ZEKA KURAMLARI Do Dr Hasan DAM ZEKA VE

ZEKA KURAMLARI Doç. Dr. Hasan DAM

ZEKA VE YETENEKLER l İnsanlar eşit olarak dünyaya gelmezler. (kadın-erkek, zengin-fakir, güçlü-zayıf, sağlıklı-özürlü, doğu-batı) l Bu demokrasi fikrine aykırı değildir. Eşitlik, kanun nazarında eşit haklara sahip olmak, eşit gelişme ve eğitim fırsatlarının verilmesidir. Adalet ile muamele edilmesidir. (kanuni olması değil hukuki olması) l Bireylerde kendilerine özgü istidat ve kabiliyetlerin zamanında keşfolunup değerlendirilmesidir. l İnsanların eksik yanlarının zamanında görülüp giderilmeye çalışılması, güçlü taraflarının bulunup geliştirilmesi gerekir.

BİREYSEL AYRILIKLAR l İnsanların hem birbirine benzeyen ortak yönleri hem de birbirinden farklı yönleri vardır. l Benzerlikler: l 1. insanlar bütün canlılar gibi doğar, büyür, çoğalır ve ölürler. Duyu organları ile çevreden etkiler alırlar, kasları ile hareket ederler. Bütün canlılarda bulunan böyle ortak niteliklere örgensel (organik, uzvi) nitelikler denir.

l 2. bütün insanların, diğer canlılardan farklı ancak birbirine benzeyen yanları vardır: örneğin; l Az çok bilinçlidirler l Düşünürler, l Konuşurlar, l Bir geçmiş (tarih) ve gelecek fikrine sahiptirler, l Anılarına ve geleneklerine bağlıdırlar, l Geleceği merak ederler, l İleride daha iyi bir hayat için planlar yaparlar ve bir takım emeller peşinde koşarlar. l Aynı fizyolojik ve anatomik özelliklere sahiptirler. l Yaşamak, sevilmek, başarılı olmak gibi aynı temel psikolojik ihtiyaçları duyarlar. l Bunlara insani nitelikler denir.

l 3. bir milleti meydana getiren bireylerde aynı dili konuşmak, aynı gelenek ve göreneklere sahip olmak, aynı tavır ve eğilimleri göstermek gibi ortak özellikler vardır. Bunlara milli kişilik nitelikleri denir. l Aynı milletin içinde bile köylü, şehirli vb çeşitli toplulukların kendilerine özgü davranış, duyuş ve düşünüş, giyiniş tarzları vardır. Bütün bu özelliklere de kültürel nitelikler denir.

l Bu benzerliklerin yanında; l İnsanlar arasında dış görünüşleri, fizyolojik yapıları, cinslikleri, zekaları, tavırları, mizaçları, duyguları, değer sistemleri ve kişilik özellikleri sayısız ayrılıklar vardır. l İnsan, bazı nitelikleri bakımından hiç kimseye benzemez. Bunlara da bireysel ayrılıklar denir.

l Ayrılıklar: l Bireyler; l 1. dış görünüşleri, fizyolojik yapıları, metabolizmaları, salgıları, büyüme tempoları (kalıtsal ayrılıklar) l 2. yetişme tarzları, geçmiş yaşantıları, görgüleri, bilgileri, alışkanlıkları değer yargıları bakımından ayrılık gösterirler. (çevre-kültür-eğitim) l 3. köy ya da kent gibi herhangi bir çevrede dünyaya gelmek, evin tek çocuğu ya da bir çok kız arasında tek erkek olmak, en büyük ya da en küçük kardeş olmak kişiliği etkileyecek bir takım hastalıklara yakalanmak, gibi kadere, tesadüfe, vb etkenlere bağlı bazı hususlar da bireysel ayrılıklara neden olur.

