Seminarium realizowane w ramach przedsiwzicia Tradycyjne sady przydomowe

  • Slides: 88
Download presentation
Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia „Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane

Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia „Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.

PROGRAM SEMINARIUM czas trwania Temat forma realizacji 1 godz. Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze

PROGRAM SEMINARIUM czas trwania Temat forma realizacji 1 godz. Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. Wykład 1 godz. Zakładanie sadów tradycyjnych zgodnie z zasadą zrównoważonego wykorzystania gleby jako zasobu naturalnego. Warsztaty Dofinansowanie do sadów tradycyjnych. Wykład 2 godz. Sadzenie i pielęgnacja drzew w sadzie tradycyjnym nawadnianie, ściółkowanie, prowadzenie murawy Warsztaty 2 godz. Rozmnażanie drzew – sprzęt, pobieranie zrazów, metody szczepienia, okulizacja, terminy, technika. Warsztaty 0, 5 godz. Praktyczne pokazy cięcia drzew; formowanie młodych drzew Wykład 0, 5 godz. Praktyczne pokazy cięcia drzew; formowanie Wykład młodych drzew. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 0, 5 godz.

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. Seminarium realizowane w ramach

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. • • KILKA DANYCH

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. • • KILKA DANYCH Od 2004 roku zanotowano zjawisko intensywnej urbanizacji terenów podmiejskich, a wraz z tym wzrastające potrzeby transportowe. Zgodnie z danymi GUS od 2004 roku rośnie popyt na atrakcyjnie położone, często cenne pod względem przyrodniczym i wrażliwe grunty. Nastąpił silny rozwój masowej turystyki a w odpowiedzi na nią rozwój budownictwa letniskowego na terenach przybrzeżnych lub w okolicach zbiorników wodnych. Od kilku lat istnieje również „moda” na mieszkanie na wsi, która stała się często tzw. ”sypialnią” dla miasta. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. NOWE NASADZENIA • Nowi

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. NOWE NASADZENIA • Nowi mieszkańcy terenów wiejskich często nie identyfikują się z wsią i nie zdają sobie sprawy, że od chwili w której stali się właścicielami nieruchomości położonej na terenach wiejskich, stali się współodpowiedzialni za zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, z których korzystają. • Gleba jest jednym z najcenniejszych zasobów naturalnych, wykorzystywanych przez rolnictwo. • Grunty rolne przeznaczone na działki budowlane przestają pełnić swoją pierwotną rolę i częstokroć stają się szczelnie ogrodzonym placem, na którym rośnie jedynie trawa i wszechobecne w ostatnim czasie tuje, zakupione promocyjnie w supermarkecie Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. • • • STARE

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. • • • STARE SADY Sady owocowe, które posiadają są często zaniedbane, źle prowadzone, nie uzupełniane o nowe nasadzenia. Jeżeli już zakłada się nowy sad to czynni się to na miejscu, gdzie wykarczowano stare nasadzenia. Może nastąpić zjawisko tzw. zmęczenia gleby, spowodowane obecnością w podłożu szkodliwych nicieni, mikroorganizmów i wydzielin korzeni. Prowadzi to do zahamowania wzrostu roślin po posadzeniu Wystarczy przed zasadzeniem nowych nasadzeń zasiać na tym terenie rośliny na zielony nawóz (gorczyca, łubin, facelia) i przekopać z ziemią. Dobrze jest również zastosować obfite nawożenie obornikiem. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. TUJE ZNAK NASZYCH CZASÓW

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. TUJE ZNAK NASZYCH CZASÓW Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. Seminarium realizowane w ramach

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. A MOŻNA INACZEJ Seminarium

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. A MOŻNA INACZEJ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI NIE ZAKWASZAMY GLEBY

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI NIE ZAKWASZAMY GLEBY Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI ZACHOWUJEMY TRADYCYJNY WYGLĄD

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI ZACHOWUJEMY TRADYCYJNY WYGLĄD WSI Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI OSZCZĘDNOŚCI W DOMOWYM

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI OSZCZĘDNOŚCI W DOMOWYM BUDŻECIE Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI POKARM DLA OWADÓW

Znaczenie tradycyjnych odmian. Walory przyrodnicze i kulturowe tradycyjnych sadów przydomowych. KORZYŚCI POKARM DLA OWADÓW Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Zakładanie sadów tradycyjnych zgodnie z zasadą zrównoważonego wykorzystania gleby jako zasobu naturalnego. STARE ODMIANY

Zakładanie sadów tradycyjnych zgodnie z zasadą zrównoważonego wykorzystania gleby jako zasobu naturalnego. STARE ODMIANY – JABŁONIE LANDSBERSKA Odmiana wyhodowana przez nad Wartą (w Gorzowie Wielkopolskim) w połowie XIX w. Owoce duże lub średnie z niewielkim, jasnym, rozmytym, rumieńcem. Miąższ owoców biały z żółtawym lub zielonkawym odcieniem, chrupki, bardzo soczysty, kwaskowato słodki, lekko aromatyczny i bardzo smaczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w końcu września. Mogą być przechowywane do stycznia. Odmiana deserowa i przetwórcza. Drzewa rosną silnie, tworząc szerokie, kuliste korony. Zaczynają wcześnie owocować, plonując przemiennie. Są niezbyt wytrzymałe na mróz i podatne na parcha. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PAPIERÓWKA Jedna z bardziej znanych odmian pochodząca z krajów nadbałtyckich. Rodzi średniej wielkości, kulistostożkowate

