Parvoviruslar Adenoviruslar 2020 Prof Dr Mehmet KIYAN Parvovirs

Parvoviruslar Adenoviruslar 2020 Prof. Dr. Mehmet KIYAN

Parvovirüs (B 19) 2020 Prof. Dr. Mehmet KIYAN

B 19 Yaptığı Hastalıklar • o Asymptomatic ~ 80% [Marks JL; 1984] o Erythema Infectiosum [Pattison JR, 1987] • o 1981 : Transient Aplastic Crisis [Thurns J; 1988} o 1985 : Arthropathy [Anderson LJ , 1990] o 1987 : Hydrops fetalis [ Kerr JR, 1996] • o Fetal loss Hematol: {Kishore J, 2000} o Severe Anemia {Kishore J, 2011} o PRCA , Aplastic anemia {Kishore J, 2004} • o 3 Novel: Non-occlusive Gangrene of stomach bowel {Kishore J, 2009} Ø Myositis ile Erythema Infectiosum {Kishore J, 2006} • Ø B 19 - Amegakaryocytic B 19 virüsü ile klinik bulgular virolojik tanımlanmadan hemen sonra başlamıştır Virüs ve klinik semptomlarla ilgili bulgu 1981 yılında geçici aplastik kriz ile virüs ilişkisinin tanımlanmasıyla olmuştur. Arkasından çocukta 5. hastalık olarakta adlandırılan Eritema infeksiyozum tanımlanmıştır (1983) 1984 yılında gebelikte virüs ile fetal kayıp (hidrops fetalis) arasındaki ilgi belirlenmiştir. Yine 1984 yılında virüs ile

Parvovirus B 19 (B 19) • Keşfi • Lancet 1975, 1985 1974: Emeritus Profesörü Yvonne Cossart (1934 Sydney doğumlu) Londra'da çalışan Avustralyalı virolog, Kan donörleri. Hepatit B Japonya'da Okochi ve arkadaşlarının Nakatani virüsü

Parvoviridae ailesi

Parvovirus B 19 (B 19) o İnsanlarda en sık rastlanan enfeksiyon etkenlerinden Ø Toplumun %50 si yaşamlarının bir döneminde bu virüsle karşılaşır. o Latince «parvum = küçük» o Parvoviridae ailesindeki Erythrovirus cinsine ait Ø Erythrovirus cinsine ait virüsler eritroid öncü hücrelerine olan ilgileri nedeniyle bu şekilde adlandırılmışlardır.

Parvovirus B 19 (B 19) Yapı o o o Tek iplikçikli ss. DNA virüsü Zarfsız 96 kapsomerli, ikozahedral (18 -23 nm) Genetik olarak stabil: % 1. 5 değişim Genotip ile belli klinik özellik arasında bir ilişki bulunamamış

B 19 Genom - Viral kapsid proteinleri o 5. 5 Kb o 3 adet ORF: o Transkripsiyonda aynı bölgeleri ortak kullananan en az 9 m. RNA oluşur NS 1, (yapısal olmayan proteinler ) Ø Bir çok NS proteini bulunmakta Ø Farklı fonksiyonları vardır Ø Özgül DNA bağlanması Ø DNA-kırılma (nick) oluşması Ø Helikaz fonksiyonu Ø Transkripsiyonların düzenlenmesi Ø B 19 V ile ilgili klinik semptomların bir çoğu NS 1’in VP 1 (yapısal kapsid proteinleri) Ø virionun dış yüzeyinde bulunur Ø dizilimde değişiklikler gösterir Ø immün sistemden kaçış Ø kalıcı infeksiyona neden olur. Ø Yapısında fosfolipaz A 2 bulundurur Ø enfeksiyon oluşumunda rol oynar. Ø nötralize edici antikorların ana hedefi Ø VP 1’in otoimmünitede rol aldığı düşünülmektedir VP 2 (yapısal kapsid proteinleri) Ø Kapsid proteinlerinin % 95’ini

B 19 Patogenez Yaşam siklüsü diğer zarfsız DNA virüsleri gibi o Konak hücre reseptörüne bağlanma o Hücre içine giriş o Konak çekirdeğine geçiş o DNA replikasyonu o RNA transkripsiyonu o Kapsid ve diğer proteinlerin sentezi o Virüs oluşumu o Hücre lizisi ve salınım

