UVOD U PSIHIJATRIJU PSIHODINAMSKI I SOCIODINAMSKI PRISTUP Prof

UVOD U PSIHIJATRIJU PSIHODINAMSKI I SOCIODINAMSKI PRISTUP Prof. dr Mirko Peković Medicinski fakultet

UVOD U PSIHIJATRIJU PSIHODINAMSKI I SOCIODINAMSKI PRISTUP Psihijatrija je sociomedicinska disciplina koju tangiraju problemi duševnog zdravlja, duševnih poremećaja, njihova etiologija, patogeneza, tok, ishod, odnosno liječenje. Prirodno je da se psihijatrija bavi i pitanjima normalnog zdravlja, odnosno profilakse duševnih poremećaja. Znači, ona je medicinska (biološka ) i socijalne disciplina, pa u nekim svojim segtmentima ( psihoanaliza) i vizija (pogled ) na svijet. Psihijatrija posmatra duševno zdravlje sa više aspekata, te shodno tome može se reći da je ona antrpološka disciplina. Lako je onda zaključiti kako se radi o veoma složenoj ( najsloženijoj ) medicinskoj disciplini. To je prirodno jer je mentalni život krajnje fluidan i tajnovit u mnogim segmentima funkcionisanja, etiologiji bolesti , njihovog liječenja i drugo. Inače, mentalni život je plod funkcionisanja centraalnog nervnog sistema ( CNS). Mentalni život, pa time i mentalni poremećaji svoje ishodište (uzrok) imaju prevashodno u biološkom ( organskom ) supstratu, njegovom najplemenitijem i najrafiniranijem dijelu - MOZGU.

• Kompleksnost mentalnog života ukazuje da je istorijski put i razvoj psihijatrije bio složeniji i drugačiji nego kod ostalih medicinskih disciplina. Ovo iz razloga što su psihijatrijska misao i praksa bile i ostale neposrednije u vezi sa društvenom kretanjima, nego što je to bio slučaj u biološkoj (somatskoj) medicini. To govori kako je i istorijski razvoj ove sociomedicinske discipline bio složeniji pa i usporeniji nego što je to bio slučaj sa drugim medicinaskim granama. Čak šta više, od njenih prvih začetaka pa do naših dana na psihijatriju se gledalo sa podozrenjem, duševni bolesnik bio je stigmatiziran, kao i njegova porodica. Duševni bolesnik je bio fatum, duševna bolnica i psihijatar ustanove koje treba da čuvaju duševnog bolesnika ili bolje reći da čuvaju društvo od "suma sišavšeg", koji "ugrožvava " društvo!

• Esenciju ljudskog života čine biološki i psihički supstrat. Ti supstrati su nedjeljivi i jedinstveni. Ta dijaletika je iskonska i prirodna. Prirodno je onda kada se čovjek počeo baviti tjelesnim zdravljem da je bio ponukan i pitanjem psihičkog zdravlja, brigom o njemu. Još u najstarijim , drevnim vremenima homo sapines je mogao primijetiti da svi ljudi nijesu isti, po ponašanju, maniru, jedni su povučeni, neki egzaltirani, agresivni, komunikativniji, neki mrzovljni, čak čudnog i nekad neuobičajnog i nesvakidašnjeg ponašanja.

• Ta zapažanja su predpostavke da se povjeruje da su mentalni poremećaji kod čovjeka stari koliko i on sam. Tako dolazimo do tvrdnje da istorija psihijatrije seže u drveno, pred civilizacijsko doba. Iz toga slijedi logična prdpostvka da je to dug istorijski put za čiju eksplikaciju i prikaz treba više vremena i prostora, što za ovu priliku cijenimo nije neophodno, sem registracije nekih opštih mjesta vezanih za ključna dešavanja koja se tiču ove sociomedicinske discipline čije tragove nalazimo u najranijim paleohrišćanskim zapisima.

• ISTORIJAT PSIHIJATRIJE Ukratko, biti će iznesena hronika ključnih dešavanja u obalsti psihijatrijske misli i prakse, kao i aktera tih dešavanja od vremena pisane istorije pa do naših dana. Kao što se zna u davna, pratsra vremena psihički život čovjeka bio je mnogo jednostavjiji i arhaičniji. Čovjek sa takvim mentalnim aparatom slabo je poznavao sebe i okolnu prirodu. On je bio ugrožen od prirode i dešavanjima u noj, permanentno. To ga je primoralo da se sa priorodom druži, da je upoznaje, osvaja i prisvaja da bi opstao. To traje i danas. Mnogo je bio dug i trnovit evolutivni put kojim je čovjek stigao do nivoa njegove današnje mnetalne organizacije i plodova koje njegov sadašnji um i genije nudi i proizvodi. Bilo je puno i promašaja i kobi koje je raniji, a i današnji um čovjekov činio. Izgleda da je čovjek, njegov mentalni život protivrječna i nesavršena tvorevina, te da mu predstoji dalji rast i razvoj, tvrde neki mislioci.