YETENEK: BAŞARI VE GİZİL GÜÇ l İnsanlar yetenekleri bakımından birbirlerinden farklıdırlar. l Fevkalade saz çalan veya çok iyi İngilizce konuşan bir gence “ ne kadar kabiliyetli bir genç” denir. l Bu genç belki müziği seven ve müzikle uğraşan bir ailede doğmuştur. Ya da küçük yaşta ailesiyle İngiltere’ye gitme imkânı bulmuştur. l Bu gencin yanında saz çalmayan, İngilizce konuşamayan başka bir genç de aynı imkanları elde etseydi belki aynı derecede başarı elde edebilecekti

l Her insanda imkan olduğu takdirde bazı bilgi ve beceri alanlarında ilerleyebilme gücü bulunabilir. Buna gizilgüç denir. l Ama insanın gizilgüce sahip olduğu bir alanda göstereceği başarı, o alanda çalışma ve gelişme olanaklarını elde edip edememesine bağlıdır. l Bireyin içinde bulunduğu zamanda az çok bir çaba sarfederek kazanabildiği yeterliliklerine başarı, hayatta imkan bulup çalışarak ileride geliştirebileceği yeteneklerine ise gizilgüç denir. l Herkesin gizilgüçleri günlük başarılarından fazladır. Bir insanın gizilgüçleri o kadar çok ve çeşitlidir ki, hayat boyu bunların hepsinin son sınırına kadar gelişmesi mümkün değildir. l Bununla birlikte gizilgüçler sınırsız da değildir. l Örneğin, doğuştan geri zekalı bir çocuk, ne kadar gayret gösterilirse gösterilsin, normal bir çocuk gibi davranabilecek bir seviyeye ulaştırılamaz. Normal müzik kabiliyetine sahip bir çocuk, müzikte deha derecesinde başarı gösterme seviyesine yükseltilemez.

l Gizilgüç (istidat, yetiklik): l insanın kalıtımla getirdiği, henüz yetenek olarak ortaya çıkmamış potansiyel kapasitesidir. l Yetenek (Kabiliyet): l İnsanın kalıtım ile getirdiği kapasitesinin çevre tarafından geliştirilmiş, öğrenme ve iş yapabilme gücüdür. l a) Genel yetenek: l Bir çok işlerin başarılmasında etkisi olan ve her insanda farklı derecelerde bulunan zihinsel güçtür. l b) özel yetenek: l Müzik, resim mekanik gibi belli bir alanda insanın başarı göstermesine yarayan gizilgüçlerdir.

ZEKA l Zeka; İnsanın tüm zihinsel güçlerinin toplamıdır. l Zeka; problem çözebilme, araç yapabilme, olay ve olgular arasında neden-sonuç ilişkisini kurabilme ve çevreye uyum yapabilme yeteneğidir. l Zeka; insanın algılama, ezberleme, imgeleme, uslamlama (akıl yürütme), dikkat, çağrışım yapma, soyutlama ve genelleme yapma gibi zihinsel fonksiyonlarının tümüdür.

l zekanın binom dağılımı l Bir toplumda, istatistik kurallarına uygun olarak yapılan zeka ölçümünde zeka testlerinden elde edilen zeka katsayısı (zeka bölümü =yani IQ) dağılımına binom (normal) dağılım denir. Zekanın ölçülmesinde, zeka yaşı, doğum yaşı ve bunların birbirlerine bölünmesinden elde edilen sayının yüz ile çarpılması sonucu ortaya çıkan zeka katsayısı (IQ) kavramı kullanılır. l Zeka yaşı bütün zeka yeteneklerini, zeka katsayısı ise bu yeteneklerin işlevsel yanını ölçer. l Üstün eğitim ve kültür şartları zeka katsayısında 5 -10 puanlık bir yükselme yapabilir. Ancak genel olarak zeka katsayısının kolayca yükselmeyeceği kabul edilmiştir.

