CNSEL YOLLA BULAAN ENFEKSYONLAR Prof Dr Mehmet KIYAN

CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR Prof. Dr. Mehmet KIYAN 1

GÖRÜLME SIKLIĞI n n Dünyada 330 milyon tedavi edilebilir, CYBH vakası bulunmakta q Bunların % 90’ nı gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. q A. B. D yılda ortalama 14 milyon CYBH vakası rapor edilmekte Gelişmiş ülkelerde q viral CYBH 'ın insidansında artış q bakteriyel CYBH insidansında azalma n n Seksüel aktif populasyonda: q HSV tip 2 infeksiyonu % 20 -40, q Human Papilloma Virüs (HPV) infeksiyonu % 30 -60 oranlarında q Bu oranlar gelişmemiş ülkelerde iki misli fazla CYBH eğitimi, bu çok yaygın infeksiyonların görülme sıklığının azalmasında önemli katkı sağlayacaktır. 2

DÜNYADA CYBH ARTMAKTADIR – Cinsel olgunluk yaşının küçülmesi – Evlilik öncesi cinsel ilişkinin yaygınlaşması – Yurt içi ve yurt dışı seyahat imkanlarının artması – Evlilik dışı cinsel ilişkilerin artması – Penisilin gibi antibiyotiklerle bu tür hastalıkların tedavileri ile gelişen yalancı

TANIMLAR 4

CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR Bulaşmalarında ana yolun cinsel yol olduğu veya n diğer bulaşma yollarının yanında cinsel yol ile de bulaşabilen etkenler ile ortaya çıkabilen enfeksiyonlar n 5

CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR n CYBE’lar her zaman n Her genital sistemde enfeksiyonu her belirti vermez ya da zaman cinsel yol ile enfeksiyon yapmaz ; bulaşmaz; n HIV, n M. tuberculosis, n HBV n Sistemik Candida n HCV enfeksiyonu 6

GENİTAL YOL ENFEKSİYONU n Cinsel yolla geçen ya da geçmeyen genital organları tutan enfeksiyonlar 7

CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR n Bildirimi zorunludur n Bu şekilde bulaşma özelliği olan 30’dan fazla bakteri, virüs ve parazit tanımlanmıştır 8

CİNSEL YOLLA BULAŞAN ETKENLER 9

n Sifiliz (Treponema pallidum)- FRENGİ n Gonore (Neisseria gonorrhoeae)–BEL SOĞUKLUĞU n Lenfogranüloma venereum (Chlamydia trachomatis) n Herpes simplex virus n Trichomonas vaginalis n Ureaplasma urealyticum n İnsan immün yetmezlik virüsü (HIV)- AIDS 10

Etkenler Hastalık Bakteriyel Neisseria gonorrhoeae Üretrit, servisit, epididimit, konjoktivit, perihepatit, artrit, dermatit, endokardit, menenjit Gardnerella vaginalis Bakteriyel vajinozis Treponema pallidum Sifiliz Haemophilus ducreyi Şankroid (yumuşak şankr) Calymmatobacterium granulomatis Granuloma inguinale Shigella, Campylobacter Enterit (eşcinsel erkeklerde) Group B streptococcus Neonatal sepsis

Etkenler Hastalık Klamidyal C. trachomatis NGU, trahom, servisit, epididimit, konjoktivit, LGV, pnömoni, Reiter S. Mycoplasma U. urealyticum NGU Mycoplasma hominis PID, postpartum ateş Mantar Candida albicans Vajinit, balanit

Etkenler Hastalık Viral HSV Genital herpes, proktit, neonatal enfeksiyon HAV Hepatit (homoseksuel erkek) HBV Hepatit, Siroz, HCC, PAN CMV Mononukleoz send. , konjenital enf. HPV Condyloma acuminatum, serviks kanseri Molluscum contagiosum HIV AIDS

Etkenler Hastalık Protozoa Trichomonas vaginalis Vajinit, üretrit Entamoeba histolytica, Enterit (homoseksüel erkek) Giardia lamblia Enterit (homoseksüel erkek) Ektoparazitler Pediculosis pubis Pubis infestasyonu Sarcoptes scabiei Skabies

§HIV/AIDS §Hepatit B ve C §Sifiliz (frengi) §Gonore (Bel soğukluğu) §Klamidya §Genital herpes enf (uçuklar) §Genital siğiller §Mantar En Sık Görülen CYBE Nelerdir?

