SOLUNUM SSTEM MUAYENES r Gr Nurhan BNGL SOLUNUM

SOLUNUM SİSTEMİ MUAYENESİ Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

SOLUNUM SİSTEMİ ORGANLARI Burun , yüz sinüsleri, nazofarenks, larenks, Trakea, üst solunum yolları, ana lop, segmental lob, subsegmental bronş, küçük hava yolları, interstisyel yapılar, alveoller, Alveol kapiller mesafe Solunumun yönetildiği solunum merkezi, solunum kasları

Solunum sistemi üst solunum yolu (ÜSY) ve alt solunum yolu (ASY) olarak ikiye ayrılır. Bu iki bölümü birbirinden plica vocalisler ayırır.

Solunum Fizyolojisi Solunum sistemi, vücut için gerekli oksijenin alınması ve karbondioksitin atılması sürecinin gerçekleştiği sistemdir. Solunum sistemini oluşturan organlar; burun, farenks, larenks, trakea ve akciğerlerdir. Solunum sisteminin burundan başlayarak larenkse kadar uzanan bölümüne, üst solunum yolları; larenksten alveollere kadar uzanan bölümüne ise alt solunum yolları denir. Solunum, iç ve dış solunum olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. Akciğerlerde, kan ile atmosfer havası arasındaki O 2 ve CO 2 alışverişine dış solunum; (pulmoner solunum) kan ile doku hücreleri arasındaki O 2 ve CO 2 alışverişine ise iç solunum (doku solunumu) denir.

Solunum olayının meydana gelmesinde dört önemli evre vardır: �Ventilasyon: Akciğerlerin ventilasyonu, havanın, atmosferden akciğerlere ve akciğerlerden atmosfere hareketidir. Ventilasyon süreci, inspirasyon ve ekspirasyon olmak üzere iki aşamada gerçekleşir. Havanın akciğerlere alınmasına, inspirasyon denir. Ekspirasyon ise pasif bir süreçtir ve akciğerlerdeki havanın dışarı atılması olayıdır.

Solunum olayının meydana gelmesinde dört önemli evre vardır: �Difüzyon: Solunum olayının ikinci evresidir. Oksijenin, alveollerden akciğer dolaşımına; karbondioksitin ise akciğer dolaşımından alveollere geçmesi olayıdır. Gazla alveollerle- kan ve kanladokular arasında parsiyel basınçlar arasındaki farka bağlı olarak hareket eder. �Perfüzyon: Oksijenin ve karbondioksitin taşınması eylemidir. Alveollerden akciğer kanına difüze olduktan sonra plazmada eriyik halinde ya da hemoglobin ile birleşmiş olarak (oksihemoglobin= Hb. O 2) taşınır. Hemoglobinin O 2 ile birleşme derecesi, satürasyon olarak ifade edilir.

Alveoller gaz değişimi evreleri

Solunum Sistemi Hastalıklarında Görülen Belirti ve Bulgular Solunum sistemi hastalıklarında görülen belirti ve bulgular; Hiperventilasyon, hipoventilasyon, bradipne, apne, hiperpne, hipopne, dispne, ortopne,

Sağlık ve Hastalıkla İlgili Temel Kavramlar Dünya Sağlık Örgütü WHO (World Health Organization) tarafından “sağlık; sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, kişinin fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak da tam bir iyilik halinde olmasıdır” şeklinde tanımlanmıştır. Sağlığı olumsuz etkileyen faktörlerin hücrelerde, dokularda yapısal veya fonksiyonel olarak normal olmayan değişikliklerin oluşturduğu duruma, hastalık denir. Hastalık sadece biyolojik değil, psikolojik boyutlarında olduğu bir durumdur. Hastalık durumlarında vücudun fizyolojik dengesi bozulur. Hastalığa ait belirti ve bulguları taşıyan kişiye hasta denir.

