Zarzdzanie zapasami Funkcja zarzdzania produkcj ksztatujca ilociowoczasowe parametry

Zarządzanie zapasami Funkcja zarządzania produkcją kształtująca ilościowo-czasowe parametry przepływów materiałowych ZAPASY W ZARZĄDZANIU PRODUKCJĄ - UJĘCIE LOGISTYCZNE D O S T A W C Y Zarządzanie produkcją Zarządzanie zapasami Zaopatrzenie Zapasy kupowane Produkcja elementów Montaż wyrobów Zapasy przetwarzane Sprzedaż Zapasy sprzedawane K L I E N C I

Dlaczego powstaje zapas ? Rozbieżność między tempem dopływu (dostaw) i odpływu materiałów (zużycia zapasu) PRZEPŁYWOWY MODEL POWSTAWANIA ZAPASÓW Tempo dopływu (dostaw) Zapas rotujący Tempo odpływu (popytu) Zapas nierotujący 2

Struktura ilościowa (wartościowa) zapasów Zużycie zapasu Odnowienie zapasu Ilość (wartość) Zapas średni ZAPAS ROTUJĄCY (część obrotowa zapasów) Zapas bezpieczeństwa Zapas nadmierny (martwy) ZAPAS NIEROTUJĄCY (część nieobrotowa zapasów) Czas 3

Istota i funkcje zapasów ZAPAS Zasób materialny znajdujący się w różnych fazach łańcucha logistycznego (w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji) 1. FUNKCJE ANTYCYPACYJNE Zapewnianie dostępności produktów poprzez wyprzedające zaspokajanie potrzeb odbiorców 2. FUNKCJE EKONOMICZNE Produkcja i zakupy w seriach/partiach ekonomicznych, Oszczędności w zakupach przy ofertach rabatowych, Oszczędności z zapasów spekulacyjnych przy fluktuacji cen i inflacji 3. FUNKCJE ZABEZPIECZAJĄCE Ochrona przed niepewnością popytu i skutkami opóźnień w dostawach poprzez tworzenie buforów bezpieczeństwa

Zadania zarządzania zapasami ODPOWIEDŹ NA PYTANIA Zapas kupowany Zapas produkowany ILE ZAMAWIAĆ ? ILE ZLECAĆ ? Ustalenie wielkości zamówień (partii zakupu) Ustalenie wielkości zleceń produkcyjnych (serii / partii produkcyjnej) KIEDY ZAMAWIAĆ ? KIEDY ZLECAĆ ? Ustalenie terminów uruchomienia zamówień Ustalenie terminów uruchomienia zleceń produkcyjnych 5

Determinanty poziomu zapasu Zapas kupowany Zapas produkowany 1. Zakupy w partiach Q 1 = 3000 szt. 1. Produkcja w seriach Q 1 = 3000 szt. 2. Zakupy w partiach Q 2 = 1000 szt. 2. Produkcja w seriach Q 2 = 1000 szt. Ilość Q 1 Ilość Zapas średni = 1500 Q 1 Zapas średni = 500 Q 2 Zapas średni = 1500 Q 2 Czas zużycia zapasu Q 1 Czas Q 2 6

Koszty zapasu KOSZT ZAMAWIANIA / ZLECANIA (Ordering Cost) [zł/zamówienie] Koszt związany z procesem tworzenia zapasu u zlecenie zakupu – koszt realizacji zaopatrzenia (Purchasing Cost) u zlecenie produkcyjne – koszt uruchomienia produkcji (Setup Cost) KOSZT UTRZYMANIA ZAPASU (Holding Cost) [zł/szt/okres] Koszt zamrożenia kapitału (Capital Cost), Koszt oprocentowania (Interest Cost) Koszt utraconych możliwości (Opportunity Cost) Sposób ustalania – wartość kwotowa (stała) lub procentowa (% ceny) 7

Klasyczne systemy sterowania zapasami SYSTEMY WIELOOKRESOWE (cykliczne uzupełnianie zapasów) ZASADY u prognozowany charakter popytu u zasada uzupełniania zapasu SYSTEM: STAŁA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA SYSTEM: STAŁY OKRES ZAMAWIANIA SYSTEMY JEDNOOKRESOWE ZASADY u prognozowany charakter popytu u planowanie na jeden okres MODEL JEDNEGO OKRESU (Newsboy Problem)