B 19 Patogenez o B 19, insan kırmızı hücre ve eritroid öncü hücrelerini agglutine eder o Virüsün patolojisi eritropoesisin engellenmesi ve inflamasyon oluşması ile ortaya çıkar. o Hemaglutinasyonu sağlayan molekülün glycolipid globoside (kan grubu P antijeni) olduğu belirlenmiştir o Bununla birlikte P antijeni bulunduran diğer hücrelere bağlanmaz o Bu da hedef hücreye bağlanmada başka reseptörlerin de rol oynadığını göstermektedir o P antijen taşımayan hücrelerde enfeksiyon yok

B 19 İmmünpatogenez o B 19, konak hücrelerde NS 1, VP 1 u proteinleri aracılığı ile direkt viral hasara neden olur o viral persistans o İmmün aracılı hasarlar o Makrofaj aktivasyon sendromu o Nadir o Ölümcül

B 19 Kültür o Hücre kültüründe güçlükle ürer o Hayvan modeli yoktur o Kemik iliği kültürlerinde virüsün Eritroid hücrelere affinitesi gösterilmiştir. o Fetus karaciğeri, göbek kordonu ve periferal kandan elde edilen eritriod öncü hücrelerde kültürü yapılmıştır.

B 19 Klinik Sağlıklı insanlardaki semptom ve hastalıklar o o o o o Asemptomatik enfeksiyon Eritema enfeksiyozum Arthropathy Thrombocytopenia Geçici eritroblastopeni (çocuk) Nötropeni Nörolojik hastalıklar Myokardit Hepatit Hamilelikte Enfeksiyon etkisi o Asemptomatik o Hydrops fetalis Ø non-immün hydrops fetalis olgularının %1520’sini oluşturduğu düşünülmekte o Enfeksiyondan sonra fetal kayıp oranı %5 -10 arası o Konjenital anemi o Düşük

B 19 Epidemiyoloji ve bulaş o o Solunum yolu Vertikal olarak anneden fetusa Parenteral ve genital bulaş belirlenmiş Organ transplantasyonları o Kemik iliği o Kan • Tüm dünyada yaygın o Okul öncesi %15 o Genç erişkin %50 o Yaşlı %85 seropozitiflik • Sağlıklı kişilerde ömür boyu bağışıklık oluşturmaktadır • Gönüllü kan donörlerinde %1 den azdır.

B 19 Epidemiyoloji ve bulaş o Mevsimsel farklılık göstermesine karşın Kış ve baharda daha fazladır. o 3 -4 yılda bir Eritema infeksiyosum (EI) ve B 19 ile ilişkili hastalıklarla ortaya çıkan epidemi olmaktadır. o En çok çocuklarda o Hastane infeksiyonu olabilmektedir. o Hamilelikte çocuğa geçiş riski % 30 dur.

5. hastalık Eritema İnfeksiyozum o Tokat atılmış yüz görünümü Ø Semptomların çok önceden bilinmesine karşın Parvovirüs B 19 ile bağlantısı 1983 te o Prodromal dönem semptomları: Ø Ateş Ø Başağrısı Ø Nezle Ø Bulantı Ø Yanaklarda orta derecede eritem (enfeksiyondan 18 gün sonra ortaya çıkar) Ø Bulgular genelde fark edilmemesine karşın, sıklıkla ateş, kırgınlık, baş ağrısı, ve bulantı ile seyreder o Enfeksiyonun 2. döneminde Ø Kızarılıklık gövde ve ekstremitelere yayılır Ø Kızarıklık geçici, kalıcı veya değişiklik gösterir

B 19 İmmün cevap • Enfeksiyondan sonra özgül immunoglobulin M (Ig. M) and Ig. G antikorları ortaya çıkar • Enfeksiyon bifazik seyir göstermektedir. • Enfeksiyondan bir hafta sonra seronegatif kişilerde viremi ortaya çıkmakta, ateş, kırgınlık, kas ağrısı, kaşıntı ve virüsün solunum sisteminden salınımı başlamaktadır. • Enfeksiyondan 17 -18 gün sonra ikinci faz başlar o kızarıklıklar, kaşıntı ve artralji • Hastalıktan doğal olarak düzelme 10 -12 gün sonra Ig. M’in ortaya çıkmasıyla başlamaktadır • Ig. M genelde 3 ay kadar kanda bulunur • Ig. G ikinci haftada ortaya çıkmakta ve hayat boyu kalarak sekonder infeksiyonu önlemektedir.

