Polityka fiskalna Pastwa zawsze maj jak polityk fiskaln

Polityka fiskalna Państwa zawsze mają jakąś politykę fiskalną, nawet jeśli byłaby ona chaotyczna -------------------------Polityka fiskalna -ma zawsze aspekt i konsekwencje polityczne

POLITYKA GOSPODARCZA A FISKALNA • Polityka Gospodarcza • -monetarna • Fiskalna • Terytorialna • Sektorowa • Demograficzna • Innowacyjna ……………… • Najsilniej oddziaływująca fiskalna monetarna

Ad/Polityka fiskalna a gospodarcza • Każde państwo współcześnie prowadzi jakąś politykę gospodarczą • Może to być polityka o różnym stopniu aktywności i otwartości • Celowa minimalizacja polityki gospodarczej też jest polityką (np. Singapur) • Przyjęta polityka fiskalna jest decydującaprzesądza cele i zakres polityki gospodarczej

Cele polityki fiskalnej--ogólne • Zaspokojenie potrzeb państwa na pieniądz (cel fiskalny- dochody) • Realizacja podstawowych (statutowych) zadań władz publicznych; ” twarde państwo” • Realizacja pozafiskalnych celów państwa przy wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej To wszystko dzieje się w konkretnym otoczeniu politycznym , które tworzy ramy

Polityka fiskalna-funkcje państwa • FUNKCJA STABILIZACYJNA-wspieranie makroekonomicznej stabilności gospodarki • W praktyce: spłaszczanie cyklów koniunkturalnych • W fazie szybkiego wzrostu podnoszenie podatków realnych, hamowanie wydatków • W fazie depresji- zmniejszanie podatków, by zwiększyć popyt, większe wydatki nawet kosztem deficytu

FUNKCJA ALOKACYJNA • alokacja czynników wytwórczych • -sektor państwowyprywatny • oszczędności – konsumpcja –inwestycje • alokacja terytorialna • alokacja sektorowa • • Powody: Istnienie dóbr publicznych Niedoskonała konkurencja Efekty zewnętrzne Niekompletnośc rynków Asymetria informacji bezrobocie

Funkcja redystrybucyjna-wtórny podział PKB • Terytorialna , regionalna • Spozycie- konsumpcja (makro) • Ogólnie w strukturze dochodów (rozpiętość) • Gałęziowo -dochody poszczególnych grup społecznych • Czasowo-interesy długofalowe i doraźne • Generacyjna (młodzi-starzy) • ------------------ • Efektywność a sprawiedliwość • Instrumenty: • Wielkośc i struktura podatków • Skale podatkowe, progi wolne od podatku • Podatki majątkowe • Ulgi podatkowe, zwolnienia • Dotacje • Ubezpieczenia społeczne • Środki zabezpieczenia społecznego- bezwględne świadczenia

Wzrost gospodarczy jako cel polityki fiskalnej • Wzrost gospodarczy zapewnia zwiększenie bazy podatkowej i wzrost dochodów z podatków • Celem jest wzrost szybszy (dynamika) niż wzrost długu (co jest warunkiem zmniejszenia długu (jako % PKB); np. wzrost 3, 5 % , wzrost deficytu 2, 5 %) • Wzrost umożliwia zmniejszenie % bezrobocia a zatem stabilizację polityczną

Cele polityki fiskalnej-szczegółowe • Tworzenie warunków do wzrostu i rozwoju gospodarki (polityka gospodarcza) • Optymalizacja obciążeń podatkowych by zapewnić finansowanie wydatków i popierać oszczędności w gospodarce • Minimalizacja bezrobocia, bodźce dla tworzenia miejsc pracy • Zmniejszanie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego • Polityka kształtowania struktury dochodów (w tym zróżnicowania ) • Korekta nadzwyczajnych szoków wewnętrznych i zewnętrznych (amortyzowanie)