• DREVNA VREMENA Bilo je sasvim za očekivati da je u drevna, mitska vremena preovladavala mitska svijet i arhajska logika u smislu prevlasti prirode i naprirodnih sila u odnosu na čovjeka. Takva logika važila je i kada su bila u pitanju duševna oboljenja njihova geneza i tretman. Prevlast demonskih nadnaravnih slia uticao je na formiranje " demonističkih" shavatanja, pozadine duševnih bolesti. Tragove za takva tumačenja geneze duševnih poremećaja nalzimo kod Vavilonaca, starih Grka Egipćana, Kineza i Rima. Magija i vradžbine zajedno sa ritualima bili su osnovna " metoda" u liječenju psihičkih poremećaja. Te drevne metode i do nas sežu, pa kod nekih psihičkih poremećaja koji su izazvani psihogenim uzrocima još uvijek blagotvorno djeluju. Radi se o sugestivnim efektima koji se baziraju na iskosnskoj potrebi ljudi kada su bolesni da traže pomoć svuda i naravno da vjeruju u nadprirodne sile. Inače, poznato je da u vrijeme bolesti svi manje više regrediramo i tražimo prirodno pomoć sa nivoa mentalne regresije, te otuda i razlozi za vjerovanja u natprirodne sile i njihove moći.

• Zna se da su čovjekove oči najviše uprte put spolja. U drvena vremena to je bilo • pravilo. Surova prirode bila je nemilosrdna prema čovjeku, a on ubog , nespreman tražio je od nje milost i samilost. Iz tih potreba nastajali su razni društveni sistemi, a prvi među njima religija, koja je jedino čovjeku nudila svoj skut i spas od opasnosti koje su dolazile od spoljašnjih sila i nemani svake vrste. Religija je nalazila riješenje za bolest , čak nudila i nudi spas od smrti, onostrani , eshatološki život. U to vrijeme čovjek nije mogao, nije znao da bolest i nevolje mogu da dođu i iz nekih unutrašnjih razloga i činilaca. To je bio slučaj i sa psihičkim poremećajima.

• STARA GRČKA Međutim , u staroj Grčkoj inače, kolijevci naše civilizacije nalazimo shavatanja da postoje i unutrašnji razlozi, unutrašnji poremećaji koji mogu da dovedu do psihičkih poremećaja. Tada je zapaženo da jake emocije, žalost, tuga , bijes mogu dovesti do psihičkih poremećaja. Iz tog vremena do skoro je kolala teza da je neurotični poremećaj koji se do skoro zvao histerija ( hysteria - uterus, materica), posljedica određenih reakcija i ponašanja materice koja seksualno nezadovoljna luta po organizmu i dovodi do brojnih simptoma i neprijatnosti. Analogno tome držalo se da teška forma depresije kakava je involutivna melanholija, koja se javlja u prelaznom dobu ( klimakterijumu ), nastaje kao posljedica izliva žuči u mozak. Značajna je teza koju u IV vijeku prije naše ere HIPOKRAT izniosi tvrdeći da su psihički poremećaji polsljedica oboljenja mozga.

• Shodno tome primjenjivana je i terapija (razne • obloge, melemi, masaže , puštanje krvi, purgativi i drugo. I Stari Rim je koristio analogne metode. U to doba već se znalo i za neke mjere predohrane duševnih bolesti. Filozofska misao potekla je i svoj procvat dostigla u Grčkoj. Tako naprimjer u predsosktratovsko doba u filozofiji sretamo dva paravca : DEMOKRITOV i EMPEDOKLOV. Iako međusobno suprostavljeni , zanimljivo je da ovi pravci govore o jedinstvu duše i tijela. Već tada sretamo u Demokritovom učenju materijalističke provenijencije mišljenja, da se duša i tijelo sastoje od atoma. . Idealističke teze zastupa Platon i pouzdano se zna njegovo intersovanje za emocije kao i dijalektički princip o vezi duševenog i

• Veoma su zanimljiva ARISTOTELOVA tumačenja koja se tiču emocionalnog iskustva za aktuelni opažajni čin , što je on podrobno izložio u njegovom poznatom djelu "O duši " ("De Anima"). To učenje korespondira sa DEKARTOVIM učenjem o korelaciji ideje i modernom psihoanalitičkom tumačenju emocija. On je opisao bit kompleksa analogno konceptu kojega nalazimo kod S. FREUD. ARISTOTEL je razvio učenje o "osjećanju krivice", kao potencijalnog činioca i uzroka duševne bolesti.

