HIV AIDS 2020 Prof Dr Mehmet KIYAN HIV

HIV – AIDS 2020 Prof. Dr. Mehmet KIYAN

HIV ve AIDS • HIV • AIDS 1. İnsan immün yetmezlik Virus sendromu (Human Immunodeficieny (Acquired Immune Deficiency Syndrome) Virus) 2. İki tip: 2. HIV infeksiyonunun son ve HIV-1 en ciddi dönemi HIV-2 3. Retrovirus 4. Lentivirida - “slow” virus

Tarihçe • Orjin: Orta Afrikadaki maymunlar • Californialı homoseksüellerde sıklıkla PCP ve Kaposi sarkomu görülmeye başlaması ile dikkati çekmiştir (1982) • HIV’un gösterilmesi ile hastalığın tanımı genişletilmiş (1983) • 1972 yılında Ugandalı çocuklardan kalan serumlar üzerinde yapılan çalışmalar • Virusun Afrika kıtasından göçü, - Köle ticareti ile Haiti - California’dan düzenlenen seks turları ile ABD’de yayılım

Kaposi Sarkomu • Kanseröz lezyonlar • Damar endotelinden kaynaklanır • AIDS tanımlayıcı özellik • Deri, ağız içi, lenf nodları, akciğer ve barsakları tutabilir • Kaposi sarkomu etken: HHV 8

HIV-1 ve HIV-2 • Her iki tip 9 gene sahiptir • Aynı hastalıkla ilişkili • HIV-2 ile oluşan infeksiyon başlangıçta daha selim seyirli, yavaş ilerler • HIV-2, hastalığın başlangıcında daha az infeksiyöz • HIV-2, kısa süre içinde infeksiyözitesi artar • Coğrafi dağılımları değişiktir -HIV-2, primer olarak Batı Afrika’da

HIV yapısı Viral zarf - konak hücrenin sitoplazmik membranından kaynaklanan iki lipit tabaka ve topuz şeklinde virus kaynaklı glikoprotein, Viral core Zarf içinde kapsid ile çevrilmiş birbirinin ayna görüntüsü şeklindeki RNA - 3 değişik enzim: • reverse transcriptase, • integrase, • protease -

HIV’un gen ve proteinleri Gen Ürün Fonksiyon Lokalizas gag p 55 prokürsör Viriyon p 24 Kapsid proteini P 6, p 9, p 15, p 17 Matriks proteini pol p 66 Reverse transcriptaz p 51 Reverse transcriptaz p 31 Endonükleaz p 15 Proteaz p 11 İntegraz Viriyon

HIV’un gen ve proteinleri Gen Ürün Fonksiyon Lokaliz env Viriyon gp 160 Env glikoprotein prokürsörü gp 120 Dış glikoprotein gp 41 Transmembran glikoproteini vif p 23 Viral infektivite faktörü Viriyon tat p 14 Major viral transaktivatör Hücre nükleusu rev p 19 Viral proteinlerin Hücre ekspresyonunu regule eder nukleusu

HIV’un gen ve proteinleri Gen Ürün Fonksiyon nef p 27 Vpx p 25 vpr p 15 vpu p 16 Lokaliz T hücre aktivasyonunu Hücre sitoplazması Plasma membranı inhibe eder İnfektivite ilişkili viriyon Viral replikasyona yardımcı Virus salınımı viriyon İntegral hücre membran proteini Vpu sadece HIV-1 ’de; Vpx sadece HIV-2 ’de bulunur

Bulaş • Korunmasız cinsel ilişki • İnfekte kanın nakli • Damar içi ilaç alışkanlığı • Vücut sıvıları - semen, - Süt, - Kan, - vaginal sıvı

HIV - Yaşam döngüsü • Konak hücreye bağlanma ve hücre içine giriş • Ters transkripsiyon ve DNA sentezi • Integrasyon • Transkripsiyon • Translasyon • Viral yapıların bir araya gelmesi ve tomurcuklanma ile konak hücreyi terk etme

Konak hücreye tutunma ve hücre içine giriş • gp 120 molekülleri konak hücreleri üzerindeki CD 4 moleküllerine bağlanır • virusun membranı ve CD 4+ hücresi birbirleri ile kaynaşır • Virusun zarfı konak hücre dışında kalmak üzere viral RNA, protein ve enzimler hücre içine girer Ters transkripsiyon ve DNA sentezi • Viral RNA, reverse transcriptase enzimi ile DNA’ya dönüşür • HIV DNA, sitoplazmadan çekirdeğe gider.

