Viruset dhe bakteret Viruset dhe moneret Viruset dhe

Viruset dhe bakteret

Viruset dhe moneret Ú Viruset dhe bakteret jane shkaktaret e mijera semundjeve. Ú Jane mikroorganizma qe shikohen vetem me mikroskop elektronik. Ú Kane karakteristika te gjallesava te gjalla, por jane edhe lende te vdekura.

Vecorite dalluese te virusit ÚViruset kane forma te ndryshme, te rrumbullaketa, disa si klecka dhe ne forma nga me te ndryshmet.

Ndertimi I nje virusi Virusi permban nje strukture te ngjashme me ‘kromozomin’ te veshur nga nje mbeshtjellje proteinike. ’Kromozomi’eshte pergjegjes per tiparet trasheguese te virusit, ndersa mbeshtjellja proteinike I jep atij formen e jashtme.

Ú Viruset jane te ngjashem me lendet e gjalla nga aftesia e tyre per tu riprodhuar. Ú Viruset ne forme kristalesh, mund t’I ruajme per mijera vjet, por nese I fusim ne nje qelize te gjalle ato zgjohen. Ú Shumimi behet vetem brenda qelizave te gjalla.

Infektimi Ú Viruset infektojne qelizat e gjallesave qe perfshihen ne 5 mbreterite. Ú Nje lloj virusi parapelqen te infektoje nje lloj gjallese te caktuar dhe jo gjallesa te tjera dhe kur infekton nje gjallese parapelqen te infektoje inde te caktuara.

Perhapja e viruseve Ú Infektimi nga virusi behet ne disa menyra: Ú Shperndarja nga I semuri tek I shendoshi. Ú Me ane te insekteve. Ú Me ane te eres Ú Me ane te ujit Ú Me ane te ushqimit

Shumimi I viruseve 1. ADSORBIMI Faza e parë në infeksionin e qelizës është ngjitja e virusit në sipërfaqen e saj. Ngjitja ndodh nëpërmjet rrugës jonike të ndërveprimit, e cila është e pavarur nga temperatura. Proteina ngjitëse virale i njeh receptorët specifikë, të cilët mund të jenë proteina, karbohidrate ose lipide në sipërfaqen e jashtme të qelizës. Qeliza pa receptorët e përshtatshëm nuk është e ndjeshme kundrejt virusit.

Figura 1. Bashkimi i një virusi me membranën plazmatike pas ngjitjes tek receptori sipërfaqësor i qelizës.

Ú 2. HYRJA NË QELIZË Virusi futet në qelizë me rrugë të ndryshme, varësisht nga natyra e tij.

Figura 2. Bashkimi i virusit me membranën e endozomës

Ú Viruset me mbulesë Ú (A) Hyrja nëpërmjet fuzionit me membranën e plazmës. Disa virusë me mbulesë fuzionohen drejtpërdrejtë me membranën plazmatike. Në këtë mënyrë komponentët e brendshëm të virionit çlirohen menjëherë në citoplazmën e qelizës (figura 1). Ú (B) Hyrja nëpërmjet endozomës në sipërfaqe të qelizës (figura 2). Ú Disa virusë me mbulesë kërkojnë një p. H acidik që të ndodhë fuzioni dhe nuk janë të aftë që të bashkohen direkt me membranën plazmatike. Këta virusë merren nëpërmjet invaginacionit të membranës në endozomë. Pasi endozoma bëhet acide, aktiviteti latent lidhës i proteinës aktivizohet nga rënia e p. H dhe membrana e virionit bashkohet me endozomën e membranës. Kjo rezulton në çlirimin e komponentëve të brendshëm të virusit në citoplazmën e qelizës.

Ú Virusët pa mbulesë mund të kalojnë nëpërmjet membranës së plazmës direkt ose mund të merren nëpërmjet endozomës. Mandej ata ose kalojnë ose e shkatërrojnë membranën endozomale.

Ú 3. ZHVESHJA Acidi nukleik duhet të jetë mjaft i zhveshur me qëllim që virusi të fillojë procesin e riprodhimit. Kur acidi nukleik është i zhveshur, thërmizat virale nuk mund të largohen nga qeliza - ky është starti i fazës së EKLIPSIT- së paku deri sa të jenë formuar virionet e reja.