• Emocionalno čišćenje i njihovo snažno proživljavanje nazvao je "katarza“ • i smatrao pogodnom terapijskom metodom. • On je pravio distinkciju između osjećaja i osjećanja, što je docnije TOMI AKVINSKOM poslužilo kao građa za integralnu reintepretaciju Aristotelovog učenja.

• Mnogi s pravom HIPOKRATA nazivaju ocem modrne medicine. On je zasnovao učenje o duševnim bolestima, baziranu na tvrdnji da su one posljedica oboljenja mozga. Taj, organski koncept nastanka duševnih bolesti stoji u neposrednoj vezi sa današnjom tezom o biološkoj uslovljenosti mentalnih bolesti, te velikom usponu i afirmaciji biološke psihijatrije. Zapaženo je, njegovo učenje o temperamentu, što nalazi afiramtivni odjek sa modernim tučenjem (Kreitschmer, H. Eysenck) nekih formi psihopatologije. On je posvetio veliku pažnju etičkim postulatima vezanim za ljekatski i medicisnksi snaf (HIPOKRATOVA ZAKLETVA).

• Opservacija, koja je i danas validna digagnostička • • procedura u medicini, pa time i u psihijatrij, bila je upražnjavana u staroj Grčkoj od strane Al. KMEONA i GALENA. Oni su čak radili i eksperimente da bi bolje objektivizirali duševne poremećaje. GALEN je smatrao da je mozak središte mentalnog života, a ne srce kako je recimo mislio Platon. EMPEDOKLE govori o osnovnim senitimentima, ljubavi i mržnji, dok CICERON razvija tezu o " rezervoaru" za nagone i emocije dajući mu naziv animus (duša). Mnogi zaboravljaju u da je on prvi upotrijebio naziv "libido" u kojemu je akumulirana nesvjesna energia. On govori o konfliktima , emocionalnoj šarži i njihovom značaju u nastanku psihičkih poremećaja.

• Bilo je potrebno da prođu mnogi vjekovi da bi ovo • • učenje bilo prihvaćeno u modernoj psihijatrijskoj misli , što su učinili FREUD i PAVLOV. Prije dvije hiljade godina HERAKLIT se bavio problemima snova. Od PLATONA su ostali zapisi o mnogim duševnim bolestima. Čovjekovo ponašanje determinisano je njegovim intelektualnim kapacitetima tvrdio je SOKRAT. U to doba znalo se i za neke terapijske forme istjerivanje zlih duhova iz tijele, korišćene su razne trave, kupke, fizička aktivnost i slično što je imalo ataraksične efekte.

• • • STARI RIM Stari Rimljani dali su zapažen udio u razvoju psihijatrijske misli i prakse. Posebna zasluga se pripisuje ASKLEPIJADU (Eskulap) koji je bio naklonjen materijslističkom nazoru u medicinu. Koristio je dotašnja iskustva iz grčke medicine. Rimljani su ga proglasili za boga ( Eskulapa ) zaštitnika bolesnika i ljekarskog esnafa. Pripisuje mu se da se zalagao za njegu i zaštitu bolesnika. Nezaobilazno ime iz doba starog Rima, značajno za tumečenje nekih duševnih poremećaja pripisuje se sv. AVGUSTIN, koji je držao da je vollja u tome odlučujući činilac.

• • SREDNJI VIJEK Iako stereotpina tačna je tvrdnja, da je srednji vijek mraka za sveukupnu ljudsku djeletnost, izuzev za religiju koja u tom periodu daje pečat cjelokupnoj ljudskoj djelatnosti. Ponovo se aktuelizuje demonističko tumačenje nastanka duševnih bolesti, pa shodno tome i njihov tretman. Nesreća koja zadesi onoga koji oboli od duševne bolesti u to doba dodatno je dramatizovala njiho život, jer su bili fizički zlostavljani, batinani, bacani niz vodopad, stavljani u kace, a zatim puštani niz strmen. Može se zamisliti kako je bila gorka njihova sudbina i koliko ih je na taj način izliječeno, odnosno umrlo.

• To je jezgrovito kazao S. BERNAR: • " Sva filozofija jeste poznavanje razapetog Hrista". No terba priznati da je bilo pregaoca koji su se suprostavljali mističnosti srednjeg vijeka. • U XII vijeku pojavljuje se naturalistički pravac, razvija se neoplatonistička humanistička misao. Govori se o potrebi davanja sloboda čovjeku, te respektuje se značaj ljudskog uma. • Za ovaj period značajno je istaći ulogu TOME AKVINSKOG (l 225 - l 274. ) i njegov koncept o strukturama psihičkog.

