SHOKUKOLAPSI Dr Sidita Vitoja Kolapsi dhe shoku jane

SHOKU-KOLAPSI Dr. Sidita Vitoja

Kolapsi dhe shoku jane gjendje te dobesise akute te qarkullimit te gjakut ose mosadaptimi i permbajtjes kardio-cirkulatore qe eshte e veshtire te dallohen nga njera tjetra.

Kolapsi kardio-vaskular shprehet me -ulje te theksuar te tensionit arterial (TA), -puls filiform dhe vazhdimi per nje kohe te gjate i kesaj gjendje con ne shok, qe karakterizohet me -crregullim te perfuzionit indor, -me anoksi qelizore dhe rrezikon jeten e pacientit.

KLASIFIKIMI I GJENDJEVE TE KOLAPSIT DHE SHOKUT

1 - KOLAPSI DHE SHOKU CENTRAL/KARDIOGJENIK shkaktohen nga prekja primare e pompes kardiake a) - Probleme te hedhjes sistolike MI (nekroza >40%) Rupture e zemres (tamponade) Asistoli b) Probleme te mbushjes diastolike - Perikarditet me likid te shumte dhe te formuar shpejt - Hemo-perikardit (tamponade) - Crregullimet e ritmit, takikardi, bradikardi - Emboli pulmonare masive (demtohet 70% e shtratit vaskular masiv)

2 - KOLAPSI DHE SHOKU PERIFERIK Nga prekja fillestare e mases se gjakut qarkullues shoku hipovolemik si: A) KOLAPSI- SHOKU HEMORAGJIK - Hemoragji e jashtme - Hemoragji e brendshme Traume? --- hemotoraks, hemoperitoneum, hematome retroperitoneale, rupture e organeve abdominale Hemoragji spontane? --- hemoragji digestive, genitale, gravidanca ekstrauterine, abort, antikoagulante

B) PLAZMORAGJITE - Djegiet > 15% - Sindromi i shtypjes (crush syndrome) - Pankreatit - Peritonit - Gangrena gazoze - Dehidratimet me humbje Na dhe Cl - Intoksikacionet alimentare qe shoqerohen me: • • Te vjella + diare Diarete bakteriale te shprehura Insuficienca suprarenale akute Dehidratimi akut i latantit

3 - Nga prekja fillestare e rezistences vaskulare periferike dhe pershkueshmerise vaskulare A) SHOKU TOKSIKO-INFEKSIOZ Vjen nga mikrobe Gram(+) dhe sidomos ato Gram(-) qe prodhojne endotoksin si ne rastet e septicemise, meningite, peritonite

3 - B) SHOKU ANAFLAKTIK qe mund te vije nga medikamente: anestetiket, antibiotiket, vaksinat, serumet imune, pesticidet, produktet radiologjike qe permbajne jod.

C) KOLAPS DHE SHOK NEURO-ENDOKRIN • Kolaps-reflex-krize vazovagale me prekje vaskulare dhe kardiake nga nje dhimbje, emocion, hipertermi • Kolaps i demtimeve nervore centrale/periferike (tm, komprimime) • Kolapsi nga hipotensioni ortostatik esencial ose sekondar

KUADRI KLINIK - Crregullimet e hershme jane ato ne lekure qe i detyrohen vazokonstriksionit periferik, anesite e ftohta, djerse, zbehje ose cianoze, - ulje e TA, - puls i shpejte, i dobet, - shenja respiratore takipne, - diureze e pakesuar deri ne anuri, - shfaqen crregullime psikike nga anoxia cerebrale si ankth, axhitim, - konfuzion deri ne kome - - - shenja te tjera klasifikohen sipas shkakut.

• SHOKU HEMORAGJIK: anemi • SHOKU TOKSIKO-INFEKSIOZ: temperature te larte dhe lekura mund te jete e nxehte • SHOKU ANAFLAKTIK: elemente urtikarial ne lekure, prurit te theksuar, turbullime digestive, bronkospazme

NDERLIKIMET E SHOKUT: • Ne veshke: insuficience renale me diureze te pakesuar • Hepar: demtime te funksionit me citolize, kolestaze • Pulmone: insuficience respiratore drejt hipoksise • Vuajne edhe organe te tjera si pankreasi, zorre, zemer • Hemoragji digestive, infeksione

MJEKIMI DHE KUJDESI INFERMIEROR Qellimi i mjekimit te te gjitha gjendjeve te shokut eshte rivendosja e perfuzionit dhe oksigjenimit te indeve sa me shpejt qe te jete e mundur.

1 - Vendoset aparati mates i TA ne krah 2 - Matja e temperatures 3 - EKG 4 -O 2 terapi per te siguruar ventilim normal 5 -Sigurohet akses venoz (2) 6 - Percaktim i grupit te gjakut (ne shokun hemoragjik) 7 - Vendosje e kateterit urinar 8 - Infuzione (glukoze, ringer, Na. Cl, gjak, plazme) sipas porosise se mjekut 9 -Vazopresina iv (NORADRENALIN) me solucion glukoze 10% 10 -Kardiotonik iv (DOPAMINE/DOBUTAMINE) me glukoze 11 - Korigjohet jo vetem vellimi qarkullues i gjakut, por edhe acidoza metabolike me Na. HCO 3 (sodium bikarbonat). 12 -Mjekim etiologjik 13 - Vezhgim i vazhdueshem i pacientit per: TA, Fr, temperatura, sasia e urines/h 14 - Kujdes nga mbingarkesa me solucione (jep edeme pulmonare akute)

Mjekimi etiologjik * SHOKU KARDIOGJEN - O 2 terapi - Dobutamine iv - Antiaritmik • SHOKU HIPOVOLEMIK-PLAZMORAGJIK-HEMORAGJIK - Infuzione (glukoze, ringer, Na. Cl, gjak, plazme) - Hemostaze po te jete e nevojshme (kirurgji)

SHOKU ANAFLAKTIK

SHOKU INFEKSIOZ - Mbushje vaskulare 1 -4 L per 3 oret e para nen mbikqyrjen hemodinamike (puls, TA) - Adrenaline- nese ska efekt japim Dopamine/dobutamine - Heparine - Antibiotik/kirurgji SHOKU TOKSIKO-MEDIKAMENTOZ - Mbushja e shtratit vazal - Dobutamine sepse shoqerohet me hipovolemi, dehidratim dhe demtime kardio-toksike