URGJENCA HIPERTENSIVE DHE EDEMA PULMONARE Dr Sidita Vitoja

URGJENCA HIPERTENSIVE DHE EDEMA PULMONARE Dr. Sidita Vitoja

Vlerat normale: TA sistolik: 120 -140 mm. Hg TA diastolik: 60 -80 mm. Hg Niveli i presionit te gjakut varet nga: 1 - Forca e punes se zemres 2 - Vellimi i gjakut 3 - Rezistenca periferike qe has rrjedhja e gjakut ne sistemin arterial Faktore fiziologjike qe ndikojne ne HTA: - Ushqyerja - Sforcimi fizik - Streset - Gravidanca

Nese hipertensioni lihet i patrajtuar…

KUADRI KLINIK 1 - HTA primare (esenciale)- 90% te rasteve (Nuk ka ndonje etiologji te percaktuar te sakte) 2 - HTA sekondare (dytesore)- 10% te rasteve (Ka shkaqe te ndryshme dhe vjen mbi bazen e nje patologjie tjeter si ato renale, endokrine etj)

SHENJAT KLINIKE A) B) C) D) Dhimbje koke Marrje mendsh Zhurme ne vesh Crregullime te pamjes ne formen e mizave para syve dhe ndonjehere mund te shfaqet mbas nderlikimeve qe mund te jape.

Ankesat– Organi i demtuar *Dhimbje gjoksi– MI, Diseksion i aortes torasike *Dhimbje e shpines- Diseksion i aortes torasike *Dispne- Edeme pulmonare akute *Simptoma neurologjike. Encefalopati hipertensive, Insult cerebral

Kriza hipertensive demtimet kryesore i jep ne 3 organe: 1. TRU- ku shprehet me edeme cerebrale, me dhimbje te forta koke, deri ne encefalopati (crregullime psiqike, halucinacione, iluzione, depresion) e deri ne aksidente vaskular hemoragjik dhe trombotik cerebromeningeale 2. VESHKA- Intensiteti i vazokonstruksionit eshte nje faktor i iskemise renale dhe hiperaktivitetit te sistemit renin-angiotensine duke renduar procesin fillestar. Shfaqet me hematuri, proteinuri, oliguri. 3. ZEMER- Ben insuficience te ventrikulit te majte qe shfaqet me edeme pulmonare akute.

Historia: - Pacienti i diagnostifikuar me heret per HTA? - I trajtuar per HTA? Ka harruar te perdore ilacet? - Ilacet qe ka perdorur? EF: -TA tek te dy krahet (koarktacioni) -Pulsi -Masa abdominale (anevrizem e aortes abdominale, veshkat te palpueshme) -Fundusi (hemoragji retinale, eksudate, papiledema) -EKG

• Papiledema. Edeme e diskut optik me kufinj jo te qarte.

HULUMTIMI URGJENT NE HIPERTENSIONIN E SHPREHUR • Elektrolitet (Na, K) • Azotemi, Kreatinemi--- per te vleresuar funksionimin e veshkave • Urina me urinometer (dipstick)– hematuri/proteinuri • Mikroskopi e urines– eritrocite/mase eritrocitare • Multidrugs in urine/toksikologji • Hemogram, Strisho periferike te gjakut – anemi mikroangiopatike • Test shtatzanie • RADIOLOGJIA sipas klinikes: - Edeme pulmonare, angine: pulmografi, EKG - Shenja neurologjike: CT e kokes (per te perjashtuar hemoragjine cerebrale ose subaraknoidale para fillimit te terapise iv)

TRAJTIMI DHE KUJDESI I HTA Duhet te jete i shpejte dhe me kontroll progresiv per te minimizuar pasojat cerebrale dhe renale, pa pritur me doemos normalizimin per nje kohe te shkurter.

