UVOD U ORGANSKU HEMIJU prof Goran Po HEMIJSKA

UVOD U ORGANSKU HEMIJU prof. Goran Poš

HEMIJSKA JEDINJENJA neorganska jedinjenja svih elemenata >60000 jedinjenja molekulska formula sve vrste veza mineralno poreklo i neživi svet ORGANSKA HEMIJA. . . jedinjenja ugljenika >50 miliona jedinjenja strukturna formula kovalentna veza živi svet i sintetička jedinjenja GRANA HEMIJE KOJA SE BAVI IZUČAVANJEM UGLJENIKOVIH JEDINJENJ A NISU ORGANSKA JEDINJENJA: Ugljenik (dijamant, grafit, C 60 ) Oksidi ugljenika Ugljena kiselina i karbonati Karbidi (sa metalima) Cijanovodonik i cijanidi 2 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Vrste hemijskih formula neorganska hemija molekulska formula H 2 SO 4 sumporna kiselina organska hemija molekulska formula C 2 H 6 O strukturna formula etanol racionalna formula C 2 H 5 OH etanol 3 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

U ORGANSKIM JEDINJENJIMA UGLJENIK JE UVEK ČETVOROVALENTAN Veze između ugljenikovih atoma jednostruke 4 dvostruke trostruke UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Nizovi ugljenikovih atoma otvoreni zatvoreni O O O Z Z 5 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Vrste ugljenikovih atoma primarni (1 o) sekundarni (2 o) tercijarni (3 o) kvaternerni 6 (4 o) 1 o 1 o 2 o 3 o 1 o 2 o 4 o 1 o 1 o UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Podela organskih jedinjenja 1. prema strukturi 2. prema zasićenosti 3. prema pripadnosti klasama ORGANSKA JEDINJENJA acikličan prema strukturi aciklična karbociklična heterociklična 7 karbocikličan heterocikličan UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Z ORGANSKA JEDINJENJA N prema zasićenosti zasićena N nezasićena N N Z 8 N N UVOD U ORGANSKU HEMIJU

ORGANSKA JEDINJENJA prema pripadnosti klasama OSNOVNE KLASE ugljovodonici : alkani alkeni alkini dieni cikloalkani aromatični ugljovodonici halogeni derivati ugljovodonika alkoholi fenoli etri aldehidi ketoni karboksilne kiseline amidi estri nitro jedinjenja aminokiseline 9 PRIRODNA JEDINJENJA ugljeni hidrati proteini masne kiseline trigliceridi terpenoidi vitamini hormoni enzimi alkaloidi nukleinske kiseline SINTETIČKA JEDINJENJA polimeri: plastika guma lekovi bojni otrovi UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Osnovni pojmovi u organskoj hemiji Radikal (R) RADIKAL ≠ JON jedinjenje radikal DEO ORGANSKOG JEDINJENJA KOJI POSEDUJE NESPARENE ELEKTRONE, A NASTAJE RASKIDANJEM VEZE SA JEDNIM ILI VIŠE ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA 10 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Funkcionalna grupa jednostruka C-C veza __ OH __ COOH hidroksilna karboksilna __ NH dvostruka C-C veza 2 amino karbonilna trostruka C-C veza GRUPA U ORGANSKIM JEDINJENJIMA KOJA DAJE KARAKTERISTIČNE OSOBINE TIM JEDINJENJIMA I NJIHOVIM REAKCIJAMA 11 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Homologi niz 2 4 10 16 18 26 32 34 2 6 10 14 18 22 26 30 niz parnih brojeva homologi niz parnih brojeva CH 4 C 2 H 6 C 3 H 8 C 4 H 10 C 5 H 12 C 6 H 14 C 7 H 16 C 8 H 18 homologi niz organskih jedinjenja - alkana TIP HEMIJSKIH JEDINJENJA ČIJI SE SUSEDNI ČLANOVI RAZLIKUJU ZA JEDNU UVEK ISTU GRUPU 12 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Izomerija strukturna prostorna (stereo) izomerija niza geometrijska izomerija polo žaja optička izomerija veze POJAVA JAVLJANJA JEDINJENJA ISTE MOLEKULSKE FORMULE U DVA ILI VIŠE RAZLIČITIH STRUKTURNIH OBLIKA optička izomerija kod opt. aktivnih supstanci izomerija niza kod butana izomerija veze kod butena geometrijska izomerija (cis/trans izomerija) izomerija položaja kod hlor-propana 13 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

Supstitucija supstitution (eng) = zamena AC + BD AD + BC VRSTA HEMIJSKE REAKCIJE KOD KOJE DOLAZI DO ZAMENE ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA U ORGANSKOM MOLEKULU addition (eng) = sabiranje, dodavanje Adicija AB + C ABC VRSTA HEMIJSKE REAKCIJE KOD KOJE DOLAZI DO DODAVANJA ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA U ORGANSKOM MOLEKULU 14 UVOD U ORGANSKU HEMIJU

elimination (eng) = uklanjanje, oduzimanje ELIMINACIJA ABC AB + C VRSTA HEMIJSKE REAKCIJE KOD KOJE DOLAZI DO ODUZIMANJA ATOMA ILI ATOMSKIH GRUPA U ORGANSKOM MOLEKULU ZAKLJUČAK: Eliminacija Adicija 15 + = Suprotna adicija Eliminacija = Supstitucija UVOD U ORGANSKU HEMIJU