ZEKANIN DAĞILIMI l A- Geri Zekalılar l 1. Ağır Geri Zekalılar (0 -25 ZB): l Hayatları boyunca klinik bakıma ve yardıma muhtaçtırlar. 30 -40 yaşlarına kadar yaşadıkları halde 2 yaş çocuğunun zeka seviyesini aşamazlar. Bazıları bitkisel hayat yaşarlar. Bunlara İdiot veya Alık da denir. l 2. Öğretilebilir Geri Zekalılar (25 -50 ZB): l Bunlar ilkokula gidemez ve bitiremezler. Ancak günlük hayatın gerektirdiği basit beceri ve alışkanlıkları kazanabilirler. Evde ve bazı iş yerlerinde basit ve rutin işlerde çalışarak geçimlerini kısmen sağlayabilirler. Giyinmeyi öğrenebilirler. Meyve toplayabilirler. Bunlara Budala veya Embesil de denir.

l 3. Eğitilebilir Geri Zekalılar (50 -75 ZB): l En fazla 7 -10 yaş çocuğunun zeka seviyesine varabilirler. İlkokul 3 -4 e kadar okuyabilirler. Bunlar özel alt sınıflarda eğitilirler. Okumayazma, hesap gibi becerileri öğrenebilirler. Suç işleme oranları fazladır. Bedensel be devimsel gelişme geridir. Bunlara Ahmak , Debil veya Moron da denir. l 4. Ağır Öğrenenler (75 -90 ZB): l Bunlar normaller ile geri zekalılar sınırında bulunurlar. Öğrenmeleri tutuktur. Özel eğitim ile ortaokula gidebilirler. Çift dikişle ilkokulu bitirebilirler. (düşük- tutuk zekalı)

l 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Geri Zekâlılığın Nedenleri: Kalıtım bazı hastalıklar (menenjit gibi) travma ve fiziksel etkiler metabolizma ve beslenme bozuklukları beyin urları kromozom anormallikleri erken veya geç doğum olumsuz çevre etkileri

l B- Üstün Zekalılar: l 1. Üstün Zekalılar (110 -130 ZB): l lise öğrencilerinin çoğunu bunlar oluşturur. (ileri-üstün zekalı) l l 2. Çok Üstün Zekalılar (130 - __ZB) Nüfus içerisinde %1 -2 oranındadırlar. Daha çok üniversitededirler. Bunlar içinde müzik, resim, fen bilimleri gibi dallarda ilerlemiş üstün özel yetenekliler de vardır. l Öğrenme güçleri sınıf düzeyinin 1 -2 yıl üzerindedir. Bedensel ve psiko-motor gelişimleri de ileridir. l Sosyal ilişkileri iyidir. Toplumda lider durumunda bulunurlar. (dahi)

ÇOKLU ZEKA KURAMI (MULTİPLE İNTELLİGENCE MI TEORY)

Aslında l Hepimiz çatlak kovalarız. Ve l Herkesin kendine özgü kabiliyetleri ve kusurları vardır

Tilki iyi koku alır. Kartallar yüksek uçar. l Kartalları iyi koku alamadığı için, tilkiyi ise uçamadığı için suçlamak mümkün mü ?

onları suçlamak ne kadar insaflıca ise Matematikte ya da sözel alanda başarılı olamayan birisini eleştirmek ve suçlamak da o kadar insaflıcadır.

Neden? l Çünkü zekâ çok yönlüdür. l Çoklu Zeka Teorisindeki anahtar sözcük; “ÇOKLUKTUR”

ÇZT’ ye göre • Zeka, sözel ve sayısal becerilerinin çok ötesinde bir kavramdır. • İnsanların sahip oldukları yetenekleri, becerileri ve potansiyelleri, birer zeka alanı olarak tanımlanmıştır

ÇOKLU ZEKA TEORİSİ l Geleneksel yapıdaki eğitim sistemleri sözel ve sayısal alanlarda çok iyi gelişmemiş öğrencilerin sahip oldukları diğer yetenekleri görmezden gelerek, küçümseyerek veya yok sayarak öğrencileri l “zeka özürlü” l “öğrenme özürlü” veya l “yavaş öğrenen” l gibi olumsuz sıfatlarla etkilemektedirler. 24

