SOLUNUM SSTEM ve HASTALIKLARI n n Solunum fizyolojik

SOLUNUM SİSTEMİ ve HASTALIKLARI

n n Solunum, fizyolojik bir olaydır ve yaşam için gerekli oksijeni sağlar. Dış ortamdan alınan hava içindeki oksijen ile organizma içindeki karbondioksitin karşılıklı olarak yer değiştirmesi solunum (respiration) olarak tanımlanır. İnternal solunum Eksternal solunum

n Solunum sistemi (systema respiratorium), solunum yolları ve akciğerler olmak üzere iki bölüme ayrılarak incelenir. n Solunum yolları; dış ortamdan alınan oksijenin akciğerlere gelmesini ve kandan akciğerlere geçen karbondioksitin dış ortama atılmasını sağlar.

SOLUNUM YOLLARI n Akciğerler (pulmones) ise oksijen ve karbondioksit değişiminin olduğu solunum organıdır.

Solunum sisteminin fonksiyonları n n n Oksijen temin eder. Karbondioksiti atar. Kanın hidrojen iyon konsantrasyonunu (p. H’ını ) düzenler. Konuşmak için gerekli sesleri üretir (fonasyon). Mikroorganizmalara karşı vücudu savunur.

Üst Solunum Yolları

Burun (Nasus) n Burun, solunum yollarına giren havanın ilk giriş yolunu oluşturur. n Üst solunum yollarının temel organı olan burun, solunum yolu olmasının yanı sıra içinde bulunan özel mukoza sayesinde “koku organı” olarak da fonksiyon görür.

n n Burun boşlukları (cavitas nasi) iki tane olup kemik ve kıkırdaklardan yapılmış bir bölme (septum nasi) ile birbirinden ayrılmıştır. Burunda her iki boşlukta bulunan kıvrımlı oluşumlara konka (concha) denir.

Burundaki konkalar n n n Concha nasalis süperior, concha nasalis media ve concha nasalis inferiordur. Konkaların aralarında dar geçitler vardır. Bu geçitler “meatus nasi superior, meatus nasi medius ve meatus nasi inferior”dur. Meatus nasi inferiora gözyaşı kanalı (ductus nasolacrimalis ) açılır. Gözyaşı bu yolla burun boşluğuna nakledilir.

n n n Konkaların, burun solunumu sırasında havanın arkaya iletimi, havanın nemlendirilmesi, ısıtılması ve filtre edilmesi gibi görevleri vardır. Burun boşluğu etrafında bulunan kemiklerde çeşitli büyüklükte boşluklar (sinüs) bulunur. Bu boşluklara, sinüs paranasales denir.

Burnun Görevleri n n Solunuma yardımcı olmak Koku almak Burun boşluğundan geçen havayı ısıtmak, temizlemek ve nemlendirmek Sesin niteliğini ayarlamak (Hava ile dolu olan sinüsler, sesin niteliğini etkilemektedir. )

Yutak (Pharynx, Farenks) n n n Yutak solunum ve sindirim sisteminde görevli bir organdır. Yutak; burun ve ağız boşluğunun arkasında, yemek borusunun (özefagus) ve gırtlağın (larynx) üstünde bulunmaktadır. Yaklaşık 12– 14 cm uzunluğunda, kas ve zarlardan yapılmıştır.

n n Yumuşak damak ile birbirinden ayrılan ağız ve burun delikleri yutakta birleşmektedir. Besinlerin yutulmasında ve havanın solunması sırasında yumuşak damak ve gırtlak kapağı (epiglot) solunum ve sindirim yollarını birbirinden ayırır. Solunan hava ile ağızdan alınan besinlerin geçişi aynı anda olmamaktadır. Bu nedenle, besinler solunum yollarına, hava da sindirim yollarına girmemiş olur.

Farinks; n burun bölümü (nasopharynx), n ağız bölümü (oropharynx), n gırtlak bölümü (laryngopharynx) olmak üzere 3 bölümden oluşur.

Farinksin Görevleri: n n n Östaki borusu aracılığı ile orta kulağın havalanmasını sağlayarak işitmeye yardım eder. Tonsillaların bu bölgede olmasından dolayı vücut savunmasında da rol oynar. Dışarıdan alınan havanın alt solunum organlarına iletilmesini sağlar.

Gırtlak (Larynx) n n Larynx (gırtlak), solunan havanın alt solunum yollarına geçişini ve sesin oluşumunu sağlar. Larynx, boynun ön tarafında 3. - 6. boyun omurları hizasında laryngopharynx ve trachea arasında yer alır. Soluk borusunun üst kısmı genişleyerek larynxi oluşturur. Kıkırdak, zar, bağ (ligament) ve kaslardan oluşan yapısı vardır.

n Kıkırdaklar birbirleri ile birtakım ligament ve kaslar ile bağlantılı olup ses için fonksiyon görür.