PAPIERÓWKA Jedna z bardziej znanych odmian pochodząca z krajów nadbałtyckich. Rodzi średniej wielkości, kulistostożkowate owoce, czasami z charakterystyczną krawędzią, o żółtej lub białawożółtej skórce. Miąższ owoców biały, kruchy, soczysty, początkowo wyraźnie kwaskowaty, a w pełnej dojrzałości słodkokwaskowaty, smaczny. Szypułka średniej długości, raczej cienka. Kielich mały, zamknięty. Owoce nadają się do zbioru pod koniec lipca lub na początku sierpnia. Mogą być wykorzystane do bezpośredniego spożycia i na kompoty. Drzewa rosną umiarkowanie silnie. Początkowo tworzą korony odwrotnie stożkowate, później kuliste. Wcześnie wchodzą w owocowanie, plonując obficie, ale przemiennie. Są bardzo wytrzymałe na mróz i niezbyt podatne na choroby. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

RENETA ZŁOTA Angielska odmiana wprowadzona do uprawy w XVII w. Rodzi duże lub średniej

RENETA ZŁOTA Angielska odmiana wprowadzona do uprawy w XVII w. Rodzi duże lub średniej wielkości owoce o cienkiej, złotożółtej skórce, w znacznej części pokryte pomarańczowoczerwonym, niezbyt mocnym rumieńcem. Miąższ owoców białawo-żółtawy, zwięzły, średnio soczysty, kwaskowaty, smaczny. Owoce nadają się do zbioru w drugiej połowie września i dają się przechować do końca grudnia Mogą być wykorzystane do bezpośredniego spożycia i na przetwory. Drzewa rosną umiarkowanie silnie, tworząc szerokie korony. Wcześnie wchodzą w owocowanie, plonując obficie, ale przemiennie. Wymagają dobrych gleb (na słabszych część owoców spada przed zbiorem). Na mróz są niezbyt wytrzymałe, na choroby – mało podatne. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZTETYNA ZIELONA Stara odmiana o dość dużych, kulistych lekko spłaszczonych owocach. Owoce posiadają mocną,

SZTETYNA ZIELONA Stara odmiana o dość dużych, kulistych lekko spłaszczonych owocach. Owoce posiadają mocną, żółtawozieloną skórkę. Miąższ owoców zielonkawobiały, luźny, soczysty, wyraźnie kwaskowaty. Owoce nadają się do zbioru w połowie października i mogą być przechowywane do kwietnia. Drzewa rosną silnie, tworząc kuliste korony. Dość późno wchodzą w owocowanie, nie każdego roku dając obfite plony. Dzięki małej podatności na choroby i dużej wytrzymałości na mróz są wyjątkowo długowieczne. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

ŻELEŹNIAK Niemiecka odmiana rodząca niezbyt duże, kulistostożkowate, lekko żebrowane owoce z mocnym, sinawym nalotem

ŻELEŹNIAK Niemiecka odmiana rodząca niezbyt duże, kulistostożkowate, lekko żebrowane owoce z mocnym, sinawym nalotem i grubą, tłustawą, zielonożółtą skórką prawie w całości pokrytą ciemnoczerwonym, rozmyto-paskowanym rumieńcem. Miąższ owoców białawożółty lub żółtozielonkawy, zwięzły, mało soczysty, słodkawy, średnio smaczny. Szypułka średniej grubości, zwykle długa. Kielich mały, zamknięty. Owoce dojrzewają w drugiej połowie października, ale do zjedzenia nadają się dopiero w grudniu. Mogą poleżeć nawet do maja. Nadają się przede wszystkim na przetwory. Drzewa późno rozpoczynają owocowanie, dając co drugi rok umiarkowanie obfite plony. Na mróz są niezbyt wytrzymałe, na choroby – mało podatne. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

ZŁOTA SZLACHETNA • Angielska odmiana opisana w 1820 r. , spotykana głównie na północy

ZŁOTA SZLACHETNA • Angielska odmiana opisana w 1820 r. , spotykana głównie na północy kraju. Owoce średniej wielkości, kuliste lekko spłaszczone, bardzo regularne owoce o gładkiej, żółtej lub zielonkawożółtej skórce. Miąższ owoców kremowobiały, kruchy, silnie soczysty, kwaskowato słodki, smaczny. Owoce dojrzewają w ostatnich dniach września. Zerwane w tym terminie dają się przechować do stycznia. Mogą być wykorzystane jako owoce deserowe i do przerobu. Drzewa charakteryzują się silnym wzrostem. Tworzą kuliste, gęste korony. Późno rozpoczynają owocowanie. Na mróz są dość wytrzymałe, na choroby – mało podatne. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Książę Albrecht Pruski • Niemiecka odmiana wyhodowana w 1865 r. Owoce średnie i duże,

Książę Albrecht Pruski • Niemiecka odmiana wyhodowana w 1865 r. Owoce średnie i duże, kuliste lekko spłaszczone. Skórka gładka, mocna, zielonożółta z intensywnie czerwonym prążkowanym rumieńcem na połowie owocu. Miąższ średnio ścisły, lekko ziarnisty, soczysty, kwaskowaty, smaczny. Odmiana późnojesienna. Zbiór w połowie września, dojrzałość konsumpcyjną owoce osiągają w połowie października. Owoc deserowy, dobry też na przetwory. Drzewa rosną niezbyt silnie, tworząc kuliste lekko spłaszczone korony o grubych i sztywnych pędach. Wcześnie rozpoczynają owocowanie. Obfite plony dając zwykle co drugi rok. Odmiana odporna na parch jabłoni, mączniaka i mróz. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Kosztela • Polska odmiana pochodząca prawdopodobnie z XVII w. Rodzi kuliste, średniej wielkości owoce

Kosztela • Polska odmiana pochodząca prawdopodobnie z XVII w. Rodzi kuliste, średniej wielkości owoce o zielonej lub słomkowozielonej, gładkiej i mocnej skórce z niewielkim, żółtawym, rumieńcem. Miąższ owoców żółtawy, zwięzły, soczysty, bardzo słodki i smaczny. Owoce dojrzewają w drugiej lub trzeciej dekadzie września. Dają się przechowywać do końca stycznia. Dojrzałe owoce bardzo łatwo opadają. Drzewa charakteryzują się dużą siłą wzrostu. Tworzą kuliste korony. Późno rozpoczynają owocowanie, obficie plonując co drugi rok. Są wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby. Rzadko atakowane są przez szkodniki. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Grochówka • Odmiana niemiecka odnaleziona i opisana miedzy 1750 a 1800 rokiem. Ma niewielkie,