ÇOKLU ZEKA TEORİSİ l Farklı nedenlerle hasar görmüş beyinleri inceleyen Prof. Howard Gardner, bir bölümü hasar gören beyinlerin farklı birimlerinin sağlıklı bir şekilde faaliyetlerini sürdürdüğünü gözlemlemiştir. l Gardner, insan beyninin farklı bölümlerden oluştuğu ve her bölümün özel işlevlere sahip olduğu gerçeğinden yola çıkarak çoklu zeka teorisini ortaya atmış ve insanların tek bir zekaya sahip oluğu (IQ denilen) anlayışını kırmıştır. l 25

ÇOKLU ZEKA TEORİSİ l Gardner’a göre insanlar farlı zeka türlerine sahiptir. l Her insanın aktif olarak kullandığı özel bir zeka karışımı vardır. l Zeka alanlarının her biri yaşamak, öğrenmek ve insan olmak için birer araçtır. 26

Gardner’a göre; l “. . . . bütün çocuklar bu zekâ türlerine çeşitli düzeylerde sahip olarak doğarlar, bu zekâ türlerinden bazılarına daha çok eğilimleri olabilir. ” l Zekâ türleri çeşitli yöntemlerle geliştirilebilir.

Gardner’ e göre, Zekanın gelişiminde destekleyici ve engelleyici çevresel etkenler : 1 -Kaynaklara ulaşım şansı : Aile çok fakirse çocuk keman, piyano gibi müzikal zekayı geliştirebilecek enstrümanlara ulaşamadığından bu zekanın güçlenmesi, gelişmesi zorlaşabilir. 2 -Tarihsel, kültürel faktörler : Okulda matematik ve fen’e dayalı programlar önemseniyorsa, öğrencinin mantık, matematik zekası gelişebilir. 3 - Coğrafi faktörler : Köyde yetişmiş bir çocuk apartmanda büyümüş bir çocuğa oranla bedensel zekasını daha çok geliştirebilir.

4 -Ailesel faktörler : Ressam olmak isteyen bir çocuğun ailesi avukat olmasını istiyorsa çocuğun dil zekası desteklenecektir. 5 -Durumsal faktörler : Kalabalık bir ailede büyümüş ve kalabalık bir ailede yaşayan bireyler doğalarında sosyallik olmadıkça kendilerini geliştirmek için daha az zamana sahip olurlar.

ÇOKLU ZEKA KURAMI

ÇOKLU ZEKA TESTİ VE DEĞERLENDİRME ENVANTERİ http: //cokluzeka. com/test. asp? hareket=test

ÇOKLU ZEKA TÜRLERİ 1 - Sözel Dil Zekası 2 -Mantıksal-Matematiksel Zeka 3 -Görsel-Uzaysal Zeka 4 -Müziksel-Ritmik Zeka 5 -Bedensel-Kinetik Zeka 6 -Sosyal Zeka 7 -İçsel Zeka 8 -Doğacı Zeka

1 -SÖZEL DİL ZEKASI Sözel-dil zekası, bireyin kendi diline ait kavramları bir masalcı, bir konuşmacı veya bir politikacı gibi sözlü olarak ya da bir şair, bir yazar, bir editör veya bir gazeteci gibi yazılı olarak etkili bir şekilde kullanabilmesi kapasitesidir. Sözel-dil zekası, dili, başkalarını bir işi yapmak için ikna etmek, başkalarına belli bir konuda bilgi sunmak veya başkalarına belli bir işin nasıl yapılacağını açıklamak gibi dil ile ilgili bütün faaliyetleri içerir. Sözel-dil zekası kuvvetli olan bireyler, işiterek, kelimeleri görerek, konuşarak, okuyarak, tartışarak ve başkaları ile karşılıklı iletişime girerek en iyi öğrenirler.