Integrasyon • HIV DNA’sı integrase enzimi sayesinde konak hücre DNA’sının herhangi bir yerine tutunur • HIV DNA’sına artık provirus denir Transkripsiyon • Konak hücre tarafından m. RNA üretilir • Transkripsiyon viral genlerin kontrolu altında (tat genleri) • Transkripsiyondan sonra, m. RNA çekirdekten sitoplazmaya geçer (rev genleri)

Translasyon • Bu aşamada rol oynayan en önemli gen Rev geni’dir. • Virus, konak hücre ribozomlarını etkiler • Ribozomlar tarafından yeni viral proteinler ve enzimler sentezlenir. Viral yapıların bir araya gelmesi ve tomurcuklanma • HIV RNA’sı, viral proteinler ve enzimler konak hücre sitoplazmasının membrana yakın bir yerinde toplanır, birleşir ve viral partiküller oluşur. • Viral partiküller tomurcuklanma ile konak hücreyi terkeder. • Bu sırada viral partikül konak hücre sitoplazmik membranı ile çevrilir. Viral zarf oluşur. • Virus henüz immature haldedir

Protease Enzimi • HIV proteinleri ve enzimlerini küçük parçalara ayırır • Virus konak hücreden ayrılacak hale gelir • Virus infeksiyöz özellik kazanır (mature)

Latent ve İlerleyici İnfeksiyon • Latent infeksiyon 1. İnfeksiyon başlangıcı ile semptomların ortaya çıkışı arasında uzun periyod 2. Viral protein üretimi az 3. viral genom provirus halinde • İlerleyici infeksiyon 1. Viral replikasyon çok fazla 2. Aşırı infeksiyöz virus salınımı 3. Hücre ölümü 4. Virusun diğer hücrelere yayılımı

HIV, immune systemi nasıl güçsüzleştirir? • HIV, CD 4+ T hücrelerini atake eder 1. Temel HIV hedefi 2. T-helper hücreleri 3. Patojenlere karşı vücut savunması azalır 4. B hücrelerine antikor yapımı için mesaj gönderilir.

HIV, immune sistemi nasıl güçsüzleştirir? • HIV, CD 8+ hücrelerini de atake eder. (T 8 cells) 1. İki formda a. Killer T hücreleri-ölü infekte hücreler b. Suppressor T hücreleri-humoral immun cevapta aşırı artış 2. Lenfokinlerin salınımı

HIV, immune systemi nasıl güçsüzleştirir? • Immune cevap disfonksiyonel hale gelir • CD 4+ hücreleri etkisizleşir • Lenfokin sentezi artar • HIV hücrelerinde aşırı replikasyon

HIV • HIV, vücutta yıllarca dorman halde kalabilir • Primer faz -viral genom, hücre içine girer ve çoğalır -T-4 hücre sayısı düşer 20 -40% • Replikasyonun aktivasyonu sırasında latent virusta yüksek mutasyon hızı

AIDS • Normalde CD 4+ T hücre sayısı 500 - 1, 500 / µlt. • AIDS: CD 4+ T hücre sayısı 200 / µlt. nin altında düşünce HIV infeksiyonunun en ciddi dönemi

Mikroorganizmalar • İnsan vücudunda ve çevrede yaygın olarak bulunur • AIDS’li hastalarda ölüme kadar gidebilen ciddi infeksiyonlara neden olurlar • Artmış HIV replikasyonu