Antikor saptanması • Ig. M bağlama (capture) testleri kullanılmakta ve bu antikorlar 2 -3 ay enfeksiyondan sonra bulunmaktadır • Eritema infeksiyozum veya aplastik kriz hastalıklarında %85 oranında özgül Ig. M bulunmaktadır • Ig. G deteksiyonu, enfeksiyondan sonraki 2. haftadan, akut infeksiyonu göstermemesine rağmen, sonra daha sık kullanılan yöntemdir. • NS 1 -özgül antikorların tayini tartışmalıdır • Hamile ve immün yetmezlikli kişilerde serolojik cevaplar dikkatli bir şekilde takip ve değerlendirilmelidir.

B 19 Sitopatoloji o Eritroid öncü hücreleri Parvovirüs B 19 ile enfekte olduklarında dev pronormoblast (Lantern hücreleri) hücreler oluşur. o Tek başına tanıda kullanılmaz o İlk olarak 1948 de kemik iliğinde geçici aplastik krizde tarif edilmiştir. o Pronormablast hücreleri; büyük eozinofilik nükleer inkluzyon cisimcikleri, vakualizasyon ve nadiren köpek kulağı görüntüsüyle karakterizedirler

Eritema İnfeksiyozum Tedavi & Korunma o o Özgül tedavi yok Henüz aşı geliştirilmemiştir. En etkili korunma yöntemi: Sık sık ellerin yıkanması Gebelerin enfeksiyon olan yerlerden uzak durmalarının tavsiye edilmesi Ø Henüz bir uzlaşı yoktur. o Gebelike sırasında B 19 tesbit edilmişse ultrason ile Ø asit ve fetus kalbinde kalınlaşma ve anemi takip edilmelidir. . o Geçici (transient) aplastik kriz durumlarında eritrosit süspansiyonu o hemoglobin artışının sağlanması o Ig transfüzyonu

Human Bocavirus (HBo. V) • • • Aile: Parvoviridae, alt aile: Parvovirinae Cins: Bocavirüs. HBo. V genom uzunluğu: 5, 217 ila 5, 299 nükleotid arasında değişir. Genomu: negatif polariteli tek iplikçikli DNA Proteinler için RNA'lar NS 1, NP 1, UP 1 / NP 1, VP 1 / VP 2, UP 2 / VP 1 / VP 2, varsayılan bir ORFx proteini ve bir NS 1 -70 proteini Patojen potansiyeli olan ikinci insan parvovirüsü Çocuklarda etiyolojisi bilinmeyen viral solunum yolu enfeksiyonlarında etken İlk defa 2005 yılında solunum örneklerinde Solunum ve gastrointestinal enfeksiyonlarda saptanan önemli bir patojendir. Dünya çapında, bölgesel, coğrafi veya sınır yok Dört ayrı alt türler HBo. V 1– 4 olarak adlandırılmıştır.

Human Bocavirus (HBo. V) o 18 ile 23 aylık bebeklerde ~% 40'dan, o iki yaş üstü ortalama% 76. 6 o yetişkinlerde% 96 o HBo. V, diğer solunum yolu patojen virüsü ile birlikte tespit edilmiştir. • Bu gerçek, HBo. V'un gerçek bir patojenden ziyade zararsız bir tesadüfi olabileceği hipotezine yol açmıştır o HBo. V solunum yolu o HBo. V parçacıkları hem apikal hem de distal olarak, yani hava fazına ve sıvı faza (kan dolaşımını taklit eden) salgılanmış, o İnfeksiyon “Canin minute virus” gibi olabilir Ø Bu virüs konağa solunum yolu ile girer, kan dolaşımına ulaşır ve kan dolaşımı yoluyla gastrointestinal sisteme ulaşır. Ø viral atılma öksürme veya dışkılama yoluyla olur

Adenoviruslar Prof. Dr. Mehmet KIYAN

Öğrenim amaç ve hedefleri • Adenovirusların genel özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak • Yapı ve replikasyonlarını, konakta meydana getirdikleri hastalıkların patogenezini bilmek • Hangi hastalıkları oluşturduklarını tanımlayabilmek • Epidemiyolojik özellikleri ve bağışıklıkları hakkında bilgi sahibi olmak • Laboratuvar tanı yöntemlerini sıralayabilmek • Hastalıklarının tedavi, korunma ve kontrol yöntemlerini tanımlamak 25