System: stała wielkość zamówienia - SWZ Fixed Order Quantity System (zasada R, Q) ZAŁOŻENIA u Wielkość zamówienia - stała u Okres (cykl) zamawiania - zmienny u Ciągła kontrola stanów zapasów ILE ZAMAWIAĆ / ZLECAĆ ? (modele wielkości zamówienia) STAŁA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA Fixed Order Quantity - FOQ Wielkość zamówienia ustalana arbitralnie (np. dostawa 1 palety = 1000 sztuk) EKONOMICZNA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA Economic Order Quantity Model - EOQ

Model ekonomicznej wielkości zamówienia Economic Order Quantity Model - EOQ ZAŁOŻENIA MODELU u Popyt na zapas jest znany i stały u Czas dostawy (realizacji zamówienia) jest znany i stały u Uzupełnianie zapasu jest natychmiastowe u Występują tylko zmienne koszty zamawiania i utrzymania zapasu Oznaczenia PARAMETRY ILOŚCIOWE Q S Sśr R - wielkość zamówienia - zapas maksymalny - zapas średni - punkt zamawiania PARAMETRY CZASOWE T Cz TD LD - okres (cykl) zamawiania - cykl zapasów - czas dostawy - liczba dni roboczych w roku

Ustalanie ekonomicznej wielkości zamówienia Koszty roczne Oznaczenia D - popyt roczny KU - koszt utrzymania zapasu Ku - jednostkowy koszt utrzymania K Kmin KZ - koszt zamawiania Kz - jednostkowy koszt zamawiania KU KZ Q* Q K - łączny roczny koszt zmienny Kmin - minimalny roczny koszt zmienny Q - wielkość zamówienia Q* - ekonomiczna wielkość zamówienia C - jednostkowa cena zakupu KRYTERIUM OPTYMALIZACJI Minimalizacja łącznych kosztów zmiennych (zamawiania i utrzymania zapasów) Ekonomiczna wielkość zamówienia Roczny koszt utrzymania zapasu Roczny koszt zamawiania

Model EOQ - przykład DANE Liczba zamówień w roku D Kz Ku LD Roczny koszt utrzymania zapasu = 1200 szt. /rok = 100 zł/zamówienie = 6 zł/szt. /rok = 240 dni roboczych/rok Ekonomiczna wielkość zamówienia Roczny koszt zamawiania Zapas maksymalny Łączny roczny koszt zapasu Zapas średni Cykl zapasów = Okres (cykl) zamawiania

Kiedy zamawiać? - model punktu zamawiania Punkt zamawiania R (Reorder Point - ROP) Ustalony poziom zapasu sygnalizujący konieczność ponownego złożenia zamówienia uzupełniającego stan zapasu Oznaczenia Q S SS Sśr R d TD - wielkość zamówienia - zapas maksymalny - zapas bezpieczeństwa - zapas średni - punkt zamawiania - tempo popytu - czas dostawy

System: stały okres zamawiania - SOZ Fixed Order Period System ZAŁOŻENIA u Wielkość zamówienia - zmienna u Okres (cykl) zamawiania - stały u Okresowa kontrola stanów zapasów Oznaczenia - okres (cykl) zamawiania - wielkość zamówienia - zapas maksymalny - zapas ma koniec przyjętego okresu T SS - zapas bezpieczeństwa d - tempo popytu TD - czas dostawy T Q S s ILE ZAMAWIAĆ? (ustalanie wielkości zamówienia)

Systemy SWZ i SOZ - porównanie SYSTEM: STAŁA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA SWZ SYSTEM: STAŁY OKRES ZAMAWIANIA SOZ

