riner Boaltm retim Grevlisi Meltem ZDUYAN KILI riner
Üriner Boşaltım Öğretim Görevlisi Meltem ÖZDUYAN KILIÇ
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Metabolik ürünlerin ve fazla suyun atılımını sağlar. • Columna vertebralisin her iki yanında, T 12 - L 3 vertebralar arasında, retroperitonal yerleşimli, kırmızımtırak-kahverengi bir çift organdır. • Yaklaşık 11 cm uzunluğunda, 6 cm genişliğinde, 3 cm kalınlığındadır. • Yetişkin erkekte ortalama 150 gr, kadında 135 gr’dır.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Renin gibi hormonları sentezler ve bu hormon su / sodyum tutulumu, kan damarlarının vazokonstriksiyonunu ayarlayarak kan basıncını düzenler. • Kemik iliği için eritrosit yapımını uyaran eritropoetin hormonunu üretir. • Kan ve kemiklerde kalsiyum ve fosfat miktarını doğru düzeyde tutmaya yarayan Kalsitrol hormonunu üretmektedir.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • A. renalis ve v. renalis, sinirler ve üreter böbreğe hilum renaleden girip çıkmaktadır. • Yetişkin bir insanda her iki böbreğe gelen kan miktarı, dakikada yaklaşık 1, 2 -1, 3 litredir. • Her 4 ya da 5 dakikada tüm vücuttaki kan böbreklerden geçer. • İki böbrek dakikada yaklaşık 125 ml filtrat üretir. Bunun 124 ml’si emilir, 1 ml’si idrar olur. 24 saatte ortalama 1500 ml idrar üretilir.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Karaciğer nedeniyle sağ böbrek soldakinden yaklaşık 2 cm daha aşağıdadır. • Cortex renalis ve medulla renalis denilen 2 bölümden oluşur.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Medulla renalis’i, pyramis renalis denilen 5 -11 tane koni şeklinde yapılar oluşturur. • Bir pyramis renalis ve onu kuşatan korteks parçasına birlikte lobus renalis denir. • Pyramis renalis’lerin arasında sinüs renalise doğru uzanan korteks parçasına columna renalis denir.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron: Böbreğin fonksiyonel ve histolojik üniti olup, idrarın oluştuğu yapılardır. • Proksimalden distale doğru; Corpusculum renale, proksimal kıvrımlı tubulus, ansa nephroni (Henle lubu) ve distal kıvrımlı tubulus’tur.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron • Corpusculum renale (Glomerulus + Glomerüler kapsül) • Glomeruler Kapsül (Bowman Kapsülü): Nefronun ilk parçasıdır. Kortekste yer alır. Proksimal kıvrımlı tubulusların genişlemiş ucudur. Plazmadan filtrasyonu sağlar. İdrar glomeruler kapsül boşluğuna geçen glomerüler filtrattır.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron • Glomerulus: Glomerüler kapsülü dolduran kapiller damar yumağıdır. Glomerulus ve glomerüler kapsül arasında bulunan ve proksimal tubulusla devam eden boşluğa idrar boşluğu denir.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron • Proksimal Kıvrımlı Tübül: Nefronun bu bölümünün epitel hücrelerinin yüzeyi yoğun bir şekilde mikrovilluslar ile kaplıdır. Mikrovilluslar emme işlevini kolaylaştırmak için hücre yüzeyini arttırırlar. Mikrovillus zarları çok sayıda sodyum pompası içerir ve filtrattan su, tuz ve glukozun emilimi bu bölümde meydana gelir.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron • Henle Kulbu: Medulla içinde korteksten aşağı inen ve sonra kortekse dönen tübülün bir parçasıdır. İnen ve çıkan kolları vardır (inen çıkandan kalın). Görevi; böbreğin medullasında yüksek potasyum konsantrasyon gradiendi meydana getirmektir. – İnen parçası= su için yüksek geçirgenlik, üre ve iyonlar için düşük geçirgenlik – Çıkan parçası= İyonlar için geçirgen, su için geçirgen değil.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron • Distal Kıvrımlı Tübül: Basit kübik hücrelerle kaplıdır. İyon ve asitlerin aktif sekresyonunda, kalsitonin hormonuna yanıt olarak kalsiyum iyonlarının düzenlenmesinde, suyun seçici geri emiliminde (ADH), filtrat içine Hidrojen salgılayarak, bikarbonatı absorbe ederek p. H düzenlenmesinde rol oynar. .