Ad/ optymalizacja obciążeńograniczenia • Istnieje pewien dany poziom obciążeń • Silne hamulce polityczne dla zwiększania obciążeń (nawet w autokracjach) • Stąd ważna jest optymalizacja-przy danym (akceptowanym)poziomie obciążeń • Nie naruszanie przyjętych ograniczeń (np. limit deficytu budżetowego i długu -UE) • Optymalizacja dotyczy także politykinie naruszania istniejącej struktury interesów

ad/Minimalizacja bezrobocia To ważny cel każdego rządu -kryteria polityczne - polityki gospodarczej -czysto fiskalne Bezrobocie zmniejsza PKB i dochody podatkowe Trwale bezrobotni wypadają z rynku, zmniejsza się kapitał ludzki • Niskie bezrobocie (spadek) zwiększa akceptację polityczną rządzących • Wzrost bezrobocia zmniejsza wiarygodność (koszty długu) • • •

Ad/zmniejszanie wahań cyklu • Teoria łagodzenia : Keynes. Zakres i głębokośc interwencji fiskalnej przez wydatki-sporna • Fakty: wszyscy to robią obecnie (w róznym zakresie) • Siła narzędzi fiskalnych • Szybkość konsekwencji –ale krótki horyzont czasowy skutków • Atrakcyjnośc polityczna interwencji fiskalnej

Ad/ kształtowania struktury dochodów • Ideologiczne i polityczne podstawy kształtowania struktury dochodów • (populizm liberalizm ) • Kształtowanie podmiotowe (bezpośrednie) i pośrednie (skala podatkowa, ulgi, zwolnienia ) • Preferencje, np. cele demograficzne (500 +) • Celowe kształtowanie (np. . welfare state, solidaryzm- państwa skandynawskie) • kształtowanie pośrednie przez tworzenie bodźców i ulg

Ad/amortyzacja szoków • Współczesne budżety mają największy (względnie) potencjał interwencji w gospodarkę • Przykład obecnie: reakcje na kryzys współczesnych państw

Narzędzia polityki fiskalnej • Narzędzia podatkowe • Zasiłki dla bezrobotnych • Finansowanie tworzenia miejsc pracy (bodźce, programy, roboty publiczne, szkolenia) • Restrukturyzacja gospodarki –branżowo • Restrukturyzacja gospodarki-przestrzennie • Deficyt budżetowy • Dług publiczny i polityka zadłużenia • Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa

Aktywna-pasywna polityka fiskalna • • Aktywna: - rozbudowany system podatkowy Duzo bodźców i ulg Progresja podatkowa Duże wydatki na cele gospodarcze Duzy sektor publiczny , w tym gospodarczy Duże deficyty i dług

Pasywna polityka podatkowa • • • Większe znaczenie polityki monetarnej Akceptacja „czyszczącej” roli rynku Konieczna elastyczność gospodarki, np. rynku pracy Zaufanie do automatycznych stabilizatorów koniunktury Automatyczne stabilizatory to takie rozwiazania w budżecie, które powodują automatyczny wzrost wydatków i spadek podatków (bez działań legislacyjnych) w okresie recesji Przykład: w recesji wzrasta bezrobocie a tym samym wielkość pobieranych zasiłków- i popyt na rynku

Instytucjonalne podstawy polityki fiskalnej • System podatkowy: konstrukcja ekonomiczna • Konstrukcja prawna regulacji , procedury legislacyjne • Wbudowane automaty (np. nieprzekraczalny próg deficytu, długu panstwa ) • stałość regulacji (!) • Skuteczny aparat skarbowy –struktura, kadry, bodźcowanie pracowników aparatu • Inne instytucje publiczne (np. . media, organizacje społeczne ) • Kultura podatkowa społeczeństwa !!!!

