Solunum Gereksinimi retim Grevlisi Meltem ZDUYAN KILI Solunum

Solunum Gereksinimi Öğretim Görevlisi Meltem ÖZDUYAN KILIÇ

Solunum Sistemi Anatomisi – Toraks Kafesi • Toraks kafesi, solunumun ve dolaşımın ana organlarını kuşatan osteokartilaginöz (kemik+kıkırdak) yapıda bir kafestir. • Yukarıda dar, aşağıda geniştir. • Önde sternum ve kaburgaların ön bölümleri, yanlarda kaburgalar, arkada 12 tane torakal vertebra ve kaburgaların arka bölümleri ile sınırlanır.

Solunum Sistemi Anatomisi - Burun • Kemik ve hiyalin kıkırdaktan oluşmuştur. • Dış burun (nasus externus) ve bir bölme ile ayrılmış (septum nasi) iki simetrik boşluktan oluşur (cavitas nasi). • Burun boşluğunun dış duvarı üzerinde 3 kabartı bulunur: Conhca nasi sup. , Conhca nasi media, Conhca nasi inferior. – havanın türbülans etki ile ısınması, nemlenmesi ve temizlenmesi. - • Conhca nasi inferior un altında bulunan meatus nasi inferior adlı geçide ductus nasolacrimalis açılır.

Solunum Sistemi Anatomisi – Trakea • 10 -12 cm uzunluğunda, tüp şeklinde fibrokartilaginöz bir organdır. • Larenksin devamı olarak C 6 vertebra seviyesinin altından başlar. • T 5 vertebra seviyesinde iki ana bronkusa ayrılır / bifurcatio trachea. • Hiyalin kıkırdak yapıda ve at nalı şeklinde 16 -20 halkadan oluşur. (en genişi birinci halkadır. )

Solunum Sistemi Anatomisi – Akciğer • Her bir akciğer, pleura denilen iki tabakalı seröz bir zar ile örtülüdür. • Pleuranın toraks duvarının iç yüzünü ve diyafragmanın üst yüzünün büyük bölümünü örten dış yaprağa pleura parietalis, akciğerleri saran, fissürler arasına giren iç yaprağına pleura visceralis denir. • pleura parietalis ve pleura visceralis arasındaki boşlukta yer alan 1020 ml sıvı bulunur.

Solunum Fizyolojisi • Solunum: Vücut hücreleri ile atmosfer arasındaki oksijen ve karbondioksit değişim süreci. • Solunumun Aşamaları: • Pulmoner Ventilasyon (havanın akciğere alınıp verilmesi) • Eksternal solunum (oksijenin akciğerden dolaşıma, karbondioksidin dolaşımdan akciğere diffüzyonu) • Gazların taşınması (oksijen ve karbondioksidin akciğer ile vücut dokuları arasında taşınması) • İnternal solunum (vücut hücrelerine oksijen taşınıp, karbondioksidin uzaklaştırılması)

Solunum Fizyolojisi – Pulmoner Ventilasyon • Atmosferde bütün gazlar (Nitrojen % 78, Oksijen % 21, Karbondioksit % 0. 03, Argon % 0. 9, Diğer gazlar % 0. 07) deniz seviyasinde 101. 3 kilopaskal (k. Pa) atmosferik basınç uygular. • İntrapulmoner Basınç: Alvoellerin yüzeyine yansıyan basınç.

Solunum Fizyolojisi – Pulmoner Ventilasyon • İnspirasyon sırasında; toraks genişler (diyafram jkasılıp aşağı doğru hareket eder, interkostal kaslar kaburgaları dışa / yukarı çeker), İntrapulmoner basınç 101. 3 p. Ka’nın altına düşer, hava yüksek basınçtan düşük basınca doğru hareket edip akciğerleri doldurur. • Ekspirasyon sırasında; diyafram ve interkostal kaslar normal haline döner, intrapulmoner basınç 101. 3 p. Ka’nın üstüne çıkar, hava akciğerlerden atmosfere hareket eder. Pasif bir süreçtir.

Solunum Fizyolojisi – Solunum İşi • Akciğer kompliyansı: Akciğerin basınç karşısında genişleyebilme yeteneği. • Sürfaktan akciğerin kompliyansını kolaylaştırır. Sıvı va gaz birbiri ile temas ettiğinde bir yüzey gerilimim oluşturur. Sürfaktan, pulmoner kan akımının oluşturduğu yüzey gerilimini azaltır. Tip II alveoler hücreler tarafından üretilir. • Efor harcanmadan 500 ml hava akciğere alınabilir.

Hacimler ve Kapasiteler • Tidal volüm: Bir solunum hareketi ile alınan ya da çıkarılan hava miktarıdır. • İnspirasyon Rezerv Volüm: İnspirasyondan sonra alınabileb maksimum hava miktarı. • Ekspirasyon Rezerv Volüm: Ekspirasyondan sonra verilebilen maksimum hava miktarı.

Hacimler ve Kapasiteler • Dakika Volümü: Bir dakikada alınan hava miktarıdır. • Solunum sayısı X Tidal volüm = Dakika Volümü • Anatomik Ölü Boşluk: İletim bölgesinde gaz değişimi yapılmayan bölüm (Yaklaşık 150 ml). • Alveoler Dakika Ventilasyonu: Dakika volümünden anatomik ölü boşluğun çıkarılması ile hesaplanır. • (Tidal Volüm-Anatomik Ölü Boşluk) X Solunum Sayısı = Alveoler Dakika V.

Solunumun Kontrolü • Medulla Oblangata ve Pons’taki solunum merkezi.

Solunumun Kontrolü • Medulla Oblangata: İnspiratuvar ve ekspratuvar merkez bulunur. Solunum hızı inspiratuvar merkez tarafından kontrol edilir. Ekspratuvar merkez, zorlu ekspiryumda etkindir. • Medulla Oblangata’daki BOS’ta özelleşmiş olarak bulunan kemoreseptörler, vücutta CO 2 arttığında diyafram ve interkostal kasları n. Phrenicus ve n. İntercostalis aracılığı ile uyarmaktadır.

Solunumun Kontrolü • Pons’ta solunum pnömotaksik ve apneustik merkezler aracılığıyla düzenlenir. • Pnömotaksik merkez solunumu yavaşlatmak için medulla oblangataya uyarı iletir, apneustik merkez inspirasyon merkezini uyarır ve inspirasyonu uzatır.

Solunum Fizyolojisi – Eksternal Solunum ve Gaz Taşınması • Gaz diffüzyonu. • Hem O 2 hem de CO 2 eritrositlerde bulunan hemoglobin ile taşınır. • Her eritrositte yaklaşık 280 milyon hemoglobin bulunur. • CO 2’nin hemoglobine bağlanma oranı O 2’den daha fazladır.

Gaz Taşınması İle İlgili Terimler • Oksijen Satürasyonu (Sa. O 2): Arteriyal hemoglobinin taşıdığı oksijen molekülünün yüzdesidir. Normal değeri= %95 -99 • Arteriyal Oksijen Parsiyel Basıncı (Pa. O 2): Arteriyal kan plazmasında çözünmüş olarak taşınan O 2 miktarının kilopaskalla ölçülmesidir. • Karbondioksit Parsiyel Basıncı (Pa. CO 2): Arteriyal kan plazmasında çözünmüş olarak taşınan CO 2 miktarının kilopaskalla ölçülmesidir. • Oksijen Kapasitesi: 100 ml kandaki hemoglobinin oksijen taşıma potansiyel miktarıdır.

