MAKROEKONOMIA 1 Ligjerata 11 BANKA QENDRORE DHE POLITIKA

MAKROEKONOMIA 1 – Ligjerata 11 BANKA QENDRORE DHE POLITIKA MONETARE Universiteti AAB RIINVEST 28 Dhjetor 2010

Në këtë kapitull do të njiheni me: Konceptin e Bankes Qendrore Funksionet e Bankes Qendrore Objektivat, qëllimet dhe instrumentet e Bankes Qendrore Tregun monetar dhe mekanizmin e politikës monetare

Hyrje Ü Ü Politika monetare është e lidhur ngushtë me Bankën Qendrore (BQ) Politika monetare ndikon në GDP, në stabilitetin e çmimeve, papunësi etj. Prandaj BQ përmes politkës monetare ka rol kyç në analizën ekonomike të rritjes së GDP-së Menaxhimi i politikës monetare bëhet nga BQ përmes instrumenteve që ka në dorë BQ: Ü Norma e rezervave të detyrueshme Ü Norma bazë e interesit

BANKA QENDRORE: FUNKSIONET DHE INSTRUMENTET Ü Ü Në çdo ekonomi tregu ekzistojnë: Ü Banka Qendrore (niveli i parë) dhe Ü Bankat komerciale (niveli i dytë) Banka Qendrore mbikëqyrë dhe shërben si ombrellë për bankat tjera komerciale (niveli i dytë) Banka Qëndrore mbikëqyrë politikën monetare BQ ka lindur më vonë për t’i ruajtur BK nga falimentimi ejt. Banka Qendrore mbikëqyrë dhe shërben si “ombrellë” për: à Bankat komerciale à Institucionet financiare à Tregun e letrave me vlerë à Kursin e këmbimit

FUNKSIONET E BANKËS QENDRORE Ü Emetimi i parasë (kartëmonedhave) Ü Ü Bankë e bankave të nivelit të dytë: Ü Ü Ü Plotësimi i nevojave të ekonomisë me para kliringu i çeqeve, rezervat, etj. Mban rezervat e institucioneve Siguron kredi për bankat tjera Bankë e qeverisë (për depozita, tërheqje, etj. ) Rregullimi i ofertës monetare Ndërhyrja dhe rregullimi i tregjeve monetare Ü Kontrollon normën e interesit

PAVARËSIA E BANKES QENDRORE Ü Ü Banka Qendrore në shumë vende është e pavarur nga qeveria (e cila e menaxhon politkën fiskale) Pavarësia e Bankës Qendrore në: à caktimin e normës së interesit à rregullimin e ofertës monetare à kreditimin e qeverisë, etj. Por Qeveria ndërhyn në punën e BQ përmes emërimit të drejtuesve Drejtuesit e Bankës Qendrore emërohen në periudha afatgjata (psh. në SHBA guvernatori emërohet për një periudhë 14 vjeçare) Ü Pavarësia e BQ konsiston në pavarësinë e vendimeve që mund të marrë BQ në lidhje me politikën që do të ndjekë. Ü Reputacioni i Bankës Qendrore (pritjet e firmave dhe individëve)

OBJEKTIVAT, QËLLIMET DHE INSTRUMENTET E BANKËS QENDRORE Ü Ü Si vepron politika monetare: Mekanizmi i transimsioni Objektivat e politikës monetare à à Ü Ü Ü Rritje e qëndrueshme ekonomike Stabilitet i çmimeve Punësim i plotë Valutë stabile, etj. Jo të gjitha objektivat mund të realizohen njëkohësisht: lidhja inverse e disa objektivave (punësimi i lartë dhe stabiliteti i çmimeve) Por BQ nuk ka instrument per kontrollimin e realizimit qellimeve Prandaj përdor objektivat e ndërmjetme: à à Norma e interesit Oferta monetare

INSTRUMENTET E BANKËS QENDRORE Ü Ü Instrumentet e PM janë hallka e parë e mekanizmit të transimisionit Instrumentet ndahen në: Ü Instrumentet indirekte Shitja dhe blerja e letrave me vlerë (bono thesari, obligacione, etj. ) Ü Ri-financimi: banka qendrore u jep kredi bankave komerciale Ü Rezervat e detyrueshme Instrumentet direkte Ü Ü Ü Nuk kërkojnë treg të zhvilluar financiar (vendet në zhvillim) Janë të përkohshme pasi ulin konkurencën në sistemin bankar Disa nga këto instrumente: Ü Kontrolli i kreditit: kufizimi i vëllimit të kredisë Ü Kontrolli i normës së interesit