Grochówka • Odmiana niemiecka odnaleziona i opisana miedzy 1750 a 1800 rokiem. Ma niewielkie, owalne owoce, zwykle ścięte przy kielichu i szypułce. Skórka gruba, gładka o żółtawozielonej barwie z paskowanym, czerwonym rumieńcem. Miąższ owoców zielonkawy, zwięzły, gruboziarnisty, średnio soczysty. W czasie przechowywania nabiera żółtawego odcienia i lepszego – słodszego – smaku. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w drugiej dekadzie października. Dają się przechować nawet do czerwca. Późną zimą mogą być zjadane jak jabłka deserowe. Drzewa charakteryzują się umiarkowaną siłą wzrostu. Zaczynają owocować średnio wcześnie, bardzo obfite plony dając co drugi rok. Mają niewielkie wymagania glebowe. Są wytrzymałe na mróz i mało podatne na parcha. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cesarz Wilhelm • Siewka odmiany Reneta Herberta znaleziona 1864 r. przez Carla Hesselmanna w

Cesarz Wilhelm • Siewka odmiany Reneta Herberta znaleziona 1864 r. przez Carla Hesselmanna w Nadrenii Północnej-Westfalia. Owoce o grubej, zielonożółtej skórce, z silnym czerwonym rumieńcem. Miąższ żółty, soczysty, gruboziarnisty, kruchy, winno - słodki, o korzennym aromacie. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą na początku października. Mogą być przechowywane do stycznia. Są przydatne do przerobu i jako owoc deserowy. Drzewa rosną bardzo silnie, tworząc rozległe i wysokie korony. Późno wchodzą w owocowanie. Na mróz są średnio wytrzymałe. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Boiken • Niemiecka odmiana powszechnie spotkana w okolicach Bremy. Opisana po raz pierwszy w

Boiken • Niemiecka odmiana powszechnie spotkana w okolicach Bremy. Opisana po raz pierwszy w 1828 roku. Owoce średniej wielkości, o kształcie kulistym, lekko stożkowate. Skórka błyszcząca, tłusta w dotyku, zielono-żółta, pokryta czerwonym rumieńcem, z białymi plamkami. Miąższ koloru białego, zwarty, kwaskowaty, średnio smaczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w drugiej połowie października. Dają się długo przechować (do kwietnia, maja). Owoce nadają się do przetworów, surówek i wypieków. Drzewa średniego wzrostu o luźnej, lekko spłaszczonej koronie. Zaczynają wcześnie owocować, plonując obficie, zwykle co dwa lata. Są średnio wytrzymałe na mróz i umiarkowanie podatne na parcha i mączniaka. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Stare odmiany - grusze BERA BIAŁA Prawdopodobnie włoska odmiana uprawiana już w czasach rzymskich.

Stare odmiany - grusze BERA BIAŁA Prawdopodobnie włoska odmiana uprawiana już w czasach rzymskich. Dawniej w Polsce bardzo popularna. Dziś spotykana rzadko, głównie na południu i wzdłuż Wisły. Ma średniej wielkości lub duże (180– 250 g), nieco pękate owoce o zielonkawożółtej skórce, często z małym, pomarańczowoczerwonym, słabym rumieńcem. Miąższ owoców biały, soczysty, drobnoziarnisty, słodki i lekko winny, smaczny. Owoce nadają się do zbioru w drugiej połowie września. Zerwane na początku dojrzałości zbiorczej dają się przechować przez około miesiąc. Przydatne są przede wszystkim do bezpośredniego spożycia. Drzewa rosną dość silnie, tworząc stożkowate, słabo zagęszczone korony. Zaczynają wcześnie owocować, plonując bardzo obficie, ale nie zawsze corocznie. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Bergamotka Złocista (Bergamotka) Odmiana opisana już w połowie XVIII w. Owoce małe (60– 90

Bergamotka Złocista (Bergamotka) Odmiana opisana już w połowie XVIII w. Owoce małe (60– 90 g), kuliste, ścięte przy szypułce. Skórka zielonkawożółta pokryta ordzawieniem. Miąższ owoców biały lub kremowobiały, średnio soczysty, jędrny, w pełnej dojrzałości masłowy, słodki i jednocześnie lekko kwaskowaty, wyraźnie korzenny. Owoce nadają się do zbioru w drugiej połowie września. Owoce deserowe i przeznaczone do przerobu na marynaty w zalewie octowej, kompoty i susze. Drzewa rosną dość silnie, tworząc stożkowe korony. Zaczynają owocować bardzo wcześnie dając nie każdego roku bardzo obfite plony. Są mało podatne na choroby i dostatecznie wytrzymałe na mróz. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Dobra Ludwika Francuska odmiana otrzymana w 1788 r. Ma dosyć duże (około 150 g),

Dobra Ludwika Francuska odmiana otrzymana w 1788 r. Ma dosyć duże (około 150 g), nieco asymetryczne i wydłużone owoce. Skórka mocna, zielonożółta z niezbyt silnym, czerwonym rumieńcem. Miąższ owoców żółtawo-biały, w gruszkach dobrze dojrzałych bardzo soczysty i masłowy, kwaskowatosłodki o korzennym posmaku, bardzo smaczny. Owoce nadają się do zbioru zwykle w drugiej połowie września i dają się przetrzymać do połowy października. Mogą być wykorzystane do bezpośredniego spożycia, na susz i kompoty. Drzewa rosną silnie, tworząc wysmukłe, nieco zagęszczone korony. Zaczynają owocować dość wcześnie, plonując obficie i stosunkowo regularnie. Dostatecznie wytrzymałe na mróz. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Faworytka (Klapsa) • Amerykańska odmiana znana od 1860 r. Owoce duże (170– 180 g)