• Poznata je njegova tvrdnja da se psihičko sastoji iz tri sloja: l ) anima vegetativa, što bi moglo da znači autonomni nervni sitem, 2) anima sensitiva, gdje spadaju opažanje, pamćenje i mašta, 3) anima intelectiva, koja služi za rješavanje problema i učenje putem iskustva. Njegovo učenje o psihičkom aparatu i slojevitosti čovjekove ličnosti poslužilo je docnije nekima kao povod za razvoj psihodinamske koncepscije u psihijatriji i psihologiji, kao i za razvoj neurodinamske i bihejvioralne koncepcije u pristupu pojedinim mentalnim poremećajima.

• POČETKOM XII VIJEKA počinje osjeka uticaja ranijih • • • modela nastanka psihijatrijskih poremećaja. Tako u XIII vijeku se osnivaju PRVE bolnice za duševne bolesnike u FIRENCI, UPSALI, KELNU i drugdje. Na zapadu se afirmiše naučna medicina, pa i psihijatrija. To je doba renesanse za umjetnost, što je imalo odraza i na nauku. U XVI vijeku Gilabet i Joffre osnivaju prvu pravu bolnicu za duševne bolesnike u VALENCIJI u ŠPANIJI. Ubrzo potom dolazi do otvaranja duševnih bolnica u drugim zemljama (Francuska, Španija). Stav prema duševnim bolesnicima se radikalno popravio u smislu humanijeg odnosa prema njima.

• NEŠTO KASNIJE u XVII stoljeću na talasu novih naučnih rezona i prosvetiteljstva u centru pažnje naučnika i mislilaca je čovjek, njegova sudbina i smisao života. • BLEZ PASKAL, filozof, matematičar, mistik, nadasve genije formuliše svoj teorijski koncept po kome glavni smisao čovjekovog postojanja jeste otkrivanje sopstvenih vrijednosti i smisla življenja, tj. osmišljavanje vlastitog života, a ne ovladavanje svijetom posredstvom razuma. • Njegovo učenje i danas ima veliku vrijednost, a poslužilo je nekim misliocima • (Kjerkeggor) za njegovu bliži eksplikaciji, a možda i eksploataciju.

• U To doba PARACELZIJUS (l 494 -1541) zastupa stanovište da bi duševni poremećaji mogli biti posljedica određenih hemijskih procesa u organizmu. To vrijeme još uvijek karakteriše alhemijsko tumačenje, želja da se nađe eliksir života i pronalaženja kamena mudraca. • PREDHODNO VRIJEME bilježi stalni porast duševnih bolnica i prihvatilišta. Duševne bolesti se dobro opserviraju i opisuju. • Poboljšava se odnos preme duševnim bolesnicima.

• THOMAS SYNDENHAM (l 624 -1689) je najznačajniji predstavnik tog prvaca i pokreta. • On sudi da je duševna bolest proces koji nastaje odnosom onoga što se nalazi u individui i spoljašnjih činilaca. • Smatrao je, da dobra opservacija bolesnika predstavlja važno dijagnostičko sredstvo. • Dao je zapažene opise histerije, i demantovao raniju tvrdnju da je to bolest samo žena i polsljedica lutanja po organizmu nezadovoljene materice.

• KRUPNI DOGAĐAJ U PSIHIJATRIJI desio se l 739 godine kada je u bolnici Salpetriere u Parizu, FHILIP PINEL (1745 -1826 ), donio odluku da se skinu okovi kojima su bili vezani psihijatrijski bolesnici. • To se desilo poslije francuske revolucije kada započinje opšte reforme francuskog društva, pa i humanizacija odnosa prema duševnim bolesnicima. Taj događaj neki nazivaju "prva revolucija" u psihijatriji. Pinel je dao zapažene opise i klasifikacju nekih duševnih poremećaja, kakvi su: melanholija, manija i idiotija. Pinelu se pripisuje i atrubit da je prvi otac nozološkog pravca u psihijatriji.

• PINELA naslijeđuje ESQIROL koji nastavlja sa Pinelovim konceptom organizacije psihijatrijske zaštite u Francuskoj. • ESQIROL inače slovi za prvog oficijelnog nastavnika psihijatrije. • U Egleskoj sličan koncept razvija William Tuke i Wyne početkom XIX vijeka. Slične reforme stigle su i do SAD.

