininde belirsizlik bulunan inputlar için çeşitli önlemler alırlar

Kaynak Bağımlılığı Yaklaşımı • Bu önlemlerin başında işletmeler arası birleşmeler, konsorsiyumlar, çeşitli yasal anlaşmalar ve stratejik birlikler, ortak yönetim kurulu üyeleri gelmektedir. Bu önlemler organizasyonların faaliyetlerinin kesilmeden devam etmesini sağlayıcı niteliktedir. Bu tür önlemleri alamayan işletmeler gerekli inputları teminde zorlanacak ve belki faaliyetlerini durdurmak zorunda kalacaktır. • Hiçbir işletme kendine yeterli değildir. Yaşamını sürdürebilmesi için çevresi ile değişim içinde bulunması gerekir. İşletmenin ihtiyaç duyduğu kaynakların önemi veya kıtlık derecesi, bu işletmenin çevresine olan bağımlığının nitelik ve kapsamını belirler.

Kaynak Bağımlılığı Yaklaşımı • Kaynak ihtiyacı, organizasyonları, çevrelerine bağımlı hale getirir. Hatta organizasyonun ne yapacağını dış çevresindekiler belirler. Organizasyonlar kritik nitelik taşıyan bu bağımlılığı güvence altına alabilmek için dış çevredeki organizasyonlarda (bunlar müşteri, tedarikçi – supplier - , rakip vs. olabilir) çeşitli şekillerde iş birliği geliştirir. • Kaynak bağımlılığı yaklaşımı da, yöneticilerin çevrelerini ve kullandıkları inputları sürekli değerleyeceğini, kritik nitelik taşıyan veya temininde benzerlik olan inputların güvenliğe alınabilmesi için organizasyon bünyesinde bir takım değişiklikler yaparak diğer işletmelerle çeşitli düzey ve şekillerde işbirliğine gireceklerini öngörmektedir.

Örgütsel Strateji Yaklaşımı • Örgütsel Strateji veya Stratejik Yönetim yaklaşımı, esasında, Stratejik yönetim adı altında ele alınan ve incelen konuları içermektedir. Ayrı bir örgütsel uyum yaklaşımı olarak öncülüğünü Miles ve Snow, Chandler, Mintzberg ve Porter’ın yaptığı bu görüşün ana fikri şudur: • Organizasyonlar, üst kademe yönetimlerin formüle ettiği stratejileri uygulayarak çevrelerine uyum sağlarlar. Bunun için üst kademe yönetim, işletmeyi etkileyen çevresel koşullardaki değişmeleri sürekli izler; bu değişmelerin ne gibi fırsatlar yarattığını veya ne gibi tehlikeleri beraberinde getirdiğini tespite çalışır.

Örgütsel Strateji Yaklaşımı • Öte yandan işletmenin kuvvetli ve zayıf yönlerini ayrı değerlemeye tabi tutarak organizasyonun kaynaklarını nerede ve nasıl kullanılacağına karar verirler. Verilen bu kararlar işletmenin stratejisini oluşturur. Bu süreç esasında SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) olarak bilinen süreçtir. • İşletmeler rekabet avantajı sağlamak veya mevcut avantajı devam ettirebilmek için çeşitli stratejiler geliştirerek uygulayacaklardır. Bunlar SWOT sonucuna göre saldırgan – hücum özellikli olabileceği gibi, savunma özellikli de olabilir. Gerekli ve uygun stratejiyi kararlaştıramayan veya strateji uygulamasında başarısız olan işletmeler çevreleri ile uyumu sağlayamayacaklardır. Bu da işletmelerin rekabet avantajlarını kaybederek faaliyetlerini durdurmaları ile sonuçlanabilecektir.

Bilgi İşleme Yaklaşımı • Bu yaklaşım kökeni itibarı ile March ve Simon’ın organizasyonlarda bilginin işlenmesi ve karar verme konusundaki görüşlerine dayanmaktadır. Bilgi işleme yaklaşımı, tıpkı insan beyni gibi, organizasyonları, en alt kademesinden en üst kademesine kadar bilgi işleyen ve karar üreten birimler olarak ele alır. • Organizasyonları bilgi işleyen birimler ve haberleşme sistemleri olarak gören bu yaklaşıma göre organizasyonların çevrelerine uyumu, çevreleri ile ilgili bilginin toplanması, işlenmesi ve karara dönüştürülmesi süreci sayesinde başarılmaktadır.