Dersin içeriği • Adenovirusların; yapısı ve replikasyonları • Patogenezi ve yaptıkları hastalıklar • Epidemiyolojik özellikleri ve bağışıklık mekanizmaları • Laboratuvar tanı yöntemleri • Hastalıklarının tedavi, korunma ve kontrol yolları 26

Adenoviridae Familyası Adenovirus ailesi içinde biri Memelileri diğeri kuşları enfekte eden 2 cins bulunur • Mastadenovirus • Aviadenovirus 27

Sınıflandırma İnsan adenovirusları; • • Nükleotid dizi analizine, Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik özelliklerine göre; 7 (6) grupta toplanmıştır: A B C D E F (G) 28

Sınıflandırma Antijenik yapılarına göre de; 100’den fazla serotip vardır İnsanları enfekte eden serotip sayısı 57’den fazladır • 1 -7 • • 11 12 21 31 35 37 40 41 en sık etken olanlardır 29

Yapı • Çift zincirli, lineer DNA • İkozahedral simetrili kapsid • Çap: 90 -100 nm. • Zarfsız 30

Yapı • Çift zincirli DNA 5’ ucunda kovalan olarak bağlanmış bir protein ile sonlanır o Virus tarafından kodlanan o 55 k. Da büyüklüğünde • Bu terminal protein proteolizis ile ayrılırsa, viral enfektivite 100 kat azalır 31

Antijenleri Kapsid; 252 kapsomerden oluşur Major adenovirus antijenleri; • Kapsid yapısında o Hekzon o Pentonlar o Yüzeyel uzantılar • Fiber antijenler o 12 köşede penton tabanlarından uzanan 12 adet fiber denilen yapılar bulunur o Adenoviruslar, ikozahedral simetrili viruslar içerisinde 32

Fiber antijenleri; • Viral tutunma proteinleri • Hemaglütinin aktivitesi o Hemaglütinin tip spesifik olduğu için; izolatların serotiplendirilmesinde hemaglütinasyoninhibisyon testi kullanılır 33

Onkojenik potansiyel • Adenovirus serotiplerinin onkojenik potansiyeli G+C / DNA oranına göre değişir: • Tip 12, 18 ve 31’i içeren Grup A’da G + C / DNA oranı diğer gruplara göre belirgin oranda düşüktür. Bu grup hayvanlarda onkojeniktir o Yeni doğan kemirgenlerde!!! • Bugüne kadar insanlarda kanser oluşturduğuna ait bir kanıt bulunmamıştır (TUS 2013 İlkbahar dönemi ONKOJENİK POTANSİYEL G+C / DNA Yüksek onkojenik olanlar % 48 -49 Orta derecede onkojenik olanlar % 49 -52 Onkojenik olmayanlar % 57 -59 34

Üreme Özelliği Özellik Açıklama Hücre kültüründe Ürer Konak Hücre İnsan epitel hücreleri Hücre içinde Çekirdek Histolojik belirteç Santral intranükleer inklüzyon cisimcikleri Sitopatik etki? Üzüm salkımına benzer küme oluşumu 35

Replikasyon • Adenovirus enfeksiyöz döngüsü ortalama 24 saat sürer • Hücre başına yaklaşık 100. 000 yeni viral partikül oluşur • Erken replikatif siklus ile geç replikatif siklus keskin sınırlarla birbirinden ayrılmıştır • Virus konak hücrelerdeki Coxackie-Adenovirus reseptörlerine (CAR reseptörü) fiber yapıları ile tutunur o Bazı ADV’lar MHC I moleküllerini de reseptör olarak kullanabilir 36

Replikasyon • Tutunmadan sonra reseptör aracılı endositozla hücre içine girer o Unutma: Zarfsız virus! • Penton tabanı ile hücresel integrinin etkileşimi internalizasyonu başlatır • Clathrin-kaplı vezikül içinde reseptör aracılı endositoz gerçekleşir 37

Replikasyon o Virus hücre içine girince hızla (5 dakikada) endozomdan sitoplazmaya geçer o Bu olay endozom içindeki asidik p. H’nın tetiklemesiyle başlayan bir süreçtir o Sonrasında nukleusa taşınır o Viral partiküllerin sitoplazmadan nükleusa taşınmasında mikrotübüller rol oynar o Sitoplazmada başlayan, Kapsid soyulması nükleusta sonlanır o Viral DNA sentezinin başlamasından önceki kısımlar erken dönemi oluşturur 38