Figura 3. Transmetimi i mikrografisë elektronike të HIV-1, mugullimi dhe çlirimi. CDC

Ú 4. SINTEZA E ACIDIT NUKLEIK VIRAL DHE PROTEINËS Përdoren shumë strategji dhe disa sosh do të diskutohen në kapitujt vijues.

Ú 5. GRUMBULLIMI/MATURIMI Thërmizat e reja virale grumbullohen dhe sistemohen. Ai mund të jetë një stad maturimi që pason procesin e fillimit të grumbullimit e sistemimit.

Ú. ÇLIRIMI Virusi çlirohet duke shkaktuar lizën e qelizës ose nëse ka mbulesë, ai mund të mugullojë nga qeliza. Virusët e mugulluar (figurat 3 dhe 4) nuk kanë nevojë të vrasin qelizën. Kështu disa virusë që mugullojnë kanë aftësinë që të japin infeksione perzistente. Nuk janë infektive të gjitha thërmizat virale. Raporti i thërmizave virale joinfektive me ato infektive ndryshojnë sipas virusit dhe kushteve të rritjes.

Ú EFEKTET E VIRUSËVE NË SINTEZËN MAKROMOLEKULARE TË BUJTËSIT Ú Shumë virusë inhibojnë ARN-në e bujtësit ose sintezën e proteinave (ose çdo kombinim të tyre). Mekanizmat nëpërmjet të cilëve virusi e bën këtë janë të shumtë.

Ú Efekti citopatik (ECP). Prezenca e virusit shpesh shkakton rritjen e ndryshimeve morfologjike në qelizën e bujtësit. Çdo ndryshim i evidentuar në qelizën e bujtësit si pasojë e infeksionit njihet si efekt citopatik. Efektet citopatike (ECP) mund të jenë rrumbullakosja e qelizës, disorientimi, ënjtja ose tkurrja, vdekja, largimi nga sipërfaqja etj. Ú Shumë virusë mund të shkaktojnë apoptozën (vdekjen e programuar të qelizës). Kjo mund të jetë një pjesë mjaft e rëndësishme e mbrojtjes së qelizave të bujtësit kundrejt virusit-vdekja e qelizave përpara kompletimit të ciklit të riprodhimit viral mund të kufizojë numrin e pasardhësve dhe përhapjen e infeksionit. (Disa virusë e vonojnë ose e parandalojnë apoptozën-duke i dhënë shans vetes që të riprodhojë më shumë virione. ) Ú Disa virusë prekin rregullimin e shfaqjes së gjeneve të qelizës së bujtësit, gjë e cila ka rezultat të rëndësishëm si në aftësinë e virusit për t’u rritur si dhe në kuptimin e efektit në qelizën bujtëse. Efektet citopatike të prodhuara nga virusë të ndryshëm varen nga virusi dhe qeliza në të cilën ai rritet. Kjo mund të përdoret në laboratorët e virologjisë klinike si metodë për identifikimin e izolateve të virusit.

Ú Metoda për formimin e njësive të pllakave Ú Efekti CP mund të përdoret për të përcaktuar sasinë e thërmizave infekcioze nëpërmjet formimit të njësive të pllakave virale (figura 5). Ú Qelizat rriten në një sipërfaqe të sheshtë deri sa të formojnë një shtresë njëqelizore që mbulon gjithë fundin e pllakës plastike apo të qelqit. Mandej ato infektohen me virus. Terreni i rritjes zëvëndësohet me një terren gjysmë të ngurtë, kështu që çdo thërmizë virale e prodhuar si rezultat i infeksionit nuk mund të lëvizë nga vendi i tij i formimit. Në rastin kur thërmiza virale infekton qelizën, ajo replikohet dhe mandej vret qelizën duke formuar një pllakë virale. Qelizat përreth infektohen nga virusët e rinj të replikuar dhe ato gjithashtu vdesin. Ky proces mund të përsëritet disa herë. Qelizat mandej ngjyrosen me një ngjyrë, e cila vizualizon vetëm qelizat e gjalla. Qelizat e vdekura nuk ngjyrosen dhe duken si njolla të bardha të pangjyrosura në ambientin me ngjyrë. Megjithkëtë, virusët, të cilët nuk vrasin qelizën mund të mos formojnë pllaka virale.

