TRIAZHIMI Dr Sidita Vitoja TRIERTRIAZHZGJEDH frengjisht U perdor

TRIAZHIMI Dr. Sidita Vitoja

• TRIER---TRIAZH=ZGJEDH (frengjisht) • U perdor per here te pare nga kryekirurgu I ushtrise se Napoleonit, qe organizoi dhenien e ndihmes se pare ne fushen e betejes. Zgjodhi t’I jepte ndihmen e pare me heret ushtareve qe ishin me pak te demtuar qe te ktheheshin ne beteje sa me shpejt. • Ne versionin modern (1970, USA): Numri I pacientave qe kerkonin ndihme ne urgjencat spitalore rritej, por shume prej tyre nuk paraqitsnin urgjenca te mirefillta, kjo mbingarkese sillte vonesa ne dhenien e ndihmes per ata persona te cilet kane nevoje per nderhyrje te menjehershme.

OBJEKTIVAT E TRIAZHIMIT 1 - Te ul vonesat ne dhenien e ndihmes ndaj pacienteve urgjent, duke i caktuar te gjithe pacienteve nje kod prioritetesh ne menyre qe dhenia e ndihmes te behet ne baze te gravitetit te gjendjes shendetesore. 2 - Te rregulloje fluksin e pacienteve. 3 - Te ruaje efikasitetin e struktures se urgjences.

POR Duhet te kihet parasysh se: - Aktivizimi i sistemit te triazhimit nuk siguron nje kursim te kohes se pritjes (ne fakt mund te rrise kohen e pritjes) - Ky sistem vepron ne favor te personave me probleme te renda shendetesore dhe ne disfavor te atyre pacienteve te cilet nuk do te kene demtim te mundshem si rezultat i pritjes.

PARIME TE PERGJITHSHME TE TRIAZHIMIT: 1 - Mund te kryhet nga mjek dhe infermiere me eksperience dhe te certifikuar 2 - Ky personel duhet te kete pervoje te pasur ne sherbimin e urgjences 3 - Mund te kryhet nga 1, 2 ose me shume persona te sherbimit shendetesor ne varesi te kohes dhe numrit te pacienteve 4 - Pamvaresisht se kush e kryen triazhimin fillestar ky proces duhet te bazohet ne teknikat mjekesore standarte: te anamnezes, te semundjes dhe ekzaminimit fizik. 5 - Pas triazhimit, pacientet shperndahen sipas patologjise. 6 - Pacientet duhet te trajtohen ne menyre te barabarte dhe te sigurohet nje sherbim adekuat, me dokumentacionin e pershtatshem mjeksor per te gjitha ekzaminimet e kryera.

• Sistemi i dokumentacionit eshte i nevojshem per te regjistruar informacionet e siguruara si dhe veprimet e kryera. • Ky dokumentacion jo vetem qe ka vlere juridike por deshmon per vendimin e marre dhe mundesine e rivleresimit prej personelit tjeter mjeksor.

SKEDA E KETIJ DOKUMENTI DUHET TE PERMBAJE: - Gjeneralitetet e pacientit Data dhe ora e ardhjes ne urgjence (fillimi i triazhimit) Simptoma/problemi kryesor Parametrat vital Kodi i prioritetit Firma e infermierit te triazhimit

DETYRAT KRYESORE TE INFERMIERIT NE TRIAZHIM: 1 - Mirepret pacientin duke realizuar mbledhjen e informacionit. 2 - Seleksionon pacientet ne gjendje kritike per jeten nga ato jo kritike, dhe ne baze te ketij vleresimi percaktohen prioriteti I veprimeve dhe kodi I prioritetit. 3 - Regjistron gjeneralitetet e pacientit dhe gjithcka te mbledhur gjate vleresimit paresor. 4 - Kryerja e veprimeve te para te perkujdesjes (pozicionimi I pacientit ne barrele, karroce, aplikimi I imobilizuesve provizore, mjekimet e ndryshme) 5 - Vezhgimi i pacientit gjate kohes se pritjes dhe rivleresimi periodik i pacientit 6 - Informon dhe menaxhon pacientin dhe familjaret gjate kohes se pritjes. 7 - Koordinimi me personelin qe bashkepunon ne triazhim.