Larynxin Görevleri: n n Solunum yolunu açık tutmak. Öksürük refleksi ile alt solunum yollarını koruyup temizlemek. (Yabancı maddelerin gırtlağa kaçmasını öksürük refleksi ile engeller. ) Larynx sesin oluşumunu sağlar. Sesin oluşumunda dudaklar, dil, yumuşak damak, farenks, göğüs boşluğu, ağız boşluğu, burun boşluğu ve paranasal sinüsler rol oynar. İnsanlarda larynxin yerinden dolayı ekspirasyon havası damağa ve ağıza ulaşarak konuşmaya çevrilir (artikülasyon).

Alt Solunum Yolları

Soluk Borusu (Trachea, Trakea) n n n Soluk borusu olan trachea, kıkırdak yapıda olup havanın akciğerlere ulaşmasını sağlar. Yaklaşık 10 -12 cm ve 1, 52, 5 cm enindedir. Tracheanın ana bronşlara ayrıldığı kısım bifurcatio tracheae olarak adlandırılır.

Tracheanın Görevleri: n n Solunum havasının geçişini sağlamak. Havayı temizlemek, nemlendirmek (salgılanan mukus ile yabancı maddeler tutulur, akciğerlere gitmesi önlenir ve öksürük refleksi ile dışarı atılır. )

Bronchi (Bronşlar) n n n Bifurcatio tracheadan ayrılan kollar bronchus (bronchi – bronş) adını alır. Ana bronş, lober bronş ve segmental bronş olarak adlandırılan üç grup bronş vardır. Ana bronşlar lober bronşlara, lober bronşlarda segmental bronşlara ayrılır.

n n Segmental bronşlarda daha ince dallar olan bronşiollere (bronchiolus) ayrılır. Ana bronşlar akciğer dışında kalır, lober ve segmental bronşlar ise akciğer içinde yer alır.

Bronchiolus (Bronşiol) n n n Çapları ince ve küçük olan hava yolları bronşiol olarak adlandırılır. Segmental bronşlar daha ince dallar olan bronşiollere ayrılır. Bronşioller, terminal bronşiollere, terminal bronşiollerin her biri de bronşiol respiratorise ayrılır. Respiratuar bronşiollerde, ductus alveolarise ayrılarak hava kesecikleri olan alveollerde sonlanır.

ÜST SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI

Rinit n n n 1. 2. 3. Rinit, burun içini kaplayan mukozanın enflamasyonudur. İnsanlarda en sık görülen viral enfeksiyon bir rinit türü olan nezledir. Rinitler, ana hatlarıyla üç gruba ayrılır. Bunlar; Alerjik rinitler Enfeksiyöz rinitler Non alerjik veya nonenfeksiyöz rinitlerdir.

Etyoloji n Alerjik rinitte aşırı duyarlılık ve genetik faktörler ön plandadır. n Enfeksiyöz rinitlerde en sık etkenler virüslerdir. n Nonalerjik-nonenfeksiyöz rinitlerin nedeni de lokal kullanılan steroitler, stres, östrojen etkisi, larenjektomi ve trakeotomi sayılabilir.

Belirti ve bulgular n n n n n Hapşırma, Burun tıkanıklığı, Sulu ve bol burun akıntısı, Burunda, gözde veya damakta kaşıntı (En sık görülen semptomlardır), Koku almada bozukluk, Gözaltında şişkinlik ve koyu çizgiler, Seröz postnazal akıntı, Ses değişikliği, Kurutlanma ve epistaksis (burun kanaması), Bazen polip görülebilir. şikayetler, mevsimsel olarak özellikle ilkbaharda görülür.

Normal burun mukozası Allerjik rinitli mukoza

Farenjit n n n Farenks mukozasının iltihabi bir hastalığıdır Farenjitte, orofarenksin iltihaplanması söz konusudur. Akut ve kronik olarak seyreder. Farenksin, birdenbire başlayan enfeksiyonuna akut Tekrarlayan uzun süreli enfeksiyonuna da kronik faranjit denir

Etyoloji n n Faranjit viral veya bakteriyel kaynaklı olabilir. Bazı kimyasal ve irritan maddelerin de farenkse teması, ile akut farenjit gelişebilir.