• Hipoksi: Dokulardaki oksijen eksikliğidir. • Hipoksemi: Arteriyal kandaki oksijen eksikliğidir. Hipoksi Tipleri Nedeni Durgun veya dolaşımsal Kalp yetmezliği, kardiyak output’ta azalma Anemik Kan veya hemoglobin eksikliği Histotoksik Zehirlenmeler (karbonmonoksit inhalasyonu…) Gereksinime bağlı Oksijen gereksiniminin yüksek olduğu durumlarda (ateş…) Hipoksik Hipoksemiye neden olan hipoksi

Asit Baz Dengesi • CO 2’nin büyük kısmı bikarbonat iyonu olarak taşınır. • Eritrosit içine girince su ile birleşerek karbonik asit oluşur. • Karbonik asit hidrojen iyonuna ve bikarbonat iyonuna ayrışır. Ayrışma sonunda hidrojen hemoglobinde kalır, bikarbonat kan plazmasına çıkar. • Hidrojen iyonu düzeyi arttığında ya da azaldığında Oksihemoglobin ayrışma eğrisi de etkilenir.

Asit Baz Dengesi CO 2 + H 2 O ↔ H 2 CO 3 ↔ H+ + HCO 3 -

Asit Baz Dengesi • Arteriyal kan p. H düzeyi hidrojen iyonu düzeyinden etkilenir. • Kan p. H’ı 7, 35 -7, 45 altında ya da üzerinde olursa asit baz dengesizliği oluşur. • Solunum sistemi CO 2’nin atılımını veya tutulumunu düzenleyerek asit baz dengesinin düzenlenmesini sağlar. • Kan p. H değeri düşerse solunum hızı artar ve daha fazla CO 2 atılır (daha fazla karbonik asit oluşur. ). • Kan p. H değeri artarsa solunum hızı ve derinliği azalır ve CO 2 tutulumu artar.

Solunum Fizyolojisi – İnternal Solunum • Kan ve dokular arasında gaz değişmesidir. • Eksternal solunuma benzer şekilde oluşur.

Solunuma Etki Eden Faktörler • Yaş • Çevre (Sıcak, soğuk, hava kirliliği…) • Yaşam tarzı (Egzersiz, meslek, …) • Sağlık durumu • İlaçlar (benzodiazepinler, …. ) • Stres

Solunum Fonksiyonu Değişimleri • Hipoksi (hızlı nabız, hızlı, yüzeyel solunum ve dispne, burun tıkanıklığı, supsternal veya interkostal çökme, siyanoz ) • Hipoksemi • Takipne • Bradipne • Apne

Solunum Fonksiyonu Değişimleri • Hiperventilasyon (havanın akciğere giriş çıkış hareketinin artması) • Kussmaul Solunum • Cheyne- Stokes Solunum • Biot Solunum • Dispne

Solunum Sistemi Uygulamaları

Oksijen Tedavisi

Orofarengeal Havayolu Takılması

Orofarengeal Havayolu Takılması Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır: -Uygun boyutta bir orofarengeal hava yolu -Tek kullanımlık eldivenler -Aspirasyon malzemesi -Gözlük / maske -Işık kaynağı Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Mümkünse yatak çevresindeki perde kapatılır ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hasta mahremiyetini sağlar. Hastanın aspirasyon gereksinimi tanılanır (akciğer sesleri, sp. O 2 değeri, taşipne, …) / Hastanın tedavi planındaki aspirasyon istemi doğrulanır. Havayolu mukozasının travmasını azaltmak için sadece sekresyon biriktiğinde ya da patolojik solunum sesleri duyulduğunda aspirasyon yapılmalıdır.

Orofarengeal Havayolu Takılması Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile) Açıklama korkuları azaltır. Hastanın bilinci kapalı görünse bile ne yapılacağı açıklanmalıdır. Solunum yoluna yapılan bir girişim hasta için endişe verici olabilir. Tek kullanımlık eldiven giyilir. Gözlük/maske takılır. Eldiven ve diğer kişisel koruyucu ekipmanlar kontaminasyonu ve vücut sıvılarıyla teması önler. Doğru boyut doğru şekilde takılmasını ve damağın eğimine uyum göstermesini sağlar Doğru boyut için orofarengeal havayolu ölçülür. Havayolu hastanın yüzünün yanına tutulur. - Havayolu ağız açıklığından çenenin arka açısına kadar olmalıdır. Ağız herhangi bir diş kaybı, takma diş ya da diğer yabanıc maddeler açısından kontrol edilir. Varsa bu maddeler çıkartılır. Hastaya semi-fowler pozisyon verilir. Objelerin aspirasyonunu ya da yutulmasını önler. Gerekiyorsa aspirasyon uygulanır. Bı pozisyon havayolunun takılmasını kolaylaştırır ve dilin posterior farenkse hareketini önler. Havayolu açıklığının sürdürülmesini sağlar. Baş ve işaret parmağı kullanılarak hastanın ağzı yavaşça açılır ve kavisli ucu üst damağa bakacak şekilde havayolu yerleştirilir. Orafarengeal hava yolunun en az travma yaratacak şekilde takılmasını sağlar.

Orofarengeal Havayolu Takılması Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Havayolu uvulayı geçince 180 derece döndürülür. Uç aşağı doğru bakar ve kavis üst damak çizgisini takip eder. Havayolunun pozisyonu doğrulanmak için ışık kaynağı ile ağız içine bakılır. Işık kaynağı ile kontrol etmek, takılan havayolunun doğru yerde olma durumunu değerlendirmek için önemlidir. Solunum sesleri dinlenir ve yeterli ventilasyondan emin olunur. Havayolu doğru şekilde yerleştirilmişse akciğer sesleri tüm loblarda duyulur. (Akciğerlerde bir pataloji yoksa) Hastaya yan pozisyon verilir. Bu pozisyon dilin posterior farenks dışında kalmasını sağlar. Bilinci kapalı hasta ise, hastanın kusması durumunda aspirasyonu önlemeye yardımcı olur. Eldivenler ve kişisel koruyucu ekipman çıkartılır. El hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Her 4 saatte bir ya da kurum politikası doğrultusundan kısa sürelerle havayolu çıkartılır. Ağız gözlemlenir, ağız bakımı uygulanır, tekrar yerleştirilir. Havayolunun uzun süreli kullanımı doku irritasyonu ve ülserleşmeye sebep olabilir. Ağız bakımı mukoz membranların nemli kalmasını ve doku bütünlüğünün korunmasını sağlar. Tarih, saat, hastanın durumu, hangi boyda havayolu kullanıldığı, hastaya verilen pozisyona dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

Nazofarengeal Havayolu Takılması

Orofarenfeal / Nazofarengeal Aspirasyon Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler: -Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Uygun boyutta aspirasyon hortumu -Steril eldiven -Aspirasyon sondası -Steril su -Tek kullanımlık steril kap -Havlu ya da su geçirmez örtü -Kişisel koruyucu ekipman (Gözlük, maske, önlük) -Tek kullanımlık eldiven -Suda eriyen yağ El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Mümkünse yatak çevresindeki perde ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastanın aspirasyon gereksinimi tanılanır (akciğer sesleri, sp. O 2 değeri, taşipne, …) / Hastanın tedavi planındaki aspirasyon istemi doğrulanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Havayolu mukozasının travmasını azaltmak için sadece sekresyon biriktiğinde ya da patolojik solunum sesleri duyulduğunda aspirasyon yapılmalıdır.

Orofarenfeal / Nazofarengeal Aspirasyon Uygulama Basamakları Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile) Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hasta uyanıksa yarı oturur pozisyona getirilir, bilinci kapalı ise yüzü aspire edene dönük olacak şekilde lateral pozisyon verilir. Hastanın göğsüne havlu ya da su geçirmez örtü yerleştirilir. Aspiratör uygun basınca ayarlanır: Duvar ünitesinde Seyyar Aspiratörde Yetişkin için: 100 -120 mm Hg Yetişkin için: 10 -15 cm Hg Adölesan için: 80 -120 mm. Hg Adölesan için: 8 -10 cm. Hg Çocuklar için: 80 -100 mm. Hg Çocuklar için: 8 -10 cm. Hg Bebekler için: 80 -100 mm. Hg Bebekler için: 8 -10 cm. Hg Yeni doğan için: 60 -80 mm. Hg Yeni doğan için: 6 -8 cm. Hg Gerekçe / Açıklama korkuları azaltır. Hastanın bilinci kapalı görünse bile ne yapılacağı açıklanmalıdır. Solunum yoluna yapılan bir girişim hasta için endişe verici olabilir. Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Oturma pozisyonu hastanın öksürmesini ve daha rahat nefes almasını sağlar. Lateral pozisyon kataterin yerleştirilmesini ve sekresyonların drenajını kolaylaştırır. Yatak takımlarının temiz kalmasını sağlar. Uygun olmayan basınç travmalara, hipoksemiye, atelekteziye neden olabilir.