Faworytka (Klapsa) • Amerykańska odmiana znana od 1860 r. Owoce duże (170– 180 g) o lekko błyszczącej, żółtozielonej skórce, z mocnym, czerwonobrązowym rumieńcem. Miąższ owoców kremowobiały, początkowo drobnoziarnisty, a w pełnej dojrzałości masłowy, soczysty, kwaskowato-słodki, bardzo smaczny. Owoce, przede wszystkim deserowe, nadają się do zbioru w połowie sierpnia i dają się przetrzymać przez około dwa tygodnie. Drzewa rosną silnie, tworząc luźne, szeroko stożkowate korony z przewieszającymi się pędami. Zaczynają późno owocować (w 5. – 7. roku po posadzeniu), plonując corocznie i stosunkowo obficie. Na mróz są dostatecznie wytrzymałe, na parcha – dość podatne. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Józefinka Belgijska odmiana przypadkowo znaleziona w miejscowości Mecheln w 1830 r. Rodzi niezbyt duże

Józefinka Belgijska odmiana przypadkowo znaleziona w miejscowości Mecheln w 1830 r. Rodzi niezbyt duże (70– 120 g) owoce o jasnozielonej skórce. Miąższ białokremowy, w pełnej dojrzałości masłowy, soczysty, lekko aromatyczny i smaczny. Owoce dojrzewają w połowie października i mogą być przechowywane do marca. Przydatne do bezpośredniego spożycia. Drzewa początkowo rosną średnio silnie, a później – słabo, tworząc szeroko stożkowate, silnie zagęszczone korony z dużą ilością cienkich, przewieszających się pędów. W owocowanie wchodzą dosyć późno, zwykle w szóstym roku wzrostu. Plonując obficie, ale najczęściej przemiennie. Na choroby są mało podatne, na mróz – mało wytrzymałe. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

STARE ODMIANY – ŚLIWY biała śliwa • Biała Śliwa – stara odmiana o nieznanym

STARE ODMIANY – ŚLIWY biała śliwa • Biała Śliwa – stara odmiana o nieznanym pochodzeniu, w okresie międzywojennym polecana do uprawy w dawnym województwie białostockim i wileńskim, obecnie spotykana w całym kraju. Ma owalne lub wąsko jajowate, zielonkawożółte, raczej małe owoce (20– 27 g), z białawym nalotem i karminowymi, zwykle dobrze widocznymi przetchlinkami. Miąższ owoców zielonkawożółty lub złotożółty w śliwkach dobrze dojrzałych, zwięzły, kwaskowatosłodki i smaczny (w typie węgierki), całkowicie odchodzący od małej pestki. Szypułka średniej grubości, o długości 12– 20 mm. Owoce, przydatne do bezpośredniego spożycia i na kompoty, nadają się do zbioru w trzeciej dekadzie sierpnia. Podczas deszczowej pogody porażane są moniliozą. Drzewa rosną dość silnie. W młodym wieku tworzą korony wyniosłe, w starszym – szeroko stożkowate, łatwo się zagęszczające. Wcześnie rozpoczynają owocowanie. Plonując regularnie i obficie. Na mróz są wytrzymałe, na choroby – generalnie mało podatne. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Lubaszka • Gatunek obejmujący kilka typów, w Europie spotykany już w VI w. Rodzi

Lubaszka • Gatunek obejmujący kilka typów, w Europie spotykany już w VI w. Rodzi bardzo małe (12– 14 g), owalne lub prawie kuliste, ciemnogranatowe owoce z intensywnym, niebieskim nalotem. Miąższ owoców zielonkawy, soczysty, średnio zwięzły, wyraźnie kwaskowaty i średnio smaczny, silnie związany z pestką. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w pierwszej połowie września i długo utrzymują się na drzewie. Mogą być wykorzystane do bezpośredniego spożycia i do przerobu. Drzewa rosną niezbyt silnie, tworząc najczęściej rozłożyste korony z lekko przewieszającymi się pędami. Wcześnie wchodzą w owocowanie, plonując bardzo obficie, często przemiennie. Rozmnażają się samoistnie przez odrosty. Na mróz są bardzo wytrzymałe, na choroby – mało podatne. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Węgierka zwykła • Odmiana o nieznanym pochodzeniu, spotykana w polskich sadach od połowy XVII

Węgierka zwykła • Odmiana o nieznanym pochodzeniu, spotykana w polskich sadach od połowy XVII w. Rodzi małe (15– 18 g), lekko wydłużone, brunatno granatowe owoce z silnym, niebieskim nalotem. Miąższ owoców złotawy, zwięzły, średnio soczysty, słodkawy i lekko cierpki. Miąższ całkowicie odchodzi od niedużej pestki. Owoce nadają się do zbioru w połowie września. Zrywane w późniejszych terminach się słodsze. Przeznaczenie owoców: marynaty octowe, powidła. Drzewa charakteryzują się silnym wzrostem. Początkowo tworzą korony stożkowate, później – kuliste. Stosunkowo późno rozpoczynają owocowanie, ale potem dają regularnie obfite plony. Są wytrzymałe na mróz i podatne na szarkę. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Mirabelka • Francuska odmiana uprawiana od połowy XIX w. Rodzi małe (20– 25 g),

Mirabelka • Francuska odmiana uprawiana od połowy XIX w. Rodzi małe (20– 25 g), owalne, złotożółte owoce. Miąższ żółtozłoty, soczysty, kwaskowato-słodki, częściowo zrośnięty z pestką. Owoce dojrzewają niezbyt równomiernie, w ostatniej dekadzie lipca lub na początku sierpnia. Nadają się do bezpośredniego spożycia i na kompoty. Drzewa rosną średnio silnie, tworząc stożkowate korony. Zaczynają owocować bardzo wcześnie. Plonują dość obficie i zwykle corocznie. Na mróz są niezbyt wytrzymałe. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Dofinansowanie do sadów tradycyjnych. • PROW 2014 -2020 - Zachowanie i reintrodukcja sadów tradycyjnych