Replikasyon Erken Fazda: Erken fazın amacı: • Çoğu yapısal olmayan ve viral DNA sentezinde görev alan 20’den fazla “early” protein sentezlenir • Genom replikasyonunda görev alan “DNA polymerase” da erken fazda sentezlenen proteinlerden biridir. • Konak hücrede viral replikasyon için gerekli ortamı yaratmak • Enfekte hücreyi konak immün yanıtından koruyacak viral fonksiyonları eksprese etmek • Viral DNA replikasyonu için gerekli gen ürünlerini 39

Replikasyon Erken Faz Erken faz proteinleri: • E 1 A o Bu dönemde sentezlenen antijenleri içinde en önemli olanıdır o diğerlerinin transkripsiyonu için şarttır! • E 1 B o Enfekte hücrenin (erken) apopitoza gitmesini önler • Kemirgen hücrelerini transformasyona uğratan genlerin E 1 A ve E 1 B bölgelerinde lokalize oldukları bulunmuş • Erken genler tüm siklus boyunca eksprese edilir; enfekte hücre içerisinde gen ekspresyonu keskin sınırlarla ayrılmaz ! 40

Replikasyon Geç dönem; • Viral DNA sentezi ile başlar • Sitoplazmada üretilen kapsid proteinleri “viral • Okunan m. RNA’lar bir araya gelme” sitoplazmaya taşınır, ve (montaj/assembly) için geç proteinlerin (L 1 -L 5) nükleusa taşınır sentezi gerçekleşir • Kapsomerler önce o Viral proteinler nükleusta içleri boş sitoplazmada olarak oluşur, çıplak DNA sentezlenir! daha sonra boş • Geç proteinler virusun kapsidlerin içine girer yapısal proteinleridir • Virion son halini o hekzon, penton, fiber, nükleusta alır core proteinleri gibi • Virus salınımı enfekte hücrenin dejenere olması 41 ve parçalanması ile

Adenoviral enfeksiyon siklusu Özet 1. Endositoz ile hücreye giriş, viral korun serbestleşmesi 2. DNA / kor protein kompleksi çekirdeğe girişi 3. E 1 A ve E 1 B transkriptleri oluşur ve sitoplazmaya çıkıp proteine dönüştürülür 4. E 1 proteinleri çekirdeğe döner ve erken proteinler sentezi tamamlanır. Erken proteinler nukleusa girer ve hücre proteinleri ile DNA replikasyonuna etki eder, Geç gen ürünleri transkripsiyonu Sitoplazmada geç protein ürünleri (yapısal ürünler) oluşturulur ve nukleusa gönderilir. 5. Virion oluşur ve dışarı salınır 42

Replikasyon *Cytomegalovirus’tan farkı? 1. Adenovirus enfeksiyonlarında sinsitya ve çok çekirdekli dev hücre oluşumu görülmez 2. Sitolojik değişiklikler adenoviruslar için patognomonik değildir ancak hücre kültürlerinde ve biyopsi materyalinde tanıda yardımcıdır 43

Virusun konak savunma mekanizması üzerine etkileri o VA RNA kodlar Ø Küçük virus ilişkili RNA o İnterferon tarafından indüklenen protein kinazların aktivasyonunu önler Ø Protein kinazların görevi: viral protein sentezini inhibe etmek! E 3 ve E 1 A proteinleri; • Hücre kültüründe üreyen virus için gerekli değillerdir • Enfekte hücrenin konak cevabı ile sitolizini önlerler • TNF alfa gibi sitokinler ya da T hücre aracılı apopitozise engel olurlar E 3 proteini; • MHC I’in hücre yüzeyine çıkışını önler, • Enfekte hücreyi sitotoksik T 44 lenfosit aracılı hücre

Patogenez Epitel hücrelerinde replike olur • Litik o mukoepitelyal hücrelerde ü Solunum sistemi ü solunum sistemi enfeksiyonları ü Göz • Latent o lenfoid ve adenoid hücrelerde • Transforming ü faringokonjonktivit ü GIS ü gastroenterit ü Üriner sistemde ü hemorajik sistit o hamster, insan değil enfeksiyon yapar 45