Czy istnieje model „dobrej” polityki fiskalnej? • Racjonalny fiskalizm-nie przekraczania optymalnej granicy obciążeń • Zachęty dla przedsiębiorczości i lokowania kapitału (rywalizacja współczesna o kapitał i inwestycje) • Zachęty do oszczędzania (np. ulgi, premie za oszczędzanie) • Spójność celów fiskalnych z pozafiskalnymi • Niesprzecznośc celów • Stabilność reguł

Rada Polityki Finansowej ? • Istnieje w niektórych krajach UE • Opiniuje budzet, niezalezni eksperci • Jak Rada Polityki Pienieznej • Sa postulaty aby wprowadzic w Polsce

Złota reguła finansów publicznych • Wydatki powinny rosnąc wolniej niż PKB

Polityka fiskalna a monetarna FISKALNA MONETARNA

WZAJEMNY ZWIĄZEK POLITYKI MONETARNEJ I FISKALNEJ • Obie zawsze istnieją, są prowadzone • Nie mogą być prowadzone oddzielnie, niezależnie • Jedna wpływa na drugą • Uwaga: cele często są sprzeczne!!!

Sprzeczność celów Cele podstawowe państwa • Polityka fiskalna-to kształtowanie wielkości i struktury dochodów i wydatków • --------------- • fiskalna dąży do wzrostu dochodówczemu sprzyja wzrost cen (inflacja) • Polityka monetarna to kształtowanie ceny i dostępności pieniądza w krótkim, średnim i długim okresie czasu ----------------monetarna dąży do utrzymania celu inflacyjnego

Polityka fiskalna a polityka monetarna (niech wzajemnie równoważą się) Fiskalna „twarda” (+) Monetarna „miękka”(-) „Miękka” fiskalna (-) Monetarna „miękka”(-) Nie !!! Monetarna, twarda” (+), Fiskalna „twarda” (+) Nie !!!!! Fiskalna miękka”(-), Monetarna, twarda” (+)

Możliwe cele polityki monetarnej • Keynesizm: wzrost gospodarczy i pełne zatrudnienie • Monetaryzm: stabilność cen (cel inflacyjny) • Stabilnośc zewnętrzna (danej waluty do głownych walut) • Polityka celu inflacyjnego- utrzymanie inflacji na założonym poziomie

Polityka pienieżna: CELE WSPÓŁCZESNE • nie da się realizować trzech celów równocześnie • Jeśli stały kurs walutowy to nie może być swoboda przepływu kapitału • Jeśli płynny kurs walutowy –to nie można mieć stałego kursu walutowego • Jeśli wspólna polityka pieniężna (strefa euro) – to kraje uczestniczące nie mają autonomicznej polityki monetarnej

Główne instrumenty polityki pieniężnej • • • Stopy procentowe-wyznaczanie, zmiany Operacje otwartego rynku Rezerwa obowiązkowa Inne regulacje (np. Bazylea II, III) Interwencje na rynku walutowym Komunikowanie się z rynkiem (interwencje słowne)

Ograniczenia polityki monetarnej • Łatwo gasić inflację przez podwyżkę stóp procentowych • Trudno pobudzać gospodarkę w recesji przy już niskich stopach procentowych • („reguła sznurka”: sznurek można ciągnąc w górę ale nie pchać

Klasyczna polityka pieniężna • Cel inflacyjny – ma utrzymywać oczekiwania inflacyjne na pożądanym poziomie • Minimalna inflacja, kontrolowana, utrzymanie wartosci pieniądza • Zakaz monetyzacji długu • Zależnośc od stopy inflacji (stopa realna dodatnia)

Nadzwyczajna polityka pienięzna • Interwencje państwa w finansowy sektor prywatny: bail out, nacjonalizacje banków • Duża lub całkowita gwarancja państwa depozytów prywatnych w bankach • Moral hazard • Sztuczne obniżanie stopy procentowej • Quantitative easing (monetyzacja długu); USA. W. Brytania • Ujemna stopa procentowa

KRYZYS: Praktyczna polityka pieniężna (konwencjonalna niekonwencjonalna) • Tłoczenie pieniądza do gospodarki ma powstrzymać recesję nawet kosztem spadku jego wartosci; stabilna wartośc pieniądza przestała być ważna • Cena pieniądza (stopa procentowa) może być swobodnie ustalana, nawet ujemna • Trzeba ratować słabe banki bo stabilność systemu finansowego (too big to fail)

Nadzwyczajna polityka pienięzna (USA)

