Prodhimi dhe kostoja Konceptet kye Funksioni i prodhimit

Prodhimi dhe kostoja

Konceptet kyçe: • Funksioni i prodhimit. • Produkti total. • Produkti marxhinal. • Produkti mesatar. • Veprimi i të ardhurave zbritëse. • Të ardhurat e shkallës. • Faktori kohë dhe ndryshimet në teknologji.

Funksioni i prodhimit: q Prodhimi paraqet procesin e shndërrimt të inputeve në autpute - të mira dhe shërbime, q Lidhja midis inputeve të përdorura në prodhim dhe autputit shprehet me anë të funksionit të prodhimit.

Cilat supozime duhen të bëhen për të paraqitur funksionin e prodhimit? • Qëllimi i firmës-maksimizimi i profitit. • Për ta mbajtur analizën të thjeshtë supozojmë që firma përdor vetëm dy inpute: kapitalin (i pandryshueshëm në afat të shkurtër) dhe punën. • Konkurrenca e plotë. • Paga përfaqëson të vetmen kosto të punës dhe puna që shfrytëzon ndërmarrja është homogjene. • Firma nuk ndryshon teknologjinë e përdorur.

Funksioni i Prodhimit Q= f (K, L) • Pasi që kapitali është i pandryshueshëm, ndërsa puna e ndryshueshme, firma mund të prodhojë më shumë produkte, nëse punëson më shumë punëtorë në periudhën afatshkurtër.

Produkti Total • Sasia e produktit të prodhuar nga kombinimi i inputit punë L me inputin kapital K quhet produkt total dhe shenohet me Q ose TP.

Produkti Marxhinal q Produkti marxhinal mat ndryshimin në produktin total që rezulton nga ndryshimi për njësi në madhësinë e inputit të përdorur dhe shenohet me MP. q Psh. Meqenëse kapitali është i pandryshueshëm, produkti marxhinal i punës është ndryshimi i prodhimit total që rezulton nga ndryshimi për njësi i punës shtesë të përdorur (cetiris paribus).

Produkti Marxhinal MP = ΔTP ÷ ΔL - ΔTP - shtesa në produktin total, - ΔL - shtesa në inputin punë.

Produkti Mesatar AP = Produkti total / Inputi i shfrytëzuar, (p. sh. numri i punëtorëve).

Relacioni mes MP dhe AP 16 Autputi/Prodhi mi 14 12 10 AP 8 6 4 MP 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Puna 12

Relacioni mes MP dhe AP §Kur produkti marxhinal është i barabartë me atë mesatar, arrihet vlera më e lartë e produktit mesatar, MC = AP §Kur produkti marxhinal është më i madh se ai mesatar, produkti mesatar rritet me shtimin e inputit variabil, MC > AP §Kur produkti marxhinal është më i vogël se ai mesatar, produkti mesatar zvogëlohet me shtimin e inputit variabil. MC < AP

Ligji i të ardhurave zbritëse q Në qoftë se një sasie të dhënë të faktorit të fiksuar (kapitali konstant) i shtohen sasi të njepasnjëshme të një faktori të ndryshueshëm të prodhimit (në rastin tonë punës) produkti marxhinal dhe ai mesatar i faktorit të ndryshueshëm eventualisht do të bien. q Supozimet thjeshtëzuese: • periudha afatshkurtë, , • të paktën njëri faktor i prodhimit është i pandryshueshëm, dhe • teknologjia e pandryshueshme.

Ligji i të ardhurave zbritëse Autputi/Prodhimi 16 14 12 10 AP 8 6 4 MP 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Puna 12

Të ardhurat e shkallës • Paraqesin reagueshmërinë e produktit total kur të gjitha inputet rriten në të njëjtin proporcion.

Të ardhurat e shkallës • Të ardhurat konstante të shkallës: autputi ndryshon përpjestimisht me ndryshimin e inputeve. P. sh. me dyfishimin e inputeve punë dhe kapital dyfishohet edhe prodhimi. • Të ardhurat zbritëse të shkallës: një rritje përpjestimore e inputeve çon në një rritje në përpjestim më të vogël të autputit total. P. sh. 50% rritja e inputeve çon në rritje prej 30 % të autputit. • Të ardhurat rritëse të shkallës: një rritje përpjestimore e inputeve çon në një rritje në përpjestim më të madh të autputit total. P. sh. 15% rritja e inputeve çon në rritje prej 30 % të autputit.

Faktori kohë - Dinamika e Prodhimit • Periudha momentale - ku të gjithë faktorët e prodhimit janë të pandryshueshëm; • Periudha afatshkurtër - ku ndërmarrja mund të shtojë prodhimin duke ndryshuar faktorët e ndryshueshëm (P. Sh. Punën) • Periudha afatgjatë - ku faktorët e prodhimit bëhen të ndryshueshëm; • Periudha shumë afatgjatë - ku ndryshon edhe teknologjia e prodhimit;

Faktori kohë - Ndryshimet në teknologji Kur ndryshon teknologjia, ndyshon edhe funksioni i prodhimit Outputi/Prodhimi TP” TP Faktoret e prodhimit

Funksioni i prodhimit në periudha afatgjata • Firma mund të ndryshojë faktorët e prodhimit, • Ka më shumë alternativa para vetes, • Funksioni i prodhimit në periudha afatgjata paraqet kombinime të ndryshme mes dy inputeve, punës dhe kapitalit (tabela në vijim), për të arritur maksimume të prodhimit nga një kombinim i tillë, ceteris paribus.