Bilgi İşleme Yaklaşımı • Günümüz çevresel koşulları, organizasyonların bilgi toplama ve işleme kapasite, çabukluk ve esnekliklerinin önemini arttırmıştır. Enformasyon Teknolojisi (IT) olarak bilinen bu konu, organizasyonların stratejik seçimler yapmalarında önemli rol oynar hale gelmiştir. İşletmelerin kullandığı enformasyon teknolojisi, organizasyonların karar verme esneklik ve çabukluluğunu etkileyerek çevreye uyum sağlamaları üzerinde etkili olmaktadır • Sonuç olarak; çevresinden bilgi toplayamayan, bilgi yaratmayan, bunları işleyip belirli kararlara dönüştüremeyen veya bunları hızla yapamayan işletmelerin çevreleri ile bağları kopmakta, çevreleri ile uyumları kaybolmaktadır. Bunu yapabilenler ise adaptasyonda başarılı olarak faaliyetlerini devam ettirebilmektedirler.

Vekalet Yaklaşımı • Ortak bir amaç uğruna yardımlaşmak durumunda olan iki tarafın birincisi vekalet veren diğeri de Vekildir. Vekalet veren belirli sonuçlara ulaşabilmek için vekilin yardımına ihtiyaç duyar, vekil de bu sonuçlara ulaşmak için gerekli faaliyetleri gerçekleştirir. Bir işin gerçekleştirilmesinin başkasına devredildiği durumlarda vekalet ilişkisi söz konusu olur. Vekalet yaklaşımı şu sorulara cevap bulmaya çalışır: • Arzu ve çıkarları farklı ve çıkar çatışması içinde olan tarafların birbirini nasıl kontrol edeceği • Taraflar arasındaki bilgi akışının nasıl düzenleneceği • Taraflar arasında en etkin ilişkinin hangi yolla sağlanabileceği.

Vekalet Yaklaşımı • Organizasyon teorisi açısından bakılırsa, vekalet veren olarak hissedar, vekil olarak yönetici veya vekalet veren olarak üst yönetici, vekil olarak ast, müşteri-satıcı ele alınabilir. İktisatçıların bakışına göre vekil kendi kişisel çıkarlarına göre motive olur, rasyonel davranır ve riskten kaçınır. • Bu yaklaşıma göre vekalet veren, başta ücretleme ve ödüllendirme olmak üzere politika belirleme, bilgi akışını kontrol etme, vekilin alacağı kararlara kontrol etmeye imkan verecek bir organizasyon oluşturma, ikili görüşme, işine son verme gibi araçlarla vekilin davranışlarını yönlendirmeye çalışacaktır

Vekalet Yaklaşımı • Vekalet yaklaşımını organizasyon teorisine katkısı şuradadır: Yönetici ücretleme ve ödeme planlarının yapılması; risk yönetimi, bilgi akış sistemleri tasarımı; çeşitlendirme, stratejik iş birimleri (strategic busines units- SBU) ve çeşitli işletmeler arası birlikteliklerde karar veren yönetici ile sahip durumundaki taraf arasındaki sorunları netleştirmek ve çözüm alternatifleri geliştirmek gereklidir. • Ayrıca yöneticilerin çevreye uyum için verdikleri kararlar ile hissedarların çıkarları arasındaki ilişkinin incelenmesinde vekalat yaklaşımı kullanılmaktadır.

İşlem maliyeti Yaklaşımı • Oliver Williamson’un, gelişmesine büyük katkıda bulunduğu bu yaklaşım organizasyonları açık sistem olarak kabul eder ve ağırlığı organizasyonun kullandığı teknoloji ve üretim sistemi yerine, üretilen mal ve hizmetlerin sistemin sınırları dışındaki kişilerle değiştirilmesi işlemine kaydırır. • Bu yaklaşım, esas kritik önem taşıyan faaliyetin üretim değil, fakat üretilen mal ve hizmetlerin değişimi ve bu değişimi yöneten organizasyon yapıları olduğunu vurgulamaktadır.