QE-quantitative easing • Zwiększenie ilości pieniądza bazowego –M 0 w celu pobudzenia gospodarki • Kupowanie przez bank centralny obligacji SP(USA , W. Brytania, Japonia, Chiny , EBC) • Kupowanie aktywów z rynku finansowego (USA) • ------------------------- • EBC: wielki program QE, skup 1, 2 bln. euro, 2015 -16 • Ujemna stopa procentowa EBC: -0 % • Postulaty: ew. skup dlugu przez EBC , bez ograniczeń

QE-cel • Oficjalny • • Tańszy kredyt, zwiększenie • akcji kredytowej • Pobudzenie gospodarki • • wealth efect (efekt bogactwa –zwiększenie • wydatków) • • FED, BOJ, Bo. E, EBC Ukryty Wchłanianie złych(niepłynnych) aktywów zakup długu publicznego (góry obligacji rządowych) Utrzymanie niskiej ceny obligacji (niskie koszty obsługi długu) • Kreacja popytu na własne papiery skarbowe

Aktywa FED

Drukowanie… 5 banków centralnych wydrukowało 10 bln, USD , w 2006 r. było 5 bln. teraz 15 bln. USD

Walka z deflacją Ujemne stopy procentowe • Podstawowe • Depozytowe • • Japonia Szwajcaria Szwecja EBC Dania Węgry Razem: 1/4 PKB świata • Ujemne stopy oprocentowania obligacji rządu (SP)

Jak niskie mogą być stopy procentowe? • ZIRP –stopa % blisko 0 (obecnie EBC-stopa referencyjna 0) • NIRP –stopa depozytowa banku centralnego ujemna! (EBC, Szwajcaria, Japonia, Szwecja • (cel: zmusic banki do kredytów a nie przetrzymywania dodatkowych rezerw na rachunku banku centralnego ) • ----------------------- • Ocena efektywności: sporna

Stopy procentowe podstawowe

Negatywne stopy zwrotu z obligacji rządu

Forward guidance (USA) • Zapewnienie inwestorom utrzymana stałej stopy procentowej w horyzoncie średnim- by mogli planować inwestycje w dłuższym okresie • Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa na rynku • Redukcja niepewności dla rynku-zachęta do inwestowania • Forward guidance w Polsce ?

Co dała nadzwyczajna polityka pieniężna? QE: zwiększanie bilansów BC Zwiększanie długu: słaby efekt Stopa procentowa blisko 0: słaby efekt PKB : często ujemny

Bilanse banku centralnego jako % PKB rosną!

Dotychczasowe środki nadzwyczajne nie wyrwały gospodarek ze stagnacji/deflacji • A gdyby wprowadzić ujemne stopy procentowe? • ZIRP; (zero interest rate percent) • NIRP (negative interest rate percent) • Nie tylko w banku centralnym (dla banków komercyjnych) ale w relacji: bank komercyjny-depozyty? • Ale wtedy trzeba by zlikwidować gotówkę! Tylko pieniądz elektroniczny

Ujemne oprocentowanie depozytów już w Szwajcarii! Swiss Alternative Bank Breaks Negative Rates Taboo, ” • The Alternative Bank Schweiz has sent • customers a letter informing them effective the first of the year, depositors will pay a 0. 125% interest rate to the bank for the privilege of keeping their money there. Deposits over 100, 000 Swiss francs ($98, 650) will pay a much steeper 0. 75%. • Agora Financial

Aktualne problemy realizacji budżetu i polityki fiskalnej na świecie i w Polsce

Stan budżetu (deficyt) zależy: • • Od fazy cyklu → tempa wzrostu PKB Od wielkości wydatków Od efektywności poboru podatków Od współczynnika oszczędności dochodów (w Polsce b. niski) -od zmian wielkości inwestycji (i czynników na nie wpływających) -oczywiście od stopy podatkowej (nieliniowo) Od kosztów długu tj. obciążenia dotychczasowym długiem w danym roku (stąd rola analityczna deficytu pierwotnego) Od stopy procentowej i tempa inflacji

Polityka oszczędności w sytuacji recesji wywołała w wielu krajach duża krytykę • Cięcia wydatków zmniejszają PKB • Zmniejszenie PKB daje mniejsze wpływy podatkowe • To zwiększa deficyt w następnym roku • Powstaje błędne koło , gospodarka „zwija się” , grozi długotrwałe osłabienie wzrostu • Jak je przerwać?