• NAPREDAK u oblasti psihijatrije i dalje se dešavao, ali sa zastojima. • Tada su se polarizovala dva učenja i pogleda na svijet – idealističko i materijalističko učenje. • Prvo je pledieralo da je duša primarna i odvijalo se pod uticajem Kantove idealističke filozofije. • Po tom konceptu duševni poremećaji bi nastajali zbog slabe kontrole strasti, moralnih grijehova i slično. Tretman bolesti odvijao bi se pokajanjem grehova.

• Zastupnici materijalističkog koncepta drže do teze da je materija primarna, te da postoji dijalektičko jedinstvo duševnog i tjelesnog. • Duševni poremećaji po toj tezi izraz su anatomskih i fizioloških preturbacija u mozgu • ( WILHELM GRIZINGER ).

• SREDINOM XIX vijeka MOREL je formulisao mišljenje o • • progresivnoj psihičkoj degeneraciji, koja nastaje pod uticajem nasljeđa. To učenje duševne bolesti gleda kao čovjekovu kob. Ovo učenje korespondira sa pristalicama učeenja o degenerativnim stigmama na tijelu, koje bi bile takođe nasljedne. Tu se mogu pomenti GALO i njegovo učenje o frenologiji, gdje bi se posmatranjem oblika lobanje moglo suditi o psihičkim svojstvima i mentalnim sposobnostima čovjeka. Kasnije je LOMBROSO u Italiji promovisao slično učenje, vjerujući da određeni tipovi ličnosti imaju predilekciju za određena krivična djela i delinkvenciju.

• • • NAUČNI PERIOD Ipak, sve što se dešavalo na polju psihijatrije do sredine XIX vijeka predstavlja prednaučni period. Naučna dostignuća vezan za drugu polovinu XIX vijeka su radikalnija i objektivnija, te su označena kao naučni period. JON HUGHLINGS JACKON se smatra pionirom na polju proučavanja i boljeg upoznavanja funkcija centralnog nervnog sitema. Rad u duševnim bolnicama je organizovaniji, sistematičniji, a stav prema duševnim bolesnicima humaniji. Velika pažnja poklonjena je deskripciji, kliničkoj formi i kliničkoj slici duševne bolesti.

• Po tom pitanju najdalje je otišao njemački psihijatar E. KRAEPELIN ( 1855 - 1926), koji je napravio validnu klasifikaciju duševnih poremećaj. • Njegova sistematika duševnih poremećaja, pregnantnost zapažanja i opis kliničke slike i danas se visoko kotiraju. • Tome je još potrebno dodati njegove pionirske i vrijedne radove na planu transkulturalnih istraživanja pojedinih psihičkih bolesti u raznim sredinam i kulturama.

• Time je želio da ispita koliko kultura utiče na ekspresiju i kliničku sliku pojedinih psihijatrijskih entiteta. • Istraživanja koja je obavio na Javi i centralnoj Americi pokazala su da je recimo shizofrenija podjednako raširena u dotičnim sredinama, ali da postoji razlika u dizajnju njihove kliničke slike. • To mu je dalo povoda da zaključi da shizofrenija nastaje iz endogenih razloga, a da kultura utiče na njenu patoplastiku.

• Takođe je zaključio da istraživanja po pitanju uzroka i geneze duševnih poremećaja treba da budu multidisciplinarna (biologija, psihologija, sociologija, etnologija i td. ). Psihijatrijska škola koju je osnovao u Minhenu bila je na glasu još za njegovog života. • Tu su rađeni eksperimenti, genetički, endokrinološki, anatomo-patološki, psihološka ispitivanaj i slično, što je on seriozno prezentovao u svom monumetalnom psihijatrijskom udžbeniku.

• • BIOLOŠKO-SOMATSKI ASPEKT PRVIH DEKADA XX stoljeća zapamćeni su po snažnom iskoraku koji se desio na planu somatke ( biološke ) medicine. Paralelno sa progresom na polju somatke medicine i u psihijatriji su potencirani biološki činioci kao uzročnici (etiološki činioci) nekih psihijatrijskih poremećaja. Utvrđeno je učešće naslednih faktora i precipitatora mentalnih poremećaja. Primijećeni su uspješni oblci liječenja nekih mentalanih poremećaja. Znači, promovisan je medicinski model duševne bolesti. JULIUS WAGNER von Jauregg 1920 godine dobio je Nobelovu nagradu za opit kojim je dokazao da interkurentna infekcija koja je praćene povišenom temperaturom povoljno utiče na progresivnu paralizu, koja je u to doba bila jako raširena.