Orofarenfeal / Nazofarengeal Aspirasyon Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Tek kullanımlık eldivenler giyilir ve aspiratörün basıncı bağlantı tüpünün ucuna dokunularak kontrol edilir. Sistemin etkin bir şekilde çalışması değerlendirilir. Aseptik teknik kullanılarak steril aspirasyon sondasının paketi açılır. Açılan paket kağıdı diğer malzemeleri korumak için steril alan olarak kullanılabilir. Steril kabın sadece dış yüzeyine dokunarak dikkatlice kaldırılır. Çalışma alanına yerleştirilir. Steril kabın içerisi bir miktar distile su ile doldurulur. Kataterin dışına kayganlaştırmak için distile su / distile su ve kayganlaştırıcı kullanılması işlem sırasında mukozanın irritasyonunu azaltır. Ayrıca distile su girişimler sırasında katateri temizlemek için de kullanılır. Kurum politikasına ya da isteme göre oksijen miktarı arttırılır. Aspirasyon, hastanın hava yolundan havayı çeker ve hipoksemiye neden olabilir. Oksijen verme aspirasyon kaynaklı hipoksemiyi önlemeye yardımcı olur. Maske, gözlük takılır, steril eldiven giyilir, baskın el steril kalmalıdır, baskın olmayan el temiz olarak kabul edilmektedir ve aspirasyon işlemi sırasında aspirasyon kapağını (Y portunu) kontrol eder. Aspirasyon kataterini steril eldiven ile tutma solunum yollarına organizmanın girişini önler. Baskın el ile katater alınır, baskın olmayan el ile de bağlantı tüpü alınır ve birbirine monte edilir. Aspirasyon kataterinin sterilliği korunur.

Orofarenfeal / Nazofarengeal Aspirasyon Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Katater steril kaba batırılarak ıslatılır ve bağlantı yeri kapatılarak kontrol edilir. Hasta birkaç kez derin nefes alması için teşvik edilir. Aspirasyon sırasında araç gerecin sorunsuz çalışmasını kontrol etmeye katkı sağlar. Hiper ventilasyonla aspirasyon kaynaklı hipoksemi önlenmeye çalışılır. Steril alana yerleştirilmiş olan kayganlaştırıcı kataterin ilk 4 -5 cm’ine uygulanır. Sakıncası yoksa oksijen hastadan çıkarılır. Yağlama katater geçişini kolaylaştırı ve müköz membrandaki travmayı azaltır. Katater yerleştirilir: Nazofarengeal: Katater yavaşça burun deliklerinden sokulur, burun tabanına paralel trakeaya ilerletilir. İlerlerken sonda dairesel hareket ettirilir, Farenkse ulaşmak için 12 -15 cm ilerlenir. Orofarengeal: Katater ağzın içinden, yan taraftan trakeaya doğru ilerletilir. Farenkse ulaşmak için 7, 5 -10 cm ilerlenir. Sonda döndürülerek geri çekilirken baskın olmayan elin baş parmağı ile bağlantı bölgesindeki port aralıklı olarak kapatılarak aspirasyon yapılır. Bir seferde 10 -15 saniyeden fazla aspirasyon yapılmaz. Uygun uzunlukta katater yerleştirme aspirasyonun etkin bir şekilde yapılması için önemlidir. Geri çekerken katateri döndürmek mukoza travmasını azltır. 10 -15 sn’den daha uzun aspirasyon uygulamak solunum yollarının oksijenlenmesini önler. Çok hızlı aspirasyon yapmak ise solunum yollarının etkili bir şekilde temizlenmesine neden olur.

Orofarenfeal / Nazofarengeal Aspirasyon Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Gerekli ise hastaya tekrardan oksijen cihazı bağlanır. Aspirasyon, hastanın hava yolundan havayı çeker ve hipoksemiye neden olabilir. Oksijen verme aspirasyon kaynaklı hipoksemiyi önlemeye yardımcı olur. Distile su ile sonda yıkanır. Aspirasyon gerekli ise hastanın toleransına göre tekrarlanır. İki aspirasyon arasında hastaya dinlenmesi için 30 saniye-1 dakika zaman verilir. Her bir aspirasyonda 3’ten fazla aspirasyon yapılmamalıdır. Kontraendike olmaması durumunda burun delikleri arasında rotasyon yapılmalıdır. Katater burun deliklerinden ilerletilirken zorlanmamalıdır. Nazofarenks aspire edildikten sonra orofarenks aspire edilir. Yıkamak katateri temizler ve bir sonraki aspirasyon için kayganlaştırı. Ara vermek hava yollarının havalanbmasını ve oksijenlenmeyi sağlar. Aşırı aspirasyon girişleri komplikasyonlara sebep olur. Burun deliklerini dönüşümlü kullanmak travmayı azaltır. Ağızda genellikle daha fazla mikroorganizma vardır, bu yüzden kontaminantların taşınmasını önlemek için en son ağız aspirasyonu yapılır. Aspirasyon tamamlandığında içten dışa doğru çekilerek eldivenler çıkarılır, atıklar uygun şekilde ortamdan uzaklaştırılır, hastaya uygun pozisyon verilir. Hasta yatağı eski konumuna getirilir, yatak kenarlıkları kaldırılır. Eldivenleri içten dışa çıkartma mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır. Yatak kenarlıklarının kaldırılması hasta güvenliğini sağlar. Aspiratör kapatılır, maske ve gözlük çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır

Orofarenfeal / Nazofarengeal Aspirasyon Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Aspirasyon sonrası ağız hijyeni sağlanır. İşlem sonrası hastanın konforunu sağlar. Hastanın solunum hızı, eforu, sp. O 2 si değerlendirilir. Aspirasyonun etkinliğini değerlendirmeyi sağlar. Tarih, saat, aspirasyon öncesi hastanın durumu, hangi yoldan aspirasyon yapıldığı, sekresyonun özelliği, aspirasyon sonrası solunumun durumuna dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

Endotrakeal Aspirasyon – Açık Sistem Uygulama Basamakları Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler: -Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Uygun boyutta bir katater ile hazırlanmış aspirasyon kiti ya da; -Uygun boyutta Y portlu steril aspirasyon katateri -Tek kullanımlık steril kap -Steril eldiven -Havlu ya da su geçirmez örtü -Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük) -Tek kullanımlık eldiven -Distile Su - Asistan (İsteğe bağlı) El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Gerekçe / Açıklama Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Mümkünse yatak çevresindeki perde kapatılır ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hasta mahremiyetini sağlar. Mikroorganizmaların yayılmasını önler.

Endotrakeal Aspirasyon – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın aspirasyon gereksinimi tanılanır (akciğer sesleri, sp. O 2 değeri, taşipne, …) / Hastanın tedavi planındaki aspirasyon istemi doğrulanır. Havayolu mukozasının travmasını azaltmak için sadece sekresyon biriktiğinde ya da patolojik solunum sesleri duyulduğunda aspirasyon yapılmalıdır. Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile) Açıklama korkuları azaltır. Hastanın bilinci kapalı görünse bile ne yapılacağı açıklanmalıdır. Solunum yoluna yapılan bir girişim hasta için endişe verici olabilir. Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hasta uyanıksa yarı oturur pozisyona getirilir, bilinci kapalı ise yüzü aspire edene dönük olacak şekilde lateral pozisyon verilir. Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Oturma pozisyonu hastanın öksürmesini ve daha rahat nefes almasını sağlar. Lateral pozisyon kataterin yerleştirilmesini ve sekresyonların drenajını kolaylaştırır. Hastanın göğsüne havlu ya da su geçirmez örtü yerleştirilir. Yatak takımlarının temiz kalmasını sağlar.