MEDIKAMENTET QE PERDOREN: (SL/PO) (Katapresan) Preeklampsi!!! Encefalopati!!! Diseksion i aortes!! (Adalat) (SL)

• Ca kanal bllokues: Adalat tb 10 mg, 1 -2 tb SL- jep efekt brenda 10 min, ky efekt zgjat 3 -4 ore. • Antihipertensivet qendror: (Katapresan 0, 2 mg amp x 2) + (10%glukoz 250 m. L) ngadale • Diuretik: Lasiks tb/amp iv-im (sidomos ne rastet e edemes pulmonare)

EDEMA PULMONARE Etiologjia: - Nga patologji kardiovaskulare: Hiper. TA, Iskemi, Valvulopati kardiake - Me origjine renale: Nefropati akute - Faktore toksik: Helmimet nga insekticidet, gazet mbytese si CO 2, CO - Pneumopati te renda - Shoku septik - Trupat e huaj ne rruget respiratore - Traumat e kraherorit Si shperthyese permendim: nderprerjen e mjekimit, prishjen e regjimit ditor, infeksionet e ndryshme, emboli pulmonare, krize hipertensive

Ne shperthimin e edemes pulmonare ndikojne edhe faktore te tjere: - Infeksionet respiratore - Krizat e takikardise paroksismale - Ushqimi i pasur me shume kripe - Sforcimet e zgjatura fizike - Iatrogjenike: infuzionet e teperta

SHENJAT KLINIKE: Ataku i edemes pulmonare akute zakonisht ndodh naten, disa ore pasi pacienti ka rene ne gjume. Paraqet: - Dispne (veshtiresi ne frymemarrje, ndjesi sikur po mbytet) - Edeme te ekstremiteteve - Pagjumesi dhe axhitim - Duart ftohen dhe djersiten - Thonjte behen cianotike - Lekura merr ngjyre te mermerte - Pulsi: I dobet dhe i shpejte - Veshtiresi per gjetjen e venave - Pacienti nxjerr sekrecione dhe shkume nga goja * Edema pulmonare akute shfaqet edhe ne kushte sforcimi kur pacienti ngjit shkallet, ben rruge perpjete etj.

Edema pulmonare

HULUMTIMI URGJENT NE EDEMEN PULMONARE AKUTE: - EKG (Aritmi, AMI, hipertrofi te ventrikulit te majte, bllok te gjere te deges se majte) - Pulmografi (Ne nje edeme pulmonare jokardiogjenike madhesia e zemres eshte zakonisht normale) - Gazometri arteriale dhe p. H - Glukoza ne gjak - Kreatinina - Na, K - Hemogram - ERS, CRP - Enzimat kardiake: troponina!!!

Edeme pulmonare unilaterale

TRAJTIMI DHE KUJDESI INFERMIEROR NE EDEMEN PULMONARE

QELLIMI KRYESOR NE EDEMEN PULMONARE: 1 - Te parandalohet vdekja nga asfiksia akute 2 - Te sigurohet regradimi i edemes. Per kete qellim i semuri: - Oksigjenoterapi me maske/intubim. - Dhenia e O 2 shoqerohet me aspirim te sekrecioneve cdo 2 -3 min - Vazodilatatore venoz si trinitrine, nitrosurbit, lenitral iv - Diuretik: furosemid (lasiks) iv - Vazodilatatore arterial: Ca bllokues - Digitalik me efekt tonizues dhe bradikardik duke pakesuar stazen e gjakut dhe veshtiresine ne frymemarrje - Dobutamine iv - Trajtimi etiologjik sipas shkakut

- Ndjekja e regjimit te te semurit ne menyre te vecante tek te semuret qe perseritet edema pulmonare. - Keta persona duhet te evitojne sforcimet fizike. - Ne kushtet e regjimit te shtratit duhet te bejne levizje brenda tij dhe te qendrojne ne pozicion gjysem ulur ne menyre qe te reduktohet rikthimi venoz ne zemer, levizje te shkurtra per te mos favorizuar fenomenet trombo-embolike dhe dekubituse. - Regjimi dietik: kufizim i lengjeve dhe kripes - Ndalohet duhani dhe pijet alkolike. - Te evitohen zhurmat, streset dhe emocionet negative

PERMBLEDHJE PER E. P. A: 1 - Trajtim urgjent i E. P. A kardiogjenike: - Pozicioni ndenjur me kembe te varura - O 2 terapi, aspirim sekrecionesh - Trinitrine SL - Lasiks (Furosemid- loop diuretik) 40 -80 mg - Adalat SL nese ka HTA (1 -2 tb) 2 - Kolapsi: Antiaritmik deri ne shok elektrik 3 - Asfiksi: Intubim-ventilim i asistuar 4 - Mbikqyrja: Pulsi, tensioni arterial, Fr, diureza 5 - Regjimi i te semurit