DOTYCHCZASOWE DOŚWIADCZENIA ŚWIATOWE (PO KRYZYSIE) POLITYKA FISKALNA (EKSPANSYWNA) JEST BARDZIEJ SKUTECZNA NIŻ MONETARNA SKUTECZNOŚC POLITYKI MONETARNEJ JEST PROBLEMATYCZNA

• Problemy polityki fiskalnej w Polsce

Obniżenie progów długu, 2014 r. • Rządowy projekt nowelizacji ustawy o finansach publicznych przewiduje, że próg na poziomie 55 proc. PKB zastąpiony progiem 48 proc. , a próg 50 proc. PKB - progiem 43 proc. Propozycje przygotowane przez Ministerstwo Finansów związane są z przeprowadzoną ostatnio zmianą w systemie emerytalnym, która skokowo zmniejszyła poziom długu publicznego.

Oszczędności narzucone przez UE • Próg długu 55 % już przekroczony (57 % w 2012 r. ); rząd zmniejsza OFE o 151 mld. zl. (obligacje SP) • Pakt fiskalny-tzw. sześciopak 2013 r. : traktat miedzyrządowy w UE • Monitorowanie narodowych budżetów przez KE: deficyt strukturalny do 0, 5 %(max. 1 %) • Dług ma być zmniejszony o 5 % rocznie (do 60 %)

Obniżenie progów długu, 2014 r. • nowelizacja ustawy o finansach publicznych przewiduje, że próg na poziomie 55 proc. PKB wynosi 48 proc. , a próg 50 proc. PKB - wynosi 43 proc. Te zmiany przygotowane przez Ministerstwo Finansów związane są z przeprowadzoną zmianą w systemie emerytalnym (OFE)-redukcja obligacji SP , ok. 140 mld. zł. Ta zmiana skokowo zmniejszyła poziom długu publicznego.

Problemy z notorycznym deficytem Przekraczającym stale 3 % PKB w Polsce do 2014 r. Uwaga: KE zdjęła (2015) z Polski procedurę nadmiernego deficytu- ma nie przekraczać 3 % w 2016 r.

Reguła wydatkowa (stabilizująca), UE • Okresla dopuszczalny wzrost wydatków wg. średniej z ostatnich 6 lat + projekt budżetu + prognoza. Cel średniookresowy: deficyt do -1 % PKB (od 2016 r. ). Obniżka wzrostu wydatków • Relacja dług/PKB ponad 55 %. : o 2 % w dół • Relacja : dług 50 -55 %/PKB: obniżka o 1, 5 % • Podstawowy próg: : Poniżej 40 % PKB : bez obniżki wydatków • Dodatkowo: konto przekroczeń (sumujące w dłuższym okresie): +/- 6%

Deficyt strukturalny pokazuje wartość deficytu, która byłaby rejestrowana przy danym nastawieniu w polityce fiskalnej, gdyby produkcja odpowiadała poziomowi pełnego zatrudnienia (bezrobocie na poziomie naturalnym)- i gdy wykorzystywane są w pełni wszystkie czynniki wzrostu (głownie przy pełnym zatrudnieniu) i w takim stanie realizowane byłyby dochody i wydatki budżetowe

Deficyt pierwotny • Deficyt w danym roku - po odjęciu kosztów obsługi długu • Deficyt pierwotny jako miara stanu równowagi budżetu

Deficyt budżetowy pierwotny(primary balance) • To deficyt budżetowy powstały w danym roku bez uwzględnienia spłat zadłużenia wymagalnego w danym roku • Jest to część deficytu bez uwzględnienia płatności odsetkowych • Primary balance: government net borrowing or net lending , excluding interest payments on consolidated government liabilities • Źródło: European Central Bank, 2004, Annual Report, ECB, Franfurt Glossary

Pułapki z deficytem pierwotnym przy deflacji • Założenie: deflacja (stopa inflacji = np. -1, 5 % • Zobowiązania państwa pozostają nominalnie takie same (np. pensje sfery budżetowej , emerytury) • Cieżar długu dotychczasowego (realny) pozostaje natomiast maleją nominalnie wpływy podatkowe • w rezultacie rośnie deficyt i dług!