Endotrakeal Aspirasyon – Açık Sistem Uygulama Basamakları Aspiratör uygun basınca ayarlanır: Gerekçe / Açıklama Uygun olmayan basınç travmalara, hipoksemiye, atelekteziye neden olabilir. Duvar ünitesinde Seyyar Aspiratörde Yetişkin için: 100 -120 mm Hg Yetişkin için: 10 -15 cm Hg Adölesan için: 80 -120 mm. Hg Adölesan için: 8 -10 cm. Hg Çocuklar için: 80 -100 mm. Hg Çocuklar için: 8 -10 cm. Hg Bebekler için: 80 -100 mm. Hg Bebekler için: 8 -10 cm. Hg Yeni doğan için: 60 -80 mm. Hg Yeni doğan için: 6 -8 cm. Hg Tek kullanımlık eldivenler giyilir ve aspiratörün basıncı bağlantı tüpünün ucuna dokunularak kontrol edilir. Tek kulanımlık eldivenler kan ve vücut sıvılarıyla teması engeller. Basıncı kontrol etme malzemelerin doğru bir şekilde çalıştığından emin olmayı sağlar. Aseptik teknik kullanılarak steril aspirasyon sondasının paketi açılır. Açılan paket kağıdı diğer malzemeleri korumak için steril alan olarak kullanılabilir. Steril kabın sadece dış yüzeyine dokunarak dikkatlice kaldırılır. Çalışma alanına yerleştirilir. Steril kabın içerisi bir miktar distile su ile doldurulur. Kataterin dışına kayganlaştırmak için distile su / distile su ve kayganlaştırıcı kullanılması işlem sırasında mukozanın irritasyonunu azaltır. Ayrıca distile su girişimler sırasında katateri temizlemek için de kullanılır.

Endotrakeal Aspirasyon – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Maske, gözlük takılır, steril eldiven giyilir, baskın el steril kalmalıdır, baskın olmayan el temiz olarak kabul edilmektedir ve aspirasyon işlemi sırasında aspirasyon kapağını (Y portunu) kontrol eder. Aspirasyon kataterini steril eldiven ile tutma solunum yollarına organizmanın girişini önler. Baskın el ile katater alınır, baskın olmayan el ile de bağlantı tüpü alınır ve birbirine monte edilir. Aspirasyon kataterinin sterilliği korunur. Kullanılan katater silikon değilse kateter steril su kabına batırılarak ıslatılır. Aspirasyonu kontrol etmek için Y portu tıkanır. Silikon kataterin kayganlaştırılmasına gerek yoktur. Aspirasyonu kontrol etmek malzemelerin sorunsuz çalıştığından emin olmayı sağlar. Hastaya baskın olmayan el ile ambu/resüsitasyon kiti kullanılarak 3 -6 kez hızlı ve derin nefes aldırılır ya da mekanik ventilatördeki inspiryum mekanizması kullanılır. Hiperventilasyon ve yüksek oksijen verme aspirasyon sırasında hipoksemiyi önler. Mekanik ventilatör tüpü üzerindeki adaptör açılır ya da endotrakeal tüp ve diğer bağlantılar birbirinden ayrılır. Endotrakeal tüpü ortaya çıkartır.

Endotrakeal Aspirasyon – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe Baskın el kullanılarak katater trakeaya nazikçe ve hızlıca ilerletilir. Katater önceden belirlenmiş uzunluğa kadar ilerletilir. Katater ilerletilirken Y portu kapatılmaz. Hastaya baskın olmayan el ile ambu/resüsitasyon kiti kullanılarak 3 -6 kez hızlı ve derin nefes aldırılır ya da mekanik ventilatöre bağlanır. Katater teması ve aspirasyon trakea mukozasında hasara, silia kaybına, ödeme ve fibrozise neden olabilir, hastada kanama ve enfeksiyon riskini arttırabilir. Endotrakeal tüpün uzunluğunu 1 cm’den fazla geçmeyen katater, trakea mukozası hasarını azaltarak, trakea ve karina ile teması önler. Katater ilerlerken bir direnç ile karşılaşılırsa karina ya da trakea mukozasına ulaşılmıştır. Aspirasyon uygulanmadan önce katater 1 -1, 5 cm geri çekilmelidir. Katateri yerleştirirken Y portunu kapatmak havayolu mukozasının travma riskini ve hipoksemi riskini arttırır. Geri çekerken katateri döndürmek mukoza travmasını azltır. 10 -15 sn’den daha uzun aspirasyon uygulamak solunum yollarının oksijenlenmesini önler. Çok hızlı aspirasyon yapmak ise solunum yollarının etkili bir şekilde temizlenmesine neden olur. Aspirasyon sırasında hipoksemi gelişebilir. Oksijen verme gelişen hipoksemiyi önler. Distile su ile sonda yıkanır. Aspirasyon gerekli ise hastanın toleransına göre tekrarlanır. İki aspirasyon arasında hastaya dinlenmesi için 30 saniye-1 dakika zaman verilir. Her bir aspirasyonda 3’ten fazla aspirasyon yapılmamalıdır. Kontraendike olmaması durumunda burun delikleri arasında rotasyon yapılmalıdır. Katater burun deliklerinden ilerletilirken zorlanmamalıdır. Nazofarenks aspire edildikten sonra orofarenks aspire edilir. Yıkamak katateri temizler ve bir sonraki aspirasyon için kayganlaştırı. Ara vermek hava yollarının havalanbmasını ve oksijenlenmeyi sağlar. Aşırı aspirasyon girişleri komplikasyonlara sebep olur. Burun deliklerini dönüşümlü kullanmak travmayı azaltır. Ağızda genellikle daha fazla mikroorganizma vardır, bu yüzden kontaminantların taşınmasını önlemek için en son ağız aspirasyonu yapılır. Sonda döndürülerek geri çekilirken baskın olmayan elin başparmağı ile bağlantı bölgesindeki port aralıklı olarak kapatılarak aspirasyon yapılır. Bir seferde 10 -15 saniyeden fazla aspirasyon yapılmaz.

Endotrakeal Aspirasyon – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe Aspirasyon tamamlandığında içten dışa doğru çekilerek eldivenler çıkarılır, atıklar uygun şekilde ortamdan uzaklaştırılır, hastaya uygun pozisyon verilir. Hasta yatağı eski konumuna getirilir, yatak kenarlıkları kaldırılır. Eldivenleri içten dışa çıkartma mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır. Yatak kenarlıklarının kaldırılması hasta güvenliğini sağlar. Aspiratör kapatılır, maske ve gözlük çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır Aspirasyon sonrası ağız hijyeni sağlanır. İşlem sonrası hastanın konforunu sağlar. Hastanın solunum hızı, eforu, sp. O 2 si değerlendirilir. Aspirasyonun etkinliğini değerlendirmeyi sağlar. Tarih, saat, aspirasyon öncesi hastanın durumu, hangi yoldan aspirasyon yapıldığı, sekresyonun özelliği, aspirasyon sonrası solunumun durumuna dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler: -Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Hasta için uygun boyutta kapalı aspirasyon seti -Steril eldiven -Enjektör - Serum fizyolojik - Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük) Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Mümkünse yatak çevresindeki perde kapatılır ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastanın aspirasyon gereksinimi tanılanır (akciğer sesleri, sp. O 2 değeri, taşipne, …) / Hastanın tedavi planındaki aspirasyon istemi doğrulanır. Havayolu mukozasının travmasını azaltmak için sadece sekresyon biriktiğinde ya da patolojik solunum sesleri duyulduğunda aspirasyon yapılmalıdır.