İşlem Maliyeti Yaklaşımı • Bu yaklaşımın ana fikri şudur: Organizasyonlar ürettikleri mal ve hizmetlerin değişim işlemlerini, maliyeti en ekonomik olacak şekilde organize etmek isterler. Bu en ekonomik olma bir yandan karar vericilerin “sınırlı rasyonelliğe” sahip olmaları, bir yandan da değişimle ilgili kişilerin kendi çıkarları doğrultusunda davranmalarından etkilenir. • Williamson’a göre bu yaklaşım, stratejik yönetim gibi kompleks ve disiplinler arası bir alanda kullanılabilecek bir yaklaşımdır. Çünkü ekonomi en iyi stratejidir. İşlem maliyeti yaklaşımını en önemli mesajı budur.

İşlem Maliyeti Yaklaşımı • Organizasyonlar kendi içlerinde veya diğer işletmeler ile birlikte faaliyet gösterirken daha etkin, daha verimli, daha belirli çalışmak için çeşitli yaklaşımları gözönünde bulundururlarsa daha sağlıklı işleyeceklerdir. Firmalar ürettikleri mal ve ya hizmetleri transfer ederken (alıp verirken - değişim yaparken), bu amaç ile yapılacak işlemleri (piayasa araştırması, sözleşme süreci, performansın incelenmesi, yasal prosedürler vb) en ekonomik olacak şekilde yerine getirmek amacını güderler. İşlem Maliyeti Yaklaşımı, firmalar bu değişim faaliyetlerinde bulunurken, maliyetleri nasıl analiz edebilirler ve değişimi en ekonomik nasıl başarabilirler bunu araştırır. İşlem maliyetinin temel versayımları belirsizlik, sınırlı rasyonellik ve fırsatçılıktır.

Kurumlaşma, Kurumsallaşma Yaklaşımı • Kurumsallaşma, sosyal, ekonomik ve politik nitelikteki olayların incelenmesinde kullanılan bir yaklaşımdır. Kurumlar nasıl oluşur? , toplumsal özellikler ile kurumsallaşma arasındaki ilişkiler, organizasyonların yapı ve işleyişleri ile kurumsal olmaları gibi konular bu yaklaşımın incelediği konulardır. • Kurumlaşma yaklaşımı da sosyolojik bir yaklaşımıdır. Sosyolojik anlamda kurum, toplumda organize olmuş, yerleşmiş, kabul edilmiş, prosedürleri belli sosyal ilişkiler düzeyinde topluluğunu ifade etmektedir. Örneğin, evlilik, mukavele, sigorta, işletme, el sıkma birer “kurum” örneğidir. Bunların bazıları kültür ağırlıklı, bazıları ekonomik ve yapısal ağırlıklı, kabul edilmiş, yerleşmiş ilişkiler düzenidir.

Kurumlaşma, Kurumsallaşma Yaklaşımı • Bir organizasyon teorisi olarak kurumlaşma, organizasyonların yapı ve davranışlarının, sadece Pazar koşulları tarafından değil fakat kurumsal nitelikte ki baskılar, bekleyişler ve inançlar tarafından da etkilendiğini söylemektedir. • Örneğin sosyal bekleyişler, devletin bekleyiş ve yönlendirmeleri, o endüstri dalında hakim olan iş yapma usulleri, organizasyonların üzerinde etki yapan kurumsal nitelikte baskılardır. Dolayısı ile kurumlaşma yaklaşımı, belli bir çevrede faaliyet göstermekte olan organizasyonların yapı ve işleyiş özellikleri ile çevrenin özellikleri arasında bir benzeşme, paralellik ön görmektedir