KODI I PRIORITETIT

• Te vendoset prioriteti nuk do te thote te vendoset diagnoza, por vendoset se cilet jane pacientet qe kane nevoje perkujdesje te menjehershme dhe cilet mund te presin pa rrezikuar. • PRIORITETI I VEPRIMIT vendoset ne baze te disa kritereve baze: 1 - VLERESIMI NE HYRJE 2 - VLERESIMI OBJEKTIV 3 - VLERESIMI SUBJEKTIV 4 - VENDIMI I TRIAZHIMIT (VENDOSJA E KODIT TE PRIORITETIT)

Kodet e prioritetit sipas ngjyrave

KODI I KUQ *Demtim shume i rende i nje funksioni vital/rrezik per jeten psh: - Arrest kardiak - Arrest respirator - Dispne e rende - Koma e cfaredolloj natyre - Shok i te gjitha llojeve - Traumat e medha (politrauma, djegie te medha, amputacione proksimale, hemoragjite e pakontrollueshme, plage penetruese ne koke/qafe, torax, abdomen) *Reparti i urgjences bllokon aktivitetin dhe pergatitet te prese keto paciente!!!!!!

KODI I VERDHE *Mundesi e madhe per emergjence *Pacienti ne rrezik potencial per jeten apo rrezik demtimi te papritur te nje funksioni jetesor, psh: - Dhimbje toraksi me natyre te mundshme koronare Temperature e larte Dhimbje e madhe e natyrave te ndryshme Dispne me zhurma respiratore Solucione alkaline dhe kaustike ne sy Dhimbje abdominale te forta Intoksikacion i mundshem Fraktura ne kockat e gjata Cefale Plage te medha te laceruara dhe me kontuzion Pacientet ne fazat terminale per jeten me shume dhimbje *Nderhyrja duhet te jete e menjehershme brenda 10 -15 min!!!

KODI JESHIL *Emergjence e mundshme. *Keta paciente nuk paraqesin alterime te parametrave vital, jane koshiente. Pacienti duhet te kryeje vizite mjeksore, por nuk ka rrezik per jeten, psh: - Traume minore e kokes pa prani amnezie apo humbje te koshiences - Fraktura te vogla, kontuzion - Plage jo te medha, pa hemoragji ose me hemoragji te kontrollueshme - Dhimbje abdominale e moderuar e pashoqeruar me temperature dhe te vjella - Temperature <39’C *Nderhyrja duhet te realizohet brenda 60 -90 min (pas rasteve te renda)

KODI I BARDHE *Jo emergjence! *Keta jane paciente me semundje kronike, tek te cilet mund te nderhyjne edhe mjeku i familjes apo specialisti i poliklinikes ambulatore, psh: - Dhimbje dhembi, stomatit, rinit - Otalgji, kunjuktivit - Pickime nga insekte jo alergjike - Dermatit, forunkul - Influence me temperature<38’C pa komplikacione - Plage te vogla siperfaqesore qe nuk kerkojne qepje - Gastroenterit pa dehidrim - Uretrit, vaginit *Nderhyrja kryhet brenda 120 min.

KODI I ZI * Exitus ose pa shprese!!!

http: //www. docstoc. com/docs/509233/Simulation-Based-Triage-Training

*** MBLEDHJA E TE DHENAVE*** VLERESIMI SUBJEKTIV Infermieri pyet pacientin/shoqeruesit per: - Simptomat kryesore - Ngjarjen prezente - Dhimbjen - Simptomat shoqeruese

*Simptomat kryesore=arsyeja e ardhjes ne urgjence Ne kete faze duhet te perdoren pyetje te hapura ne menyre qe pacienti te kete mundesine te shprehe shqetesimet e tij. - Cfare ankese te ka sjelle sot ne urgjence? Cfare te ka ndodhur? Cfare po ndodh? Cfare ndjen?

*Ngjarja prezente Ne kete faze perdoren pyetje te drejteperdrejta nepermjet te cilave synohet te kuptohet dhe te rindertohet dinamika e ngjarjes. Pra analizohet: - Rrethanat e ngjarjes dhe ora e shfaqjes se simptomave Pershkrimi i problemit (natyra, karakteristika, graviteti) Mekanizma e traumes Progresi i simptomave gjate ardhjes ne urgjence Trajtimi i kryer para se te paraqitet ne urgjence

*Vleresimi i dhimbjes (PQRST) *PROVOKIMI/LEHTESIMI (Provokes) - Cfare e ka shkatuar dhimbjen? - Cfare e rendon/lehteson dhimbjen? - Cfare po benit kur u shfaq dhimbja? *CILESIA (Quality) - Cfare lloj dhimbje ishte? *LOKALIZIMI/PERHAPJA (Radiation) -Me trego zonen ku ke dhimbje A perhapet ne ndonje pjese tjeter te trupit? *SHKALLA E GRAVITETIT (Severity) - Sa e madhe eshte dhimbja? - Vlereso nga 0 -10 *KOHA (Time) - Kur u shfaq dhimbja? - Eshte konstante apo intermitente?