TREGU MONETAR DHE MEKANIZMI I POLITIKËS MONETARE Ü Ü Ü Tregu Monetar përfshin një bashkësi institucionesh dhe agjentësh ekonomik ku realizohet shitja dhe blerja e letrave me vlerë (aksionet, Bonot e thesarit etj) Letrat me vlerë ndahen në: à Afatshkurtra (afati i maturimit <1 vit) à Afatgjata (afati i maturimit >1 vit) Bashkëveprimi i ofertës për para dhe i kërkesës për para përcakton sasinë e parasë në qarkullim dhe normën e interesit në ekuilibër

OFERTA DHE KERKESA PËR PARA Ü Kërkesa për para sipas teorisë Kejnsiane mbështetet në këto motive: à à à Ü Motivi i transaksioneve à Për të blerë mallra dhe shërbime Motivi mbrojtës à Për të bërë shpenzime në raste të paparashikuara Motivi spekulativ à Për të shmangur humbjet që vijnë nga mbajtja e letrave me vlerë Kërkesa për para varet nga sasia e kërkuar e parave dhe norma e interesit: à Kur rritet Interesi bie kërkesa për para à Kur rritet GDP rritet kërkesa për para

MEKANIZMI I TRANSMISIONIT TË POLITIKËS MONETARE Politikë monetare ekspansioniste: Rritet oferta monetare Ulet norma e interesit Ulet kostoja e financimit Rriten investimet, shpenzimet, etj. Rritet GDP, punësimi, inflacioni

MEKANIZMI I TRANSMISIONIT TË POLITIKËS MONETARE

Banka Qendrore e Kosoves n n n Objektivat e BQK-së sipas ligjit në fuqi janë: 1. Objektivi parësor i Bankës Qendrore është të nxisë dhe të mbajë një sistem financiar stabil, duke përfshirë një sistem të sigurt, të qëndrueshëm dhe efikas të pagesave. 2. Objektiv shtesë i Bankës Qendrore i cili i nënshtrohet objektivit parësor të saj, është të kontribuojë në arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit të çmimeve vendore. 3. Pa paragjykuar arritjen e këtyre objektivave, Banka Qendrore mbështet politikat e përgjithshme ekonomike të Qeverisë. 4. Banka Qendrore vepron në pajtim me parimin e ekonomisë së tregut të hapur me konkurrencë të lirë, duke favorizuar shpërndarjen efikase të resurseve.

Banka Qendrore e Kosoves n n Detyrat e Bankës Qendrore në përmbushjen e objektivave të përcaktuara sipas ligjit në fuqi, përfshijnë: 1. përcaktimin dhe zbatimin e politikave të një sistemi financiar stabil duke përfshirë mbikëqyrjen e një skeme të sigurimit të depozitave, kryerjen e operacioneve të tregut, si dhe ofrimin e likuiditetit emergjent; 2. rregullimin, licencimin, regjistrimin dhe mbikëqyrjen e institucioneve financiare ashtu si specifikohet më tej në këtë ligj apo ndonjë ligj tjetër; 3. promovimin dhe mbikëqyrjen e sistemeve të sigurta, të qëndrueshme dhe efikase të pagesave, të kliringut dhe të shlyerjes së letrave me vlerë; 4. sigurimin e një furnizimi të duhur të kartëmonedhave dhe monedhave në Kosovë;

Banka Qendrore e Kosoves n n Detyrat e Bankës Qendrore në përmbushjen e objektivave të përcaktuara sipas ligjit në fuqi, përfshijnë: 5. mbajtjen dhe menaxhimin e rezervave ndërkombëtare; 6. mbledhjen dhe publikimin e statistikave; 7. kontribuon në arritjen dhe mbajtjen e stabilitetit të çmimeve vendore; 8. informimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës, Qeverisë dhe publikut të gjerë rreth politikave, detyrave dhe operacioneve të saj ashtu siç përcaktohet më tej në këtë ligj; 9. veprimin si bankier, këshilltar financiar dhe agjent fiskal për Qeverinë dhe çdo organ publik dhe organizatë publike të Kosovës; 10. bashkëpunimin dhe pjesëmarrjen në këshillat dhe organizatat ndërkombëtare përkitazi me çështje brenda fushës së saj të kompetencave; dhe 11. realizimin e çdo aktiviteti ndihmës që rrjedhë nga ushtrimi i detyrave të saj sipas këtij ligji apo ndonjë ligji tjetër.

Banka Qendrore e Kosoves n Brenda kompetencave të përcaktuara me ligj, Banka Qendrore, anëtarët e organeve vendimmarrëse ose personeli i Bankës Qendrore, nuk do të marrin udhëzime nga ndonjë person apo subjekt tjetër, duke përfshirë subjektet qeveritare. Pavarësia dhe autonomia e Bankës Qendrore respektohet në çdo kohë dhe asnjë person apo subjekt nuk do të provojë të ndikoj anëtarët e organeve vendimmarrëse apo të personelit të Bankës Qendrore në realizimin e detyrave të tyre apo të ndërhyjë në aktivitetet e Bankës Qendrore.

Pyetje dhe Komente!