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron • Distal Kıvrımlı Tübül: İdrarın son konsatrasyonu antidiüretik hormon (ADH) ile düzenlenir. ADH distal tübül ve toplayıcı kanalı suya geçirgen hale getirir. Su toplayıcı kanaldan dışarı hareket eder ve konsatre idrar oluşur. ADH yokluğunda su kanaldan minimal geçer ve seyreltik idrar oluşur.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) • Nefron • Toplayıcı Kanallar: Filtrat distal kıvrımlı tübülden sonra, toplayıcı kanala süzülür. Toplayıcı kanallar birleşerek papiller kanallar adı verilen büyük bir sisteme süzülür ve renal pelvis içine akar. Toplama kanallarındaki hücreler suya geçimsizdir ancak, ADH sayesinde ve susuz kalındığında filtre edilmiş suyun yaklaşık %25’i geri emilebilir.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) Böbreğin Kan Akımı • Böbreğin Arterleri: – A. Renalis: Abdominal aortadan çıkar. – Segmental Arter: A. renalisin dalıdır. – Interlober Arter: Segmental arterin dalıdır. – Arkuat Arter: Kortikomodullar birleşmedir. – İnterlobuler Arterler: Arkuat arterlerin bölümleridir.
Üriner Sistem Anatomisi – Böbrek (Ren) Böbreğin Kan Akımı • İnterlobuler arterin dalları afferent arteriol olarak nefrona girer ve glomerulusu oluşturur. Glomerulus tekrar bir araya gelerek efferent arteriol olarak bowman kapsülünü terk eder. Efferent arterioller interlobuler venleri, interlobuler venler de arcuat venleri ve son olarak da interlobuler venleri oluşturur. Kan daha sonra vena renalis yoluyla vena cava inferiora akar.
İdrar Oluşumu • İdrar oluşumunda 3 olay vardır: – Glomerüler Filtrasyon – Tübüler reabsorbsiyon – Tübüler sekresyon
İdrar Oluşumu • Glomerüler Filtrasyon: Bowman kapsülü içinde uzanan glomerulus’ta meydana gelir. Kan filtrasyon için a. renalis tarafından alınır (a. renalis-arteriolafferent arteriol). • Kan glomerulden geçerken kan glomeruldden geçerken osmos ve difüzyonla filtre edilir (glomeruler filtrat) ve Bowman kapsülüne akar. • Filtre edilen kan efferent arteriol-v. renalis ile dolaşıma döner.
İdrar Oluşumu • Tübüler reabsorbsiyon: vücudun gereksinimi olan maddelerin filtrattan geri emilimidir. • Na, K, Ca, Cl sıvı elektrolit dengesi ve kanın p. H’ını korumak için geri emilir. • Glomeruler filtratın %99’u geri emilir, %1’i atılır. • Osmos, Difüzyon, Aktif Transport ile reabsorbsiyon gerçekleşir.