Sözel dil zekası kuvvetli olan bir öğrenci sizce nasıldır? ?

l *Normal öğrencilerden daha iyi yazar. *Uzun hikayeler ve fıkralar anlatır. *İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptir. *Yaşına göre iyi bir kelime haznesine sahiptir. *Başkalarıyla yüksek düzeyde sözel iletişime girer. *Tekerlemeleri ve kelime oyunlarını çok sever. *Kitap okumayı çok sever. *Öğrendiği yeni kelimeleri anlamlarına uygun olarak konuşma veya yazı dilinde kullanır. *Dinleyerek öğrenmeyi sever.

SÖZEL DİL ZEKASINI GELİŞTİRMEK İÇİN; *Başkalarının fikirlerini dinleyin, bir tartışmaya girmekten çekinmeyin. *Her gün yeni ve ilginç bir kelimenin anlamını öğrenin onu kullanmaya çalışın. *Sizi en çok ilgilendiren ve ilginizi çeken bir konuda konuşma yapabilirsiniz. *Günlük tutabilirsiniz.

2. MANTIKSAL-MATEMATİKSEL ZEKA l Mantıksal-matematiksel zeka, bireyin bir matematikçi, bir vergi memuru veya bir istatistikçi gibi sayıları etkili bir şekilde kullanabilmesi ya da bir bilim adamı, bir bilgisayar programcısı veya bir mantık uzmanı gibi sebep-sonuç ilişkisi kurarak olayların oluşumu ve işleyişi hakkında etkili bir şekilde mantık yürütebilmesi kapasitesidir. l Mantıksal-matematiksel zekaya sahip olan bireyler, nesneleri belli kategorilere ayırarak, olaylar arasında ilişkiler kurarak, nesnelerin belli özelliklerini sayısallaştırarak ve olaylar arasındaki soyut ilişkiler üzerinde kafa yorarak en iyi öğrenirler.

Mantıksal-Matematiksel zekası gelişmiş olan bir öğrenci sizce nasıldır?

l *Olayların işleyişi hakkında çok soru sorar. *Matematik dersini çok sever. *Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve satranç gibi stratejik oyunları oynamayı çok sever. *Matematiksel hesaplama oyunlarını oynamayı çok sever. *Bilgisayar oyunlarını ilginç bulur. *Yaşıtlarına kıyasla soyut düşünebilme veya sebep-sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyetleri çok iyi gelişmiştir. *Makinelerin nasıl çalıştığına dair çok soru sorar.

MATEMATİKSEL-MANTIKSAL ZEKAYI GELİŞTİREBİLMEK İÇİN; l *İki nesneyi kıyaslama yoluyla çözümsel düşünme egzersizleri yapabilirsiniz. l *Satranç oynayın. l *Genelde saçma olduğu düşünülen bir konuda gerçekçi ve ikna edici bir açıklama yöntemi geliştirmeye çalışabilirsiniz. l *Sudoku - gibi bulmacalar çözebilirsiniz.

3 - Görsel- Uzaysal Zeka: Görsel-uzaysal zeka; bir insanın bir avcı, bir izci ya da bir rehber gibi görsel ve uzaysal dünyayı doğru bir şekilde algılaması veya bir dekoratör, bir mimar ya da bir ressam gibi dış dünyadan edindiği izlenimler üzerine değişik şekiller uygulayabilme kapasitesidir

GÖRSEL-UZAMSAL ZEKA Görme duyusu ve buna bağlı olarak şekiller tasarlama ve zihinde resimler yaratma yeteneğidir. Bireyin objektif olarak gözlemleme ya da görsel ve uzaysal fikirleri grafiksel olarak sergileme kabiliyetlerini içerir. Bu zekaya sahip olan insanlar, renge, çizgiye, şekle, biçime, uzaya ve bu olgular arasındaki ilişkilere karşı aşırı duyarlıdırlar.

GÖRSEL- UZAMSAL ZEKA ”Bir resim bin sözcük değerindedir. ” sözünden anlaşılacağı gibi, bu zeka pek çok yol ile beynin kullandığı ilk dildir. Görsel/uzamsal zekanın dili, renkler, şekiller, desenler, dokular, imajlar, resimler ve diğer görsel sembollerdir.