POPÜLASYON EKOLOJİSİ (ÖRGÜTSEL NÜFUS – ÇEVRE BİLİM YAKLAŞIMI, TABİİ SELEKSİYON ) YAKLAŞIMI 30

Temel Kavramlar: Ekoloji ve Popülasyon ekolojisi • Esas itibariyle Michael Hannan ve John Freeman’ın “The Population Ecology Of Organizations” başlıklı makalesi ile gelişen popülasyon ekolojisi veya sadece ekolojik yaklaşım olarak bilinen bu görüş, “organizasyon” ve “değişim” olayının incelemesini tamamen farklı bir görüşten ele almaktadır. • Bu görüşün temelini oluşturan “ekoloji” kavramını, bilindiği üzere, canlılar ile bunların çevreleri arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmaları ve bilim dalını ifade etmektedir. İnsan ekolojisi, insan ile çevresi arasındaki ilişkileri incelemektedir. Popülasyon ekolojisi de herhangi bir canlı organizma grubu ile bunların çevresi arasındaki ilişkileri incelemektedir.

Temel Kavramlar: Çalışma Birimi • Böyle bir bakış açısı organizasyonlara uygulandığında, belli bir toplumda veya sanayi dalında veya belli bir bölgedeki organizasyonlar topluluğunun çevreleri ile olan ilişkileri incelenebilir. Böylece ortaya daha önce ki yaklaşımlardan farklı ve sosyolojik niteliği ağır basan yeni bir yaklaşım çıkmış olmalıdır. • Böyle bir ayırım ve farklı yaklaşım, organizasyonlarla ilgili çalışma ve araştırmalarda ele alınabilecek “çalışma birimi” veya “analiz düzeyi” konusunun önemini artırmaktadır.

Temel Kavramlar: Çalışma Birimi • Organizasyonlarla ilgili çalışma ve araştırmalarda kullanabilecek “çalışma birimi” konusunda en azından altı alternatifin olabileceği görülmektedir. Bunlar: • - Bir organizasyondaki kişiler (grup) • - Bir organizasyonun departman veya bölümü • - Organizasyonun bütünü • - Belli bir daldaki veya bölgedeki organizasyonların tamamı • - Toplumun tamamı

Temel Kavramlar • Organizasyon konusu, bu altı değişik açıdan ele alınabilir. Adaptasyon yaklaşımları tek bir organizasyonu çalışma birimi olarak ele alırken, ekoloji yaklaşımı belli bir daldaki veya bölgedeki organizasyonlar topluluğunu çalışma ve inceleme birimi olarak ele almaktadır. Hannan ve Freeman’a göre, alt düzeydeki bir çalışma birimi, daha üst bir düzeydeki çalışma birimine anlamadan tam olarak incelenemez. Böyle bir bakış açısı esasında, sistem yaklaşımının temel görüşünü yansıtmaktadır.

Temel Kavramlar: Katılık-Eylemsizlik • Katılık, çeşitli nedenlerle canlı bir organizmanın (organizasyon) değişim ve hareket yeteneğini kaybetmesi durumudur. • Organizasyonlar da katılık nedeniyle çevreden gelen değişim zorunluluklarına cevap verememektedirler • İşletme organizasyonların da çeşitli nedenlerle “katılık” olayı ortaya çıkmaktadır. Hannan ve Freeman’a göre bunun başlıca nedenleri şunlardır. - Sabit yatırımlar - Uzmanlaşmış personel sayısı - Organizasyon yapısı içinde oluşan güç dengeleri - Dış çevreden gelen data ve bilgi yetersizliği - Prosedür ve iş yapma usulleri ile şekillenen organizasyon kültürü - Sanayi dalına giriş ve çıkış ile ilgili engeller (bariyerler)

Temel Kavramlar: Katılık-Eylemsizlik • Bu faktörler organizasyonları katılaştırmakta, organizasyonlar kolaylıkla kaynak transfer veya aktarmakları yapamamakta, iş yapma usullerini değiştirememekte dolayısı ile değişime karşı bir direnç göstermeye, değişen çevre koşulları karşısında zorlanmaya başlamaktadır. • Organizasyon bünyesinde oluşan bu katılık, çeşitli organizasyon kademelerinde farklı olabileceği gibi organizasyonun büyüklüğü ve faaliyetlerinin çapraşıklığı itibariyle de farklılık gösterebilir.

