Budet pastwa Funkcje pastwa Ujcie liberalne tradycyjne Ujcie
Budżet państwa
Funkcje państwa Ujęcie liberalne (tradycyjne) Ujęcie keynesowskie Tworzenie ram prawnych Alokacyjna rynku Stabilizacyjna Zapewnienie stabilnego Redystrybucyjna pieniądza Dostarczanie tych dóbr i usług, których nie dostarczają podmioty kierujące się zyskiem
Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego Określenie i ochrona praw własności Utrzymanie wymiaru sprawiedliwości Kształtowanie i utrzymywanie systemu oświaty, Kształtowanie systemu pieniężnego
Ekonomiczne i socjalne funkcje państwa Stabilizowanie gospodarki, Ochrona środowiska naturalnego, Działania na rzecz ochrony konsumentów, Przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji, Regulowanie warunków pracy i ochrona pracowników, § Kształtowanie systemu ochrony zdrowia, § Kształtowanie systemu zabezpieczenia społecznego § § §
Jak oceniany jest system tworzenia i przestrzegania prawa w Polsce? Inflacja prawa? Objętość Dziennika Ustaw 1989 r - 1185 stron 2004 - 20 034 stron 2016 – 31 906 stron Obfitość ustawodawstwa w Polsce wyróżnia się na tle pozostałych państw Grupy Wyszehradzkiej. W latach poprzedzających przystąpienie tych krajów do Unii Europejskiej liczba przyjętych ustaw była w Polsce niemal dwukrotnie większa niż w Czechach i na Węgrzech i o ok. 30% większa niż na Słowacji [Goetz, Zubek 2005, s. 8]. Nowelizacje Stanowienie prawa jako rządzenie ustawy nowelizujące stanowiły w I kadencji Sejmu RP 61%, w II - 52%, III - 58%, IV - 57% V - 66% VI 71% ogółu ustaw J. Kochanowski, Za dużo przepisów, za mało prawa, [w: ] Quo vadis Polonia W drodze do demokratycznego państwa prawa Polska 1989 - 2009, s. 121.
Liczba aktów prawnych w Polsce w latach 1989 -2017 Barometr stabilności otoczenia prawnego w Polsce, http: //barometrprawa. pl/
31 906 Barometr stabilności otoczenia prawnego w polskiej gospodarce Edycja 2018, http: //barometrprawa. pl/ Grant Thornton
WSKAŹNIK ZMIENNOŚCI PRAWA W UE PAŃSTWO O NAJBARDZIEJ STABILNYM PRAWIE MA WSKAŹNIK = 1
Rola państwa w gospodarce Państwo gospodarki rynkowej Państwo gospodarki planowej Regulowana gospodarka rynkowa Typ I Japonia „Azjatyckie tygrysy” Model samoregulacyjny (wolnorynkowy): USA, Wlk. Brytania, Kanada Typ II Państwo dobrobytu Społeczna gospodarka rynkowa Niemcy, Austria Model socjaldemokratyczny: kraje skandynawskie: Szwecja, Dania, Norwegia
Plan finansowy zawierający zestawienie dochodów i wydatków państwa związanych z realizacją polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.
Podatki Cła Dochody z prywatyzowanych przedsiębiorstw Opłaty skarbowe, sądowe, notarialne.
Podatki to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa. Z punktu widzenia przedmiotu opodatkowania podatki dzielimy na dochodowe (np. PIT), konsumpcyjne (np. VAT) i majątkowe (np. od spadków). Podatki bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie (nakładane na dochody i majątek) i pośrednie (zawarte w cenie nabywanych dóbr i usług). W przypadku podatku bezpośredniego podatnik bezpośrednio rozlicza się z budżetem państwa. Podatki pośrednie płacone są za pośrednictwem sprzedawcy. Ciężar tych podatków jest w części, bądź w całości przerzucany na konsumentów.
Stawki podatku Vat w Europie
Podatki powinny być sprawiedliwe i dostosowane do możliwości podatnika Wysokość podatków powinna być z góry określona Sposób płatności prosty i wygodny Niskie koszty poboru.