Patogenez • Epitel hücrelerinde inflamasyon ve nekroza yol açarak replike olur o Toksik etkiden pentonlar sorumludur • Lokal replikasyondan sonra viremi görülebilir! • Yayılım genellikle immün sistemi baskılanmış kişilerde izlenir • Böbrekler, mesane, karaciğer, lenf nodları (mezenter dahil); bazen SSS’ne gidebilir 46

Patogenez • Hastalığın akut fazından sonra virus lenfoid dokularda kalabilir ve hastalık oluşturmaksızın 6 -18 ay virus çıkarımı görülebilir o tonsiller, o adenoid doku o Peyer plakları • Bu reaktivasyon immün sistem baskılandığında belirginleşir • Çoğu insan ADV’u oral alımı takiben barsak epitelinde replike olur fakat çoğunlukla subklinik enfeksiyon tablosu oluşturur • Primer enfeksiyon başlangıcından sonra aylarca dışkı ile atılabilirler o Enfeksiyon asemptomatik de olsa! o Diğer ajanlarla enfeksiyon varlığı gibi • Bazı durumlarda ADV DNA’sı konak hücre genomuna entegre olabilir ve bu latent faz, tonsillerde ve periferik kan lenfositlerinde yıllarca sürebilir 47

Klinik “Tek bir serotip birden fazla klinik tabloya yol açabileceği gibi, tek bir klinik tabloya birden fazla tip sorumlu olabilir” • En sık 1 – 7 arasındaki serotiplerle enfeksiyon görülür • Enfeksiyonların çoğu orta şiddette ve kendini sınırlayıcı özelliktedir o o o o o Diğer enfeksiyonlar Akut ateşli farenjit Faringokonjonktival ateş üİnvaginasyon üGenital sistem Akut solunum yolu hastalığı enfeksiyonlar Göz hastalıkları üKas-iskelet Akut folliküler konjonktivit bozuklukları Epidemik keratokonjonktivit üBoğmaca benzeri Gastrointestinal enfeksiyonlar hastalık tablosu üİmmün sistemi Akut hemorajik sistit baskılanmış kişilerde Nadiren nörolojik hastalıklar enfeksiyon tablosu 48

Solunum yolu hastalıkları • Benzer semptomlar • Alt solunum yolu nedeniyle diğer viral enfeksiyonları (Bronşit, hastalıklardan ayırımı güçtür pnömoni) genellikle • Farenjit ve tonsillit komplikasyon olarak izlenir • Öksürük • Burun akıntısı • Ateş • Boğaz ağrısı o Genellikle yenidoğan ve çocuklarda izlenir o Grup C (serotip 1, 2, 5) sorumludur o Tip 3, 4 ve 7 adolesan ve yetişkin enfeksiyonlarında izlenir o Çocukluk çağı pnömonilerin yaklaşık %10 -20’sinden Grup B (özellikte tip 3, 7 ve 21), sorumludur o Adenoviral pnömoninin bebeklerde %8 -10 mortalite ile seyrettiği bildirilmektedir o Solunum sistemi dışı bulgular eşlik edebilir? • Ansefalit, • hepatit, • miyokardit, 49 • nefrit, ….

Göz enfeksiyonları Faringokonjonktival ateş Epidemik keratokonjonktivit • Respiratuvar – faringeal sendromun bir parçası olarak orta şiddetli göz tutulumu olabilir o Tip 3 ve 7 sorumludur (Grup B) • Özellikle yetişkinlerde görülür • Grup D (Tip 8, 19, 37 ) ile olur • Çok bulaşıcı, Salgın yapma eğilimi • Göz klinikleri ve askeri birlikler özellikle risk altında • Lavabo ve havlularda birkaç hafta boyunca canlı kalabilir (kaynak!) • Akut konjonktiviti keratit takip eder, genellikle 2 hafta içinde iyileşse de bazı durumlarda korneada opasite gelişir ve iki yıl kadar kalabilir • Özellikle yüzme havuzu kaynaklı ateş ile seyreden faringokonjonktival salgınları olabilir o Tip 3 ve 7 sorumludur (Grup B) o Özellikle çocukların yaz kamplarında! 50