İdrar Oluşumu Proksimal Kıvrımlı Tübül Henle Kulbu Geri Emilim Atılım Geri emilim Yaklaşık % 65 su Hidrojen iyonları Atılı m Su Üre %65 sodyum ve potasyum Üre %100 glikoz Kreatinin % 100 amino asit Amonyum iyonları Ortalama % 50 Klor Bikarbonat, kalsiyum, magnezyum Üre Ortalama % 30 sodyum ve potasyum Ortalama % 35 klor Ortalama % 20 Bikarbonat Kalsiyum ve magnezyum
İdrar Oluşumu Distal Kıvrımlı Tübül Toplayıcı Kanallar Geri emilim Atılım Geri Emilim Atılım Ortalama %15 su Potasyum (Kandaki düzeye göre) Bikarbonat (kandaki düzeyine göre) Potasyum (Kandaki düzeyine göre) Ortalama % 5 sodyum ve klor Hidrojen İyonu (Kan p. H’ına Göre ) Üre Hidrojen İyonu (Kan p. H’ına Göre ) Kalsiyum Ortalama %9 su Bir miktar üre Ortalama %4 sodyum
İdrar Oluşumu • Tübüler sekresyon: Tübüler sekresyon, renal tübüller ve toplayıcı kanalları döşeyen epitel hücreler tarafından gerçekleşir. • Tübüler sıvı içerisine; potasyum iyonları, hidrojen iyonları, amonyum iyonları, kreatinin, üre ve bazı hormonlar salgılanır.
İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol • Anjiotensin ve Aldosteron • Kan hacmi ve jukstaglomerüler kan basıncı düştükçe, (glomerulus yanında) hücreler renin salgılar (depolar).
İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol • Anjiotensin ve Aldosteron • Anjiotensin II, kısa etkili, güçlü bir vazokanstriktördür (KB ? ). • Anjiotensin II, proksimal kıvrımlı tübüllerde sodyum, klor ve su reabsorbsiyonunu kolaylaştırır. • Ayrıca aldosteron (toplayıcı kanallardan Na. Cl geri emilimi+potasyum sekresyonu) sekresyonunu uyarır.
İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol • Antidiüretik Hormon • Hipotalamus tarafından üretilir. • Distal kıvrımlı tübül hücrelerinin ve toplayıcı kanalların geçirgenliğini arttırır. • ADH varlığında suyun büyük bir kısmı reabsorbe olur. • Sıvı dengesinin düzenlenmesi
İdrar Oluşumu - Hormonal Kontrol • Adrenal Natriüretik Peptit • Kan basıncının yükselmesine tepki olarak kalbin atrium miositleri tarafından üerilen bir proteindir ve güçlü bir vazodilatördür. • Su ve Na atılımını uyarır, aldosteron ve ADH salgılanmasını baskılar. • Na, su dengesi, kan hacmi ve basıncının uzun dönemde düzenlenmesini sağlar. • Doğrudan venleri vazodilate eder.
İdrarın Bileşimi • Steril, hafif asidik (Ph 4, 5 -8) bir sıvıdır. • %96’sı su ve %4’ü hücre metabolizmasından elde edilen solütlerdir (organik+inorganik). • İdrarda normalde bulunmaz. protein ve eritrosit
İnorganik Solütler • Sodyum • Potasyum • Kalsiyum • Magnezyum • Demir • Klor • Sülfat • Fosfat • Bikarbonat • Amonyak Organik Solütler • Üre • Kreatinin • Ürik asit
Normal İdrarın Özellikleri • Renk = Sarı-Turuncu • Koku= Hafif • Asidite= 4, 6 -8 arasında • Yoğunluk: 1000’den biraz fazla
Üriner Sistem Anatomisi – Üreter • Üreterler, idrarın böbreklerden mesanaye akımı için geçit sağlayan düz kaslardan oluşmuş tüp şeklindeki yapılardır. • Üreterlerin üst ucu böbrekler, alt ucu mesane ile birleşmektedir. Yani üreterler mesane ve böbrekler arasındaki boşaltım tübülleridir.
Üriner Sistem Anatomisi – Üreter • Kas tabakası düz kaslardan oluşmuştur ve idrar distansiyonu ile uyarılan peristalik dalgalar ile idrarın aşağıya doğru naklini gerçekleştirir. • 25 -30 cm uzunluğunda, 3 mm çapında tüplerdir. • Pars abdominalis, pars pelvica ve pars intramularis olmak üzere üç parçası vardır.