LINIOWY czyli proporcjonalny Np. 18 % od podstawy opodatkowania, niezależnie od wysokości dochodu. Oznacza to , że podatek rośnie proporcjonalnie do dochodu. PROGRESYWNY Stopa opodatkowania rośnie, gdy dochód przekracza tzw. progi dochodowe. Podstawa podatku Ponad Do 85 528 PLN Podatek wynosi 18% minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr 14. 839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad 85. 528 zł Dla PIT za 2018 rok (rozliczenie w 2019 roku ) - kwota zmniejszająca waha się od 1440 zł przez 556, 02 zł do 0 zł - w zależności od wysokości podstawy obliczenia podatku (dochodu podatnika).
Struktura dochodów budżetu państwa w 2017 roku (dochód ogółem 350 mld) Źródło: Mały Rocznik Statystyczny RP 2018, GUS, s. 368 Rodzaj dochodu Podatki W tym pośrednie Dochodowe Procent dochodów budżetu w 2017 r. Rodzaj podatku Procent dochodów budżetu VAT 44, 7 Akcyza 19, 5 PIT 15 CIT 8, 5 90 67, 4 23, 5 Wpłaty z zysku NBP 2, 5 Dochody państwowych jednostek 4, 8
Wydatki związane z obroną narodową, administracją i wymiarem sprawiedliwości; Wydatki na cele społeczne: oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia społeczne; Wydatki związane z interwencją państwa w gospodarkę Obsługa długu publicznego
Struktura wydatków budżetu państwa (376 mld zł) w 2017 (wybrane pozycje) Rodzaj wydatku Kwota (mln zł) Dotacje subwencje w tym do FUS do FER dotacje jst subwencja jst Udział w wydatkach ogółem (%) 54, 7 10, 9 4, 4 13, 2 14, 4 Wydatki bieżące jednostek budżetowych 18, 6 Obsługa długu publicznego 7, 9 Wydatki ogółem 376 mld Źródło: Mały Rocznik Statystyczny RP 2018, GUS, s. 369. 100
Saldo budżetu - różnica pomiędzy dochodami a wydatkami firmy, samorządu, państwa w danym roku budżetowym. Deficyt budżetowy - gdy mamy do czynienia z sytuacją, że wydatki przewyższają dochody. Deficyt sektora finansów publicznych (general government deficit) jest wynikiem stanu finansów na szczeblu centralnym, funduszy zabezpieczenia społecznego i instytucji samorządowych.
ZMNIEJSZANIE FINANSOWANIE ograniczanie zaciąganie kredytów bankowych, emisja papierów wartościowych np. obligacji. , zaciąganie pożyczek u innych państw lub w międzynarodowych instytucjach finansowych np. Bank światowy zwiększenie podaży pieniądza wydatków zwiększenie dochodów budżetowych poprzez lepszą ściągalność podatków bądź ich podniesienie
1991 - 2010
Kryterium 3% jako pułapka https: //www. obserwatorfinansowy. pl/forma/rotator/pulapka-trzech-procent/ (jakub Sawulski)
Ustawa budżetowa na 2014 roku przewidywała kwotę deficytu w wysokości 47, 5 mld zł. Według wstępnych szacunków na dzień 31 grudnia 2014 r. zrealizowany w 2014 r. deficyt budżetowy wynosi poniżej 30 mld zł i jest niższy od zaplanowanego w ustawie budżetowej o 18 mld zł. Wysokość osiągniętego deficytu jest wynikiem wyższych od planowanych dochodów budżetu państwa o kwotę ponad 5 mld zł, przy jednoczesnym zmniejszeniu zrealizowanych wydatków o kwotę ponad 12 mld zł http: //www. money. pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/budzet-2014 -wiceminister-finansow-deficyt, 124, 0, 1705084. html http: //archiwum. rp. pl/artykul/1187340 -Polsce-grozi-gwaltowny-skok-deficytu-budzetowego. html
http: //wyborcza. biz/Waluty/1, 111132, 14467860, Rzad_przyjal_projekt_nowelizacji_budzetu_na_2013_r_. html
ZEGAR DŁUGU Dług publiczny, dług państwowy, suma nie spłaconych przez rząd lub in. związki publicznoprawne zobowiązań zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych. Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych, na sfinansowanie których wymienione instytucje emitują papiery wartościowe (np. obligacje, bony skarbowe) lub zaciągają kredyty i pożyczki.