Dofinansowanie do sadów tradycyjnych. • PROW 2014 -2020 - Zachowanie i reintrodukcja sadów tradycyjnych • Zachowanie i reintrodukcja sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych będzie 3 pakietem w ramach działania rolno-środowisko -klimatycznego PROW 2014 -2020. • Do najważniejszych zadań pakietu będzie zachowanie i zwiększenie powierzchni sadów dawnych odmian drzew owocowych. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Do wymogów pakietu 3 zaliczy się: • Posiadanie gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych

Do wymogów pakietu 3 zaliczy się: • Posiadanie gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych nie mniejszej niż 1 ha • Płatność będzie przysługiwać do zachowanych sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych, który będzie obejmował, co najmniej 12 drzew w wieku od 15 lat, reprezentujących nie mniej niż 4 odmiany lub gatunki, a jednocześnie obsada nie może być mniejsza niż 90 drzew/ha • Płatność będzie przysługiwać także do reintrodukcji sadu tradycyjnego dawnymi odmianami drzew owocowych poprzez nasadzenie nowego sadu od początku lub dosadzenia nowych drzew do już rosnących • Drzewa w sadach tradycyjnych odmian drzew owocowych będą rozmnażane na silnie rosnących podkładkach • Obowiązkowe będzie wykonywanie podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych w sadzie • W przypadku reintrodukcji sadu tradycyjnego odmianami drzew owocowych obowiązkowe będzie zachowanie sadu, co najmniej przez okres 5 lat od uzyskania ostatniej płatności rolno-środowiskowej; • W przypadku reintrodukcji sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych minimalna powierzchnia sadu wyniesie 0, 1 ha, a maksymalna to 1, 0 ha • Posiadanie planu działalności rolno-środowiskowo-klimatycznego Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

 • Płatności w ramach pakietu zachowanie i reintrodukcja sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych

• Płatności w ramach pakietu zachowanie i reintrodukcja sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych będą przyznawane corocznie przez okres 5 -letniego zobowiązania a zgodnie z projektem rozporządzenia PROW 2014 -2020 100 % stawki płatności będzie można otrzymać za powierzchnię od 0, 1 ha do 10 ha. • Między 10 a 20 ha stawka zostanie pomniejszona do 50% płatności. • Należy też pamiętać, iż w przypadku reintrodukcji sadów maksymalna powierzchnia dofinansowania wyniesie 1, 0 ha. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Sadzenie i pielęgnacja drzew w sadzie tradycyjnym nawadnianie, ściółkowanie, prowadzenie murawy • Obowiązek podstawowych

Sadzenie i pielęgnacja drzew w sadzie tradycyjnym nawadnianie, ściółkowanie, prowadzenie murawy • Obowiązek podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych: - cięcie sanitarne drzew - cięcie nadmiernie zagęszczonych koron, - usuwanie odrostów, samosiewów - bielenie pni drzew starszych - zabezpieczanie pni młodych drzew przed ogryzaniem przez gryzonie i zającokształtne, - utrzymanie ogólnego porządku w sadzie, - koszenia i usuwania trawy z sadów lub umożliwienie wypasu zwierząt. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Sadzenie drzew Drzewka sadzi się jesienią lub wczesną wiosną – przed ruszeniem wegetacji Jesienne

Sadzenie drzew Drzewka sadzi się jesienią lub wczesną wiosną – przed ruszeniem wegetacji Jesienne sadzenie wiąże się jednak z ryzykiem przemarznięcia młodych drzewek w przypadku wystąpienia surowej zimy, ale jest bardziej preferowane Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

WYBÓR TERENU • Sady tradycyjne zawsze zakładano w sąsiedztwie domostw i przy tej lokalizacji

WYBÓR TERENU • Sady tradycyjne zawsze zakładano w sąsiedztwie domostw i przy tej lokalizacji powinniśmy pozostać • Jeśli jednak gleba jest tu zbyt lekka lub teren pod przyszły sad znajduje się w obniżeniu terenowym, możemy założyć go nieco dalej w lepszym stanowisku • Wówczas będzie zdecydowanie lepiej rósł nawet przy ograniczonej pielęgnacji Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PROJEKT NASADZEŃ • Powinno być kilka gatunków i odmian – jabłoni około 10 odmian,

PROJEKT NASADZEŃ • Powinno być kilka gatunków i odmian – jabłoni około 10 odmian, grusz – około 5, śliwy, wiśnie i czereśnie – po 2 -3 odmiany • Przy zachowaniu typowych dla sadów tradycyjnych rozstaw: 4 -6 m w rzędzie i 5 -8 m między rzędami – liczba odmian i gatunków zależeć będzie od powierzchni przyszłego sadu • Podstawą są stare odmiany ale można również posadzić w nich odmiany nowsze – wytrzymałe na mróz, mało wrażliwe na choroby, jeśli ich owoce nadawać się będą na przetwory • Wszystkie na podkładkach silnie rosnących • Gatunki o odmiennej sile wzrostu umieszczamy w innych rzędach lub innej części sadu Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Przygotowanie pola 1 rok przed sadzeniem drzew należy przygotować glebę: Øodchwaścić pole – wysiać

Przygotowanie pola 1 rok przed sadzeniem drzew należy przygotować glebę: Øodchwaścić pole – wysiać nasiona gorczycy lub facelii na glebie lepszej bądź łubinu – na słabszej, nawet kilka razy w sezonie Øprzyorać głęboko nawozy, najlepiej obornik, też wapniowe i fosforowe, potrzeba 6 tygodni przerwy miedzy wapnowaniem a stosowaniem Pi. K ØNajlepsza orka z pogłębiaczem (podeszwa płużna) Øwyrównać powierzchnię, usunąć kamienie Øwytyczyć miejsca pod drzewka. Sadzenie należy przeprowadzić fachowo, ponieważ ma to ogromny wpływ na przyjęcie się i późniejszy rozwój drzew. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Pewne wymogi • W sadzie drzewka sadzimy zawsze nieco głębiej niż rosły w szkółce