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem Uygulama Basamakları Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile) Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hasta uyanıksa yarı oturur pozisyona getirilir, bilinci kapalı ise yüzü aspire edene dönük olacak şekilde lateral pozisyon verilir. Aspiratör uygun basınca ayarlanır: Duvar ünitesinde Seyyar Aspiratörde Yetişkin için: 100 -120 mm Hg Yetişkin için: 10 -15 cm Hg Adölesan için: 80 -120 mm. Hg Adölesan için: 8 -10 cm. Hg Çocuklar için: 80 -100 mm. Hg Çocuklar için: 8 -10 cm. Hg Bebekler için: 80 -100 mm. Hg Bebekler için: 8 -10 cm. Hg Yeni doğan için: 60 -80 mm. Hg Yeni doğan için: 6 -8 cm. Hg Gerekçe / Açıklama korkuları azaltır. Hastanın bilinci kapalı görünse bile ne yapılacağı açıklanmalıdır. Solunum yoluna yapılan bir girişim hasta için endişe verici olabilir. Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Oturma pozisyonu hastanın öksürmesini ve daha rahat nefes almasını sağlar. Lateral pozisyon kataterin yerleştirilmesini ve sekresyonların drenajını kolaylaştırır. Uygun olmayan basınç travmalara, hipoksemiye, atelekteziye neden olabilir.

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Aseptik teknikler kullanılarak kapalı aspirasyon setinin paketi açılır. Hastane kaynaklı enfeksiyonları önlemek için kapalı sistem aspirasyon seti steril olmalıdır. Steril eldiven giyilir. Mikroorganizmaların yayılımını engeller. Baskın olmayan el kullanılarak endotrakeal tüp ventilatörden ayrılır. Ventilatör bağlantısı baskın olmayan elle tutmaya devam edilir ya da uygun bir konuma yerleştirilir ve böylece ventilatör bağlantısının sterilliği korunur. Hastane kaynaklı enfeksiyonları önlemek için ventilatör tüpünün içi steril kalmalıdır. Baskın el kullanılarak ve cihazın sterilliği korunarak kapalı aspirasyon cihazının bağlantısı kurulur. Aspirasyon katateri endotrakeal tüpün içinde kalır. Kapalı sistem aspiratör kitinin steril olması hastane kaynaklı enfeksiyonları önler. Ventilatör bağlantısının içi steril tutularak endotrakeal tüpün dikey bağlantı noktasına takılır. Aspirasyon katateri aspirasyon cihazına takılır. Ventilatör tüpünün içi hastane kaynaklı enfeksiyonları önlemek için steril kalmalıdır. Bağlantı noktasına ventilatör tüpünün bağlanmasıyla aspirasyon için hastanın ventilatörden ayrılması gerekmez.

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Enjektöre serum fizyolojik çekilerek ya da hazır enjektörler kullanılarak kapalı sistem aspiratör setinin bağlantı noktasına takılır. Serum fizyolojik aspirasyon sırasında katateri temizlemeyi sağlar. Aspirasyondan önce ventilatör ile hasta havalandırılır. Kataterin aspirasyon düğmesinin emniyet kapağı açılır. Aspirasyon öncesinde oksijenlendirme ve havalandırma, aspirasyondan süresince oksijenden ayrılmanın etkilerini azaltmaya yardımcı olur. Koruyucu kılıf içindeki aspirasyon kateterinin endotrakeal tüpten itibaren yaklaşık 15 cm’lik kısmı sıkıca kavranır. Katater endotrakeal tüpün içine nazikçe itilir. Koruyucu kılıf üzerinden tutarken katater serbest bırakılır. Kataterin üzerinde el ileri geri hareket ettirilir. Katater ilerletilirken Y bağlantısı tıkanmaz. Kılıf aspirasyon kataterini steril tutar. Katater teması ve aspirasyon trakeal mukozalarda hasara, siliaların kaybına, ödem ve fibrozise sebep olur ve hastada kanama ve enfeksiyon riskini arttırır. Endotrakeal tüpün uzunluğunu 1 cm’den fazla geçmeyen katater, trakea mukozası hasarını azaltarak, trakea ve karina ile teması önler. Katater ilerlerken bir direnç ile karşılaşılırsa karina ya da trakea mukozasına ulaşılmıştır. Aspirasyon uygulanmadan önce katater 1 -1, 5 cm geri çekilmelidir. Katateri yerleştirirken Y portunu kapatmak havayolu mukozasının travma riskini ve hipoksemi riskini arttırır. Baskın olmayan elin başparmağı ile aspirasyon düğmesine basılarak aralıklı aspirasyon uygulanır. Katater geri çekilirken baskın elin baş ve işaret parmağı ile nazikçe döndürülür. Aynı anda 10 -15 saniyeden uzun süre aspire edilmez. Geri çekerken döndürme trakeal mukoza hasarını önler. 10 -15 saniyeden uzun süre aspire etme oksijenlenmeyi zorlaştırır. Hızlı aspirasyon ise tüm sekresyonları etkin temizlemede etkili olmayabilir.

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Katater kılıf içinde geri çekilir çekilmez serum fizyolojikli enjektör hafifçe basılarak katater temizlenene kadar aspiratörün düğmesine basılır. Ek bir aspirasyon gerekiyorsa en az 30 saniye- 1 dakika ara verilir. Her bir aspirasyon periyodunda 3’ten fazla aspişrasyon uygulanmaz. Yıkama katateri temizler ve bir sonraki girişim için hazırlar. Zaman aralığı tanınması aspirasyon sırasında azalan oksijeni kompanse etmeye yardımcı olur. Aşırı aspirasyon komplikasyona neden olur. Aspirasyon işlemi tamamlandığında katater kılıf içinde geri çekilir ve güvenlik düğmesi kapatılır. Serum fizyolojikli enjektör çıkartılır ve bağlantı noktası kapatılır. Güvenlik düğmesinin kapatılması ile aspiratör devre dışı bırakılır. Böylece en dotrakeal tüp rahatça havalanır. Ayrı bir katater ile ağız boşluğu aspire edilir ve ağız hijyeni sağlanır. Eldivenler çıkartılır ve el hijyeni sağlanır. Ağız boşluğunun aspirasyonu ağız ve farenks içindeki sekresyonları temizler, enfeksiyon riskini azaltır. Ağız hijyeni hastanın konforunu sağlar. Hasta rahat edebileceği pozisyona getirilir. Yatak kenarlıkları kaldırılır ve yatak yüksekliği en düşük pozisyona getirilir. Hastaya pozisyon verme hastanın rahat etmesini sağlar. Uygun şekilde yükselmiş yatak kenarlıkları ve uygun yükseklikteki yatak hastanın rahatını ve güvenini sağlar.

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın solunum hızı, eforu, sp. O 2 si değerlendirilir. Aspirasyonun etkinliğini değerlendirmeyi sağlar. Tarih, saat, aspirasyon öncesi hastanın durumu, hangi yoldan aspirasyon yapıldığı, sekresyonun özelliği, aspirasyon sonrası solunumun durumuna dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

Trakeostomi Aspirasyonu – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler: -Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Uygun boyutta bir katater ile hazırlanmış aspirasyon kiti ya da; -Uygun boyutta Y portlu steril aspirasyon katateri -Tek kullanımlık steril kap -Steril eldiven -Havlu ya da su geçirmez örtü -Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük) -Tek kullanımlık eldiven -Distile Su - %100 oksijene bağlı ambu El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Mümkünse yatak çevresindeki perde kapatılır ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastanın aspirasyon gereksinimi tanılanır (akciğer sesleri, sp. O 2 değeri, taşipne, …) / Hastanın tedavi planındaki aspirasyon istemi doğrulanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Havayolu mukozasının travmasını azaltmak için sadece sekresyon biriktiğinde ya da patolojik solunum sesleri duyulduğunda aspirasyon yapılmalıdır.