• Značajan doprinos u razvoju ruske psihijatrijske škole dali su SERGEJ KORSAKOV, koji je opisao amnestički sindrom ( psihozu), što se docnije prozvalo "Korsakovljeva psihoza". • I. P. PAVLOV ( 1849 - 1936) osnovao je neurofiziološku školu u Petrogradu i time dao značajan doprinos proučaavanju uslovnih refleksa, što je docnije poslužilo kao dobra osnova teorije učenje i razvoja bihejvioralne terapije. I. P. Pavlov za taj rad dobio je Nobelovu nagrdau 1904 godine.

PSIHOGENSTKSI I SOCIOGENETSKI MODELI • U to doba sazrijeva mišljenja da se psihijatrijski poremećaji ne mogu objasniti samo preko medicinskog modela bolesti, te se još formulišu psihogenestki i sociogeneteki modeli. • Znači zastupa se holistički pristup u izučavanju i liječenju mentalnih poremećaja. Sve se više poklanja pažnja emocionalnom aspektu čovjekovog života. Negdje tada pojavile su se prave psihodinamske koncepcije o nekim neurotičnim poremećajima. Tada je naprimjer Ž. M. CHARCOT detaljno je obradio kliničku sliku histerije.

• Za rad Charcot- a zainteresovao se tada neurolog, a kasnije slavan psihijatar S. FREUD • (1856 -1939), koji je svojim ingenioznim umom otkrio jedan do tada nepoznati svijet NESVJESNO, koje ima nagonsko - biološku osnovu i stremljenja. • Ono predstavlja esenciju mentalnog aparata, • pa i cjelokupnog libida. • Njegovo učenje i sistem učenja radikalizovao je i inovirao znanje i umjeće u teorijskoj i praktičnoj psihološkoj i psihijatrijskoj misli, pa i u filozofskom sistemu.

• On je osnivač psihoanalize, metode koja je omogućila • • • bolje upoznavanje psihičkog zdravlja, psihičkih bolesti i njihovog liječenja. Uveo je metod slobodnih asocija u liječenju psihičkih poremećaja. Bavi se problemom dječije seksualnosti. Proučavao je i analizirao snove u psihoterapiji. Snovi su za njega "najkraći, kraljevski put ka nesvjesnom. " Poznata je njegova teorija i koncept o trojstvu strukture ličnosti (Id, Ego i Super-ego). Frojd se prije svega bavio neurotičnim poremećajima. On je dobio Geteovu nagradu za književnost. Njegov misaoni opus i stvaralaštvo imali su i oponenata.

• Naime, pokazalo se da ni FREUDOV SISTEM i učenje nijesu dovoljno validni da objasne kompleksnost i složenost mentalnog života i mentalnih poremećaja. Iz tih činjenica ponikao je pravac koji se dijelom dstancirao od Frojdovog učenja, pravac koji je pokušao da revidira Frojda. Nastaala je neoanalitička psihoanalitička škola. Njeni autori pledirali su na socijalnoj i socio - kulturnoj dimenziji u konstuisanju ličnosti, pa time i njene patoplastike. Njeni najznačajniji predstavnici • su : A. ADLER, K. G. JUNG K. HORNAY i drugi. Neoanalitičari koji su njegovali sociodinamski model u psihijatriji dali su zapažen doprinos u psihijatriji.

DRUGI ZASLUŽNI PSIHIJATRI • Iz plejada zaslužnih psihijatra treba pomenuti EUGENA BLOJLERA ( 1857 -1939) Švajcarskog psihijatra, koji je napisao monografiju "Dementio praecox" (shizofrenija ), gdje je podrobno opisao njenu kliničku sliku. I danas se respektuje njegova opaska vezana za podjelu simotoma ovog teškog hroničnog duševnog poremećaja - na primarne • ( poremećaj asocija, poremećaj afekta, ambivalencija i autizam) i akcesorne simptome ( halucinacije i drugo). Blojler je izvršio klasifikaciji mentalnih poremećaja.

• ERNEST KRETSCHMER ( 1888 - 1964 ) je zapazio da • • postoji koreleacija između tjelesne konstitucije i izvjesnih psihičkih karakteristika i poremećaja. ADOLF MEYER ( 1886 - 1950 ) prenio je u SAD postulate dinamske psihijatrije, potencirajući uticaj bioloških i socijalnih činilaca u etiologiju menatalnih poremećaja. FRANC ALEKSANDER ( 198 l -1964 ) poznat je po originalnom učenju o nastanku, kliničkim formama i ekspresiji psihosomatskih poremećaja ( psihosomatska medicina ). UGO CERLETI ( 1887 - 1963 ) i Livio Bini primijenili su eletrošok terapiju u liječenju nekih psihoza. EGAZ MONITZ ( 1874 - 1935 ) uvodi psihohirurško liječenje – leukotomiju ( davno napuštenu metodu ). Za taj rad dobio je Nobelovu nagradu.