Temel Kavramlar: Optimizasyon • Ekoloji yaklaşımını bir diğer temel görüşü, “optimizasyon” kavramı ile ilgilidir. Daha önce ki organizasyon yaklaşımlarının hepsinde bir organizasyonun, kullanıldığı kaynakların optimize etmesi, yani amacına en uygun miktar ve tarzda birleştirmesi vardır. Burada optimize edilen organizasyonun kendisidir. • Oysa ekoloji yaklaşımında optimize eden “çevre”dir. Çevre (doğa) bünyesindeki birimler arasında bir elemeye giderek kendisini optimize etmektedir. Yani çevre, kendi amaç ve özellikleri doğrultusunda uygun miktar ve özellikteki organizmaları seçmekte diğerlerini elimine etmektedir.

Temel Kavramlar: Eş biçimlilik-”izomorf” • Ekoloji yaklaşımının bir diğer temel kavramı “eş biçimlilik”, “eş şekillilik” veya “izomorf” adı verilebilecek olan “isomorphisim” kuralıdır. Eş şekillilik şu anlamdadır: Çevre koşullarının tür ve özelliklerine göre sadece bu koşullara uyan, bu koşullarla izomorf olan bir organizma türü vardır. • Çevre, koşullarına uymayan diğer organizmaları elimine ederek uyanları seçer ve yaşama imkanı sağlar. Dolayısı ile yaşama imkanı bulan işletmeler arasında ortak özellikler vardır. İşletmeler eş biçimde olmaya başlamıştır.

Temel Kavramlar: Eşbiçimlilik • Canlı organizmaların çokluğu ve çeşitliliği, çevre türlerinin ve koşullarının çokluğu ve çeşitliliği ile ilgili bir olaydır. Bu açıdan bakıldığında belli bir türdeki organizasyonların çokluğu veya azlığı, bunların ilgili oldukları çevre koşulları ile açıklanabilir.

Çevreye uyum • Organizasyonlardaki çevreye uyum olayına ekolojik yaklaşım açısından bakıldığında, uyum olayının iki şekilde açıklanabileceği görülmektedir. • Birinci açıklama tarzı, rekabet yaklaşımı adı verilen ve çevrenin ön gördüğü rekabet özellik ve koşullarını uyamayan organizasyonların elimine olduğu görüşüdür. Buna göre, belirli bir yapı ve işleyiş özelliği olan organizasyonlar, çevre özelliklerinin değiştiği durumlarda, özellikle “katılık” nedeniyle, faaliyetlerini devam ettirmekte güçlük çekmektedir. Çünkü başka organizasyonlar, o çevre koşullarına daha uygun davranmaktadır. Örneğin mal veya hizmetlerini daha ucuz, daha kaliteli üretebilmekte veya müşteriye daha kısa sürede hizmet sunabilmektedir.

Çevreye uyum • Dolayısı ile bunu yapamayan organizasyonlar elenmek tehlikesi ile karşıya kalmaktadır. Öte yandan her çevre koşulunun, bünyesindeki organizasyonlara yaşamlarını sürdürebilmeleri için verebileceği kaynak miktarı sınırlıdır. Bu nedenle organizmaların sürekli olarak sonsuza kadar artması söz konusu değildir. Bu nedenle en iyi rekabet eden, kendini değiştirerek kaynaklarını en iyi kullanan organizasyonlar çevre tarafından “seçilecek” diğerleri “elimine” olacaktır.

Çevreye Uyum • İkinci açıklama tarzı, Boşluk (Niş) Yaklaşımı adı verilen yaklaşımdır. Buna göre çevresel koşullardaki her gelişme ve değişiklik, “doldurulacak bir boşluk” yaratır. Çevre tarafından seçilerek yaşamlarını sürdürme imkanı verilen organizasyonlar esasında bu boşluğun ön gördüğü özelliklere sahip olan, bunlara uyan, bu boşluğu dolduran organizasyonlardır. Diğer organizasyonlar çevre tarafından elimine edilecektir.