Atrybuty systemów SWZ i SOZ System STAŁA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA STAŁY OKRES ZAMAWIANIA ANALOGIA Tankowanie 40 litrów paliwa po osiągnięciu poziomu sygnalizacyjnego Tankowanie do pełna co tydzień NORMY STEROWANIA Punkt zamawiania R Wielkość zamówienia Q Okres zamawiania T Zapas maksymalny S Zwiększenie tempa popytu skraca okres (cykl) zamawiania Zwiększenie tempa popytu zwiększa wielkość zamówienia Okres osłaniany zapasem bezpieczeństwa CZAS DOSTAWY TD + OKRES T Bieżąca informacja o stanie zapasu Wygoda. Zamawianie w stałych ilościach Mały zapas bezpieczeństwa Brak konieczności ciągłej kontroli zapasów Okresowość (cykliczność) zamawiania Możliwość grupowania zamówień WADY Wymóg ciągłej kontroli zapasów Konieczność (na ogół) informatyzacji Brak bieżącej informacji o stanie zapasów Cykliczne ustalanie wielkości zamówienia Duży zapas bezpieczeństwa KOSZTY Większe koszty inwestycyjne Mniejsze koszty eksploatacyjne Mniejsze koszty inwestycyjne Większe koszty eksploatacyjne CECHY ZALETY

Systemy zarządzania zapasami SYSTEMY ZARZĄDZANIA ZAPASAMI Brak powiązania wielkości i czasu zamówienia z przyszłym zapotrzebowaniem. Popyt niezależny SYSTEMY PUNKTU ZAMAWIANIA SYSTEMY STAŁEJ WIELKOŚCI ZAMÓWIENIA Powiązanie wielkości i czasu zamówienia z przyszłym zapotrzebowaniem. Popyt zależny SYSTEMY PLANOWANIA POTRZEB MATERIAŁOWYCH SYSTEMY STAŁEGO OKRESU ZAMAWIANIA ZASADA: Uzupełnianie zapasu – punkt ponawiania zamówienia (R) MRP ZASADA: Obliczanie planowanych potrzeb w fazach czasowych

Zapasy a kapitał obrotowy Kapitał obrotowy niezamrożony ŚRODKI PŁYNNE ODBIORCY (należności) DOSTAWCY (zobowiązania) ZAPASY SPRZEDAWANE ZAPASY KUPOWANE ZAPASY PRZETWARZANE Kapitał obrotowy zamrożony przepływ pieniężny przepływ materialno – pieniężny 18

Wskaźnik rotacji zapasów WRZ = SPRZEDAŻ (OBRÓT) ZAPAS (WARTOŚĆ) [w razach] WRZ - Iloraz wielkości sprzedaży i wielkości zapasów. Wskazuje ile razy w ciągu roku zapasy zostały przekształcone w gotowe wyroby. Niski WRZ oznacza, że zapas spędza długi okres w magazynie i w toku produkcji a firma ponosi wysokie koszty utrzymania, a zapas może zestarzeć się ekonomicznie. WRZ = ZAPAS (WARTOŚĆ)· 360 SPRZEDAŻ (OBRÓT) [w dniach] WRZ wskaźnik rotacji zapasów w dniach. Obliczany jest jako odwrotność wskaźnika rotacji zapasów pomnożoną przez 360 dni. Oznacza przeciętną liczbę dni, jaka mija od wprowadzenia zapasu do magazynu do czasu jego zużycia. Wysoki poziom wskaźnika oznacza, że obrót zapasami odbywa się wolno i tym samym zalegają one w magazynie. Niska wartość wskaźnika wskazuje na szybki obrót zapasami, co jest sytuacją pożądaną, o ile nie jest związane z brakiem towarów czy surowców i nie przekłada się na przerwy w produkcji.

Wskaźnik rotacji zapasów (przykład obliczania) WRT w razach Sprzedaż (przychód ze sprzedaży) 1 600 000 PLN Wartość zapasu 200 000 PLN Wskaźnik rotacji zapasu (w razach) 8 razy WRT w dniach Sprzedaż (przychód ze sprzedaży) 1 600 000 PLN Wartość zapasu 200 000 PLN Wskaźnik rotacji zapasu (w dniach) (200 000 x 360)/ 1600 000 = 45 dni WRT wielkość wskaźnika zależy od branży. W niektórych firmach wielkość wskaźnika wynosi 100 i więcej. Oznacza to, że firma odnawia zapasy co 3 dni. Firmy japońskie branży motoryzacyjnej odnawiają zapas co 1 dzień a nawet częściej.