NEOANALITIČKI PRAVAC • Već je ranije istaknuto, da su se ADLER i JUNG odvojili od Frojde, te da pripadaju neoanalitičkom pokteru ( pravcu ) u psihijatriji. • ADLER je osnovao individualnu psihologiju i respektovao socijalnu dimenziji mentalnog zdravlja i njenu plastičnost u etiologi duševnih bolesti. • K. G. JUNG ( 1875 - 1965 ), je osnivač analitičke psihologije, tvorac učenja o kolektivnom nesvjesno i arhetipovima.

• PRONALAZAK PSIHOFARMAKA ŠAPARNAJET, francus pronašao je i sintetizovao 1950 GODINE derivat fenotiazina, hlorpromazin, koji je kasnije nazvan largaktil. To je početak ere neuroleptika. • LABORIT ga kasnije ( 1952 godine ) počinje upotrebljavati za • • smireneje trudnica koje su imale eklampsiju. Naredne ( 1953 ) godine) počinje primjena alkaloida rezerpina, a PJER DENIKER je predložio njegov naziv neuroleptik, koji je prihvaćen u stručnim krugovima. Pronalaskom neurolpetika revolucionisan je pristup (tretman) duševnim bolestima, pa se s razlogom to naziva treća revolucija u psihijatriji. • Počinje snažan zamah pronalaska novih psihofarmaka i procvata psihofarmakološke industrije. To ne jenjeva, tako da danas u svijetu postoje hiljade raznih medikamenta, te ''ludačka košulja'' biva zamijenjena hemijskom košuljom.

BIOHEMIJSKE OSNOVE PSIHIČKIH PROCESA • Krupna dešavanja vezana za biohemijske osnove psihotičnih poremećaja traju nekoliko decenija. Otkriven je neurotnasmitreski komplek. • Za otkriće neurotransmitera AXELROD je dobio Nobelovu nagrdau ( 1970 ). • Akteuelna je nekoliko decenija kateholaminska hipoteza o deficitu serotionina kod depresija. • Dopaminske hipoteze drži da je shizofrenija posljedica hiperaktivnosti dopaminergičnog sistema.

• Pronađeni su specijalni receptori za pojedine medikamente, kao i za opijate. • Biološki aspekt nastanka duševnih poremećahja već je poodavno u fokusu intersovanja stručne psihijatrijske javnosti. • Tome zapažen prilog daju genetička istraživanja, otkrivanjem nasljednigh faktora u genezi nekih duševnih poremećaja. • LEJEUNE je 1959 godine saopštava otkriće jednog prekobrojnog hromozoma tj. trizomiju "G" koja izaziva Daunov sindrom • ( mongolizam).

• Biološki aspekt nastanka duševnih poremećahja već je • poodavno u fokusu intersovanja stručne psihijatrijske javnosti. • Tako ispada da će biologija , • hemija i bihohemija zapečatiti • sudbinu duševnih bolesnika, a možda i čovječanstva.

• • ANTIPSIHIJATRIJA U psihijatriji je bilo i paradoksa. Naime, ni u jednoj naučnoj disciplini nije se desilo da ona bude negirana, a to se desilo u psihijatriji. U Engleskoj se bio razvio pokret sedamdesetih godina prošlog vijeka nazvan antipsihijtrija kojega je predvodio RONALD LENG ( Laing), koji je recimo opsoravao shizofreniju kao bolest i poseban nozološki entitt kako se sagledava u psihijatriji. On veli psihotik je onaj, misli se na shizofrenu psihozu, koji dovodi u opasnost porodičnu ravnotežu pa ga radi toga porodica proglašava ludim. Slično je mislio i KUPER (Cooper). Njima se pridružio TOMAS SAS (Thomas Szasz ), govoreći da duševna bolest ne postoji. Duševna bolest je mit, bolest je "metafora".

KOMUNALNA PSIHIJATRIJA • Sedamdesetih godina prošlog vijeka italijanski psihijatar FRANKO BAZALJA (Franko Basaglia) pokreće pokret protiv tradicionalnih duševnih bolnica, getoizacije bolesnika i zalaže se za zatvaranje "ludnica", a sve u cilju humanizacije, destigmatizacije i demokratizacije institucionalne psihijatrije. • U to vrijme zatvorena je psihijatrijska bolnica u Trstu. On razvija tezu o potrebi razvoja tzv. komunalne psihijatrije, psihijatrije u društvenoj zajednici.