Njësitë e kapitalit (K) Funksioni i prodhimit në periudha afatgjata 6 5 24 23 35 32 42 39 47 44 51 48 54 51 4 3 2 1 20 17 14 5 1 28 24 19 12 2 35 30 24 18 3 40 35 28 21 4 44 39 32 23 5 47 42 35 24 6 Njësitë e Punës (L)

Izokuantet (Vijat barazsasi) • Izokuanti është një lakore që paraqet të gjitha kombinimet e mundshme të inputeve që japin nivelin e njëjtë të autputit (tabela paraprake). • Pjerrësia e lakores së izokuantit paraqet normën teknike të zëvendësimit, P. sh. Sasia e prodhimit prej 24 njësi mund të prodhohet duke përdorur 3 njësi punë dhe 2 njësi kapital, ose 2 njësi punë dhe 3 njësi kapital.

Karakteristikat e izokuanteve: 1. Izokuantet më larg origjinës janë më të preferuara se ato më afër saj. 2. Izokuantet kanë pjerrësi negative. 3. Izokuantet nuk priten mes vete. 4. Izokuantet janë konvekse.

Kapitlai Izokuantet (Vijat barazsasi) Q=35 Q=24 Puna

Izokostet (Vijat barazkosto) • Izokostoja është një lakore që paraqet të gjitha kombinimet e mundshme mes punës dhe kapitalit që mund të blihen me një çmim të dhënë. • Shërben përcaktimin e metodës më eficiente të prodhimit të autputit për cdo nivel të dhënë. • Supozoni një firmë e cila blen punë, 20 euro për njësi pune, dhe 30 euro për njësi kapital. Firma planifikon të shpenzojë 120 euro për të blerë këto inpute.

Izokosto (Vijat barazkosto) 4 A Cka nëse ndryshon cmimi i punës prej 20 në 30 euro? 4 njësi x 30 euro=120 6 njësi x 20 euro=12 0 Kapitali 3 2 1 B 1 2 3 4 5 Puna 6

Zgjedhja Kostominimizuese Zgjedhja optimale duke marrë parasysh izokuantin dhe izokoston 4 Kapitali 3 E Q=35 2 Q=24 1 1 2 3 4 5 Puna 6

Zgjedhja Kostominimizuese § Pika në të cilën lakorja e izokuantit e prek drejtëzn e izokostos (dmth. është tangjente) quhet optimum. § Prodhuesi zgjedh kombinimin e dy inputeve ashtu që norma teknike e zëvendësimit të barazohet me cmimin relativ të inputeve.

Zgjedhja Kostominimizuese • Pjerrësia e izokuantit është i barabart me pjerrësinë e izokostos. • Raporti i produkteve marxhinale të inputeve është i barabart me raportin e çmimeve të inputeve. MPL/MPK = PL/PK

KUPTIMI I KOSTOVE

Konceptet kyçe Llojet e kostove dhe fitimi, u Sjellja e kostove afatshkurtëra, u Sjellja e kostove afatgjata. u

Kostoja e prodhimit P Ligji i ofertës: Firmat janë të gatshme të prodhojnë dhe të shesin sasi më të mëdha të një produkti kur çmimi i tij është i lartë, për shkak të sjelljeve tipike të produktivitetit dhe kostos. Oferta Q

Pse të studiojmë sjelljen e firmës? Të fitojmë njohuri më të mira në lidhje me vendimet që marrin prodhuesit. Të studiojmë se si sjellja e firmave varet nga struktura e tregut.

Qëllimi i firmave tipike Qëllimi ekonomik i firmës është maksimizimi i fitimit! Fitimi = Të hyrat e përgjithshme – Kostot e përgjithshme.

Fitimi i një firme individuale : Të hyrat minus kostoja § Të hyrat: shuma që firma e merr si kompenzim për shitjen e produkteve të saj (Çmimi i tregut x sasia e shitur = Të hyrat). § Kostoja: Shuma që firma e sakrifikon për të blerë inputet. § Fitimi: Të hyrat e përgjithshme minus kostot e përgjithshme.

Kostoja e prodhimit § Në përgjithësi, zakonisht marrim parasysh tre lloje të kostove kur marrim vendime lidhur me ofertën. - Kostoja eksplicite, - Kostoja implicite, - Kostoja Sunk.

Kostoja si kosto opurtune q Kostot e firmës përfshijnë kostot eksplicite dhe kostot implicite: - Kostot eksplicite: kostot që kanë të bëjnë me shpenzime direkte monetare për faktorët e prodhimit. - Kostot implicite: kostot që nuk kanë të bëjnë me shpenzime direkte monetare (p. sh. kostoja opurtune e inputeve të vet pronarit – paga implicite, renta implicite, kostoja e kapitalit).