Farenjit aşağıdaki durumlarda kronikleşebilir: n n n n Üst solunum yollarını irrite eden gazlar ve tozların bulunduğu ortamda çalışma, Yüksek sesle konuşma, Kronik öksürük, Alkol ve sigara, Gastroözefageal reflü, İyi tedavi edilmeyen akut farenjit, Beta enfeksiyonu, Kronik sinüzit.

n n Tanı yöntemleri: Tanı için boğaz kültürü yapılır. Komplikasyonlar: Ateşli romatizmal hastalıklar ve endokardit (kalbin endokard tabakasının iltihabı) tir. Tedavi: Etkene uygun antibiyotik verilir ve semptomatik tedavi uygulanır. Farenjitin bulaşıcı özelliği olduğundan korunma çok önemlidir. Özellikle beta hemolitik streptokoklarla enfekte olan hastalarla yakın temas edilmemeli, salgılarından korunulmalıdır

Larenjit n Üst solunum yolunun bir parçası olan larenksin inflamasyonudur (iltihaplanması).

Etyoloji n n n Genellikle çocuklarda görülür (6 ay - 6 yaşta sık). Özellikle soğuk havalarda ortaya çıkan bir tablodur. Sekonder enfeksiyon olarak da ortaya çıkabilmektedir. Inflamasyonun nedeni genelde virüslerdir. Vücut direncinin düşmesi, iyi beslenememe ve ani ısı değişimleri hastalığa yatkınlık nedenidir.

Belirti ve bulgular n n Yetişkinlerde; ses kısıklığı, öksürük, ağrı, bazen ateşle seyreden bir durum söz konusudur. Çocuklarda daha ağır bir tablo görüleblir. Çocuklarda 2 -3 gün önceden başlayan hafif ateş, öksürük, burun akıntısı, daha sonra öksürük, ses kısıklığı, inspiratuvar stridor (larenks spazmı) gelişir. Daha ağır durumlarda, supraklavikular çekilmeler, siyanoz, hipoksi bulguları oluşur.

n n Tanı Yöntemleri: Klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur; çünkü tablo tipiktir. Yine de alt solunum yollarına ait enfeksiyon yayılımı açısından grafiler çekilmelidir. Çocuklarda kan gazlarına bakılabilir. Tedavi: Durumu ağır olan çocuklarda ve yaşlılarda tedavi hastane şartlarında yapılmalıdır. Tıbbi tedavi yapılır.

Anjin n Tonsillaların ve farenksin iltihaplanması ile karekterize bir hastalıktır. Daha çok çocuklarda görülür. Etyoloji : Çok çeşitli mikroorganizmalar tarafından meydana gelsede daha çok beta hemolitik streptokoklarla oluşmaktadır.

Belirti ve Bulgular n n n Yutma güçlüğü ve ağrı , Ani başlayan ateş, Boğaz ağrısı, Dilin paslı ve şişmesi, Bulantı, kusma, iştahsızlık, Ağızda kötü koku, Bademcik ve yutakta kızarıklık ile şişlik nedeniyle hastanın ağzını zor açması. Kol ve bacaklarda ağrı, Öksürük, ses kısıklığı, Burun akıntısı, Çene altı lenf bezlerinde ağrı, Bademciklerin üzerinde apseler, iltihaplı akıntı, küçük kanama odakları en önemli belirti ve bulgudur.

Belirti ve bulgular n n n n Ateş yükselmesi, Boğazda ağrı, kuruluk, yanma ve kaşınma hissi, Yutma güçlüğü, Bulantı, Gıcık öksürüğü, Burun akıntısı ya da burun tıkanıklığı, Enfeksiyon, larenkse yayılmışsa ses kısıklığı ile ortaya çıkar.

Komplikasyonlar n n Orta kulak iltihabı, Kalp ve eklem romatizması, Sinüzit, Kronik anjindir.

n Tanı Yöntemleri: Tablo tipiktir, klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur. Hastalık etkeninin tespiti için boğaz kültürü taraması yapılır.

Tonsillit n n n Tonsillit, tonsilla palatinaların enfeksiyonudur. Akut tonsillit, iyileşmeden dört haftadan uzun sürerse kronik tonsillit adını alır. Sıklıkla çocuklarda görülür.

Etyoloji: n n Okul öncesi çocuklarda virüsler, daha büyük çocuklarda ise bakteriler daha sık etkendir. Ancak en sık izole edilen bakteri, beta hemolitik streptokoktur.

Belirti ve bulgular n n n n Ani başlayan üşüme ve titremeyle birlikte ateş, Boğaz ağrısı, Yutma güçlüğü, Baş ağrısı, Kırgınlık, eklem ağrıları ve kulağa yansıyan ağrı, Çocuklarda letarji (uyku hali), karın ağrısı, kusma, febril konvülziyonlar, Servikal lenfadenopatiler Tonsiller hiperemik (kızarık) ve hipertrofik (aşırı büyük) durumlar,

ALT SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI

Bronşit n n n Bronşların inflamasyonuna(iltihaplanma) bronşit denir. Akut veya kronik olarak seyreder. Bronşit tablosu iki yılda bir tekrarlıyor ve en az üç ay devam ediyorsa tabloya artık kronik bronşit denir.