AIDS’li hastalarda ölüme neden olan Mikroorganizmalar • Mycobacterium genavense • M. avium-intercellulare • Mycobacterium tuberculosis • Pneumocystis carinii • Cytomegalovirus • Diğer bakteriler, virüsler, parazitler ve mantarlar

İmmün Yetmezlikli Hastalarda Fungal İnfeksiyon Etkenleri • Aspergillus • Candida spp • oral • özofagial • bronkial • pulmoner

İmmün Yetmezlikli Hastalarda Fungal İnfeksiyon Etkenleri • Coccidioides immitis • Crytococcus neoformans (meningitis) • Histoplasma capsulatum

İmmün Yetmezlikli Hastalarda Protozoal İnfeksiyon Etkenleri • Pneumocystis carinii • Pnömoni-PCP • Toxoplasma gondii

İmmün Yetmezlikli Hastalarda Protozoal İnfeksiyon Etkenleri (Major gastrointestinal protozoa’lar) • Cryptosporidium parvum belli • Isospora belli • Microsporidium İsospora

Mycobacterium genavense • Son zamanlarda keşfedilmiş aside dirençli boyanan mikobakteri türü • Kan kültürlerinde sıvı besiyerlerinde ürer. - Katı besiyerlerinde üremez • GIS’e yerleşip karaciğer, lenf bezleri, akciğer ve dalağa yayılır. • Semptomlar: • İshal • Ateş • Kilo kaybı • Çok düşük CD 4+ T hücre sayısı • Etkili tedavi yok

M. avium-intercellulare • M. genavense’ye benzer • HIV infeksiyonunun ilerlemesini artırır. • CD 4+ T hücre sayısı 100 hücre/mikrolitrenin altındaki HIV infekte hastalarda sistemik infeksiyona neden olur. • Semptomlar • Kilo kaybı • İshal • Ateş • Anemi • Hepatomegali veya Hepatosplenomegali

Mycobacterium tuberculosis • Damlacık infeksiyonu -İnsanlar arasında yaygın • Sağlıklı insanlarda dorman halde -Aktive olunca TBC • HIV ile infekte hastalar için büyük risk -HIV’lilerde primer ölüm nedeni • HIV replikasyonunu artırır

Pneumocystis carinii • Opportunistik patojen • Son yıllarda fungus olduğu • Çok çeşitli infeksiyonlara neden olur. - Pnömoni - Tedavi edilmez ise ölümcül - Proflaksi verilmeyen HIV ile infekte hastaların 3/4’ünde infeksiyon etkeni - Çocukluk çağındaki infeksiyonun reaktivasyonu (dorman) • Tedavide TMP-SMX

Cytomegalovirus • Sağlıklı kişilerde nadiren semptomatik infeksiyona neden olur • Heterofil negatif mononucleosis etkeni • HIV-positive kişilerde ciddi hastalık • Pnömoni • Hepatitis • Beyinde inflamasyon

AIDSVAX • İki HIV tipinde 120 dış zarf proteini bulunur. • Aşı çalışmaları Tayland’da devam etmektedir. • İlk aşı phase III uygulama aşamasına gelmiştir.

“Korunmak üzülmekten iyidir”

Kaynaklar • Jawetz, Melnick&Adelberg’s Medical Microbiology, Carrol KC, Morse SA, Mietzner T, . 27 th ed, Lange, 2016. • Sherris Medical Microbiology, Ryan KJ, Ray CG (eds), 6 th ed, Mc. Graw Hill Education, 2014. • Jawetz, Melnick & Adelberg’s Medical Microbiology, Brooks G, Carroll KC, Butel J, Morse S, 27 th ed, Mc. Graw Hill Lange, 2016. • Tıbbi Mikrobiyoloji ve İmmunoloji, Şener B, Esen B, 14. baskı, Güneş Tıp Kitabevleri, 2018. • Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi, Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M, 4. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, 2017. • Temel ve Klinik Mikrobiyoloji, Ustaçelebi Ş, Güneş Kitabevi, 1999. 36