Zobowiązania państwa (dług ukryty)
Zgodnie z decyzją rządu Donalda Tuska, 3 lutego 2014 roku obligacje z OFE przetransferowano do ZUS-u (153 mld zł, co stanowiło 51, 5 % kapitału zgromadzonego na rachunkach. Zmniejszyło to dług publiczny z 864 do 733 mld zł na koniec lutego 2014 roku (z 53, 3 proc. PKB w 2013 r. do 48, 1 proc. PKB w 2014. Rząd PO–PSL zdecydował się na taki ruch, bo według polityków mechanizm przekazywania środków do OFE, w którym refundowanie składki finansowane jest z obligacji, które potem kupują same fundusze, jest bezsensowny i prowadzi do zbyt szybkiego wzrostu zadłużenia.
Dług publiczny USA (bln $)
6. 10. 2010 Dług 745 mld zł Odsetki rocznie 35 mld Dług publiczny per capita 19 614 zł Odsetki per capita 934 zł 6. 06. 2011 Dług 843 mld Odsetki 38 mld Dług per capita 22 133 zł Odsetki per capita 1 004 zł Kwota podatków ogółem 107 mld, per capita 10 273 Zob: http: //www. zegardlugu. pl/
System emerytalny
Kilka pytań 1. „Rynki stanowią najbardziej efektywny sposób dystrybucji dóbr i usług”. Czy to jest stwierdzenie dotyczące faktów czy sąd wartosciujący? 2. Czy system ubezpieczeń społecznych jest (powinien być) przymusową formą indywidualnych oszczędności na emeryturę czy programem socjalnym, w którym młodzi wspierają starszych?
System repartycyjny oparty jest na umowie pokoleniowej. Emerytury finansowane są ze składek opłacanych przez osoby aktualnie pracujące. System repartycyjny działa sprawnie wtedy, gdy składki pracowników wystarczają na wypłatę świadczeń dla obecnych emerytów. W systemie kapitałowym emerytura jest finansowana ze składek zgromadzonych przez ubezpieczonego na jego indywidualnym koncie i pomnożonych o zyski z inwestycji finansowych. Reforma emerytalna, zapoczątkowana w Polsce w 1999 roku, zastąpiła system repartycyjny rozwiązaniem, które stanowi połączenie systemów kapitałowego (OFE) i repartycyjnego (ZUS).
System zdefiniowanego świadczenia § § System emerytalny, w którym wysokość otrzymywanego świadczenia emerytalnego nie jest powiązana bezpośrednio z wysokością wpłaconych do systemu składek, ale jest § określona w przepisach. § Według takich zasad funkcjonował polski system emerytalny przed wprowadzeniem reformy. System zdefiniowanej składki System emerytalny, w którym wysokość otrzymywanego świadczenia uzależniona jest od wysokości składki i poziomu stopy zwrotu z inwestycji. Każdy ubezpieczony finansuje własną emeryturę, której wysokość ma ścisły związek z wysokością środków włożonych do systemu w postaci składek.
Trzy filary I. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych ZUS składka II. Otwarte Fundusze Emerytalne OFE III. Indywidualne konta emerytalne IKE
Emerytura z I filaru opiera się na systemie repartycyjnym, który ma charakter umowy pokoleniowej. Emerytury finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. Obowiązkowa składka do ZUS-u wynosiła 19, 52% lub 12, 22%(w przypadku posiadania II filaru). Składka wnoszona do ZUS zapisywana jest na indywidualnym koncie, nie jest jednak gromadzona, lecz przeznaczana na bieżącą wypłatę świadczeń. Uprawnienia emerytalne wynikające z udziału w ZUS-ie nie są dziedziczone.