Pewne wymogi • W sadzie drzewka sadzimy zawsze nieco głębiej niż rosły w szkółce • Miejsce szczepienia powinno być ponad powierzchnią gleby • Bezpośrednio przed sadzeniem skracamy ostrym sekatorem korzenie drzewek • Przycięte korzenie polewamy wodą by oblepiły się ziemią, a więc lepiej przyjęły • Sadzimy w dołki większe o 5 -10 cm od ich bryły korzeniowej • Wykopując dołki na jedną stronę odkładamy glebę próchniczną, a na drugą – tzw. martwicę, z pierwszej usypujemy na dnie dołka niewielki kopczyk, na którym rozkładamy promieniście korzenie • Korzenie przysypujemy ziemią, która lekko udeptujemy • Na koniec obficie podlewamy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Prace pielęgnacyjne • • Krótko przed zamarznięciem gruntu wokół pnia usypuje się z ziemi

Prace pielęgnacyjne • • Krótko przed zamarznięciem gruntu wokół pnia usypuje się z ziemi kopczyk – chroni on korzenie i nasadę pnia przed mrozem Pozostałą jego część zabezpieczamy wiązka słomy, lub papierem, nie folią!!! z kolei przed zwierzyna łowną – plastikowa osłonką lub pierścieniem z siatki o drobnych oczkach Kopczyk rozgarnia się wiosną, tworząc misę ułatwiającą podlewanie W przypadku drzewek posadzonych wiosną misę wokół nich formujemy zaraz po posadzeniu Na słabszych stanowiskach -obkładamy drzewka obornikiem, pierścień o średnicy 30 -40 cm, przysypujemy go cienką warstw gleby i lekko udeptujemy Podlewamy drzewka w miarę potrzeby Kosimy murawę lub jeśli jej nie ma odchwaszczamy glebę mechanicznie Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

ŚCIÓŁKA Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania

ŚCIÓŁKA Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Uzupełnianie wypadów – dosadzanie nowych drzewek w miejsce tych, które wypadły • • Sadzimy

Uzupełnianie wypadów – dosadzanie nowych drzewek w miejsce tych, które wypadły • • Sadzimy je w dołki głębsze niż zwykle, o głębokości około 40 cm, aby można było zaprawić je rozłożonym kompostem, koniecznie zmieszanym z glebą (nadmierna koncentracja składników pokarmowych) Zaprawiając dołki unikamy obornika, który lepiej jest wykorzystać do wyściółkowania gleby wokół posadzonych drzewek Dosadzamy najlepiej jesienią, a obornik rozkładamy wiosną Do uzupełniania wykorzystujemy drzewka odmiany, która wypadła lub innej, nowszej, o ile jest rozmnażana na silnie rosnącej podkładce i dostępna w szkółce Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Rozmnażanie drzew – sprzęt, pobieranie zrazów, metody szczepienia, okulizacja, terminy, technika. • zraz –

Rozmnażanie drzew – sprzęt, pobieranie zrazów, metody szczepienia, okulizacja, terminy, technika. • zraz – jednoroczne dobrze wyrośnięte i zdrewniałe pędy szlachetnej odmiany, posiadające dobrze wykształcone oczka. Zrazy powinny być pobierane ze zdrowych, dobrze plonujących drzew. • podkładka – stanowi jeden z komponentów drzewka owocowego. Jest to ukorzeniona roślina, na której okulizuje się lub szczepi szlachetną odmianę innej rośliny. • okulizacja – powszechnie stosowany sposób szczepienia, gdzie zrazem jest pączek = oczko Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

ZRAZY DO SZCZEPIEŃ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem

ZRAZY DO SZCZEPIEŃ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów

Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PODKŁADKI DO DRZEW OWOCOWYCH POKŁADKI DLA JABŁONI Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , ,

PODKŁADKI DO DRZEW OWOCOWYCH POKŁADKI DLA JABŁONI Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PODKŁADKI DLA CZREŚNI czereśnia ptasia F 12/1 Colt Alkavo Gisela 5 P-HL A POKŁADKI

PODKŁADKI DLA CZREŚNI czereśnia ptasia F 12/1 Colt Alkavo Gisela 5 P-HL A POKŁADKI DLA WISNI czereśnia ptasia antypka i jej typy (Piast, Popiel) F 12/1, Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PODKŁADKI DLA GRUSZY grusza kaukaska (‘Doria’, ‘Belia’, ‘Elia’) pigwa (‘Pigwa S 1’, ‘Pigwa S

PODKŁADKI DLA GRUSZY grusza kaukaska (‘Doria’, ‘Belia’, ‘Elia’) pigwa (‘Pigwa S 1’, ‘Pigwa S 2’, ‘Pigwa S 3’) PODKŁADKI DLA ŚLIWY ałycza oraz jej typy: Agata, Amelia, Anna, Alina lubaszka siewka ‘Węgierki Wangenheima’ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

NARZĘDZIA Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania

NARZĘDZIA Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

TECHNIKI SZCZEPIENIA SZCZEPIENIE „ZA KORĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady

TECHNIKI SZCZEPIENIA SZCZEPIENIE „ZA KORĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZCZEPIENIE „PRZEZ STOSOWANIE LUB KOPULACJĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady

SZCZEPIENIE „PRZEZ STOSOWANIE LUB KOPULACJĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZCZEPIENIE PRZEZ ZBLIŻENIE Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem

SZCZEPIENIE PRZEZ ZBLIŻENIE Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZCZEPIENIE W KLIN TZW „SANIĄ NÓŻKĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne

SZCZEPIENIE W KLIN TZW „SANIĄ NÓŻKĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZCZEPIENIE W „SZPARĘ „ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe

SZCZEPIENIE W „SZPARĘ „ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZCZEPIENIE NA PRZYSTAWKĘ BOCZNĄ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe

SZCZEPIENIE NA PRZYSTAWKĘ BOCZNĄ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZCZEPIENIE MOSTOWE Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego

SZCZEPIENIE MOSTOWE Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

OKULIZACJA „NA PRZYSTAWKĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem

OKULIZACJA „NA PRZYSTAWKĘ” Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

OKULIZACJA W LITERĘ T Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe

OKULIZACJA W LITERĘ T Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PODCZAS SZCZEPIENIE NALEŻY PAMIETA O : • Powierzchnie cięcia zraza i podkładki powinny być

PODCZAS SZCZEPIENIE NALEŻY PAMIETA O : • Powierzchnie cięcia zraza i podkładki powinny być gładkie i powinny ściśle do siebie przylegać. • Zabieg szczepienia należy wykonać możliwie szybko, zapobiega to wysuszeniu tkanek. • Miejsce szczepienia należy zabezpieczyć woskiem lub taśmą. • Do szczepienia należy używać tylko zdrowych zrazów. • Szczepienie i okulizacja powinny być wykonywane w odpowiednim terminie. • Ważne jest zastosowanie odpowiednich narzędzi. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

SZCZEPIENIE I OKULIZACJA - TERMINY • Szczepienie wykonywać należy krótko przed ruszeniem wegetacji lub

SZCZEPIENIE I OKULIZACJA - TERMINY • Szczepienie wykonywać należy krótko przed ruszeniem wegetacji lub zaraz po jej rozpoczęciu, zawsze śpiącymi oczkami. Można także wykonywać je w kwietniu lub w maju. • Optymalny okres okulizacji to czas aktywności tkanki twórczej, który przez szkółkarzy nazywany jest czasem miazgi. Wyróżniamy 2 terminy okulizacji: maj-czerwiec – okulizacja żywym oczkiem (pąk wyrasta w tym samym sezonie) lipiec – wrzesień – okulizacja śpiącym oczkiem (pąk wyrasta następnej wiosny) Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

FORMOWANIE DRZEW • W pierwszych latach uprawy drzew w sadzie prowadzi się cięcie formujące,

FORMOWANIE DRZEW • W pierwszych latach uprawy drzew w sadzie prowadzi się cięcie formujące, jeśli przewiduje się formowanie koron, np. szpaleru, korony wrzecionowej. • Jeśli przewiduje się prowadzenie drzew w formie prawie naturalnej nie zaleca się silnego cięcia młodych drzew, a jedynie przyginanie pędów, aby pędy, które w przyszłości będą stanowiły konary boczne odchodziły od pnia pod kątem prostym. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Jak nie należy prowadzić drzewka Takie drzewko jest podatne na rozłamania Seminarium realizowane w

Jak nie należy prowadzić drzewka Takie drzewko jest podatne na rozłamania Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Formowanie drzewek • Polega na wyprowadzeniu przewodnika, wokół którego jest rozmieszczonych 10 – 15

Formowanie drzewek • Polega na wyprowadzeniu przewodnika, wokół którego jest rozmieszczonych 10 – 15 konarów. • Konary powinny odchodzić od przewodnika pod szerokimi kątami. • Wycina się lub przygina, jeśli nie są za grube pędy wyrastające pod ostrymi kątami. • Jeśli sadzimy drzewka nierozgałęzione do wysokości planowanego pnia tj. 140 cm, usuwamy na gładko wszystkie pędy boczne • Na wysokości około 150 -160 cm czyli około 20 cm powyżej przyszłych konarów przycinamy przewodnik, co pobudza drzewko do tworzenia rozgałęzień • Pędy kilkucentymetrowe wyrastające na wysokości 140 -160 cm przyginamy tak, by utworzyły z przewodnikiem szerokie kąty (spinacze, wykałaczki, sznurki), które zdejmujemy nie prędzej jak po 2 -ch miesiącach Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Następny rok formowania • Pęd stanowiący przedłużenie przewodnika skracamy do długości 20 -30 cm

Następny rok formowania • Pęd stanowiący przedłużenie przewodnika skracamy do długości 20 -30 cm • Usuwamy pędy konkurujące z przewodnikiem, na gładko • Nie przycinamy pędów bocznych, gdy jest ich w koronie dużo (5 -6) • Jeśli jest ich niewiele, skracamy je o około 2/3 długości • I znów pędy wyrastające z przewodnika odginamy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Odgięte pędy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego

Odgięte pędy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Usuwamy pędy konkurencyjne z przewodnikiem Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady

Usuwamy pędy konkurencyjne z przewodnikiem Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

KOLEJNY ROK • Wycinamy najsilniejsze pędy rosnące do góry • Cenne są pędy słabsze,

KOLEJNY ROK • Wycinamy najsilniejsze pędy rosnące do góry • Cenne są pędy słabsze, wyrastające pod szerokim kątem • Nie skracamy już przewodnika CIĘCIE FORMUJĘCE • Intensywne cięcie opóźnia wejście młodego drzewa w okres owocowania. • Lepiej usuwać całe gałęzie, jeśli jest to konieczne niż skracać, ponieważ ze skróconych pędów wybijają silnie rosnące pędy - wilki, a nie krótkopędy, na których zawiązują się owoce. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Jabłonie • U jabłoni obcina się po prostu konar w odległości kilku cm od

Jabłonie • U jabłoni obcina się po prostu konar w odległości kilku cm od pnia Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Regulowanie kształtu i wielkości korony • Reguluje się rozmiary koron, ich kształt i tym