• Riječ je o podruštvlajvanju psihijatrije i većeg angažmana društvene zajednice, a time i respekta duševnih bolesnika. • Te iedje prihvatćene su dijelom u sjevernoj Italiji i nekim zemljama Evrope kao tzv. • "tršćanksi" model komunalne psihijatrije, • koji podrazumijeva veće aktivnosti na zaštiti mentalnog zdravlja u sektoru primarne zdravstvene zaštite, tj. Cenatara za mentalno zdravlje.

SOCIODINAMSKI KONCEPT • SAD su imale privilegiju kada je u pitanju sociodinamski koncept u psihijatriji i razvoj socijalne psihijatrije. Rasplamsavaju se brojne metode i pravci pogotovu kada je riječ o psihoteraapijskim tehnikama: bihejvior terapija, grupna terapija, porodična terapija, socioterapija, sitemske teorije i teorije komunikacije. Nznačena dešavanja su respektovana i neki autori te argumente navode kao četvrtu (socioterapijsku ) revoluciju u psihijatriji.

PARCIJALNAN HOSPITALIZACIJA • Otvaraju se ustanove za paracijalnu hospitalizaciju ( dnevna bolnica ). Prva dnevna bolnica otvorena je 1933 godine u Sovjetskom savezu (Moskva), potom Montrealu (1946). • U Jugoslaviji prva dnevna bolnica otvorena je u Beogradu 1963 godine u Institutu za mentalno zdravlje. Postoje i noćne i vikend bolnice, kao forme paracijalne hospitalizacije. Psihijatrisjke ustanove za paracijalnu hospitalizacijuu Crnoj Gori još uvijek oficijelno ne postoje.

RAZVOJ PSIHIJATRIJE U NAŠIM KRAJEVIMA • Razvoj psihijatrije u predhodnoj Jugoslaviji • ( Srbija i Crna Gora), zavisi od karaja do karaja. Zapisi tipa žitija iz srednjeg vijeka, hagiografije i freske kao i inventar predstavljaju ključna dukumenta na osnovu koji se mogu pratiti tragovi o utiscima i tretmanu duševnih bolesnika. Zna se pouzdana da u ta stara vremena nije bilo oficijelnih psihijatrijskih ustanova. O duševnim bolesnicima strali su se crkvena lica, a bolesnici su boravili u crkvama i manastirima.

• Postoje vjerodostojni dokazi da je u Srbiji pored manastira Dečani, Stefan Dečanski podigao bolnicu, a da su Kuzman i Damjan besplatno liječili bolsenike u njoj. Tada se vjerovalo u iscjeliteljsku moć moštiju svetaca. Takvo uvjerenje još ne jenjava u mnogim krajevima kod nas , pa i u svijetu. • Prva zvanična duševna bolnica u Srbiji otvara se 1879 godine. • Neuropsihijatrijska klinika otvorena je u Beogradu 1923 godine.

• U CRNOJ GORI vjerovalo se i vjeruje u mošti Sv. Vaslija Ostroškog, mošti sv. Petra Cetinjskog, mošti sv. Tripuna koje se nalaze u Kotoru. U opisima duševnih bolesti nalazi dosta mističnog, što je prirodno obzirom da je bilo uvriježeno mišljenje, da su duševne bolesti poljedica progona "nečastivog, " "sagrešenja " i slično. Uznemireni bolesnicu čuvani su u posebnim manastirskim prostorijama, a agresivni i nemirni vezani su u lance i tučeni. Trepanacija lobanje rađena je kod nekih bolesnika, a u doba kneza Danila bila je zabranjena.

• Prva duševna bolnica i azil za duševne bolesnike u • • Crnoj Gori otvoreni su kod Danilovgrada ( Bralenovica) početkom XX vijeka. Prva zvanična duševna bolnica otvorena je u Crnoj Gori u Dobroti ( Kotor ) 1953 godine. Neuropsihijatrijsko odjeljenje u Podgorici ( Titograd ) otvoreno je 1962 godine, a nešto kasnije u Nikšiću i drugdje u Crnoj Gori. Psihijatrijska klinika pri Kliničkom Centru Crne Gore u Podgorici otvorena je 2001 godine. Prvi direktor klinike bio je dr Mirko Peković, dr sci. med. Medicinski fakultet u Podgorici otvoren je 1996 godine. Prvi nastavnik za predmet psihijatrija bio doc. dr Mirko Peković. Prvo predavanje iz psihijatrije održali su prof. dr Mirko Pejović ( Beograd), i doc. dr Mirko Peković (Podgorica) 14 oktobra 2000 godine. Prvi šef katedre za predmet psihijatrija pri Medicinskom fakultetu u Podgorici je prof. dr Mirko Peković.