KAPITAŁU POCZĄTKOWEGO za rok 1999 - 115, 60 %, za rok 2000 - 112, 72 %, za rok 2001 - 106, 68 %, za rok 2002 - 101, 90 %, za rok 2003 - 102, 00 %, za rok 2004 - 103, 63 %, za rok 2005 - 105, 55 %, za rok 2006 - 106, 9 %, za rok 2007 - 112, 85 %, za rok 2008 - 116, 26%, za rok 2009 - 107, 22%. SKŁADEK rok 2000 - 112, 72 %, rok 2001 - 106, 68 %, rok 2002 - 101, 90 %, rok 2003 - 102, 00 %, rok 2004 - 103, 63 %, rok 2005 - 105, 55 %, rok 2006 - 106, 9 %, rok 2007 - 112, 85 %, rok 2008 - 116, 26%, rok 2009 - 107, 22%.
Wybieramy fundusz emerytalny, składka w wysokości 7, 3% wynagrodzenia brutto wpływa na indywidualny rachunek. Jest to kapitał, który pracuje na przyszłą emeryturę. Wpłacane składki są zwolnione z podatku dochodowego i w ograniczonym stopniu podlegają dziedziczeniu. Emerytura w II filarze zależy od wielkości zgromadzonych składek. Każda wpłacana składka jest przeliczana na jednostki rozrachunkowe, których cena się zmienia wraz z sytuacją finansową na rynku. Suma jednostek, jaką dysponuje ubezpieczony, pomnożona przez aktualną cenę jednostki stanowi jego kapitał. Kapitał gromadzony w otwartym funduszu rośnie lub maleje w zależności od koniunktury.
Filar III (dobrowolny) - Pracownicze Programy Emerytalne, które są prowadzone w różnych formach, finansowane przez pracodawcę, a pracownik może zobowiązać się do wnoszenia składki dodatkowej oraz Indywidualne Konta Emerytalne - które mogą przybierać różną formę, lecz są finansowane z własnych środków zakładających je osób.
http: //kuczynski. blogbank. pl/2010/11/24/refo rma-ofe-blogoslawienstwo-czy-droga-kukatastrofie/ „W OFE są realne pieniądze” Tak, ale te nasze pieniądze są równe naszym długom. Popatrzmy na dane ministerstwa finansów dotyczące zamkniętego już roku 2009. Składka emerytalna wyniosła 74 mld złotych. Do OFE poszło ponad 20 mld złotych (w tym roku około 24 mld). Zostało 54 mld, a na emerytury potrzebne było ponad 100 mld. Budżet dopłacił brakujące 50 mld PLN. Gdyby nie było OFE zadłużyłby się na ponad 20 mld mniej. Jak to wyglądało w latach 1999 - 2009? Do OFE przekazano 133 mld składki. Skumulowane odsetki z tytułu zaciągniętego przez państwo długu wyniosły 56 mld złotych. Tylko z tytułu odsetek dług Polski wzrósł o ponad 4 procent PKB. I w każdym kolejnym roku będzie więcej. I jeszcze: transfery i ich koszt to razem 189 mld złotych, a aktywa OFE na koniec 2009 wyniosły 181 mld złotych. Po ostatniej hossie wygląda to lepiej, ale po kolejnej bessie może wyglądać dużo gorzej.
Japoński indeks Nikkei był na poziomie ponad 40. 000 pkt. blisko 20 lat temu, a teraz nieco przekracza 9. 000 pkt. Amerykański NASDAQ 10 lat temu sięgał 5. 100 pkt. , a teraz sięga połowy tej wartości. Można spojrzeć na lata 68 -83 w USA. Prawie linia prosta na wykresach, a inflacja szalona. Trudno było też tam zarobić a latach 1999 - 2010. Można powiedzieć, ze to są wypadki przy pracy. Być może. Problem w tym, że od wielu lat rynki finansowe zmieniają charakter. Coraz więcej w nich spekulacji i coraz mniej inwestycji w tradycyjnym rozumieniu tego słowa. Uważam, że jesteśmy w okresie wieloletnich turbulencji z nieoczekiwanymi zmianami kierunków indeksów i cen aktywów. Ryzyko inwestycyjne jest bardzo duże, a pieniędzy emerytów na takie ryzyko wystawiać nie można.