Bu zekanın özündeki yeterlikler 1. İmgelem / hayal gücü: Bireyin zihinsel hayal gücü 2. Zihinde canlandırma: Olayların, kişilerin şekilleri akılda resimleme 3. Mekan duygusu / Uzayda yer/yol bulma, 4. Grafikle gösterme: görsel resimler yaratma 5. Uzaydaki nesneler arasındaki ilişkileri tanıma 6. Çeşitli açılardan objeler arasındaki benzerlik ve farklılıkları tanıma

Bu zekası kuvvetli olan bir öğrenci 1. Haritaları, çizelgeleri ve diyagramları daha kolay okur. 2. Yaşına göre yüksek düzeyde figürleri ve resimleri çizer 3. Filmleri, slaytları ve diğer görsel sunuları izlemeyi tercih eder. 4. Renklere karşı çok duyarlıdır. 5. Resimli yayınlardan daha çok hoşlanır. 6. Elinde bulunan materyallere bir şeyler çizer. 7. Daha önce gittiği yerleri kolay hatırlar. 8. Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar ve modeller oluşturur 9. Varlıkların görsel imgelerini çok iyi çizer.

4 - Müziksel- Ritmik Zeka: l Müziksel-ritmik zeka, bir kişinin bir besteci, bir müzisyen ya da bir şarkıcı gibi müzik formlarını algılaması, ayırt etmesi ve ifade etmesi kabiliyetleridir. l Müziksel-ritmik zekası güçlü olan insanlar, sadece müziksel eserleri kolayca hatırlamazlar, fakat aynı zamanda olayların oluşumunu ve işleyişini müziksel bir dille düşünmeye, anlamaya, yorumlamaya ve ifade etmeye çabalarlar

4. MÜZİKAL-RİTMİK ZEKA Tonal ve ritmik kavramları tanıma ve kullanma; çevresel seslere, insan sesi ve müzik aletlerine karşı duyarlı olma yeteneğidir. Çevredeki seslerden anlam çıkarma Ses tonundan duygu durumunu kestirme, Arabanın motor sesinden problemin ne olduğunu anlama bu zeka türüne girer.

Müzikal zekanın özündeki yeterlikler 1. Müziğin ve ritmin yapısına değer verme 2. Müzikle ilgili şemalar oluşturma 3. Seslere karşı duyarlı olama 4. Melodi, ritim ve sesleri taklit etme, tanıma ve yaratma 5. Ton ve ritimlerin değişik özelliklerini kullanma

5 -Bedensel- Kinestik Zeka: l Bedensel-kinestik zeka ile bir kişinin bir aktör, bir atlet ya da bir dansçı gibi düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalığı veya bir heykeltıraş, bir cerrah ya da bir tamirci gibi ellerini kullanma ve elleriyle yeni şeyler üretme kabiliyetleri kastedilir.

BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKA Vücudunu kullanarak vücut dili), oyun oynayarak ya da yeni bir ürün yaratarak duygularını ifade etme yeteneğidir.

Bu zekası gelişmiş bireyler aktör, sporcu, ve dansçı olabilir. Bu zeka türü, -vücut hareketlerini kontrol etmeyi ve yorumlamayı, -fiziksel nesneleri kontrol etmeyi ve yorumlamayı, -vücut ile zihin arasında bir uyum oluşturmayı sağlar.

Bedensel zekânın özündeki yeterlikler 1. Önceden planlanmış vücut hareketlerini kontrol etme, 2. Bedenin farkında olma, 3. Zihin ve beden arasında güçlü bir bağ kurma, 4. Pandomim yeteneğini kullanma, 5. Bedeni tümüyle iyi kullanma

6 - Kişilerarası-Sosyal Zeka: l Sosyal zeka, bir insanın bir öğretmen, bir terapist ya da bir pazarlamacı gibi çevresindeki insanların duygularını, ilgilerini, isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme ve karşılama kapasitesidir. l Sosyal zekası güçlü olan kimselerin bir grup içerisinde grup üyeleri ile işbirliği yapma, onlarla uyum içinde çalışma ve bu kişilerle sözlü ve sözsüz iletişim kurma gibi yetenekleri söz konusudur.