Etyoloji n n Sigara kullanımı, İrritan gazların solunması, Alerjik ajanların varlığı, Çeşitli bakteri ve virüsler hastalığın gelişiminde etkilidir.

Belirti ve Bulgular n n n n Öksürük, Balgam, Ateş, Hemoptizi, (kan tükürme) Göğüste yanma, Efor dispnesi, Siyanoz, Hırıltılı solunum ve solunum güçlüğü vardır.

n Tanı Yöntemleri: Fizik muayene, iyi alınmış anamnez, akciğer grafileri, bronkografi, bronkoskopi, tam kan sayımı ve kan gazlarının değerlendirilmesiyle tanı konur. n Tedavi: Tıbbi tedavi uygulanır

Bronşiolit n n Bronşiollerin inflamasyonudur. Akut başlayabileceği gibi farenjit, larenjit veya bronşit sonucunda da görülebilir.

Etyoloji n n Çeşitli virüsler bronşiolite neden olmaktadır. Bebeklerde ve küçük çocuklarda özellikle 2 -18. aylar arasında sık görülür.

Belirti ve bulgular n n n n n Taşipne(hızlı solunum), 39 -40 °C ateş, Nöbet halinde inatçı öksürük, Burun kanadı solunum (Inspirasyonda burun kanatları açılır. ), Dispne (solunum güçlüğü), Siyanoz (oksijen yetersizliğine bağlı derinin morarması) , Interkostal kaslarda ve supraklavikular çukurlarda solunumla içeri doğru çekilmeler, Wheezing (soluk alırken ıslık sesi çıkması), Dehidratasyon ortaya çıkar.

n Komplikasyonlar: Solunum ve dolaşım yetersizlikleri, ilerlemiş vakaların en sık komplikasyonudur. n Tanı Yöntemleri: Muayene ve akciğer grafileri yeterli olmaktadır. Gerekirse daha ileri tetkik yöntemleri uygulanabilir. n Tedavi: Komplikasyonları nedeniyle hastanede acil tedavi gereklidir. Genellikle semptomatik tedavi uygulanır, ayrıca geniş spektrumlu antibiyotikler verilir.

Astım Bronşiyole (Astım Bronşit) n Genetik yatkınlığa bağlı olarak, hava yollarının, kronik inflamasyonuyla seyreden, yaygın obstrüksiyonu (tıkanma)dur.

Etyoloji n n n Genetik yatkınlık önemlidir. Ebeveynlerden birisi astımlıysa çocuklarda astım görülme sıklığı 3 -5 kat artarken hem anne hem de baba da astım varsa çocukta görülme sıklığı 6 -7 kat artar. Sigara, çeşitli irritan gazlar, polenler, tozlar, hayvanlar, bazı meslekler, katkı maddeleri, çeşitli ilaçlar, deterjanlar

Belirti ve bulgular n n n Nefes darlığı, Kuru öksürük, Hırıltılı ve hışırtılı solunum, Göğüste sıkışıklık, Sıklıkla geceleri gelen ve uykudan uyandıran inatçı öksürük vardır

n Tanı Yöntemleri: İyi alınmış anamnez, akciğer grafileri, sekresyon incelemeleri, allerjik testler, solunum fonksiyon testleri tanı koymada yardımcı olur. n Tedavi: Tedavide en önemli adım hastanın hastalığı ile ilgili eğitimidir. Tıbbi tedavi uygulanır.

Bronşektazi n Bronşektazi, bronşların elastik dokusunun ve kas yapısının doğuştan ya da sonradan bozulmasına bağlı olarak bronşların irreversbl (geri dönüşümsüz) şekilde genişlemesidir.

Etyoloji n Bronşektaziye, enfeksiyonlar (tüberküloz, boğmaca gibi), bağışıklık sistemindeki bozukluklar, çocukluk döneminde sık geçirilen solunum yolu enfeksiyonları neden olur.

Belirti ve bulgular n n n n n Kronik öksürük, Balgam çıkarma (Balgam özellikle sabahları çıkarılır. Kötü kokulu, pürülan ve bazen de kanlı olabilir. ), Nefes darlığı, Siyanoz, Ekspirasyonda zorlanma, Alevlenme dönemlerinde hemoptizi, Göğüs ağrısı, Yorgunluk, Çomak parmak bulgusu vardır.

n Hastaların yaşam beklentileri azalmış, yaşam kaliteleri bozulmuştur. n Hastalığın seyri, bazen yıllarca aynı kalmakta ise de bazı hastalarda kısa sürede solunum yetmezliği gelişebilir.

Tedavi n n n Postüral drenajla bronşların temizlenmesi, tedavinin önemli basamağıdır. Bronşektazili bölge sınırlıysa cerrahi tedaviye başvurulabilir. Solunum yetmezliğine giden vakalarda akciğer transplantasyonu yapılmaktadır.