Prawda. Ale w OFE są też obietnice (obligacje skarbu państwa), bo przecież niewypłacalności państw też się zdarzają. O części ulokowanej w akcje pisałem powyżej. Uważam (może raczej wierzę w to), że emerytury z ZUS są bardziej bezpieczne niż z OFE. To jest wiara zależna od tego, w co się bardziej wierzy: w polityków czy w rynek. Zakładam, że politycy seppuku nie popełnią - gdyby „okradli” emerytów to przegrają wybory albo będą mieli rewolucję. Rynek takiego ograniczenia nie ma. W przyszłości ludzie (społeczeństwo się szybko starzeje) wybiorę sobie taki Sejm, który im emerytury podwyższy. I wtedy nasze obecne wyrzeczenia i tak się nie przydadzą.
Niektórzy nawet podają o ile zwiększą się emerytury (sic!). To nieporozumienie lub cynizm, bo jeśli założy się, że mam rację (co do natury rynków finansowych) to równie prawdopodobny jest zarobek jak i strata. Poza tym można wykazać, że będzie dochodziło do paradoksów. Przykład. Jest dwóch znajomych A i B - przez cały czas zarabiają tyle samo, ale A rozpoczął pracę o rok wcześniej. Przechodzi na emeryturę też rok wcześniej, w szczycie hossy, kiedy jego konto potężnie zyskało. B przechodzi na emeryturę rok później w dołku bessy, podczas której indeksy spadły o 50 procent (to wcale nie przesada - może być i bywało gorzej). Jego konto gwałtownie schudło, a on wyląduje na emeryturze dużo, dużo niższej niż A.
Jeśli nie byłoby OFE to nasze dzieci za kilkadziesiąt lat musiałyby finansować emerytury z wyższych podatków. Na pozór tak właśnie jest. Ale jest też tak, że gdyby nie wpłaty do OFE to płacilibyśmy niższe podatki. Na przykład nie trzeba by było podwyższać VAT. Z powodu przekazów do OFE mamy wyższe podatki zarówno teraz jak i za kilkadziesiąt lat. Bez OFE być może byłyby wyższe za kilkadziesiąt lat. Jeśli nie zniknie balast OFE to pojawi się (już się pojawia) ogromna pokusa polityczna do zmiany definicji długu publicznego lub do usunięcia progów zadłużenia.
Pamiętać trzeba, że zysk OFE jest zyskiem bez ryzyka. Do OFE pieniądze muszą płynąć i nie można ich wycofać. TFI walczą o kapitał i tracą go podczas bessy. Poza tym muszą przestrzegać dyrektywy Mi. FID. Jeśli chcemy zainwestować to doradca przebada nas pod kątem rozumienia rynków finansowych i świadomości ponoszonego ryzyka. Zaproponuje nam odpowiednią dla nas kategorię inwestycyjną. OFE nie przestrzegają Mi. FID - inwestują tam gdzie im się żywnie podoba. W zasadzie należałoby zapytać prawników, czy OFE nie łamią dyrektywy Mi. FID, czyli czy ich działanie jest zgodne z unijnym prawem.