Kostoja si kosto opurtune § Kontabilistët matin kostot eksplicite, por shpesh i injorojnë ato implicite. § Ekonomistët përfshijnë të gjitha kostot opurtune kur matin kostot. - Fitimi Kontabël = TR – Kostot Eksplicite - Fitimi Ekonomik = TR – Kostot Eksplicite – Kostot Implicite

Kostoja si kosto opurtune § Kostoja e tretë, që nuk është kosto implicite paraqet koston sunk. § Kostot Sunk janë kosto që veç janë zotuar dhe nuk mund të rikthehen. § Sunk kostot janë. . . - Një kosto opurtune - Shpesh të injoruara kur merren vendimet për ofrimin e një produkti

Afatshkurtër vs. Afatgjatë q Dy horizonte kohore janë të rëndësishme kur analizojmë kostot. § Afatshkurtër: Periudha kohore gjatë së cilës disa inpute janë variabile (puna dhe materialet) dhe disa janë fikse (kapitali, objektet). § Afatgjatë: Periudha kohore gjatë së cilës të gjitha inputet janë variabile, duke përfshirë kapitalin dhe objektet.

Kostoja afatshkurtër Kostoja e prodhimit mund të ndahet në kategori në afat të shkurtër : § Kostot fikse: – Kostot të cilat nuk ndryshojnë me ndryshimin e sasisë së prodhuar. § Kostot variabile: – Kostot të cilat ndryshojnë me ndryshimin e sasisë së prodhuar.

Familja e kostos së përgjthshme. . . 1. Kostot e përgjithshme fikse (TFC) 2. Kostot e përgjithshme variabile (TVC) 3. Kostot përgjithshme (TC) ku: TC = TFC + TVC

Familja e kostove mesatare. . . q § § Kostot mesatare: Kostot specifike / sasia e prodhuar Kostot mesatare fikse (AFC) = TFC / Q Kostot mesatare variabile (AVC) = TVC / Q Kostot mesatare të përgjithshme (ATC) = TC / Q

Kostot marxhinale: “Sa kushton prodhimi i njësie shtesë të outputit? ” u. Kostot marxhinale (MC): “Kostoja shtesë apo ekstra për prodhimin e njësie shtesë të outputit. ” § MC është shtesa në koston e prodhimit që duhet të mbulohet nga të hyrat shtesë për të maksimizuar fitimin. § MC = ΔTC ÷ ΔQ

Forma e lakoreve të kostove afatshkurtëra § Sjellja e kostos afatshkurtër bazohet në produktivitetin e inputeve (burimeve). § Në rastet kur firma vazhdon rritjen e sasisë së prodhuar (outputin), në situatën ku madhësia e firmës është fikse, përfundimisht prodhimi marxhinal i çdo punëtori të angazhuar më pas do të zvogëlohet. § Prodhimi marxhinal zbritës shkakton që kostoja marxhinale të rritet në afat të shkurtër. Kjo më pas ndikon në sjelljen e kostos mesatare.

Forma e lakoreve tipike të kostos Kostoja (euro) MC ATC AVC AFC

Forma e lakoreve tipike të kostos Forma – U e kostos së përgjithshme mesatare (ATC): – Për nivelet e ulta të outputit, kur firma rrit prodhimin, ATC zvogëlohet. – Për nivele më të larta të prodhimit , kur firma rrit prodhimin, ATC rritet. – Pjesa e poshtme e formës – U paraqitet te niveli I outputit I cili minimizon koston e përgjithshme mesatare. – Kjo quhet madhësia eficiente e firmës.

Raporti në mes kostos marxhinale dhe kostos së përgjithshme mesatare § Pse ATC ka formë të U - së? - Kur kostoja marxhinale është më e vogël se kostoja e përgjithshme mesatare, kostoja e përgjithshme mesatare është në zvogëlim e sipër. MC < ATC - Kur kstoja marxhinale është ë e madhe se kostoja e përgjithshme mesatare, kostoja e përgjithshme mesatare është në rritje e sipër. MC > ATC

Raporti në mes kostos marxhinale dhe kostos së përgjithshme mesatare Kostoja (euro) MC ATC Lakorja e kostos marxhinale gjithmonë e pret atë të kostos së përgjithshme mesatare në minimumin e kostos së përgjithshme mesatare!

Kostot afatgjata u Si sjellen kostot për njësi prodhimi kur firma rrit të gjitha inputet, edhe madhësia dhe shkalla e operimit? u Kostoja mesatare afatgjatë (LRATC) reflekton koston për njësi më të vogël të mundshme në relacion me madhësi të ndryshme të firmës dhe/apo me shkallën e operimit. u Lakorja LRATC ka formën e U-së sic është paraqitur në sllajdin në vijim.

Kostot afatgjata Për njësi/Euro Lakorja LRATC Shkalla e të ardhurave rritëse Shkalla konstante e të ardhurave Shkalla e të ardhurave zbritëse Shkalla e operimit (Q)