Trakeostomi Aspirasyonu – Açık Sistem Uygulama Basamakları Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile) Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hasta uyanıksa yarı oturur pozisyona getirilir, bilinci kapalı ise yüzü aspire edene dönük olacak şekilde lateral pozisyon verilir. Hastanın göğsüne havlu ya da su geçirmez örtü yerleştirilir. Aspiratör uygun basınca ayarlanır: Duvar ünitesinde Seyyar Aspiratörde Yetişkin için: 100 -120 mm Hg Yetişkin için: 10 -15 cm Hg Adölesan için: 80 -120 mm. Hg Adölesan için: 8 -10 cm. Hg Çocuklar için: 80 -100 mm. Hg Çocuklar için: 8 -10 cm. Hg Bebekler için: 80 -100 mm. Hg Bebekler için: 8 -10 cm. Hg Yeni doğan için: 60 -80 mm. Hg Yeni doğan için: 6 -8 cm. Hg Gerekçe / Açıklama korkuları azaltır. Hastanın bilinci kapalı görünse bile ne yapılacağı açıklanmalıdır. Solunum yoluna yapılan bir girişim hasta için endişe verici olabilir. Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Oturma pozisyonu hastanın öksürmesini ve daha rahat nefes almasını sağlar. Lateral pozisyon kataterin yerleştirilmesini ve sekresyonların drenajını kolaylaştırır. Yatak takımlarının temiz kalmasını sağlar. Uygun olmayan basınç travmalara, hipoksemiye, atelekteziye neden olabilir.

Trakeostomi Aspirasyonu – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Tek kullanımlık eldivenler giyilir ve aspiratörün basıncı bağlantı tüpünün ucuna dokunularak kontrol edilir. Tek kulanımlık eldivenler kan ve vücut sıvılarıyla teması engeller. Basıncı kontrol etme malzemelerin doğru bir şekilde çalıştığından emin olmayı sağlar. Aseptik teknik kullanılarak steril aspirasyon sondasının paketi açılır. Açılan paket kağıdı diğer malzemeleri korumak için steril alan olarak kullanılabilir. Steril kabın sadece dış yüzeyine dokunarak dikkatlice kaldırılır. Çalışma alanına yerleştirilir. Steril kabın içerisi bir miktar distile su ile doldurulur. Kataterin dışına kayganlaştırmak için distile su / distile su ve kayganlaştırıcı kullanılması işlem sırasında mukozanın irritasyonunu azaltır. Ayrıca distile su girişimler sırasında katateri temizlemek için de kullanılır. Maske, gözlük takılır, steril eldiven giyilir, baskın el steril kalmalıdır, baskın olmayan el temiz olarak kabul edilmektedir ve aspirasyon işlemi sırasında aspirasyon kapağını (Y portunu) kontrol eder. Aspirasyon kataterini steril eldiven ile tutma solunum yollarına organizmanın girişini önler. Baskın el ile katater alınır, baskın olmayan el ile de bağlantı tüpü alınır ve birbirine monte edilir. Aspirasyon kataterinin sterilliği korunur. Katater steril kaptaki steril serum fizyolojik ile nemlendirilir. Aspirasyon kontrolü için Y tüpü kapatılır. Kataterin içini serum fizyolojik ile nemlendirmek salgıları kataterde ilerletmeye yardım eder. Kontrol donanımın sorunsuz çalışmasını değerlendirir.

Trakeostomi Aspirasyonu – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Baskın olmayan el ve manuel ambu kullanılarak hasta havalandırılır. Hastaya 3 -6 nefes verilir veya mekanik ventilatör akciğerlerin havalandırılması için kullanılır. Hasta mekanik ventilatördeyse mekanik ventilatörden, oksijen alıyorsa oksijenden ayrılır. Baskın el kullanılarak nazikçe ve hızlı bir şekilde trakea içine katater ilerletilir. Katater önceden belirlenen derinliğe kadar ilerletilir. Katater yerleştirilirken Y portu kapatılmaz. Oksijenlendirme ve hiperventilasyon aspirasyon sırasında hipoksemi gelişimini önlemeye yardımcı olur. Sonda döndürülerek geri çekilirken baskın olmayan elin başparmağı ile bağlantı bölgesindeki port aralıklı olarak kapatılarak aspirasyon yapılır. Bir seferde 10 -15 saniyeden fazla aspirasyon yapılmaz Geri çekerken katateri döndürmek mukoza travmasını azltır. 10 -15 sn’den daha uzun aspirasyon uygulamak solunum yollarının oksijenlenmesini önler. Çok hızlı aspirasyon yapmak ise solunum yollarının etkili bir şekilde temizlenmesine neden olur. Aspirasyon sırasında hipoksemi gelişebilir. Oksijen verme gelişen hipoksemiyi önler. Hastaya baskın olmayan el ile ambu/resüsitasyon kiti kullanılarak 3 -6 kez hızlı ve derin nefes aldırılır ya da mekanik ventilatöre bağlanır. Steril eldivenli el kirletilmeden trakeostomi girişi açığa çıkarılır. Katater teması ve aspirasyon trakea mukozasında hasara, silia kaybına, ödeme ve fibrozise neden olabilir, hastada kanama ve enfeksiyon riskini arttırabilir. Endotrakeal tüpün uzunluğunu 1 cm’den fazla geçmeyen katater, trakea mukozası hasarını azaltarak, trakea ve karina ile teması önler. Katater ilerlerken bir direnç ile karşılaşılırsa karina ya da trakea mukozasına ulaşılmıştır. Aspirasyon uygulanmadan önce katater 1 -1, 5 cm geri çekilmelidir. Katateri yerleştirirken Y portunu kapatmak havayolu mukozasının travma riskini ve hipoksemi riskini arttırır.

Trakeostomi Aspirasyonu – Açık Sistem Uygulama Basamakları Gerekçe Distile su ile sonda yıkanır. Aspirasyon gerekli ise hastanın toleransına göre tekrarlanır. Girişimler sırasında aspirasyon katateri baskın elin etrafına sarılır. İki aspirasyon arasında hastaya dinlenmesi için 30 saniye-1 dakika zaman verilir. Her bir aspirasyonda 3’ten fazla aspirasyon yapılmamalıdır. Aspirasyon aralarında hastaya derin nefes alması ve öksürmesi için cesaret verilir. Yıkamak katateri temizler ve bir sonraki aspirasyon için kayganlaştırı. Ara vermek hava yollarının havalanbmasını ve oksijenlenmeyi sağlar. Aşırı aspirasyon girişleri komplikasyonlara sebep olur. Aspirasyon tamamlandığında içten dışa doğru çekilerek eldivenler çıkarılır, atıklar uygun şekilde ortamdan uzaklaştırılır, hastaya uygun pozisyon verilir. Hasta yatağı eski konumuna getirilir, yatak kenarlıkları kaldırılır. Eldivenleri içten dışa çıkartma mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır. Yatak kenarlıklarının kaldırılması hasta güvenliğini sağlar. Aspiratör kapatılır, maske ve gözlük çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır Aspirasyon sonrası ağız hijyeni sağlanır. İşlem sonrası hastanın konforunu sağlar. Hastanın solunum hızı, eforu, sp. O 2 si değerlendirilir. Aspirasyonun etkinliğini değerlendirmeyi sağlar. Tarih, saat, aspirasyon öncesi hastanın durumu, hangi yoldan aspirasyon yapıldığı, sekresyonun özelliği, aspirasyon sonrası solunumun durumuna dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

Trakeostomi Bakımı Uygulama Basamakları Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler: -Steril eldiven -Tek kullanımlık eldiven -Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük) -Steril serum fizyolojik - Tek kullanımlık steril kap -Steril pamuk uçlu aplikatör -Steril gazlı bez -Hasta için uygun boyutta trakeostomi kanülü -Steril aspirasyon katateri -Kullanıma hazır trakeostomi pedi / steril gazlı bez -Trakeostomi bağı /flaster - Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Atık kovası - Asistan (İsteğe bağlı) El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Hastanın kimliği doğrulanır. Mümkünse yatak çevresindeki perde kapatılır ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastanın aspirasyon gereksinimi tanılanır (akciğer sesleri, sp. O 2 değeri, taşipne, …) / Hastanın tedavi planındaki aspirasyon istemi doğrulanır. Gerekçe Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Havayolu mukozasının travmasını azaltmak için sadece sekresyon biriktiğinde ya da patolojik solunum sesleri duyulduğunda aspirasyon yapılmalıdır.

