Budet Budet je osnovni finansijski instrument drave i

Budžet -Budžet je osnovni finansijski instrument države i njenih organizacionih oblika kojim se u formi pravnog akta unaprijed utvrđuju i sintetizuju javni prihodi i javni rashodi po obimu i strukturi i vrši finansiranje javnih rashoda u datom periodu vremena za vršenje djelatnosti i funkcija države i zadovoljenje javnih potreba koje se nalaze u njenoj nadležnosti. - Ima implikacije političke, ekonomske i socijalne prirode

• Budžet je: - Finansijski instrument teritorijalnih javno-pravnih kolektiviteta, isključivo je vezan za državu. - Opšti instrument finansiranja javnih rashoda - Osnovni instrument finansiranja javnih rashoda - Pravni akt - Ima planski karakter - Ostvaruje proces finansiranja javnih rashoda - Bilansni karakter - Ostvaruje usklađenost javnih prihoda i rashoda - Specificira javne prihode po vrstama, oblicima i podoblicima a javne rashode po po osnovnim i bližim namenama i korisnicima - Budžet je periodični i kratkoročni instrument

Ekstrafiskalna obilježja budžeta • Funkcionalni karakter (kao instrument ostvarivanja funkcija države) 1. Instrument ekonomske stabilizacije (uticaj na proizvodnju, razmjenu, potrošnju, cijene) 2. Utiče na preraspodjelu društvenog proizvoda 3. Alokativna uloga 4. Budžet ima politički karakter

Predmet budžetskog finansiranja • Finansiranje državnih organa • Finansiranje javnih službi • Finasiranje socijalnih programa (socijalna zaštita) • Finansiranje podsticaja razvoja privrede

Istorijski razvoj budžeta • Za nastanak i razvoj budžeta bilo je potrebno ispunjavanje određenih uslova: - postojanje potpunog subjektivnog prava parlamenta da odlučuje po pitanjima prikupljanja i trošenja javnih sredstava - postojanje organizovane i centralizovane državne uprave - napredak u tehnici knjigovodstva i računovodstva - napredak u opštoj kulturi i obrazovanju državnih činovnika - Razvitak robonovčane privrede

• U staroj Atini i Rimu postoji određeni finansijski instrumenti koje možemo uslovno nazvati primitivnim oblicima budžeta • Radi se o brojnim međusobno nepovezanim fondovima i kasama iz kojih su se finansirali javni rashodi (vojska, javni radovi, činovnici). • Osnovna obilježja ovih fondova: silom prikupljenja sredstva, nepostojanje unaprijed utvrđenog sistema za obračun poreske obaveze, namjenski karakter, nemogućnost kontrole, rukovodeća lica finansijskih organa određivana kockom (državni činovnici birani), prisutno mito • U vrimeme Solon au Atini državni činovnici moraju na kraju godine moraju podnositi izvještaj o prihodima koje su primili i o njihovom trošenju. Iz pojedinačnih izvještaja sastavljan račun ukupne državne potrošnje • Slično je i u starom Rimu u vrijeme Avgusta

• Srednji vijek: Finansije feudalnog posjeda su se vodile u inventarima ili registrima • Obilježja: - obuhvatali prihode koje treba prikupiti i planirane rashode - nisu razdvajali lične od prikupljenih prihoda vladara - služili kao sredstvo da se od staleške skupštine dozvoli prikupljanje novih dažbina

Razvoj budžeta kao pravnog akta • “Današnje parlamentarne ustanove Engleske i celog sveta vode poreklo od engleskih kraljeva rasipnika; obuzdavajući njih došlo se do budžetskog prava”(Lovčević, str. 222) Institucije javnih finansija,

• Engleski perovi su od kralja Jovana bez zemlje iznudili da se bez pristanka oporezovanih ne može naplaćivati nijedan porez • Magna carta (1215): Ubuduće nikome nećemo dozvoliti da od svojih ljudi ubire poreze, osim u svrhu otkupa iz zarobljeništva, za proglašenje vitezom najstarijeg sina, za udaju(jedanput) najstarije kćeri. U svim ostalim slučajevima zahtjeva se opšti pristanak na osnovu odluke unaprijed namjenski sazvane skupštine. • Ovu odredbu vlastelini nisu poštovali

• 1628 Peticija o pravu- potpisivanjem proglašeno nezakonitim svako uvođenje neposrednih poreza bez odobrenja parlamenta • 1688 Zakonom o pravima Parlament proglašava nezakonitim bilo kakvo prikupljanje novca koje on nije odobrio (donijeto nakon nezakonitog nameta poreza na brodove)

• II etapa: odnosi se na parlamentarna ovlašćenja koja se tiču rashoda. • Aproprijacijske klauzule (1689): engleski parlament dobio pravo da jednom godišnje raspravlja o javnim prihodima i njihovom trošenju • 1911 Gornji dom gubi svaku ingerenciju u pogledu budžeta. • Parlamentarna nadležnost za budžet potiče iz subjektivnog budžetskog prava. • Skoro indentično je trajao proces u Francuskoj. 1798 Deklaracija prava, odnosi se na prihode, 1791 parlamentu date ingerencije vezano za budžetske rashode.

• SAD: 1911 - Velika budžetska reforma. Do tada se budžet sastojao iz velikog broja nacrta koje su radile razne Kongresne komisije.

• Zajedničke crte istorijskog razvoja budžeta: 1. Uska veza između geneze budžeta i evolucije parlamentarizma 2. Uvijek je kontrola skupštine nad vršenjem prihoda dolazila mnogo kasnije u odnosu na kontrolu nad vršenjem rashoda 3. Ostvarujući pravo da odobravaju prihode i rashode, skupštine su stekle i pravo da se sastaju jednom godišnje.

Kroz istoriju razvoja funkcija budžeta i budžetke politike • Klasična budžetska teorija se zalaže za malu državu (spoljna i unutrašnja bezbjednost i javni radovi za koje nema privatnog interesa)a time i minimalan budžet • U skladu sa doktrinom funkcionalnih finansija, budžet postaje značajan instrument fiskalne politike kojim se utiče na privredna kretanja i finansiraju sve šire funkcije države

Budžetsko pravo kao samostalna naučna disciplina • Zbog prirode budžetskog prava, teško je odrediti njegovu pravnu definiciju i odnos prema drugim granama prava. • Ako se finansijska funkcija budžeta posmatra kroz upravljanje finansijskim sredstvima i kontrolu rada upravnih organa, budžetsko pravo možemo posmatrati kao sastavni dio upravnog prava • Zbog onih djelova budžetskog prava koji su regulisani ustavom, neki autori budžetsko pravo posmatraju kao dio ustavnog prava (posebno s obzirom na činjenicu da se subjektivno budžetsko pravo parlamenta reguliše ustavom) • Neki autori smatraju budžetsko pravo djelom finansijskog prava • Postoje gledišta koja budžetsko pravo prvenstveno posmatraju kao dio opšteg računovodstva koje proućava korišćenje ekonomskih sredstava za zadovoljenje javnih potreba

Budžetsko pravo kao samostalna naučna disciplina • Budžetsko pravo predstavlja posebnu pravnu disciplinu koji sadrži skup pravnih normi koje regulišu aktivnosti upravljanja budžetom, upravljanja državnom imovinom, sisteme kontrole i odgovornosti upravnih organa koji upravljaju državnim sredstvima uključujući i računovodstveno-finansijski aspekt. • Postoje mišljenja po kome je budžetsko pravo nastalo cijepanjem finansijskog prava na dva dijela: poresko i budžetsko pravo.