BULAŞ YOLLARI 16

CİNSEL BULAŞMA YOLU ·CYBH etkenlerinin giriş yerleri: - Vajen - Serviks - Rektum - Farenks - Üretra ·Hastaların ·Kaynaklar ·En %30’u 25 yaş ve altında asemptomatik taşıyıcı insanlar sık 3 klinik bulgu: - Üretrit/Servisit - Genital ülser - Genital siğil 17

CYBE’IN CİNSEL YOL DIŞI MİNÖR BULAŞMA YOLLARI n Anneden bebeğe geçiş Gebelikte fetusa (HIV, Sifiliz) n Doğumda (Chlamidia, Neisseria, HIV, Hepatit B) n Doğumdan sonra yakın temas (HIV) n n Kan ya da kan ürünleri ile temas, transfüzyonlar n (Sifiliz, hepatit B, HIV) 18

CYBE’LARIN EPİDEMİYOLOJİSİ, SIKLIĞI VE ÖNEMİ 19

CYBE’IN EPİDEMİYOLOJİSİNİN ÖZEL YÖNLERİ n Genelde sessiz seyrederler n Latent ya da inkübasyon süresi uzundur. n Kişi hasta olduğunu bilmediği dönemde de bulaştırıcıdır Akut hastalık dışında; uzun süreli zararlı etkileri vardır n n Kronik ağrı, n dış gebelik, n rahim ağzı kanseri, n yenidoğan enfeksiyonları ve ölümleri, 20

CYBE’IN EPİDEMİYOLOJİSİNİN ÖZEL YÖNLERİ n Diğer CYBE’lar HIV’in geçişini kolaylaştırır n Bir olgunun tedavi edilmesi veya önlenmesi diğer bir çok olgunun oluşumunu da önler n Sosyal ve ekonomik yükü çok fazladır n CYBE’ın yayılımını etkileyen davranışlar değiştirilmesi güç davranışlardır 21

CYBE’IN EPİDEMİYOLOJİSİNİN ÖZEL YÖNLERİ n Etkenlerin genetik özelliklerinden dolayı çoğuna karşı aşı yoktur n Toplumdan n Damgalanma n Dışlanma n Ayrımcılık 22

CYBE ÖZELLİĞİ n Bir kişiye CYBE tanısı kondu. . . n Bu hastalığı taşıyan ve tedavi edilmesi gereken en az bir hasta daha var. n Bu hastada / hastalarda başka CYBE’larda olabilir

CYBE SIKLIĞI n Son 20 yılda artış n Yılda 150 -300 milyon yeni olgu bildirilmekte n Gelişmekte ve geri kalmış olan ülkelerde yüksek 24

ÜLKEMİZDE CYBE n Dünya sağlık örgütü raporlarında AIDS ve Sifiliz dışında CYBE’a dair bilgi bulunmamakta n Bildirimi zorunlu olmasına karşın bu hastalıkların gerçek prevalans ve insidansı bilinmemekte 25

BULAŞ İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ 26

CYBE RİSK FAKTÖRLERİ-1 n n n 20 yaş altında cinsel deneyim Birden fazla cinsel eşe sahip olma Cinsel eşin birden fazla cinsel eşinin olması Çok seyahat eden partner Yakın zamanda cinsel eş değiştirme 27

CYBE RİSK FAKTÖRLERİ-2 n Kendinde CYBE olması n Seks işçileri ve onların müşterileri n Alkol, uyuşturucu kullanımı, dövme yaptırma n Kan ve kan ürünleri transfüzyonu n CYBE’u olanların cinsel eşlerinin de tedavi olmaları gerektiği konusunda bilgilendirmede bulunulmaması veya üzerine düşülmemesi 28

BULAŞDA ÖNEMLİ KONULAR n Kadın 14 -19 yaşta sık n Daha geniş mukozal yüzey n Genital enfeksiyon riski fazla n Bilgisizlik ve kadınların kötü sosyoekonomik durumu n Kondom elde etmede, satın alma ve kullanmada zorluk n Sağlık hizmetlerine ulaşmada zorluk n

BULAŞDA ÖNEMLİ KONULAR n Erkek n >19 yaş n Cinsel n Fazla olarak daha aktif cinsel eş değiştirme

CYBE’IN KLİNİK BULGU VE BELİRTİLERİ 31

CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR Belirti %30 Belirtisiz %70

Kuluçka Dönemi n Kuluçka dönemi hastalığa göre değişir Gonore n Sifiliz n AIDS n Günler Haftalar Yıllar

KLİNİK TABLOLAR n n Çoğunlukla belirtisiz enfeksiyon Klinik tablolar Üretrit n Servisit n Vulvovajinit n Genital ülser / adenopati n Pelvik inflamatuvar hastalık n 34

CYBE’DA ÖYKÜ ALMA n Kadında cinsel ilişki sırasında ya da sonrasında ağrı, kanama, rahatsızlık hissi n vajinal akıntı varlığı n anormal vajinal kanama (son 2 ay) n n Erkekte idrar yolundan akıntı varlığı n Son 1 yılda akıntı, ülser, deri lezyonu n Son 3 ayda eşinde ülser, akıntı, kasıkta şişlik 35 n Başka bir cinsel eş n