Hastalığa neden olan etkenler aşağıdaki şekilde sıralanabilir: �Biyolojik etkenler: Bakteriler, virüsler, mantarlar, riketsiyalar, protozoonlar ve helmintler, bitki ve hayvan ürünleri vb. etkenler hastalığa neden olan biyolojik etkenlerdir. �Fiziksel etkenler: Hastalığa neden olan fiziksel etkenler şu şekilde sıralanır. �Mekanik travma, �Atmosfer basıncında meydana gelen değişiklikler, �Sıcak ve soğuk etkisi, �Elektrik akımı etkisi, �Radyasyon etkisi, �Yabancı cisimlerin mekanik etkileri.

Hastalığa neden olan etkenler aşağıdaki şekilde sıralanabilir: �Kimyasal etkenler: Toz, sıvı ve gaz kimyasallar, tedavide kullanılan ilaçlar, karbonmonoksit, insektisitler, deterjanlar, kurşun, civa, kükürt vb. maddelerdir. �Beslenme bozukluklarına bağlı etkenler: Hücrenin yaşayabilmesi, çoğalabilmesi ve fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için gerekli olan proteinler, karbonhidratlar, vitaminler, yağlar ve mineraller gibi temel besin gruplarının yeterince alınamaması veya fazla alınması hastalıklara neden olabilir.

Hastalığa neden olan etkenler aşağıdaki şekilde sıralanabilir: �Kalıtımsal etkenler: Kişinin taşıdığı genlerle bazı hastalıklar kuşaktan kuşağa aktarılabilir. (Diabetes mellitus, down sendromu, kanser vb. ) Ayrıca sonradan gelişen yapısal anomaliler, gebelik ve menopoz gibi fizyolojik değişimler hastalık nedeni olabilir. �Psikolojik etkenler: Hastalıkların oluşumunda rol oynayan önemli nedenlerden bir tanesi de kişinin psikolojik durumudur.

Hastalık oluşumunda rol oynayan kişisel faktörler; yaş, cinsiyet, etnik özellikler, meslek, kişisel alışkanlıklar ve organizmaya ait etkenlerdir. Sayılan etkenler, vücutta hastalık oluşturarak bir takım belirti ve bulguların meydana gelmesine neden olur.

Belirti (semptom): Hasta tarafından hissedilen, fark edilen ve dile getirilen durumlardır. Örnek: “Karnım ağrıyor”, “başım dönüyor”, “bulanık görüyorum” gibi. Bulgu: Hastanın değerlendirilmesi sırasında inspeksiyon, oskültasyon, , palpasyonla ve gerektiğinde araç gereç kullanılarak elde edilen verilerdir. Örnek: Kırık bir kolda deformite görülmesi, kanama, kan basıncı, nabız, oksijen satürasyonu vb. birer bulgudur.

Sendrom: Belirli bir patolojik durumla ilgili olan ve beraber değerlendirildiğinde teşhise olanak sağlayan belirti ve bulguların tümüdür. Örnek: Nefrotik sendrom, Akut Respiratuar Distress Sendromu (ARDSakut solunum sıkıntısı sendromu) gibi. Hastalığın seyrinin, süresinin ve sonuçlarının tahmin edilmesine, o hastalığın prognozu denir. Örnek: Akciğer kanserlerinin prognozu kötüdür. Komplikasyon: Bir hastalığın seyri veya tedavisi sırasında başka bir bozukluk veya hastalığın ortaya çıkması, hastalık tablosuna eklenmesi durumudur.

MUAYENE İNSPEKSİYON PALPASYON PERKÜSYON OSKÜLYASYON

İNSPEKSİYON

İNSPEKSİYON: Hastanın solunum sayısı, solunum şekli, solunum sırasındaki vücut pozisyonu gibi pek çok kriterin göz önüne alınması gerekir.

Siyanoz: Normal deriye pembe rengini veren subkapiller venöz alandaki oksihemoglobindir. Oksijenini kaybetmiş hemoglobinin normal değeri 3 gr/ dl nin altındadır. Siyanoz kandaki redükte hemoglobin (Hb) miktarının 5 gr/dl nin üzerine çıkması halinde görülür. Bunun olması için kanda en az 5 gr/dl Hb olmalıdır. Hb miktarının yanında oksijen saturasyonununda %85 in altında olması gerekir.