Gastrointestinal enfeksiyonlar • Adenovirusların çoğu GIS’de replike olup, dışkıda bulunabilir; ancak bütün serotipler gastroenterit ile ilişkili değildir • Enterik adenovirusların hücre kültüründe üretilmeleri çok güçtür • Adenovirus 40 ve 41 (Enterik adenoviruslar) o Genelde küçük çocuklarda ve yeni doğanlarda endemik gastroenterit o Dışkıda aylarca çıkabiliyor o Salgınlar yapabilir o Muhtemelen viral gastroenteritlerin ikinci en fazla nedeni olan virustur (bütün endemik olguların %7 -15’i) o Rotavirus benzeri hastalık 51

Diğer enfeksiyonlar İmmunsuprese hastalar KİT (HSCT) alıcılarında • Asemptomatik viral yayılımdan ölümcül klinik tabloya kadar çok farklı klinikler olabilir. • Enfeksiyon çeşitli şekillerde oluşabilir: • Primer enfeksiyon • Konaktaki virusun reaktivasyonu. Transplant olgularında nakledilen organdaki virusun reaktivasyonu • Değişik klinik tablolar… o o o o Pnömoni Gastroenterit, Hepatit Hemorajik sistit Nefrit, Ansefalit, Miyokardit • Sistemik tablolarda mortalite % 50 -60 • İmmunsupresyonun süresi risk artar 52

Diğer enfeksiyonlar Solid Organ Transplantasyonu • • • Adenovirus enfeksiyonu özellikle donör organı etkiler Pediatrik KC transplant olgularında % 3 Mortalite % 50 Akciğer transplantasyonlarında pnömoni %1 Böbrek transplantasyonlarında hemorajik sistit % 1 Mortalite <20% 53

Epidemiyoloji • Tek kaynak: İnsan • Virus gastrointestinal sistem enzimleri ve kuruluğa dayanıklıdır • Düşük klor seviyeleri etkili • Hastanelerde özellikle göz kliniklerinde yetersiz dezenfeksiyon uygulamalarına bağlı salgınlar !!! • Hastalık semptomları diğer solunum yolu virus enfeksiyonlarını taklit eder Bulaş: • Solunum yolu damlacıkları • Fekal-oral yol • Direkt temas • Kontamine materyaller o Eller yoluyla (elden göze transfer) • Yeterince klorlanmayan havuz, ortak kullanılan havlu kullanımı, kontamine tıbbi aletler ve 54 kontamine oftalmik

Epidemiyoloji • Risk grubu o 14 yaşın altındaki çocuklar o En yüksek insidans 2 yaş altındaki çocuklardadır o Kalabalık yerlerde yaşayanlar (kreşler, askeri birlikler vs) • Coğrafya / mevsimsel dağılım o Virus tüm dünyada yaygındır o Mevsimsel insidans göstermez; bütün mevsimlerde görülür • Klinik örneklerde en sık rastlanan serotipler düşük numaralı olanlardır: 1, 2, 3, 5, 7 Gastroenterit tipleri; 40 ve 41’dir 55

Bağışıklık • Pek çok solunum yolu enfeksiyöz ajanının aksine adenoviruslar etkin ve uzun süreli bağışıklık bırakır • Bağışıklık oluşan nötralizan antikorlara bağlıdır o Hekzon ve fiber antijenlere karşı oluşan o Muhtemelen hayat boyu kalıcıdır • Yenidoğanlar genellikle anneden geçen birkaç tip antikor nedeniyle ADV enfeksiyonlarından bazılarına bağışıktır • Transplant hastalarında ADV enfeksiyon kaynağı o endojen viral reaktivasyon; o pediyatrik yaş grubunda ise primer enfeksiyon olarak düşünülür 56

Laboratuvar Tanı Virus izolasyonu • Virusun üretilmesi • Direkt tanı yöntemleri • Serolojik testler • Klinik örnekler erken dönemde hastalığın ilgili olduğu bölgeden alınmalıdır! o o o Dışkı Rektal sürüntü İdrar Boğaz sürüntüsü Konjonktival sürüntü • Adenovirus çıkarma süresi hastalığa göre 1 -3 gün ile 2 -12 (18) ay arasında değişir 57

Virusun Üretilmesi • İnsan kaynaklı hücre kültürleri kullanılır o HEK (human embryonic kidney) • En duyarlısı o Hep-2, He. La, KB vs • Ortalama 6 (2 -20) günde CPE yapar o Hücrede yuvarlaklaşma, şişme & agregasyon (üzüm benzeri kümeleşme) • Yoğun santal yerleşimli intranükleer inklüzyon cisimcikleri görülür o Nadiren & CMV’un oluşturduğu inklüzyon cisimciklerinden ayırımı gerekir 58