Bu zekası gelişmiş bireyler, l Çevredeki bireylerle iletişim kurma, onları anlama, bu kişilerin duygusal durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. l Politikacılar, dini liderler, öğretmenler, psikologlar bu yetileri ustalıkla kullanırlar.

Bu zekanın özündeki yeterlikler 1. İnsanlarla sözlü ya da sözsüz iletişim kurma, 2. Bir bireyin ruhsal durumunu, duygularını okuma, 3. Grupla işbirliği içinde çalışma, 4. Karşıdaki kişinin bakış açısıyla dinleme, 5. Empati kurma, 6. Sinerji kazanma ve yaratma

Bu zekası gelişmiş bireyler Sözel ve bedensel dili etkili bir biçimde kullanırlar. Farklı ortamlara, farklı insan topluluklarına girdiklerinde kolaylıkla uyum sağlayabilirler. İnsanları organize etme yetenekleri vardır. Liderlik vasıflarını taşırlar.

7 -İçsel Zeka: İçsel zeka, bir kişinin kendisini tanıması ve kendisi hakkında sahip olduğu bu bilgi ve anlayış ile çevresinde uyumlu davranışlar sergilemesi yeteneğidir. Bu zeka türü ile bir kişinin kendisini objektif olarak başkalarının gözüyle görebilmesi kabiliyetidir. İçsel zeka, bir kişinin kendisinin zayıf ve güçlü olduğu yönlerini anlaması, kim olduğunu, ne yapmak istediğini ve neyi yapmak istemediğini bilmesidir.

İÇSEL- ÖZEDÖNÜK ZEKA İnsanın kendi duygularını, duygusal tepkilerinin derecesini, kendi biliş bilgisi sürecini tanıma, kendi öz benliğini anlama ve başkalarına ifade etme yeteneğidir.

ÖZEDÖNÜK ZEKA Kişinin kendiyle ilgili bilgisi olması ya da yaşamı ve öğrenmesi ile ilgili sorumluluk almasına işaret eden zekadır. Özedönük zekası güçlü olan birey, kendi coşkularının sınırlarını anlayabilen, kendi davranışlarını yönetirken bunlara dayanabilen kişidir. Böyle bir kişi zamanında düşünmeyi, yanıtlamayı ve kendini değerlendirmeyi başarabilir.

Bu zekanın özündeki özellikler 1. Konsantrasyon: Sadece bir konuya ya da etkinliğe odaklaşma, 2. Düşünsellik(mindfulness): insanı kendisini düşünmeye ve yaşantıdaki her ayrıntıya değer vermeye yöneltme, 3. Üstbiliş- biliş ötesi: verilen kararları analiz ederek değerlendirme, 4. Değişik duyguların farkında olma, 5. ”Öz”ü tanıma ve değer verme, 6. Yüksek düzeyli düşünme becerileri ve akıl yürütme.

8 -Doğacı Zeka l Doğacı zeka ile bir kişinin bir biyolog yaklaşımıyla hayvanlar ve bitkiler gibi yaşayan canlıları tanıma, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak sınıflandırma ve onları diğerlerinden ayırt etme kabiliyeti veya l Bir jeolog yaklaşımıyla dünya doğasının bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli karakteristiklerine karşı aşırı ilgili ve duyarlı olması kastedilmektedir. l Doğacı zekası kuvvetli olan bireyler, doğa olaylarına karşı çok hassastırlar ve toprakla uğraşmayı, hayvan beslemeyi veya bitki yetiştirmeyi çok severler.