Santral siyanoz, Kalp yada akciğer patolojilerinden köken alır. Kalp veya akciğer kaynaklı hastalıklarda görülen siyanozdur. Santral siyanozda mukozalarda dahil olmak üzere vücutta yaygın siyanoz vardır.

Periferik siyanoz, Periferik dolaşım bozukluğundan kaynaklanır. Dolaşımın hızlı olduğu yerlerde siyanoz yokken dolaşımın yavaşladığı yerler siyanozedir. Periferik siyanoz ısıtmakla kaybolurken, santral siyanoz kaybolmaz. Siyanoz belirtileri ilk olarak uçlarda gözlenir (parmaklar gibi). Zira buralara gelen kan oksijence nispeten daha fakirdir. Periferik siyanozda mukozalar normaldir

Hipoksi: Hücre oksijenlenmesindeki yetersizliğe hipoksi denir. Hipoksemi: Kan gazlarında arteriyel Pa. O 2’ nin 80 mm. Hg’ nın altında olmasıdır. Bütün solunum yetmezliği tiplerinde hipoksemi meydana gelir. Hiperkapni (Hiperkarbi): Solunum yollarında, sekresyonun artması ya da bronkospazm nedeniyle ileri derecede daralması sonucu gelişen CO 2 retansiyonudur. Arteriyel Pa. CO 2 basıncı 45 mm. Hg’ nın üstüne çıkar. Hiperkapni, genel olarak alveolar ventilasyonun iyi olmadığını gösterir.

Öksürük: Öksürüğün niteliği hastalık hakkında ipucu verir. Kuru bir öksürük solunum yolu irritasyonuna bağlıdır ve en çok akut bronşitte karşımıza çıkar. Prodiktif yani balgamlı öksürük ise bronşektazi gibi kronik olgularda karşımıza gelir. Öksürük devam ettiği süreye bağlı olarak farklı isimler alır.

0 -3 hafta arası sürede akut, 3 hafta-2 ay arası sürede subakut ve 2 aydan uzun sürersede kronik öksürük olarak adlandırılır. Öksürüğün tipine göre teşhisi yönlendirmek daha doğru olur.

HEMOPTİZİ : Larenksin daha altındaki dokuların hastalıklarından kaynaklanan kanlı balgama denir. Özefagus ve mide rahatsızlıklarından gelen kanama ile karıştırılmamalıdır. Bu kanamalar öksürükle gelmez genellikle bulantı sonrası kahve telvesi şeklinde gelir. Hemoptizi ise öksürükle gelen parlak kırmızı kanamadır. Bir çok akciğer hastalığında görülse de en çok TBC - bronş kanseri - bronşektazi – mitral stenoz – kronik bronşitte görülür. 24 saatte 600 cc den fazla hemoptizi masif hemoptizi olarak adlandırılır.

GÖĞÜS AĞRISI : Parietal plevradan kaynaklanan ağrı genellikle diğer göğüs ağrılarından kolaylıkla ayrılır. Keskin bir ağrı olup solunum ve öksürükle birlikte artar. Plevral efüzyon, pulmoner emboli sonrası gelişen, pnömoni, göğüs duvarı inflamasyonları sebep olur.

Anjinal ağrı ise göğüste bir basınç hissi gibidir kola ve çeneye yayılabilir. Birlikte kusma terleme gibi semptomlar vardır. Ani başlayan göğüs ağrısı ile birlikte nefes darlığı pulmoner tromboemboliyi veya spontan pnömotoraksı düşündürmelidir. Kas iskelet ağrıları ise travmaya bağlı ise travma öyküsü alınacaktır. Nefes alırken artması plevral ağrı ile karışabilir. Nadiren şiddetlidir. Genellikle iki taraflıdır. Kırılmış kostaya bağlı ise noktasal bir hassasiyet ve o bölgede çıtırtı sesi alınacaktır.

ASİMETRİ Toraksta asimetri skolyoz, göğüs deformiteleri ve bir taraf akciğerde ileri derece volüm kaybı olan hastalarda görülür. İnspeksiyon sırasında asimetri tek taraflı hava yolu obstrüksiyonu, plevral veya pulmoner fibrozis ve şiddetli yan ağrılarında görülür. Solunum hareketlerinin iki taraflı simetrik olarak azalması nöromuskuler bozukluklar, amfizem olgularında görülür.

Pectus excavatus Yani kunduracı göğsü deformitesinde sternum içeri çöküktür. Aşırı olması halinde dispneye neden olabilir

Pectus carinatus Yani kuş göğsü deformitesinde ise sternum dışarıya doğru çıkıktır. Bu deformite sıklıkla konjenital kalp hastalığı ile beraberdir.

Fıçı göğüs: Toraksın ön arka çapının artmasıdır. Kronik akciğer hastalıklarında görülür

SOLUNUM SIKLIĞI Sırt üstü yatan normal bir kişide solunum sıklığı 16 -20 arasında değişir. Gençlerde üst sınıra yaşlılarda ise alt sınıra yakındır. 14’den az solunum : Uykuda, narkotik hipnotik ilaç alımında kafa içi basıncının arttığı durumlarda görülür. (Bradypnea) 20’den fazla solunum : Eforda, ateşli hastalıklarda, pnömoni, atelektazi, plörazi, kalp yetmezliğinde, hypertroide gözlenir. ( Tasipnea )

SOLUNUM DERİNLİĞİ Akciğerlerin solunum sırasında genişlemesi iki yolla olmaktadır. Göğüs kafesi genişler ve diafragma kasılarak aşağı doğru iner. Ekspiryumda ise göğüs kafesi iner diafragma yükselir ve hava akciğerlerde pasif olarak boşalır. Ekspiryum zamanı inspiryumdan daha uzundur. Amplütüdün(genişlik) artması hyperventilasyon azalması ise hypoventilasyon olarak isimlendirilir.

Erkeklerde ve bebeklerde diafragmatik solunum görülürken bayanlar da solunum torakal solunum yapılır.

Diafragmanın çalışmasını engelleyen olaylar: Karın içi organ perforasyonları, batında barsakların gazla (paralitik ileus) veya sıvı (asit) ile dolması, gebeliğin ileri evrelerinde, karın içi tümörlerde diafragmatik solunum durur ve torakal solunum ile hasta solur. Solunum kasların felcinde, şiddetli yan ağrılarında torakal solunum durur kişi diafragmatik solunum yapar.

ANORMAL SOLUNUM GÖRÜNTÜLERİ 1 Hipopne: Solunumun yüzeyelleşmesidir, solunum derinliği azalır. Hiperpne: Solunum derinliğinin artması durumudur. Bradipne: Solunumun yavaşlamasıdır. İntrakranial lezyonlar (tümör, KİBAS. . . vs), sedatif ilaçlara bağlı depresyon, kalp bloğu ve alkaloz da görülür. Derinliği normaldir.

ANORMAL SOLUNUM GÖRÜNTÜLERİ 2 Taşipne: Solunumun hızlanmasıdır. Ateşli hastalıklar, pnömoni, plörezi, heyecan, egzersiz, kalp yetmezliği, intoksikasyon gibi durumlarda görülür. Apne: 20 sn. ve daha uzun sürelerle solunumun geçici olarak durmasıdır. Siyanoz ve bradikardi eşlik eder.

ANORMAL SOLUNUM GÖRÜNTÜLERİ 3 Dispne: Solunum işlevinin yetersiz kaldığı durumlarda hasta hava açlığı hisseder. Soluk alabilmek için bütün gücünü kullanır. Çoğu kez yardımcı solunum kasları da devreye girer. İşte dispne bu zorlu solunum olayıdır.

İnspiratuar dispne, Yani zorlu inspiryum genellikle akut larenjit, larenks ödemi, larenksde yabancı cisim, larenks difterisi gibi üst solunum yollarında obstruksiyona neden olan durumlarda ortaya çıkar. İnspiryum sırasında suprasternal, sternal ve ksiphoidal çekilmeler olur. Genellikle sesli solunum (stridor) duruma eşlik eder.

Ekspiratuar dispne, Zorlu ekspiryum alt solunum yolunda akımın engellendiğinin işaretidir. İlk iki yaşta bronşiolit, bronkopnömoni, daha büyüklerde ise bronşial astma en sık nedendir. Kalp yetmezliğine bağlı akciğer ödeminde ve yabancı cisim aspirasyonunda da gelişir. Ekspiryum süresi uzar. Alt interkostal aralıklarda ve subcostal bölgede çekilmeler olur.

Paroksismal Nokturnal Dispne (PND): Gece ortaya çıkan ve tekrarlayan dispnedir. Sebebi alveollerde biriken sıvı veya bronşlarda biriken sekresyonlardır.

Akut dispne sebepleri : Bronş astması – Pulmoner emboli- Pnömotorax – Yabancı cisim asp. Kronik dispne sebepleri : KOAH – Konjestif kalp yetmezliğinde

Ortophne Başka dispne terimidir. Dispneli hastalar çok ileri hallerde rahat nefes alabilmek için öne doğru eğilmek zorunda kalırlar. Bu duruma ortophne denir.

Kusmaul solunumu: Hem hızlı hem de derin solunuma verilen addır (takipne + hiperpne). Ön planda metabolik asidoz (diabetik ketoasidoz gibi) vardır. Yanı sıra solunum merkezinin aşırı uyarılmasında da görülür. Unutulmaması gereken bir nokta çocuklarda asidoza karşı hiperpnenin gelişmeyebileceğidir.

Cheyne-Stokes solunumu: Periyodik solunumda denir. Apneye müteakip giderek solunum derinliği ve hızı artar. Sonra hız ve derinlik azalmaya başlar ve hasta tekrar apneye girer. Bu süreç tekrarlar. Prematürelerde fizyolojik olabilir. Genellikle ağır hastalık işaretidir. KİBAS, beyin absesi, beyin kanaması, menenjit gibi intrakranial ve metabolik hadiselerde görülür.

Biot solunumu: Takipne ve apne periyodları ile karakterize, düzensiz solunumdur.

PALPASYON

PALPASYON Paramediğin ellerini kullanarak akciğer muayenesi yapmasıdır. Göğüs kafesindeki ağrılı yerler deri değişikliklerine bakılır. Özellikle travmalı hastalarda hassasiyet önemlidir. Hasta yatıyorsa veya oturuyorsa farklı şekillerde palpasyon yapılır. Yine eller sırta konularak vibrasyon torasik bakılır. Konuşma seslerinin yarattığı titreşim veya vibrasyonların trakea, ana lob, segmet broşları, küçük hava yolları ve nihayet akciğer dokusu ile göğüs duvarına iletilmesidir. Pnömonilerde artar pnömotoraks ve plevral efüzyonlarda kaybolur.

AKCİĞER PERKÜSYONU :

AKCİĞER PERKÜSYONU : Göğüs duvarına konan sol elin orta parmağının proximal falanksı üzerine sağ elin orta parmağı ile vurularak ses alınmasıdır. Sağ el bilekten hareket ederek çekiç darbeleri gibi vurulur. Vücuttaki perküsyon noktaları sırtta ve göğüste interkostal boşluklardır.

Perküsyonda alınan normal akciğer seslerine rezonans denir. Artmasına hipersonarite, azalmasına matite denir. Sırta 10. IKA dan sonra sonarite azalır , göğüs duvarında ise sağda 5 -6 İKA’da matite alınmaya başlar burası karaciğerin sınırıdır.

Pnömotoraxta akciğer dokusu ile göğüs duvarı arasına hava dolar ve hipersonarite alınır. Hemotoraxta ise boşluğa biriken kan matite alınmasına neden olur. Yine pnömonilerde ve yabancı cisim atelektazisinde matite duyulur.

AKCİĞER OSKÜLTASYONU :

AKCİĞER OSKÜLTASYONU Muayene sırasında hasta ağzından derin soluk alıp verir ve steteskopun diaframlı kısmı ile akciğerler dinlenir. Dinleme odakları perküsyon odakları ile aynıdır. Dinleme sırasında her iki akciğer karşılıklı ve karşılaştırmalı olarak dinlenir. Önce hastanın sırtı daha sonra göğüs ön duvarından dinleme yapılır. Akciğer muayenesindeki küçük farklılıklar her akciğerin simetrik dinlenmesi olarak karşılaştırılması ile daha kolay anlaşılır.

Normal akciğer sesleri: Veziküler ses: Alveollerin yoğun olduğu bölgelerden alınır. (Toraks yan duvarı) Bronkial ses: Hava yollarının yoğun olduğu bölgelerden alınır. (sternum ve interskapular mesafe) Bronkoveziküler ses: Hem hava yolu hemde alveollerin oranının nisbeten yakın olduğu bölgelerden alınır. (sternumun sağı ve solu)

Akciğer seslerinin azalması : Plevral efüzyonda sıvı nedeniyle veziküler seslerin göğüs duvarına ulaşması önlenir. Pnömotoraksta plevral boşluğa dolan hava veziküler seslerin duyulmasını zorlaştırır. Olay ilerlerse hava akciğer dokusunu sıkıştıracak ve hiç ses duyulmayacaktır. Atelektazide yine sönmüş-kollabe olmuş bir akciğer dokusu olduğu için solunum sesleri azalmış olarak veya hiç duyulmayacaktır.

Akciğer seslerini şiddetlenmesi : Alveoller ; pnömonide iltihabi sekresyon / Akciğer ödeminde ise sıvı ile dolduğu için hava yollarındaki veziküler ses solid bir bölgeden geçerek şiddetlenir.

OSKÜLTASYON SIRASINDA DUYULAN EK SESLER : RONKÜS : İletken hava yollarının inflamasyon, ödem, sekresyon, spazm veya tümöral doku ile daralması ile ortaya çıkan seslere ronküs denir. Ana özelliği devamlı ve müzikal olmaları ve beraberinde ekspirasyonun uzun olmasıdır. İleri derecede daralmalarda solunumun inspirasyon fazında da duyulabilirler. Diffüz bronş hastalıklarında : Bronş astması – Kronik bronşit – Amfizem çift taraflı duyulurken. Bronş tümörleri – Pulmoner trombo embolide – Yabancı cisim aspirasyonunda tek taraflı olarak duyulurlar

RAL : Daha çok inspiryumda duyulan ve devamlılık gösteren seslerdir. Kaba ral : İnspiryumun başında duyulan ve genellikle kronik bronşit ve bronşektazilerdeki küçük bronşların hastalığına bağlı görülür. İnce ral ( krepitan ral ) : Çıtırtı sesi gibidir. İnspiryumun sonunda duyulur. Alveolar olaylarda : Pnömonilerde alveoldeki iltihabi sekresyonun yaptığı yapışıklık sonucu veya akciğer ödeminde biriken sıvının içinde hava geçişi sırasında duyulan sestir.

FROTMAN : Sürtünmek demektir. Akciğeri kaplayan plevral yaprakların arasına fibrinli bir iltihabi sekresyon birikince plevral yapraklar birbirine sürtünür ve ortaya çıkan patolojik bir sese frotman denir. İnspiryum sonunda ve ekspiryum başında duyulur. Devamlı olması ağrı ile birlikte kulağa gelmesi ana özelliğidir. Plevral hastalıkların erken ve geç dönemlerinde özellikle koltukaltı bölgelerde duyulur.

WHEEZİNG : İnce ıslık sesini veya tiz bir düdüğü andıran bir sestir. Küçük bronş lümenlerinin mukus tıkacı ile veya bronş lümeninin spazmı ile daralmasıyla ortaya çıkan bir sestir. Astım ataklarında hem mukus tıkacı hem de bronş spazmı belirgin şekilde olduğu için bu durumlarda spesifik olarak duyulur. Kriz geçince seste kaybolur. Çok şiddetli hallerde hastanın yanındayken dahi duyulabilir.

STRİDOR : Larenks ve trakeayı daraltan hastalıklarda ( difteri- akut larenjit- larenks ödemi- mediasten tümörleri ) inspiryum sırasında düdük gibi bir ses duyulur. Eş zamanlı klavikula üstü ve altı çukurlar, interkostal aralıklar bu sırada içeri çökerler.

Solunum Sıkıntısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi Solunum değerlendirilmesine, birinci değerlendirme ile başlanır. Amaç, hastanın yaşamını tehdit eden bir sorun varsa saptayarak ortadan kaldırmak ve hava yolu açıklığının devamlılığını sağlamaktır. �Olay yeri değerlendirilir. �Hasta veya yakınındakilere kendinizi tanıtarak bilinç (AVPU ‘ya göre) değerlendirilir. �Bilinci kapalı ve solunumu olmayan hastaya dolaşım değerlendirmesinin ardından temel yaşam desteği sağlanır. �Bilinci açık olan hastanın ikinci değerlendirmesine geçilir.

Öykü Alma İkinci değerlendirmeye hastanın öyküsü alınarak başlanır. Hasta veya yakınlarıyla görüşülür ve hastalık ile ilgili aşağıdaki sorulara cevap aranarak ayrıntılı öykü alınır.

Hasta değerlendirmesi SAMPLE’ye göre yapılır. S- Sign and Symptoms (Belirti ve bulgular): Saptadığınız belirti ve bulgular, çevredeki ipuçları (hastalığa ilişkin kanıt, alkol şişesi veya ilaç kutuları vb. )araştırılır. A- Allergies (Alerjiler/Madde kötüye kullanımı): Herhangi bir ilaç veya maddeye karşı alerjisinin olup olmadığı öğrenilir. M-Medications (İlaç): Kullanmakta olduğu ilaçlar öğrenilir. P- Past medical history (Hikayesi): Daha önce geçirmiş olduğu rahatsızlıkları, halen görmekte olduğu tedavi olup olmadığı sorulur. L- Last Oral Take (Ağızdan son aldığı): En son ne yediği veya içtiği, saat kaçta yediği veya içtiği öğrenilir. E- Events preceding call (Çağrı gerektiren olaylar) Olay/ olayın nasıl oluştuğu ve geliştiği hakkında bilgi edinilir.

Hastalarda ağrı, PQRST’a göre değerlendirilir. P- Palliation/Provacation (Ağrının yeri ve yayılma şekli. Hafifleten/Provake eden nedenler) Ağrıya neyin neden olduğu, ağrıyı artıran ya da azaltan etkenler. Q- Quality (Kalitesi) Ağrının sıkıştırıcı, batıcı, künt, keskin ya da yaygın olup olmadığı, ağrının niteliği. R- Region (Bölgesi) Ağrının yeri ve yayılma şekli. (sol kola, çeneye, sırta vb. ) S - Severity (Şiddeti) Ağrının az, orta veya çok şiddetli olup olmadığı. T- Time (Zamanı) Ağrının zamanı, süresi, daha önce aynı tür ağrılarının olup olmadığı.

Vital Bulgular �Hastanın solunum sayısı ve tipi değerlendirilir. Düzensiz solunum, ciddi bir sorun olduğunu düşündürür. Wheezing, stridor, kussmaul, biot solunum vb. anormal solunum sesleri ve tipleri değerlendirilir. �Nabız, kan basıncı ve ateş değerlendirilir. Örnek: Akciğer embolisinde hipotansiyon, KOAH’ ın alevlenme döneminde ve astım atağında pulsus paradoksus (derin inspirasyon ile arteriyel kan basıncının fazla düşmesi) görülebilir.

�Dört yaşamsal bulguya ek olarak solunum problemi olan hastanın solunum monitörizasyonu yapılarak Sp. O 2 ve arteriyel kan gazları değerlendirilir. Sp. O 2 hipokseminin varlığını ortaya koyarak oksijen tedavisine başlanması konusunda yönlendirici olacaktır. Arteriyel kan gazları (AKG) ve p. H, hastaların akciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılan bir yöntemdir.

Solunum Sistemi Hastalıklarında Diğer Tanı Yöntemleri Solunum sistemi hastalıklarından kaynaklanan acil durumlarda yapılacak fizik muayene, ayrıntılı öykü alınması ve dikkatli seçilerek istenecek sınırlı testlerle olguların büyük çoğunluğunda acil servislerde doğru tanıya ulaşmak ve doğru acil tedaviye başlamak mümkündür.

Solunum sistemi hastalıklarında kullanılan tanı yöntemleri şunlardır. �Akciğer grafisi: X ışınları yardımı ile akciğerlerin görüntülendiği radyografidir. �Bilgisayarlı tomogrofi: Röntgen ışınları ile vücudu ince kesitler şeklinde inceleyen bir grafi tekniğidir. �Akciğer sintigrafisi: Akciğerlerdeki kan akımını (perfüzyon) göstermek için kullanılır. �Ultrasonografi: Sonik dalgalarla görüntüleme yöntemidir.

Solunum sistemi hastalıklarında kullanılan tanı yöntemleri şunlardır. �Manyetik rezonans görüntüleme: Büyük mıknatıslarla oluşturulan güçlü manyetik alan içinde radyo dalgaları kullanılarak belirli anatomik yapıları, diğer yapılardan net olarak ayırt etmek, sağlıklı ve hastalıklı dokular arasındaki farklılıkları saptamak ve tanımlamak için kullanılan kesitsel görüntüleme yöntemidir. MRG ile yumuşak dokular daha net görüntülenir.

Solunum sistemi hastalıklarında kullanılan tanı yöntemleri şunlardır. �Bronkoskopi: Lokal veya genel anestezi altında bronkoskop denilen ışıklı bir cihazla havayollarının görüntülenmesidir. �Torakoskopi (Plöroskopi): Anestezi altında, endoskop ile plevra boşluğunun incelenmesidir. �Torasentez: Bir enjektör yardımı ile göğüs duvarından plevra boşluğuna girilerek bu alanda biriken sıvının alınması işlemidir.

Solunum sistemi hastalıklarında kullanılan tanı yöntemleri şunlardır. Kan testleri: Teşhiste kullanılan başlıca testler şunlardır: Ø Lökosit sayımı: Solunum sistemi hastalıklarında hastalığın alerjik mi, inflamatuar mı, enfeksiyöz mü olduğunun ayrımı açısından önemlidir. Ø Eritrosit sayımı: Oksijen, akciğerlerden dokulara eritrositlerle taşındığı için solunum sistemi hastalıklarının tanısında eritrosit konsantrasyonu önemlidir. Ø Sedimentasyon hızı: Kanser, tüberküloz, bazı inflamatuar ve enfeksiyöz hastalıkların tanısında önemli bilgiler verir.

Solunum sistemi hastalıklarında kullanılan tanı yöntemleri şunlardır. �Solunum fonksiyon testleri: Akciğerlerin gaz alışveriş işlevlerinin spirometre ile ölçülmesidir. �Balgam incelemeleri: Solunum sistemi hastalıklarında tanıya yardımcı incelemelerdir. �Deri testleri: Bronşiyal astımda allerjenleri tespit etmek için yapılır. Test, intradermel olarak uygulanır.