Virusun Üretilmesi • Hücre kültüründe üreyen virusun ADV olduğunun ispatı; o Antihexon antikorları ile yapılan İF testi ile ADV tanısı; o HI ya da nötralizasyon testleri ile tip spesifik antijenlerin tanınması ile serotip tayini ile • Tip 40 ve 41 dışındaki Adenovirusların hücre kültüründe üretilmesi en iyi tanı yöntemidir o Tip 40 ve 41 bilinen epitelyal hücre dizilerinde (pratik olarak) üremezler Shell vial tekniği: • Örnek santrfüj edilir • Doku kültür şişesine alınır • 1 -2 gün sonra hekzon antijenine karşı monoklonal antikorlarla test edilir • Hızlı tanı! 59

Direkt Tanı Yöntemleri Virus izolasyonu olmaksızın klinik örnekte doğrudan viral antijenin gösterilmesidir İmmunolojik yöntemler Moleküler yöntemler 60

Direkt Tanı Yöntemleri İmmunolojik yöntemler Moleküler yöntemler • PCR • ELİSA o Hızlı • FAT o Latent enfeksiyonu saptayabilir • Lateks aglütinasyon • DNA prob analizleri testi • Elektron mikroskopi ile direkt muayene o Fekal örneklerde o Özellikle kültürü yapılamayan tip 40 ve 41’in tanısında! o Korunmuş viral bölgeden elde edilen primerler ile bütün serolojik tipler ve gruplar saptanabilir 61

Yorum • ADV; barsak ve lenfoid dokularda uzun süre kalabildiği için ve diğer enfeksiyonlar viral yayılımı tetikleyebildiğinden, viral izolasyonun yorumlanmasında dikkatli olunmalıdır • Göz, akciğer ve genital sistemden yapılan izolasyonlar mevcut enfeksiyon tanısı olarak yorumlanmalıdır • Boğaz sekresyonlarından yapılan virus enfeksiyonu hastanın kliniği ile birlikte değerlendirilmelidir • Fekal örneklerden yapılan ADV izolasyonu, gastroenteritli bir hastadan etken serotipler izole edilmediği sürece dikkate alınmamalıdır 62

Serolojik Testler • Adenovirus enfeksiyonlarında bütün tiplerde ortak olan grup antijenlerine karşı komplemanı fikse edici antikorlar oluşur o Kompleman fiksasyon testi ile kolayca tanınabilirler • Kolay ancak duyarlılığı düşüktür • Akut / konvelesan dönem serum örnekleri arasında 4 kat ab titre artışı anlamlı ancak spesifik tip hakkında bilgi vermez Tip spesifik tanı o ELİSA o Hemaglütinasyon İnhibisyon Testi o Nötralizasyon Testi • En duyarlısı • Epidemiyolojik amaçlar dışında seroloji (antikorun gösterilmesi) tanıda nadiren kullanılır 63

Korunma / Kontrol • El yıkama en etkili yöntem o Kağıt havlu kullanımı çözüm olabilir. . • Yüzeylerin sodyum hipoklorid ile silinmesi • Yüzme havuzlarının yeterli klorlanması Aşı • Toplum için önerilen bir aşı yoktur o Önceki yıllarda Amerikan askerleri içi Tip 4 ve 7’yi içeren bir aşı üretilip uygulanmış… 64

Tedavi • Önerilen spesifik bir tedavi yoktur 65

Kaynaklar • Jawetz, Melnick&Adelberg’s Medical Microbiology, Carrol KC, Morse SA, Mietzner T, . 27 th ed, Lange, 2016. • Sherris Medical Microbiology, Ryan KJ, Ray CG (eds), 6 th ed, Mc. Graw Hill Education, 2014. • Jawetz, Melnick & Adelberg’s Medical Microbiology, Brooks G, Carroll KC, Butel J, Morse S, 27 th ed, Mc. Graw Hill Lange, 2016. • Tıbbi Mikrobiyoloji ve İmmunoloji, Şener B, Esen B, 14. baskı, Güneş Tıp Kitabevleri, 2018. • Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi, Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M, 4. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, 2017. • Temel ve Klinik Mikrobiyoloji, Ustaçelebi Ş, Güneş 66