Strukturalny deficyt pierwotny • strukturalny bilans pierwotny finansów publicznych, czyli skorygowany o wpływ cyklu koniunkturalnego. Jest to miara teoretyczna, uwzględniająca rzeczywisty bilans pierwotny (deficyt lub nadwyżkę finansów publicznych po odjęciu kosztów obsługi długu), lukę podażową wynikającą z cyklu oraz elastyczność zmian poszczególnych kategorii budżetu na wahania PKB. Zarówno luka podażowa, jak i elastyczność reakcji mogą być szacowane w pewnym przybliżeniu. Nie mniej strukturalny bilans i strukturalny bilans pierwotny są kategoriami coraz powszechniej stosowanymi w raportach międzynarodowych instytucji finansowych oraz w oficjalnych dokumentach Unii Europejskiej.

Obecna miara deficytu w UE • Traktat o Stabilności, Koordynacji i Zarządzaniu w Unii Ekonomicznej i Monetarnej, zwany popularnie paktem fiskalnym, który został w Polsce i większości innych krajów Unii ratyfikowany, nakazuje sygnatariuszom prowadzenie polityki zrównoważonego budżetu. Za zrównoważony budżet uważać się będzie taki, w którym roczny wynik strukturalny sektora general government, będzie nie większy niż 0, 5 proc. Wyższy deficyt strukturalny – nie większy niż 1 proc. PKB – mogą mieć kraje, gdzie dług publiczny jest znacząco niższy niż 60 proc. i ryzyko związane z długoterminową stabilnością finansów publicznych jest niskie.

Co może zrobić rząd? Ale czy to zrobi? • Po pierwsze – Likwidację przywilejów emerytalnych dla górników i powrót do sytuacji sprzed 2005 roku, gdy górnicy uzyskali bezterminowe prawo do przechodzenia na wcześniejsze emerytury bez względu na wiek, zamiast emerytur pomostowych. FOR wyliczał skutki budżetowe na 0, 5 mld zł w pierwszym roku obowiązywania zmian i 2 mld po czterech latach i 3, 5 mld zł po 10 latach. • Po drugie – Objęcie dochodów lepiej zarabiających rolników podatkiem PIT i składkami ubezpieczeniowymi na ZUS. Roczne korzyści dla sektora finansów publicznych takiej reformy szacowane są na 1 -3 mld zł. • Po trzecie – Wprowadzenie nowego systemu naliczania rent z tytułu niezdolności do pracy dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. , powiązanego z wysokością odprowadzanych składek. Skutki fiskalne w pierwszym roku wyniosłyby kilkadziesiąt milionów złotych, ale w roku 2020 już blisko 1 mld zł. • Po czwarte – Obniżenie wysokości zasiłków chorobowych dla funkcjonariuszy i żołnierzy i dostosowanie ich do zasad obowiązujących w systemie pracowniczym. Roczne korzyści szacowane są na kilkadziesiąt milionów złotych. Po piąte – Likwidację lub poważną reformę Karty Nauczyciela. •

DEFICYT BUDŻETOWY MAX. NA 2016 R. 54 MLD. ZŁ.

NOWE DYSKUTOWANE ROZWIĄZANIA • POŁĄCZYĆ POBÓR SKŁADKI ZUS I PODATKU W JEDNĄ DANINĘ • STOPNIOWO WPROWADZIĆ ZWIĘKSZENIE KWOTY WOLNEJ OD PODATKU (dla wszystkich czy tylko dla najmniej zarabiających? ) • Znieść ograniczenia obciążenia składką ZUS (obecnie do 250% średniej płacy) • Znieść ograniczenia składki ZUS dla prowadzących dział. gosp. • Efekt: większa progresja

Koszty obsługi długu W Polsce duże mimo spadku rentownoęsci Są to wydatki absolutnie sztywne!