Ú Metodat për virusët Ú Disa metoda (si p. sh. mikroskopia elektronike) ndihmojnë për të numëruar virionet por nuk na ndihmojnë për të marrë informacion për infektivitetin e tyre. Metodat e tjera (si p. sh. hemaglutinimi) janë më pak të ndjeshme për të matur sasinë e pranishme të virusit, por edhe ato nuk japin informacion për infektivitetin. Metoda të tjera si ajo e formimit të pllakave virale masin numrin e thërmizave infektive të virusit.

Figura 5. Metoda e pllakave virale (njollave). Hollimet serike të virusit janë hedhur në një kulturë qelizore njështresore. Qelizat ngjyrosen pas një periudhe kohe në të cilën një virus i vetëm infekton një qelizë, prodhon thërmiza të reja virale dhe infekton qelizat përreth. Zonat e bardha tregojnë zonat të kulturës qelizore që kanë vdekur. Secila “ pllakë” është si rezultat i prezencës së një thërmize virale infektive orgjinale.

Mbreteria monera: bakteret Ú Ne mbreterine monera perfshihen dy grupe te medha: Ú Bakteret blu te blerta

Bakteret Karakteristikat e tyre Ú Bakteret jane gjallesat me te vogla nder te gjitha gjallesat e gjalla. Ú Ndertimi I nje bakteri: Membrana qelizore, ADN, kapsula, muri qelizor, ribozome, citoplazme, kamzhik. 1. Per nga forma e trupit ato ndahen ne: koket, , bacile, spirile. 2. Bakeret qendrojne si nje qelize e vetme ose te grupuara. 3. Bakteret jane te pajisura me nje kamzhik qe I ndihmon ato per te kryer levizje 4. Bakteret jetojne kudo ; mbi lekuren e trupit tone, ne zorre, goje, stomak, zorre.

Si ushqehen bakteret? Ú Bakteret mund te jene veteushqyese, jeteushqyese, parazite, saprofite. Ú Disa baktere kane nevoje per okzigjen per zberthimin e ushqimit, kurse te tjera I zberthejne pa pranine e tij me ane te proçesit te fermetimit.

Shumimi I baktereve. Ú Bakteret shumohen permes ndarjes qelizore. fillimisht ndahet berthama ne pjese te barabarta, e me pas pjeset e tjera te qelizes. Ne kushte te pershtatshme bakteret ndahen çdo 20 minuta.

Bakteret dhe shendeti Ú Bakteret qe shkaktojne semundje te njeriu dhe te kafshet quhen patogjene Ú Ruajtja nga infektimet bakteriale kerkon zbatimin e rregullave higjenike. Ú Ne raste semundjesh te tilla perdoren antibiotike si; penicilina, tetraciklina. Ú Ja me çfare shikohen bakteret:

Bakteret blu te blerta. Ú Algat blu te blerta ose algat perbejne nje pjese te rendesishme te baktereve ne planetin tone. Ú I kemi si nje qelize e vetme ose te grupuara. Ú Jane autotrofe. Ú Ngjyra e tyre karakteristike I detyrohet pranise se klorofilit, I cili ruan nje rol kryesor ne proçesin e fotozintezes.

Mjediset ku jetojne Ú Bakteret blu te blerta jetojne kudo, ne mjedise ujore dhe tokesore. Ne ujerat e puseve te liqeneve, te kenetave, ne ujerat e kripura te detit. 2. Ne toka te ladeshta ose dhe ne burime te nxehta. 3. Jetojne ne shkmbinjte me te thate te shkretetires. Ne disa raste bakteret blu te blerta shtohen kaq shume sa ato mbulojne gjithe siperfaqen e ujit. ne kete rast ato pengojne ajrosjen e ujit dhe gjallesat ne fund te saj vdesin. Shume lloje bakteresh jane te pajisura me qese te cilat I lejon atyre te pluskojne ne siperfaqe, te kapin driten e diellit dhe te kryejne proçesin e fotozintezes. Bakteret blu te blert pasurojne atmosferen me oksigjen dhe token me kripera te azotit. 1.

Ú Punoi; ANILA GASHI