Wstp do prawoznawstwa Prawo i jzyk Jzyk w

Wstęp do prawoznawstwa Prawo i język

Język w prawie Język naturalny Język sztuczny • Powstał metodą ewolucyjną, stworzony przez jakąś społeczność w celu komunikacji międzyludzkiej. • Podlega ciągłym przemianom, występują w nim kolokwializmy, pojęcia nieostre, jest używany intuicyjnie • Powstał poprzez stworzenie przez jedną osobę albo grupę osób, zwykle w celu innym niż zwykła komunikacja międzyludzka • Mocno sformalizowany i podlegający sztywnym regułom.

Cechy języka naturalnego • Wieloznaczność – gdy jeden termin ma kilka odmiennych definicji (np. kogut, zamek) • Nieostrość znaczeniowa – sytuacja, gdy nie możemy jednoznacznie stwierdzić, co mieści się w zakresie danej nazwy, a co nie (np. ładny, zielony, szczególne okrucieństwo, uzasadniony interes)

Język naturalny czy sztuczny? • • • Język niemiecki Język html Język logiki formalnej Język elfów u Tolkiena (quenya) Język esperanto

Język prawny i język prawniczy • Język prawny – jest rejestrem języka naturalnego (np. polskiego), używanym w aktach prawnych. Z racji swojej funkcji musi być ścisły i konkretny, dlatego podlega specyficznym regułom, które mają ograniczyć jego nieostrość. • Język prawniczy – metajęzyk (język do mówienia o języku), służący głównie prawnikom do omawiania języka prawnego.

Język prawny, czy prawniczy? • „ 415 k. c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. ” • „Za szkodę odpowiada osoba, której zawinione zachowanie jest źródłem powstania tej szkody, przy czym zdarzeniem sprawczym w rozumieniu w/w przepisu jest zarówno działanie jak i zaniechanie”

Funkcje wypowiedzi Opisowa Ekspresywna -Służy opisywaniu -Służy wyrażaniu rzeczywistości emocji -Ma wartość prawdy -Może być lub fałszu oceniania pod kątem szczerości lub nieszczerości Sugestywna Performatywna -Służy wpływaniu na zachowania ludzkie -W formie norm (nakaz/zakaz) lub optatyw (rada/prośba) - oceniane pod kątem skuteczności/ nieskuteczności -Służy kształtowaniu rzeczywistości - oceniane z punktu widzenia skuteczności lub nieskuteczności

Określ funkcje wypowiedzi w danych wyrażeniach: „Nie podobają mi się te chmury. ” „Jakubie, zrób mi loda” „Kot to zwierzę polujące na myszy. ” „Avada kedavra!” (w Harrym Potterze) „Ściana jest biała. ” „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia” • „Ogłaszam was mężem i żoną. ” • • •

Czym jest norma? • W psychologii - konstrukt naukowy wyznaczający granice normalnych zachowań człowieka • W technice -dokument będący wynikiem normalizacji i standaryzujący jak najszerzej pojętą działalność badawczą • W aksjologii (i prawie) - powinność określonego zachowania się

Norma postępowania • Wypowiedź językowa dająca się wyrazić w postaci nakazu lub zakazu, określająca działania jako powinność. • Zorientowana na działania przyszłe • Skierowana do określonego adresata/adresatów

Rodzaje norm Prócz norm prawnych, kierujemy się w życiu różnymi innymi normami: - Normy etyczne (moralne) Normy obyczajowe Normy religijne Normy estetyczne Normy prawne

Sposób obowiązywania normy • Obowiązywanie aksjologiczne – norma obowiązuje, ponieważ jest słuszna i się z nią zgadzamy. • Obowiązywanie tetyczne – norma obowiązuje, ponieważ ktoś nam każe jej przestrzegać. Jest to podmiot uprawniony do nakazywania, autorytet. • Obowiązywanie faktyczne – norma obowiązuje, bo po prostu jest przestrzegana.

Sankcja za nieprzestrzeganie normy • Sankcja rozproszona – nie ma wyznaczonego podmiotu ani skonkretyzowanej kary za nieprzestrzeganie normy, ale wiemy, że za jej łamanie spotka nas coś niemiłego. • Sankcja skupiona – jest przewidziany podmiot, który wymierza sankcję, procedura, w której ta sankcja jest wymierzana oraz rodzaj tej sankcji.

Określ sposób obowiązywania i sankcję: • Normy prawnej (np. „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. ”) • Normy etycznej (np. „nie wolno źle myśleć o zmarłych”) • Normy estetycznej (np. „nie wolno czekać ze zmywaniem, aż naczynia porosną pleśnią”) • Normy religijnej (np. „nie wymawiaj imienia pana Boga swego na daremne”) • Normy obyczajowej (np. „Należy ustępować miejsca starszym w komunikacji miejskiej”)

Norma prawna • Norma postępowania ustanowiona przez organy państwowe w wyniku kompetencji prawodawczej, wyrażona w tekście prawnym za pomocą przepisów.

Norma a przepis • Przepis prawny – podstawowa jednostka gramatyczna języka prawnego. Ma formę zdania. (Ciało normy) • Norma prawna – wynikająca z przepisu/przepisów powinność określonego zachowania się. (Dusza przepisu/ów)

Skondensowanie norm w przepisach Czasem jeden przepis (jedno zdanie w tekście prawnym) wyraża więcej, niż jedną normę: • Art. 4. § 1. KK Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Rozczłonkowanie norm w przepisach Lub na odwrót, by zrekonstruować normę, trzeba sięgnąć do większej ilości przepisów: • Art. 10. § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. • Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Budowa normy • Adresat (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej – „ułomna osoba prawna”) • Hipoteza - założenie, przypuszczenie, określa warunki, w jakich norma się uaktywnia • Dyspozycja - postępowanie do jakiego zobowiązany jest podmiot • Sankcja – konsekwencja przewidziana za nieprzestrzeganie normy.

• Zakres zastosowania normy – klasa okoliczności, w których norma znajduje swoje odbicie • Zakres normowania normy – treść wyznaczanego przez normę obowiązku.

Koncepcja I: trójelementowa struktura normy Wedle tej koncepcji, by mówić o pełnej normie prawnej, musimy móc wyróżnić w niej hipotezę, dyspozycję i sankcję. • Art. 217 a. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną w związku z podjętą przez niego interwencją na rzecz ochrony bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Koncepcja I: dwuelementowa struktura normy Wedle tej koncepcji norma wystarczy, że w normie wyrażone zostaną zakres zastosowania i zakres normowania. • „ 415 k. c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. ”

Koncepcja norm sprzężonych Wedle tej koncepcji dla uregulowania sytuacji w praktyce potrzebne są dwie różne pełne normy: norma skierowana do określonego podmiotu, wskazująca mu obowiązek i okoliczności (norma sankcjonowana), w jakich ma go uskutecznić, oraz norma skierowana do organu, aktywująca się w momencie, gdy podmiot naruszy normę (norma sankcjonująca)

• Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.