• Simptomat shoqeruese Duhet te pyetet per prezencen apo jo te simptomave te tjera, te cilat pacienti nuk i paraqet ne menyre spontane. *** ANAMNEZA - Ngjarje qe lidhen me shfaqjen e semundjes - Semundje apo nderhyrje kirurgjikale te kryera - Menstruacionet e fundit - Shtatzanite - Medikamentet e marra (doza, menyra e administrimit) - Alergji te ndryshme !! Pacienti mund te nenvleresoje rendesine e ketyre informacioneve dhe nuk i paraqet spontanisht.

VLERESIMI OBJEKTIV Brenda nje kohe te limituar infermierit te triazhimit I duhet te dorezoje nje kod prioriteti per pacientin! - Vezhgim i kujdesshem i trupit te pacientin sidomos i zones ku eshte shfaqur simptoma kryesore. “Nese kerkon, do te gjesh. Nese nuk di se cfare kerkon nuk do te gjesh asgje. ” - Te dhenat qe maten duhet te krahasohen me vlera qe ne I quajme normale si dhe me te dhenat qe quhen normale per vete pacientin qe ekzaminohet. - Sa here qe ka nje dyshim dhe nuk je I bindur per informacionin e marre duhet te rivleresohet. - Pacienti duhet te informohet perpara cdo procedure (per te shmangur ankthin dhe friken)

EKZAMINIMI KLINIK (FIZIK) Fillon me nje vleresim te shpejte duke perdorur: - Inspeksionin - Auskultimin - Palpimin

Ne saje te ekzaminimit objektiv, elementet qe mund te ndikojne ne urgjence jane: A. RRUGET AJRORE: - Zhurme respiratore anormale - Pozicion anormal - Pamundesi per te folur - Veshtiresi ne eleminimin e sekrecioneve respiratore - Disfagi- aspirim?

B. RESPIRACIONI - Lekure e ftohte, e djersitur, cianotike apo e erret - Takipnea, bradipnea, apnea - Perdorimi i muskujve ndihmes ne respiracion - Ekspirimi i zgjatur - Zhurma respiratore jo-normale

C. QARKULLIMI - Takikardi, bradikardi, puls jo i rregullt Lekure e ftohte, e djersitur, e zbehte, e skuqur Vonese ne mbushjen kapilare Hipotension Hemoragji evidente

D. DEFICIT NEUROLOGJIK - Alterim i koshiences Veshtiresi ne njohjen e familjareve Irritabilitet i pakuptimte Nuk i pergjigjet dhimbjes Tonus muskular i dobet apo hiperaktiv Pupilat anizokorike, jo-reaktive apo te deformuara

E. PARAQITJA - Gjithmone te ruhet privatesia e pacientit dhe te parandalohen infeksionet - Asimetri e toraksit/abdomenit - Deformim i nje artikulacioni - Kontuzione jo-normale - Petechie - Hemoragji e pakontrolluar

F. PARAMETRAT VITAL - Temperature - Respiracion - Presion arterial - Puls

INSTRUMENTAT PER MONITORIM dhe TESTET DIAGNOSTIFIKUESE te triazhimit

1. PULSIMETRI: monitoron oksigjenimin. Perfuzioni i ulet indor/hipotermia mund te japin rezultat te gabuar. Manikyri, gjaku I ngrire ne siperfaqe, semundje vaskulare periferike ndikojne ne leximin e testit. 2. 3. 4. 5. GLICEMIA (hipoglicemi!!) EKZAMINIMI I URINES EKG MONITORI qe mat parametrat vital.

RENDESIA E RI-TRAZHIMIT - Ri-triazhimi duhet te behet ne varesi te gjendjes fillestare te pacientit dhe te ngarkeses se sherbimit. - Pacientet me probleme te medha duhen rivleresuar me shpesh.

“Gabimet” e triazhimit ne urgjence - Pamundesia per te njohur dhe ndjekur nje pacient me dhimbje te forta (gjoksi/barku)– pacienti te mos gjykohet per ekzagjerim te dhimbjes!!! - Pamundesia per te dalluar ankesat kryesore me risk te larte - Pamundesia per te matur saktesisht shenjat vitale: kujdes Fc e larta!!! - Pamundesia per te dokumentuar sakte triazhin - Pamundesia per te bere ri-triazhim te pacienteve qe jane lene te presin (rivleresim i shenjave vitale te pakten cdo 2 ore per kategorite me urgjente te pacienteve)

http: //www. youtube. com/watch? v=e 6 Vy 45 kx 4 WQ