Trakeostomi Bakımı Uygulama Basamakları Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile) Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hasta uyanıksa yarı oturur pozisyona getirilir, bilinci kapalı ise yüzü bakım verene dönük olacak şekilde lateral pozisyon verilir. Çalışma alanının yakınına kolaylıkla erişilecek bir yere atık kovası yerleştirilir. Kişisel koruyucu ekipmanlar giyillir. Gerekli olması halinde trakeostomi aspire edilir. Eğer trakeostomi yeni aspire edilmişse eldivenler yenilenmeden önce kirli pansumanlar kaldırılır. Temiz eldiven giyilir. Aseptik teknik kullanılarak steril aspirasyon sondasının paketi açılır. Açılan paket kağıdı diğer malzemeleri korumak için steril alan olarak kullanılabilir. Steril kabın sadece dış yüzeyine dokunarak dikkatlice kaldırılır. Çalışma alanına yerleştirilir. Steril kabın içerisi bir miktar distile su ile doldurulur. Hasta oksijen kaynağına bağlı ise ve gerekli ise oksijen hastadan ayrılır. Pamuk uçlu aplikatör ya da gazlı bez steril kabın içindeki steril serum fizyolojik ile ıslatılır ve trakeostomi çevresinin altındaki stoma temizlenir. Her aplikatör ya da gazlı bez bir kez kullşanılır. Gerekçe Açıklama korkuları azaltır. Hastanın bilinci kapalı görünse bile ne yapılacağı açıklanmalıdır. Solunum yoluna yapılan bir girişim hasta için endişe verici olabilir. Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Oturma pozisyonu hastanın öksürmesini ve daha rahat nefes almasını sağlar. Lateral pozisyon kataterin yerleştirilmesini ve sekresyonların drenajını kolaylaştırır. Kişisel koruyucu ekipman kontaminasyona maruz kalmayı önler. Kataterin dışına kayganlaştırmak için distile su / distile su ve kayganlaştırıcı kullanılması işlem sırasında mukozanın irritasyonunu azaltır. Ayrıca distile su girişimler sırasında katateri temizlemek için de kullanılır. Serum fizyolojik dokular için irritan değildir. Her aplikatörü/gazlı bezi bir kez kullanmak aseptik tekniği destekler.

Trakeostomi Bakımı Uygulama Basamakları Gerekçe Cilt gazlı bezle kullanılır. Gazlı bez kuruluk sağlar. Kullanıma hazır trakeostomi pedi ya da üçgen olarak katlanmış 2 gazlı bez trakeostomi çerçevesinin altına yerleştirilir. Gazlı bezi kesmek, bezin liflerinin içine kaçabilir, solunum zorluğuna neden olabilir ya da stoma içine girerek enfeksiyona neden olabilir. Bu sebple gazl bezin kesilmesi uygun değildir. Trakeostomi tüpünü yerinde tutmak hastanın öksürmesi sırasında trakeostominin hareket etmesini önler. Trakeostominin tutulması kazaran ekstübasyonu önler. Kullanıma hazır trakeostomi bağının pakaeti açılır / Flaster boyun çevresi uzunluğunun 2 katı artı 10 cm uzunluğunda bir parça flaster kesilir, köşe uçları üçgen kesilir. Eski trakeostomi bağının bir tarafı açılır ve yeni bağ yerleştirilir. İkinci uç diğer taraftan geçirildikten sonra bağın uzunluğu ayarlanır. Bu sırada ikinci bir kişiden trakeostomi tüpünü tutması için yardım alınır. Trakeostomi bağının uygunluğu değerlendirilir. Bir parmak hastanın boyun ve bağ arasına yerleştirilerek, bağın hastanın boynunu rahatça esnetebileceğinden emin olunur. Gerekli olması durumunda hastaya oksijen tekrar uygulanır. Eldivenler çıkarılır. Hastanın rahat bir pozisyona gelmesi sağlanır. Yatak kenarlıkları yükseltilir ve yatak yüksekliği en düşük konuma getirilir. Bağın altında bir parmak genişliğe izin vermek boyun esnekliğini, rahatını ve bağ altındfa dolaşımın rahat olmasını sağlar. Hastanın oksijen desteği sürdürülür. Eldivenkeri çıkartmak enfeksiyon bulaşını engeller. Hastaya pozisyon vermek hastanın rahatlamasını sağlar. Yatak kenarlıklarını yükseltmek ve yüksekliği en düşük seviyeye getirmek hasta güvenliğini sürdürür.

Trakeostomi Bakımı Uygulama Basamakları Gerekçe Kişisel koruyucu ekipman çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır Hastanın solunum hızı, eforu, sp. O 2 si değerlendirilir. Aspirasyonun etkinliğini değerlendirmeyi sağlar. Tarih, saat, aspirasyon öncesi hastanın durumu, hangi yoldan aspirasyon yapıldığı, sekresyonun özelliği, aspirasyon sonrası solunumun durumuna dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebilirliği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

Nebulizatör ile İlaç Uygulama

Nebulizatör ile İlaç Uygulama Basamakları Gerekçe Doktorun istemi kontrol edilir ve kullanılacak malzemeler hazırlanır: -Steteskop -İstem yapılan ilaç -Nebül maskesi -Nebülizatör ya da oksijen bağlantısı - İlaç uygulama kağıdı/Bilgisayar tabanlı ilaç uygulama sistemi - Eldiven İstemin kontrol edilmesi hataları önler. Malzemlerin hazırlanması zaman ve enerji tasarrufu sağlar. El hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. İlaç arabası ya da hastanın ilaçlarının bulunduğu çekmecenin kilidi açılır. İlaçların kilitli olması, ilaç güvenliği açısından önemlidir. Her defasında sadece tek bir hastanın ilacı hazırlanır. İlaç uygulamalarında hataları önler. Hastanın çekmecesinden/ilaç dolabından uygun ilaç seçilir. Bu ilk kontrol aşamasıdır. İlacın etiketi kontrol edilir. Son kullanma tarihi, ilacın güvenli doz aralığı değerlendirilir ve gerekiyorsa hesaplama yapılır. Bu ikinci kontrol aşamasıdır. Hastanın ilaçları hazırlandıktan sonra ilaçlar ve doktorun istemi tekrar kontrol edilir. Bu uygulamayı doğru yapmak ve hataları önlemek için üçüncü kontroldür. Bu kontrol aşaması hasta başında da yapılabilir.

Nebulizatör ile İlaç Uygulama Basamakları Gerekçe Ayrılmadan önce ilaç dolabı kilitlenir ve eldivenler çıkarılıp el hijyeni sağlanır. İlaç dolabını ve çekmeceyi kilitlemek, ilaç güvenliği için gereklidir. Hastanın ilaçlarının bulunduğu tepsi, hasta odasına götürülür ve görme sınırları içerisinde bir alana yerleştirilir. İlaç güvenliği için gereklidir. El hijyeni sağlanır ve eldiven giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Hastanın kimliği doğrulanır. Kimliği doğrulamak, doğru hastanın doğru ilacı aldığından emin olmayı sağlar. İlaç uygulamadan önce gerekli değerlendirmeler yapılır. Alerjileri kontrol edilir. Hastaya ilaçların veriliş amacı, uygulama şekli ve komplikasyonları hakkında bilgi verilir. Değerlendirme, ilaç uygulamaları öncesinde istenmeyen olayları önlemek için gerekli bir adımdır. Hastaya açıklama yapmak, hastanın anksiyetesini azaltır ve iş birliğini kolaylaştırır. Nebulizatör maskesinin haznesi açılır ve ilaç hazneye boşaltılır ya da seyrelterek verilecek bir ilaç ise, uygulama öncesi uygun ölçülerde seyreltilir. Bazı ilaçlarda en iyi etkiyi elde etmek içi seyreltmek gerekebilir. Nebulizatör maskesinin haznesi birleştirilir ve maske nebülizatöre / oksijen kaynağına bağlanır. Nebulizatör cihazı ve oksijen, nebulizatör haznesindeki ilacın buharlaşması için gereklidir.