Rentowność obligacji SP spada • • • Obligacje 10 -letnie SP maj 2013: 4, 35 % 29 maj 2015: 2, 95 % 2016 r. 3, 1 % Sztucznie niskie stopy procentowe na świecie (nieraz ujemne)powodują że ciągle obligacje SP są dla kapitału zagranicznego atrakcyjne

Ciągle nie rozwiązany problem konstrukcji budżetu zadaniowego • W budżecie zadaniowym wydatki grupowane są wg. celów i zadań – nie wg. podziału resortowego • Przykład: wydatki na zdrowie są w kilku budżetach resortów • Wydatki na oświatę i szkolnictwo wyższe-też w kilku

POLITYKA FISKALNA I MONETARNA Dwie siostry Współpraca i rywalizacja

Różnica celów i odpowiedzialności Polityka fiskalna Równowaga budżetowa Krótki horyzont Inflacja : nie przeszkadza a może zwiększyć wpływy budżetowe • Najgorsze: przekroczenie (in minus) • założeń budżetu • • • Polityka pienięzna • Cel: stabilność wartości pieniądza • Praktycznie: utrzymanie stopy inflacji na założonym poziomie • Wpływ na stopę procentową w krótkim i długim okresie • Najgorsze; większa inflacja niż założona

wspóldziałanie –czy sprzeczności?

NARZĘDZIA OBU POLITYK SĄ SPRZECZNE; nie można obu zastosować jednocześnie Trzeba wybrać cel podstawowy

Jak Polska wychodziła z bliźniaczego deficytu Fiskalnego (deficyt budżetowy i handlowego

Sytuacje podwójnego (bliźniaczego) deficytu (twin deficit) • Deficyt obrotów bieżących (Ex-Imp) < 0 (-) • Deficyt fiskalny(Dochody- Wydatki)< 0 (-) Taki podwójny deficyt może być zrównoważony tylko napływem kapitału z zewnątrz (dodatni bilans kapitałowy) ----------------------W Polsce mamy od końca 2013 r. dodatni bilans obrotów handlowych (+)

Usuwanie nierównowagi (G-T) + (I- Op) + (Ex-Im) = 0 G-T : wydatki rządu- dochody (podatki), bilans rządu I-Op : Inwestycje - oszczędności prywatne, bilans sektora prywatnego Ex- Im: export- import, bilans handlowy Jeśli dwa bilanse są ujemne to trzeci musi być dodatni

Wychodzenie z nierównowagi (I) • Bilans fiskalny (-) • 1. Zmniejszyć deficyt • 2. Doprowadzić do nadwyżki • 3. dopiero wtedy dług będzie spłacany • Jak? • Ciąć wydatki • Zwiększyć podatki • Ujemny bilans CA (current account) • 1. zwiekszyć eksport • 2. zmniejszyć import • 3. zwiekszyć konkurencyjność Jak? 1. Zmniejszyć płace 2. Niech kurs naszej waluty spada

Wychodzenie z nierównowagi (2): Skutki Dla bilansu fiskalnego -zmniejszenie Dla gospodarki: -mniejszy PKB -mniejsze dochody podatkowe -mniejsze zatrudnienie Mniejszy import Mniejsze inwestycje DLA BILANSU OBR. BIEŻĄCYCH -możliwe pogorszenie ratingu, większe koszty długu, spadek kursu naszej waluty i wzrost importu • W długiej perspektywie • : mogą być ujemne • • • DLA BILANSU OBROTÓW BIEŻĄCYCH: • jeśli możliwe do zastosowania dobre w krótkim okresie • DLA GOSPODARKI • w krótkim okresie: bolesne, przy spadku płac grozi spadek podatków • POLITYCZNIE: b. trudne • Możliwe jeśli kurs nie jest usztywniony (jak w strefie euro); przy euro tylko możliwy spadek płac

Przykład, Polska 2016: trudna sytuacja, deflacja • Polityka monetarna • w Polsce: cel inflacyjny 1, 5% • Inflacja obecnie ujemnapodnieść ? NBP jest przeciw • niska stopa daje małe dochody budżetowe nominalnie • Nie daje zachęt do oszczędzania • Ale jest korzyść: spadek • Kosztów obsługi długu • Czy deflacja sama ustąpi (pod koniec 2016 r. ? • Polityka fiskalna – ograniczenia wobec zobowiązań rządu (rozbudowane obietnice) • Podwyższenie podatków? Nie • Zwiększenie bazy podatkowejluki w poborze VAT i CIT • Zwiększenie progresji? • Cięcia w wydatkach, zwłaszcza sztywnych (trudne politycznie) • Ciąć deficyt –ale wtedy możliwy skutek : spadek PKB

Rząd może: • • Wybrać ostre zacieśnianie polityki fiskalnej Skutki: stagnacja/spadek PKB • • Wybrać podwyższenie stopy procentowej co osłabi popyt także na import zmniejszenie wydatków budżetowych i popytu -ale przyniesie wzrost kosztów długu zagranicznego i zmniejszenie wpływów budzetowych • Rząd wybrał kompromis: zacieśnienie polityki fiskalnej ale nie na tyle aby doprowadzić do likwidacji deficytu obrotów bieżących Po cichu: rząd przejął obligacje SP w OFE zmniejszając dług i skorzystał ze zwiększonej inflacji w 2012 -3 r. , co zwiększyło sprzedaż i dochody podatkowe Ale teraz mamy deflację-co zmniejsza nominalną wielkośc dochodów budżetowych

Kryzys strefy euro I próby rozwiązania…….

Monitoring Komisji Europejskiej • Kryteria z Maastricht i Amsterdamu • Polska pod obserwacją KE(do 2015 r. ) • Zwiększenie rygorów polityki fiskalnej obecnie w strefie euro („sześciopak „z 2012 r. ) • Maks. deficyt (cykliczny): -0, 5 % PKB

Polityka monetarna a polityka fiskalna w UE Strefa euro ma wspólną politykę monetarną Ale nie ma wspólnej polityki fiskalnej: - nie ma wspólnego budżetu -Nie ma jednolitych podatków Niemożliwe usuwanie nierównowagi w całej strefie euro przez transfery • Są tylko zobowiązania traktatowe –praktycznie bez dyscypliny przestrzegania • • •

2 drogi wyjscia z kryzysu: która lepsza • USA, Chiny, W. Brytania • QE • Sztucznie niska stopa procentowa • Bail -outy • Wzrost indeksów giełdowych -zachęta do wydatków • …wyjscie z recesji • • UE (ratowanie euro) Niska stopa procentowa (nawet ujemna ) Austerity- oszczędnośc, cięcia wydatków Narzucanie oszczędności w UE przez pakty (obok Traktatu Europejskiego) euro stabilne, aprecjacja. . ale recesja ciągle jest i rośnie bezrobocie Ale ostatecznie EBC poszedł drogą USA

Wychodzenie z zadłużenia: obecnie • 1. oszczędzać, ciąć wydatki, zwiększać podatki • KOSZT : mały wzrost lub stagnacja PKB • Cel PODSTAWOWY: zmniejszyć dług publiczny • ZASTOSOWANIE: UE • Ale ostatecznie UE poszła drogą USA • Stymulować wzrost by zwiększyć wpływy z podatków • Popierać inwestycje i zatrudnienie • CEL PODSTAWOWY: wzrost, walka z bezrobociem • KOSZT: dopuszczalna większa inflacja • ZASTOSOWANIE: USA

Wniosek Najpierw wzrost gospodarczy On daje zwiększenie dochodów budżetu (i w perspektywie zmniejszenie deficytu i długu) Przy niskich stopach procentowych bardziej efektywna jest polityka fiskalna (budżetowa)