Genel Olarak Değişim ve Çevreye Uyma • Yönetim olgusu içerisinde yer alan “organizasyon” ve “organizasyonlar” geçmişten günümüze sürekli incelenmekte ve araştırılmaktadır. • Bu incelemelerde bakış açıları önceleri organizasyonların nasıl daha etkin, rasyonel ve verimli çalışabileceklerine odaklanırken, sonraları organizasyonlarla çevre arasındaki ilişkilere kaymıştır. • Organizasyonların değişin çevre koşulları karşısındaki alacakları pozisyonlar(uyum-Örgütsel ekoloji) araştırma konusu olmuştur.

Genel Olarak Değişim ve Çevreye Uyma: Sonuçlar • Günümüzde yeni bir bakış açısı da iletişim ve bilgi işleme teknolojilerindeki gelişmeler ve küresel rekabetin artmasıyla “bilgi toplumuna” geçişle kendini göstermiştir. • Bu yeni bakış açısı organizasyonun “çıktı” sının fiziksel olmaktan çok “bilgi” ve buna dayanan “teknoloji” olarak ele alınması ve artan bilgi bazlı rekabette organizasyonların nasıl cevap vereceğine odaklanmaktadır. • Yani günümüz koşullarında bilgi çıktısının katma değeri fiziksel çıktıdan daha yüksektir. Örneğin bir ton buğday üreterek(fiziksel çıktı) elde edilecek katma değer, buğday tohumu üreterek satmaktan daha azdır. Aynı şekilde bir makineyi üretip satarak elde edilen katma değer, bu makineleri imal etmek için yeni bilgi ve dizayn satmaktan daha azdır.

Genel Olarak Değişim ve Çevreye Uyma: Sonuçlar • Her iki örnekte de ikinciler “araştırma” “bilgi üretme” ve “uzmanlar” dan yararlanma ya dayanmaktadır. Bu durum “yeni ekonomi” olarak adlandırılmaktadır. • Bu açıdan bakıldığında bu fiziksel üretimi yapan işletmeler, sürekli olarak bilgi ve teknoloji üretimi yapan işletmelere bağımlı olacaktır. • İşletmeler düzeyindeki bu manzara ülkeler düzeyine de getirilebilir ve işletmeleri, sadece belli teknolojileri kullanarak fiziksel üretim yapan ülkelerin, işletmeleri bilgi-teknoloji üreten ülkelere bağımlı hale geleceğini söylemek mümkündür.

Genel Olarak Değişim ve Çevreye Uyma: Sonuçlar • İşletmeler bu yeni duruma uyabilmenin yollarını araştırmayı başlamışlardır. • Bu doğrultudaki araştırmalar sonucu yeni organizasyon yapıları ve iş yapma yöntemleri ortaya çıkmıştır. • Bu yeni durum olaylara sanayi-toplumu kavramları ve bakış açısı yerine bilgi-toplumu kavram ve bakış açısından bakmayı gerektirmektedir. • Daha da önemlisi, bu iki bakış açısının “organizasyon”a bakış açısındaki değişmedir. • Sanayi-toplumu bakış acısı organizasyonu esas alıp organizasyonların çevredeki değişmelere nasıl uyabileceklerine, değişimleri nasıl absorbe edeceklerine odaklanırken; bilgi-toplumu bakış açısı sürekli değişimi esas alarak, böyle bir ortamda yaşayabilecek esnek ve çalışma hızı yüksek organizasyon yapılarını araştırmaya başlamıştır.

DEĞİŞİMİ YÖNETMEK DEĞİŞİMİ YAŞAMAK ÖLÜMÜ BEKLEMEK 47/108

EMİN OLDUĞUMUZ BİRŞEY VAR BUGÜNÜN DÜZEN DEĞİŞİKLİKLERİNDEN ORTAYA ÇIKACAK OLAN DÜNYADAKİ DEĞERLER, YAPILAR, SİSTEMLER, KAVRAMLAR VE GÖRÜŞLER, YANİ HERŞEY BUGÜN ÖNGÖREBİLECEĞİMİZDEN ÇOK FARKLI OLACAKTIR. BU NEDENLE: BİLDİĞİNİZ HERŞEYİ UNUTSANIZ İYİ OLUR 48/108

49