Nebulizatör ile İlaç Uygulama Basamakları Gerekçe Nebulizatör maskesi hastaya bağlanır, oksijen kaynağı ya da nebulizatör çalıştırılır ve ilacın buharlaşma durumu kontrol edilir. İyi buhar oluşmuyorsa tüm bağlantılar kontrol edilmelidir. Hastadan yavaşça ve derin nefes alması, nefes vermeden önce hafifçe nefesini tutması istenir. Hastanın nefesini tutması, ilacın daha iyi emilmesini sağlar. Nebulizatör haznesindeki ilaç tamamen bitene kadar bu nefes alma tekniğine devam edilmelidir. İlacın etkin bir şekilde uygulanmasını sağlar ve doz kaybını azaltır. Eldivenler çıkartılır ve el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Uygulama öncesi akciğerin durumu, yaşamsal bulgular, hastanın ifadeleri, ilacı uygulama saati, yolu ve ilaç uygulamadan sonraki hemşire değerlendirmesine dair bilgileri içeren kayıt tutulur. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebilirliği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

Hemşirelik • Hasta solunum sistemi açısından değerlendirilirken şimdiki ve geçmiş durumuna dair kapsamlı bilgi alınmalıdır: • • • Yaşam tarzı Öksürük Balgam Ağrı Kullanılan ilaçlar Oksijenlenmeyi bozabilecek risk faktörlerinin varlığı

Hemşirelik • Derin Solunum ve Öksürük Egzersizleri • Hemşire, solunum yollarındaki salgıları gidermek için derin nefes egzersizleri ve öksürüğü teşvik ederek solunum işlevlerini kolaylaştırabilir. • Sekresyon yeterince yükseldiğinde, hasta sekresyonları çıkarabilir ya da yutabilir.

Hemşirelik • Derin Solunum ve Öksürük Egzersizleri • Yaygın olarak kullanılan solunum egzersizi, abdominal solunum ve büzük dudak egzersizidir. • Abdominal solunum az çaba ile derin tam nefeslere izin verir. • Büzük dudak egzersizi, hastanın solunum üzerinde kontrol geliştirmesine yardımcı olur.

Hemşirelik • Derin Solunum ve Öksürük Egzersizleri • Yatak kenarına oturun ya da sırt üstü uzanın rahat bir pozisyon alın ve dizlerinizi bükerek karın kaslarınızın gevşemesini sağlayın. • • Ellerinizi kostalarınaltında her iki yanda soluk alıp verdiğinizde hissedecek şekilde karın bölgesinin yan taraflarına yerleştirin. • • Karnınızın üst kısmı dışa doğru şişinceye kadar burun yoluyla nefes almaya devam edin. Nefesinizi tutarak içinizden beşe kadar sayınız. • • Karın kaslarınızı kasarak, havayı ağız yoluyla yavaşça üfleyin.

Hemşirelik • Derin Solunum ve Öksürük Egzersizleri • Hasta, dudaklarını ıslık çalmaya benzer şekilde büzer ve yavaşça ve nazikçe nefes alıp karın kaslarını daha fazla nefes vermek için etkili bir şekilde sıkar. • Hasta genellikle 3'e kadar sayarak nefes alır ve 7'ye kadar nefes verir.

Hemşirelik • Derin Solunum ve Öksürük Egzersizleri • Bronkodilatör tedavisi (reçete edilirse) kullandıktan sonra, derin nefes alın ve nefesinizi birkaç saniye tutun. • İki kez öksürün. İlk öksürük mukusu gevşetir; ikincisi salgıları atar. • Öksürmek için öne doğru eğin ve "huff" sesiyle keskin bir şekilde nefes verin. Bu teknik, salgıları akciğerlerden yukarı ve dışa doğru hareket ettirirken hava yollarınızın açık kalmasına yardımcı olur.

Hemşirelik • Derin Solunum ve Öksürük Egzersizleri • Mukusun daha küçük hava yollarına geri dönmesini önlemek için arkaya hızlı ve koklama tarzında kısa nefes alın. • Dinlenin. • Uzun süreli öksürük ataklarından kaçınmaya çalışın çünkü bunlar yorgunluk ve hipoksiye neden olur.

Hemşirelik • Hidrasyon • Sistemik hidrasyonunyeterli düzeyde sürdürülmesi, mukosiliyerhareketi normal sınırlar içinde tutabilmek için çok önemlidir. • Sıvılar mukusu inceltir ve sulandırır. Böylelikle mukus hareket edebilir. Öksürme ile balgam kolaylıkla çıkabilir.

Hemşirelik • Postural Drenaj • Akciğerlerin çeşitli segmentlerinde biriken sekresyonların uygun pozisyonda ve yerçekimin etkisiyle temizlenmesi işlemidir. • Akciğer hemorojisi, KİBAS’ınyükselmesi, hipoksiyoğun hemoptizi, solunum aspirasyonriski, abdominaldistansiyongibi yapılmaz hastaya trendelenburgpozisyonu verilmez. • İşlem sırasında hasta dispne yönünden gözlemlenmelidir. durumlarda

Hemşirelik • Postural Drenaj • Kronik bronşit gibi çeşitli akciğer hastalıklarında, sigara gibi nedenlerden dolayı aşırı sekresyonuolan ameliyat olacak hastalara. • Ameliyat sonrası sekresyonuolan hastalara ve yeterli öksüremeyen hastalara, • Kas iskelet problemi yüzünden yeterli hareket edemeyen hastalara • Bilinçsizlik ya da bebeklik nedeniyle tam öksüremeyen hastalara yapılır.

Hemşirelik • Postural Drenaj • Uygulama sırasında, siyanoz, KİBAS’ın yükselmesi yaşam bulgularında düzensizlik oluşursa postural drenaj yapılmaz. • Hasta inhaler bronkodilatör ve aerosol tedavi alıyorsa bu tedavilerden 20 dk. sonra postral drenaj yapılmalıdır. • Başlangıçta her pozisyon için 5 dk. yeterlidir, süre artırılarak 15 dk kadar çıkarılabilir. • Her pozisyon değiştirilmesinde hasta öksürmeye teşvik edilir.

Hemşirelik • Postural Drenaj • En uygun zaman sabah kahvaltısından öncedir. Hasta gece boyu biriken sekresyonlarıçıkarabilir. Yemeklerden önce ya da yatmadan bir saat önce de yapılabilir. Egzersizler tok karnına yaptırılmamalıdır. • Hastanın üzerinde sıkmayan rahat giysiler olmalıdır. • Kanser, ağrı, kanama var ise bölgeye perküsyon işlemi yapılmaz. • İşlem sırasında hastada: taşikardi, dispne, göğüs ağrısıoluşursa işlem hemen sonlandırılır. Kalp ve damar hastalıklarında, risk taşıyorsa posturaldrenaj yapılmaz. (Emboli, trombüs)

• SORULAR… • KATKILAR…

KAYNAKLAR • Berman, A. , Snyder, S. J. , Kozier, B. , Erb, G. , Levett-Jones, T. , Dwyer, T. , . . . & Park, T. (2010). Kozier and Erb's fundamentals of nursing (Vol. 1). Pearson Australia. • Lynn, P. (2018). Taylor's clinical nursing skills: a nursing process approach. Lippincott Williams & Wilkins. • Ozan, H. (2014). Anatomi. (3 rd ed. ) Ankara: Klinisyen Tıp Kitabevleri. • Peate, I. , & Nair, M. (Eds. ). (2011). Fundamentals of anatomy and physiology for student nurses. John Wiley & Sons. • Wilkinson, J. M. , Treas, L. S. , Barnett , K. L. and Smith, M. H. (2016). Prosedure Checklists for Fundamental of Nursing. Philederpia : Davis Company.