DOĞA ZEKASI Gardner geliştirdiği çoklu zeka kuramına sonradan (1996’da) doğa zekasını da eklemiştir. Doğa zekası; bölgesel ya da küresel çevre değişikliklerini açıklama, ev hayvanları, doğa hayatı, bahçe ve park ilgisi, teleskop ya da mikroskop kullanarak doğayı çekme davranışlarını kapsar.

DOĞA ZEKASI Doğal çevreyi anlama, tanıma Bitki ve hayvanların türlerini fark etme Botanik ve zooloji, organik kimya, böcek bilimi, fotoğrafçılık, vb.

Bu zekanın özündeki yeterlikler 1. Doğa ile bütünleşme: Doğal ortamı ev olarak hissetme, 2. Doğal bitki örtüsüne duyarlılık, 3. Canlılar ile etkileşim kurma, koruma 4. Doğanın tepkilerine karşı duyarlılık ve farkındalık 5. Doğadaki bitki ve hayvanları tanıma ve sınıflama 6. Bitki yetiştirme

ZEKA ÇEŞİTLERİ Genel Özellikleri Öğrenme Yolları İlgi Duydukları Meslekler Sözel Zeka Dilini etkili olarak kullanabilir. Söyleyerek, dinleyerek, okuyarak ve görerek öğrenir. Yazar, Şair, Öğretmen, Gazeteci, Politikacı, Avukat, Komedyen. Mantık – Matematiksel Zeka Sayılarla çalışmayı sever. Neden-sonuç ilişkisi kurarak yorumlamayı sever. Sınıflayarak, sıralayarak ve soyutlayarak öğrenirler. Bilim İnsanı, Mühendis, Matematikçi, Ekonomist , Muhasebeci, Bilgisayar Programcısı, Yargıç. Görsel (Uzamsal) Zeka Haritaları, çizelgeleri, filmleri kolay okurlar, anlarlar. Görselleştirme (resim, film, sunu-slayt- vb. . ) ve hayal kurarak öğrenirler. Ressam, Fotoğrafçı, Mühendis, Mimar, Gezgin. Müziksel (Ritmik) Zeka Melodileri, sesleri ve ritimleri severler. Müzik eşliğinde, ritim ve melodiyle öğrenirler. Şarkıcı, Besteci, Müzik Öğretmeni, Tiyatrocu. Bedensel (Kinestetik) Zeka Vücudunu ve ellerini ustalıkla kullanarak anlatmayı severler. Dokunarak, yaparak ve hareket ederek öğrenirler. Atlet, Dansçı, Aktör, Balerin, Balet, Pandomimci, Cerrah. Kişiler Arası (Sosyal) Zeka Çevresiyle ilişki kurmayı, işbirliği yapmayı ve empatiyi sever. Paylaşarak, çevresindekilerle işbirliği yaparak ve karşılaştırarak öğrenirler Öğretmen, Psikolojik danışman, Psikolog, , Politikacı, Doktor, İşadamı. Kişisel (İçsel) Zeka Kendi duygu ve düşüncelerinin, yeterliklerinin farkına varabilmedir. Kendi başlarına, kendi hızında, kişisel becerilerini kullanarak öğrenirler. Kendi başlarına çalışmayı, başarmayı severler. Sanatçı, Din Adamı, Sosyal Hizmet Uzmanı, Psikoterapist Doğal kaynaklara ve çevreye ilgisi yüksektir. Bitki ve hayvanları tanır ve ilgilenir. Araştırarak, gözlem yaparak, çevreyi, olayları gözlemleyip inceleyerek öğrenirler. Ziraat Mühendisi, Arkeolog, Meteorolog, Biyolog, Zoolog, Çevre Bilimci. Doğa Zekası

ÇOKLU ZEKA KURAMININ OKULLARDA UYGULANMASI Çoklu zeka kuramının okullarda öğretmenler tarafından uygulanması çocukların üstün olan yönlerini ortaya çıkaracak ve bu yönlerini geliştirip kuvvetlendirmelerini sağlayacaktır. Ayrıca sınıfta kendilerine sağlanan ortamlarla diğer zeka türleri de gelişecektir.