To prawda. Z dodatkiem słowa „szybkim”, bo przecież i bez OFE do systemu się dopłaca. Jednak, gdyby wpłat do OFE nie było to nasz dług nie zbliżałby się do 55 procent PKB. Byłby w okolicach 40 procent. Przy średniej unijnej powyżej 80 procent. Daleko byłoby do progów 55, a tym bardziej do konstytucyjnych 60 procent, czyli do konieczności zastosowania drastycznych oszczędności bijących w nasze kieszenie. Owszem, kosztem powiększenie długu ukrytego, długoterminowego zmniejszałby się dług krótkoterminowy, ale …
W ciągu 11 lat OFE zarobiły - głównie na kupowaniu obligacji skarbu państwa - ok. 15 mld zł. Mechanizm wygląda tak: resort finansów przekazuje część środków OFE, OFE kupują obligacje, pieniądze z zakupu obligacji są przekazywane z powrotem do Ministerstwa Finansów, które dotuje ZUS, a ten wypłaca pieniądze emerytom. Dlatego sam pomysł likwidacji przymusu odprowadzania składek do OFE oceniam pozytywnie. Jeśli w jakiś magiczny sposób udałoby się go zrealizować, to przyczyniłoby się to do odciążenia budżetu państwa.
Krzysztof Dzierżawski, Reforma emerytalna
Od demografii nie sposób się uwolnić. W rzeczywistości, to nie wysokość bieżącej stopy zwrotu, nie wartość zgromadzonych na kontach emerytalnych środków u progu przejścia na emeryturę - ale możliwość ich wymiany na dobra użytkowe podczas całego okresu emerytalnego będzie decydować o materialnym poziomie życia emerytów. Ta zaś zależeć będzie najbardziej, jeśli nie wyłącznie, od zjawisk demograficznych.
FAKT. Świadczenia emerytalne są zawsze pochodną podziału wytworzonego przez pokolenie aktywne zawodowo PKB. Są granice obciążania tego pokolenia finansowaniem świadczeń. Wysokość pojedynczego świadczenia będzie więc funkcją przypadającej starszej generacji części PKB i liczebności pokolenia emerytów. W żadnej mierze nie będzie zależała od zgromadzonych składek
Źródło: http: //www. pit. pl/3108_lepiej_oszczedzac_w_zus_czy_w_ofe_9680. php
http: //www. obserwatorfinansowy. pl/wp-content/uploads/2011/11/przechodzili-na-emeryture. jpg
http: //biznes. interia. pl/raport/emerytury/news/reforma-emerytalna-zmieni-przedewszystkim-sytuacje-kobiet, 1758109, 1021
http: //serwisy. gazetaprawna. pl/emerytury-i-renty/artykuly/594558, wiek-emerytalny-polacy-nie-sa-wyjatkiem-wszyscyeuropejczycy-musza-dluzej-pracowac. html
http: //prnews. pl/analizy/wspolczesne-systemy-emerytalne-na-swiecie-69000. html
Cała Europa podnosi wiek emerytalny. Czy jest o co robić aferę? http: //natemat. pl/142993, cala-europa-podnosi-wiek-emerytalny-czy-jesto-co-robic-afere
Niektóre kraje podnoszące wiek emerytalny • Wielka Brytania – dziś wiek emerytalny wynosi 65 lat, ale do końca lat 2040, ma być wydłużony do 69 lat. • Hiszpania – 15 -letnia reforma zakończy się w 2027 roku. Efekt? Wzrost wieku emerytalnego z 65 do 67 lat. • Holandia – reforma potrwa do 2023 roku i zakończy się podniesieniem wieku emerytalnego z 65 do 67 lat. • Irlandia – wiek emerytalny wzrośnie w 2021 roku z 66 lat do 67, a w 2028 – do 68. • Portugalia – wiek emerytalny podniesiony w 2014 roku z 65 do 66. • Niemcy – wiek emerytalny wydłużony z 65 do 67 lat, ale wracają dyskusje, w których padają propozycje wydłużenia go do 70 lat. • Estonia – w 2016 roku planuje zrównać wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn (do 63 lat), ale w 2026 chce podnieść go do 65 lat. Podobnie pozostałe państwa bałtyckie Łotwa i Litwa. • Bułgaria – w 2021 roku wiek emerytalny ma być podniesiony z 60 lat (kobiety) do 63 oraz z 63 (mężczyźni) do 65. • Belgia – wiek emerytalny podniesiony od 2030 roku z 65 d
- Slides: 68