CYBH GENEL SEMPTOMLAR ERKEKLERDE: l Penis ucunda akıntı l Genital bölgede siğil l Genital bölgede ülser tipi lezyonlar l İdrar yaparken yanma l Şüpheli cinsel ilişki KADINLARDA: l Kasık ağrısı ve beraberinde akıntı l Tek başına akıntı l İdrar yaparken yanma l Genital bölgede siğil, l Genital bölgede ülser tipi lezyonlar l Şüpheli cinsel ilişki 36

CYBH’ DA BULGULAR 1. Üretrit 2. Genital lezyonlar 3. Faringeal lezyonlar 4. Kadında alt genital sistem lezyonları 5. Kadında üst genital sistem lezyonları (PID) tablolarında görülmekte ! 37

1. Üretrit Hastalardaki önemli yakınmalar n Disüri n Pollaküri n Üretral akıntı 38

1. Üretrit 39

2. Genital Lezyonlar Ülseratif l l l Sifilis Şankroid HSV Granuloma inguinale Lymphogranuloma venereum 40

2. Genital Lezyonlar Genital papüler lezyonlar l Molluscum contagiosum l Condyloma accuminata Non Ülseratif l l l Pedikülozis Scabies Tinea cruris 41

3. Faringeal lezyonlar n n Etken çoğunlukla N. gonorrhoeae Hastaların büyük çoğunluğu asemptomatik Hafif bir farinjit ve tonsillit Servikal lenfadenopati görülebilir Tanı için; n Boğaz kültürü yapılmalı 42

4. Kadında alt genital sistem lezyonları Yakınmalar; n Disüri n Vaginal akıntı n Vulvada irritasyon n Vajinit: Eksternal disüri ve pollaküri ile birlikte vajinal akıntının olması n n Üretral sendrom: Disüri, pollaküri yakınmaları olan hastada idrar kültüründe anlamlı sayıda üreme yok n Candida, Trikomonas G. vaginalis) Servisit: Vaginal akıntı vaginitten fazla n n gonokok, klamidya 43

5. Kadında üst genital sistem lezyonları (PID) n n CYBH’ ın en sık klinik formu Enfeksiyon esas olarak salpenksleri tutar Gonokok, n klamidya, n mikoplazma n n Klinik; Kasık ağrısı n Alt batında hassasiyet n Ateş n 44

CYBH İçin Tarama Testleri Kadın l l Vajinal smear’in l direkt mikroskobisi l p. H ölçümü l gram boyaması Kültür l l endoservikal idrar Seroloji l sifiliz l HIV Gonore için faringeal ve rektal kültür Erkek l l l Üretral smear’in gram ile boyanması ve nötrofil artışı (gonore) İdrar kültürü İlk gelen idrarda mikroskobik inceleme l l Seroloji l l C. trachomatis Sifiliz HIV Kültür Gonore için faringeal kültür 45

GÜVENLİ CİNSEL İLİŞKİ İLE CYBE’IN ÖNLENMESİ VE KONTROLÜ 46

KORUNMA / GÜVENLİ CİNSEL İLİŞKİ Güvenli cinsel ilişki n Semen, vajinal sıvı, kan ve açık yaralarla cinsel eşin temasının engellenmesi n Riski azaltır ANCAK tamamen yok etmez 47

GÜVENLİ CİNSEL İLİŞKİ n Çok düşük risk: Öpüşme n Masaj n masturbasyon n n Düşük risk: n n n Kondom takan erkek / kadınla cinsel ilişki Cinsel temastan önce kondom uygulanmalı ! Kondom mutlaka lateks ya da poliüretan olmalı 48

CYBE’DAN KORUNMADA ÖNERİLER n n Cinsel hikayenin doğru alınması Yüksek riskli hastaların belirlenmesi Çok eşlilik n Korunmasız cinsel ilişki varlığı n n Uygun eğitim verilmesi Kondom kullanımına teşvik etme Erken tanı ve tedavi için hekime başvuruyu sağlama 49

CYBE’DAN KORUNMADA TOPLUMSAL ÖNLEMLER n n n Güvenli seksin öğretilmesi / kondom kullanımının sağlanması Toplum eğitimi / danışmanlık Riskli grupları taramak / Hayat kadınları vb. Cinsel temas yaşının geciktirilmesi Cinsel partner sayısının azaltılması Kaliteli tanı merkezi oluşturmak / kontrol etmek 50

CYBE’DAN KORUNMADA KİŞİSEL ÖNLEMLER-1 n n Güvenli seks- Kondom kullanma Eller ve genital bölgenin yıkanması Şüpheli ilişki sonrası doktor kontrolünde profilaktik antibiyotik kullanma Hastalık kuşkusunda hemen sağlık kuruluşuna başvurma 51

CYBE’DAN KORUNMADA KİŞİSEL ÖNLEMLER-2 n Tedaviyi tam uygulama / kontrole gelme n Test sonuçlanana kadar cinsel ilişkiden uzak durma n Eş tedavisini sağlama 52