Regulowanie kształtu i wielkości korony • Reguluje się rozmiary koron, ich kształt i tym samym zagęszczenie drzew w sadzie. • Drzewa nie mogą być zbyt wysokie, ani zbyt szerokie • Swobodnie rosnące drzewo dorasta do 6 – 8 m wysokości, a korona staje się rozłożysta. • Wielkość silnie rosnących drzew ogranicza się zazwyczaj do 3 - 4 m wysokości i 2 – 4 m rozpiętości korony. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cięcie sanitarne to nic innego jak usunięcie gałęzi suchych oraz porażonych przez choroby kory

Cięcie sanitarne to nic innego jak usunięcie gałęzi suchych oraz porażonych przez choroby kory i drewna. Jest to usunięcie potencjalnego źródła infekcji Ten rodzaj cięcia wykonuje się każdego roku • W trakcie cięcia wczesnowiosennego usuwa się pędy porażone przez choroby, np. mączniak, brunatną zgniliznę drzew pestkowych. • Wycinamy również raki i zgorzele kory do zdrowej tkanki lub wyciąć całkowicie, a ile nie zakłóci to równowagi drzewa Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cięcie prześwietlające – wykonujemy je ostrożnie unikając jednorazowego cięcia zbyt silnego - zbyt intensywnie

Cięcie prześwietlające – wykonujemy je ostrożnie unikając jednorazowego cięcia zbyt silnego - zbyt intensywnie rosną wówczas wilki, wykonujemy je co 2 -3 lata To ograniczenie wysokości drzew i rozluźnienie koron – mniejsze porażenie przez choroby i lepsze wybarwienie owoców • • • Cięcie to polega na skróceniu wierzchołków konarów i gałęzi lub ich usuniecie w całości. Wycina się pędy krzyżujące się, rosnące do środka korony, pokładające się na siebie lub te zbyt blisko siebie Usuwając gruby konar należy go podtrzymywać ręką podczas cięcia, lub też podciąć najpierw lekko od dołu, aby się nie oderwał od pnia wraz z paskiem kory. U bardzo starych wysokich drzew należy mocno skrócić przewodnik o 1/3 – 2/3 Usunąć zbyt dużą ilość konarów ze środka korony. – aby nie utrzymywała się dłużej wilgoć i była mniejsza presja chorób Rozluźniamy również gałęzie na obwodzie korony. Należy je przerzedzić i skrócić, aby zmniejszyć liczbę pąków kwiatowych i ograniczyć wielkość plonu na rzecz jego jakości. Generalnie jednak unikamy cięcia drobnych gałązek a lepiej jest wyciąć cały lub skrócić konar Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Drzewa pestkowe • • • Gałęzie skracamy na czop *kilkucentymetrowy – przy cienkich odgałęzieniach

Drzewa pestkowe • • • Gałęzie skracamy na czop *kilkucentymetrowy – przy cienkich odgałęzieniach i wyżej w koronie lub *kilkunastocentymetrowy – przy odgałęzieniach grubszych i niżej trzeba obciąć przy jakimkolwiek drobnym pędzie bocznym. Termin - Najlepiej ciąć drzewa pestkowe po zbiorach w ciepły, słoneczny dzień (poza późnymi śliwami) Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Termin cięcia jabłoni i grusz • Na przedwiośniu – przed ruszeniem wegetacji prześwietlamy drzewa

Termin cięcia jabłoni i grusz • Na przedwiośniu – przed ruszeniem wegetacji prześwietlamy drzewa słabo rosnące, aby pobudzić je do wzrostu • Również – te silnie rosnące ale i słabo owocujące w poprzednim sezonie – silny wzrost zostanie przyhamowany przez liczne owoce • Drzewa obficie owocujące w roku poprzednim – brak owocowania w bieżącym roku - cięcie wykonuje się nieco później, po ruszeniu wegetacji, a jeszcze lepiej po kwitnieniu – cięcie późne słabo pobudza wzrost • Cięcie opóźnione osłabia wzrost drzew o około 20%. Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cięcie korekcyjne – wykonujemy interwencyjnie w miarę potrzeby • Po odłamaniu konaru pod wpływem

Cięcie korekcyjne – wykonujemy interwencyjnie w miarę potrzeby • Po odłamaniu konaru pod wpływem śniegu lub ciężarem owoców , czy silnego wiatru – wówczas dla zachowania równowagi gałęzie po drugiej stronie drzewa trzeba wówczas skrócić, by się ono nie przewróciło • Jeżeli usuniemy nadłamany pęd przed naturalnym odłamaniem - unikniemy rozległych ran Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

 • Widlaste rozgałęzienia są przyczyną dużych strat w drzewostanie owocującego sadu. Ponadto zamarzanie

• Widlaste rozgałęzienia są przyczyną dużych strat w drzewostanie owocującego sadu. Ponadto zamarzanie wody w rozwidleniach i działalność grzybów niszczących drewno jest powodem odłamywania się konarów Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Zabezpieczenie ran • Ważne jest zabezpieczanie ran po cięciu lub wykonanie opryskiwania drzew preparatem

Zabezpieczenie ran • Ważne jest zabezpieczanie ran po cięciu lub wykonanie opryskiwania drzew preparatem miedziowym Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PIELĘGNACJA STARYCH DRZEW Schematyczny rysunek przedstawiający cięcie prześwietlające korony drzewa owocowego Seminarium realizowane w

PIELĘGNACJA STARYCH DRZEW Schematyczny rysunek przedstawiający cięcie prześwietlające korony drzewa owocowego Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Obniżanie korony starej jabłoni Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe

Obniżanie korony starej jabłoni Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cięcie wilków w następnych latach Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady

Cięcie wilków w następnych latach Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Obniżanie korony starej gruszy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe

Obniżanie korony starej gruszy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cięcie wilków w następnych latach Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady

Cięcie wilków w następnych latach Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Skracanie wierzchołka śliwy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem

Skracanie wierzchołka śliwy Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków

Cięcie wiśni Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego

Cięcie wiśni Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Cięcie wiśni Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego

Cięcie wiśni Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Seminarium realizowane w ramach przedsięwzięcia , , Tradycyjne sady przydomowe przykładem zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych” współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej