SOLUNUM SSTEM HASTALIKLARI Prof Dr Veysi ASLAN Seluk

SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI Prof. Dr. Veysi ASLAN Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi TİGEM Meslekiçi Eğitim Semineri 2002

Görevleri *Oksijen Karbondioksit alıp verme *Asit Baz dengesini sağlama *Kan rezervuarı olarak görev alma *Emboli riskini önleme. *Serotonin, prostoglandin ve kortikosteroid gibi bioaktif maddeleri metabolize etmek, angiotensini aktive etmek *Havayı filtre etmek. *Havayı ısıtmak. *Spesifik ve nonspesifik mekanizmalarla savunmada görev almak.

Primer Görevler : Alveoler Gaz Değişimi Nemlendirme Partiküllerin Atılımı Gazların Atılımı Organik materyalin Atılımı (CanlıCansız) Sekonder Görevler : - Koku - Ses - p. H kontrolü

Sol. Dışı Görevleri: Metabolik organ - protein, surfactan sentezi Endokrin organ - transform biyokimyasal substans Excretory organ - yabancı maddeleri azaltmak Arter ve venler arasında regülasyonu sağlamak

Anatomik Benzerlikleri itibarıyla omurgalılar 3 grupta toplanır. n n n Sığır, koyun, domuz. Kedi, köpek ve maymun At, İnsan

Klinik Bulgular Ê Burun akıntısı Ê Hipoxi Ë Hiperpne Ì Dispne Í Öksürük Î Bronşit Ï Bronchopneumoni Ð Pneumoni fokal lobuler lober

Hipoxi Ê Kanda oksijen taşıma kapasitesinin azalması n Anemik anoksi n Karbon monoksit zehirlenmesi n Nitrat zehirlenmesi n Gerçek anemiler

ËKan akışının azalması n n şok kalp yetmezliğinde

ÌAlveoler ventilasyon yetmezliği n n n n anoxik anoksi pneumoni pulmoner ödem kronik konjesyon - pneumothorax respiratör kasların paralizi ÍDokuların oksijeni kullanmada yetmezlik Histotoksik anoksi Siyanid zehirlenmesi

Hastalık insidansı ve şiddeti; - Genel kondisyon - İmmunite durumu - Çevresel fak. - Gıdâ ve T'deki değişiklikler - Stresler bacteri - İnfak. Etkenler virus mikoplazm

Sol. Sist. Hst. Rol Oy. Fak. Çevre etk. Konakçı sav Sav. Et. Gen. Fak. Gazlar Yüz. Muc Kirleteler Metabolizma Tozlar Kirletenler Sıvı Beslenme Kimyasal Surfactan Genel Bak. Bes. Mic. Organizmalar 1 g A Vitaminler Bacteri 1 g G, M, E Mix hast. Spor İnterf. Fungi Hst. Etk. Comple Genetik Etk. Virus Lzosyme Humoral Patojen Lactofarm İlaçlar Hay. Davranışı Taş. Pert. Yönetim Beslenme Sosy. Bakım Fact. Hücr. . Barındırma Macrofaj Coğrafya Resrv. Neutr. Hava Metarolo. Histocit Microklima Fak. Eosinof İridasyon

Solunum yolu enfeksiyonları 1 - Konakçı 2 - Çevresel fak ( iç ve dış). 3 - Hastalık yapıcı faktörlerin durumuna göre değişiklik arzedebilir

SSH KONTROLÜ VE TEDAVİSİ l. Bakım-Beslenme 2. Stres Faktörleri 3. Hayvanın 02 alabileceği bir ortam 4. Ani yem-iklim değişikliği ve ventilasyon 5. Barınak gazlarının regülasyonu 6. İmmunizasyon paramünizasyon 7. TEDAVİ - 02 tedavisi - Expectoranlar - Diüretikler - Antitüssüfler - Bronchodilatatörler - Antihistominikler - Kortikosteroidler - ANTİBİYOTİKLER

Tedavi n n n Bakım Beslenme Barındırma Barınak ventilasyonu Koruyucu uygulamalar Ani iklim, hava değişikliklerinden sakınma

Medikal Tedavi n n n n n Expektoranlar Antitüssüller Bronkadilatatörler Antimikrobiyaller Düiretikler Antihistaminikler Kartikosteroidler Mukosilial transporlu uyaranlar Nonsteroid Antienflatuarlar İmmun modülatörler

Öksürüğün Nedenleri n n n n Ana nedenler Equine ifluenza Equine herpes virus Rino ve Reoviruslar Bacteriyal pneumoniler Chronik Obstructive Pulmoner Hast. Mekanik-toz Pharengitis

Tali Nedenler n n n Strangles- Gurm Aspirasyon Pneumonisi İnhalasyon pneumonisi Paraziter Pn. -Dictiocalus inf. Tracheal kollaps ve stenozisi gibi hast. Retrofaringial apseler ve operasyonlar

n Farengial/Larengial traumalar n Parascaris göçleri n Hava kesesi emfiemi n Neonatal septisemiler n Sol kalp yetmezliği n Equine viral arterit n Konjesif kalp yetmezliği

Çok nadir karşılan nedenler Tb İnterstitial pneumoniler Nocardiozis Coccidimycozis Clamidya psittaci pn. Tuleremi Tracheal perforasyon Pneumocictis carini Pneumothoraks Pulmoner tümörler Anafilaxis- akut ilaç reaksiyonları Endocarditis Ruam Toksik Nedenler ANTU Pentoklorfenol Organofosfat Karbomat

Seröz-mukoz Burun Akıntısının Nedenleri n n n n İnfluenza EHV 1 Rinovirus Diğer viral enf Nazal-Paranazal sinuzitisler Bacteriyal pneumonilerin erken devreleri COPD

n n n Equine viral arterit Yanık- termal yada kimyasal irritasyonlar Anafilaxis-ilaç reaksiyonları Aspirasyon pn-duman Nadiren; u Nazal fungal enf. u Coccidiomikozis u Tularemi u Tb u Criptoccocus, Nocardiozis

n n n Askarit göçleri Ektoparaziter ilaç zehirlenmeleri Tripanazoma inf. Pulmonar aspergillozis Trauma

Purulent Burun Akıntısı n n n n Postviral bakteriyal hastalıklar Gurm Bacteriyal rinitis Farengitis Bacteriyal pn. Pleuritis-pleuropneumoni Emfiem Akciğer apsesi

n n n Paranazal sinuzitis Fungal rinitisler Buruna yerleşen yabancı cisimler Tümörler Hava yolları enf ve traumalarından sonra Yanık ve inhalasyonlar

Dispne’ye neden olan hastalıklar n. Strangles Bacteriyal pneumoniler n. Viral pneumoniler n. Pleuritis-pleuropneumoniler n. Aspirasyon pneumonileri n. Pulmoner abseler n. Neonatal septisemiler n. COPD n Farengial, retrofarengial apseler n

n Nonrespiratuvar nedenler uŞiddetli ağrı- laminitis, u. Kalp hastalıkları uabdominal kriz, miopaty, uŞok ukırıklar u. Anemi u. Hypertermi n. Ve daha birçok respirator ve n non respirator nedenler

İNFLUENZA Yüksek derecede bulaşıcıdır Ani başlar, hızlı yayılır (1 2 haftada tüm atlar hastalanır) Klinik Belirtiler: Burun akıntısı çoğunlukla prulent Öksürük, solunum sayısında artış, Anoreksi, Ateş Ataksi Atrial fibrilasyon Konjuktival, skleral hiperemi, Şemozis Diyare Dispne Çabuk yorulma Ön, arka ayaklarda ve omuzda tutukluk, Laminitis Zayıflama

n n n Hastalık 1985 -86 yıllarında ülkemizde de şiddetli seyretti Ölüm oranı nispeten düşüktür At endüstrüsünde çok önemli bir sağlık problemine neden olan hastalıklardan biridir. Leukopeni Sub-mandibuler lenf yumrularında büyüme

COPD Sebepleri ve Patogenezis Çeşitli sebepleri vardır, temel nedenler; Önceden geçirilmiş viral enfeksiyon Influenza, herpes ve adenoviruslar ve bunların hava yollarında meydana getirdikleri epitelleri tahribatlar Allerjiler Solunumla alınan allerjik maddeler, toz, polen, Mukosiliyar transportu bozan faktörler

Epitellerin hasarıyla, mukus üretimi artar Bronkokonstruksiyon öksürük, burun akıntısı, egzersize dayanamama ve dispne Hayvanın barındığı bölgenin değişmesiyle hastalık azalır. Ayrıca yaz başlarında otlardaki bazı mantarların artması (Aspergillus fumigatus, Micropolyspora faeni) ve buna bağlı deri reaksiyonlarının oluşması (30 dk ile 4 saat arasında) ve bu mevsimlerde COPD artışı da önemli bir bulgudur.

Klinik Belirtiler Yaşlı atlarda yaygındır ( 8 yaşından büyük) Yarış atlarında gençken de (3 5 yaş) de gözlenir (ahırda barındırma, tozlu pistlerde antrenman ve viral antijenlerle sık karşılaşma) Muköz burun akıntısı Bazen 3 4 ay süren öksürük Hızlı ve aşırı gürültülü soluk alma Allerjenler ve irritanlarla temas önlenirse belirtilerin azalması Akciğerde sertleşmiş sesler Kilo ve kondüsyon kaybı Egzersizde zorlanma Solunum zorluğu (burun deliklerini açarak soluma)

Tanı: Kronik öksürük (Antibiyotik tedavisine rağmen) Oskultasyonda sertleşmiş sesler zorlanarak nefes alma (Başına bir naylon torba geçirilmiş atta daha net ses duyulur) Perküsyon Endoskopi (Trakeada yoğun eksudat) Transtrakeal veya Bronkoalveolar lavaj sıvısının incelenmesi (nötrofil, mast hücresi ve eozinofil sayımı) ve Mikrobiyolojik yoklamalar (genellikle kültür sonucu negatiftir) Tam kan sayımı ve fibrinojen ölçümü

Tedavi: Muhtemel allerjenler ve irritantlar uzaklaştırılır Yataklıklar değiştirilmelidir (Yonca altlık yerine saman altlık vs Beslenme tipi değştirilmelidir (Saman, yonca veya tüm diyet) Saman veya otun açıkta depolanmamasına çalışılmalı Ahır havalandırılmasına özen gösterilmeli Tozlu ve düşük kaliteli saman verilmeden önce ıslatılabilir

Viral etkenlere aşı uygulanabilir (Equine Herpes Virus 1 ve 4, Equine Influenza A 1 ve A 2) Sekonder Enfeksiyonlar İçin: Prokain penisilin (22. 000 IU/kg/İM/1 x 2) Trimetoprim-Sulfametakzazol (15 -30 mg/kg Oral/1 x 2) Ceftiofur Sodium (Naxcel: 2, 2 -4, 4 mg/kg/İM/1 x 2) Amoksisilin Trihidrat (10 -20 mg/kg/İM/1 x 3) Prednizolon (0. 0125 mg/kg)

Glukokortikoit Tedavi: Dekzametazon 0. 05 mg/kg oral 3 gün uygulandıktan sonra, 0. 025 mg/kg oral 3 gün uygulanır 0. 0125 mg/kg dozla devam edilir. Prednizolone 2 mg/kg/gün/oral 3 gün uygulandıktan sonra, 1 ve 0. 5 mg/kg/gün/oral 3 er gün devam edilir Kortikosteroitlere atların toleransı her atta farklı olmakta ve tedavinin süresi de bireylere göre değişmektedir. Kortikosteroitler laminitis riskini oldukça yükseltir ve dekzametazon 2 haftadan fazla uygulanmamalıdır

Kortikosteroitler inhalasyonla da verilebilir (Beclamethasone dipropionate Beclovent, 15 puf (3. 750 µg) günde 2 kez Vakaların çoğunda 3. gün düzelme eğilimi başlar

Bronkodilatatör Tedavi: 1 B 2 Adrenerjik Agonistler: Hava yollarındaki direnci azaltır, Sekonder merkezi sinir sistemini aktive etmez Kalp atışını artırmadan soluk alıp vermeyi rahatlatır. Clenbuterol hydrochloride (Ventipulmin Surup, Boehringer; 0. 8 -3. 2 µg/kg oral, günde iki kez) atlarda COPD tedavisinde FDA tarafından onaylanmıştır. Terbutaline sulphate (Brethine, Novartis; 0. 04 0. 06 µg/kg /oral günde 3 veya 4 kez) Özel dozemetrisi (Brethaire, Geigy) 10 puf(2 mg günde 2 kez)

2 Salbutamol veya albuterol (Ventolin Inhalasyon, Glaxo, 5 puf (450 µgl) Bronkodilatatör ve Kortikosteroit tedavi kombine de edilebilir; Albuterol (ventolin) 5 puf inhale edildikten 5 dk sonra Beclematezon (10 puf, 2. 500 µgl) 10 gün boyunca günde 2 kez

Hiposensitizasyon Tedavisi: Tüm tedavi denemelerine rağmen başarı sağlanamaz ise deri testleri yapılarak allerjen belirlenmelidir. Allerjenlere karşı gelişen reaksiyonlar 30 dk 4 saat boyunca incelenmelidir. Antihistaminik ve kortikosteroit uygulanmışsa 15 gün sonra deri testi uygulanabilir. Şüpheli alerjen bulunduktan sonra hiposensitizasyon tedavisi 9 10 ay gibi uzun süreler alabilir.

RİNOPNEUMONİTİS Etken Herpes virus Genç taylarda salgınlar halinde iken Bazen sporodik Akut kataral Rinopneumonitis Hastalık; yaş, mevsim coğrafi durum ve immun yapı ile sıkı ilişkili Bulaşma; direkt endirekt

Klinik Bulgular İnkübasyon süresi: 2 10 gün 39 41 C ye varan ve 1 7 gün süren bir ateş Leukopeni (nötropeni ve limfopeni) Konjoktiva ve burundan seröz akıntı Farengit Öksürük Mandibular lenf yumruları ödemli Konstipasyon ishal CNS bulguları Arka bacak paralizi, ataxi, inkordinasyon Kauda equida felci Gebelerde 8 11. Aylarda abort

Profilaxi Hijenik kurallara uyulmalı Endemik bölgelerden damızlık hayvan Alınmamalı konulmamalı Maternal immuniteyi güçlendirmek açısından gebelik döneminde annelere aşı uygulanmalı Aşıdan önce latent enfeksiyon yönünden arılık Önem arzeder. İntranasal parenteral aşı uygulanır Sekonder enfeksiyonlar için antibiyotik

GURM SU SAKAĞISI Lenfadenitis, bukkal mukoza ve ÜSY da yangı ve akıntılar Etken: S. equi Belirtiler: İnkübasyon: 3 6 gün T: 40 41 C ÜSY ve lenf yumrularında kataral yangı Burundan mukoprulent akıntı Başı bir yere dayama eğilimi İntramandubular ve parafarengial lenf yumrularında apseler Açılan apselerden koyu beyazımtrak irin akıntısı İyileşme haftalar yada aylar sonra kendiliğinden gerçekleşebilir. Morbidite yüksek mortalite düşüktür.

Hemorajik purpura çok ender olarak Ölüm genellikle CNS yangılanması sonucu şekillenir. Korunma: Genel sağlık kriterleri sağlanmalı Tedavi: Uzun süreli Penisillin tedavisi ( 10 Gün)

HİÇ BİR SUNU- KİTAP HASTAYI ANLATMAZ, HASTALIĞI ANLATIR

TEŞEKKÜRLER