Üriner Sistem Anatomisi – Üreter • İdrarın mesaneden üreterlere geri kaçışını engelleyen kapak biçiminde daralmış bölgeler bulunur (pelvis renalisle birleşme yeri, apertura pelvis sup. Çaprazladığı yer, mesane duvarından geçtiği yer). • Bir üreter tıkandığında (örneğin taş ile ) kuvvetli bir kasılma refleksi ve ona eşlik eden ağrı oluşur. Peristatik dalgaların oluşumunda zorluk yaratarak idrarın mesaneye akışını durdurur. Buna karşı sempatik cevap refleksin uyarımıyla, renal arterlerinin kontraksiyonu meydana gelir ve böylece böbrekteki idrar oluşumu azalır.
Üriner Sistem Anatomisi – Mesane • Mesane idrarın depolandığı bölümdür. İçi boş, kollabe olabilen ve düz kas yapısında olan bu organ simfisiz pubisin arkasında yer alır. • Kadında, uterus ve vajinanın önünde; erkekte ise rektumun önünde prostat bezinin üzerine yerleşmiştir.
Üriner Sistem Anatomisi – Mesane • Mesane duvarı üç düz kas tabakasından oluşmuştur. İç ve dış tabakalar longitudinal, orta tabaka ise sirkülerdir. Bu üç tabakanın çaprazlanmasıyla DETRÜSÖR KAS oluşur. • Detrüsör kasıldığı zaman mesane içi basıncı 40 -60 mm. Hg’ya yükseltir. Buradan da anlaşıldığı gibi detrüsör kasının kasılması mesanenin boşalması için esas adımdır.
Üriner Sistem Anatomisi – Mesane • Mesanenin tabanında üç tane açıklık vardır. Bunlardan iki tanesi üreterlerin yaptığı açıklıktır, diğeri üretra açıklığıdır. Üreter açıklıkları TRİGONE adlı üçgen tabanın arka köşelerinde, üretral açıklık ise önde ve aşağıda yer alır.
Üriner Sistem Anatomisi – Mesane • Mesane boynu(arka üretra) 2 -3 cm uzunluğunda ve duvarı bol miktarda elastik doku ile örülmüş detrüsör kasından oluşur. Bu bölgedeki kas ‘iç sfinkter’adını alır. • Sfinkter, idrarın tekrar mesaneye kaçmasına engel olur ve otonom sinir sistemi kontrolü ile istemsiz olarak çalışır.
Üriner Sistem Anatomisi – Mesane • İç sfinkterin normal tonüsü mesane boynunu idrarsız tutar ve böylece mesanenin ana kısmında basınç kritik değerinin üstüne çıkıncaya kadar mesanenin boşalmasını engeller. Otonom sinir innervasyonu iç sfinkterin düz kas kontrolünü etkiler. • Sempatik uyarılar sfinkterin kasılmasına neden olur ve idrar mesanede tutulur. Parasempatik sinir uyarıları sonucunda detrüsör kasılır ve iç sfinkter gevşer, idrar akımına izin verir.
Üriner Sistem Anatomisi – Mesane • Mesane idrar ile dolduğu zaman değişime uğrar. Normal olarak 600 ml kadar idrar alır. Mesane dolduğu zaman ön üst yüzü yukarıya doğru genişler ve simpisis pubisi yukarı doğru iter. • Çok fazla dolduğu zaman göbek seviyesine kadar çıkar. Hamile kadınlarda fetüs mesaneyi öne doğru iterek doluluk hissine neden olur ve mesane kapasitesini azaltır.
Üriner Sistem Anatomisi – Üretra • Üretra mesaneden meatusa kadar uzanan, idrarın geçişini sağlayan vücut dışına açılan mukoz membran kaplı bir yapıdır. • Mukoz membran üretral kanala mukus salgılar. Salgılanan bu mukus bakretiyostatiktir. • İdrarın üretraya doğru hızlı akışı üretrayı bakterilerden uzaklaştırır.
Üriner Sistem Anatomisi – Üretra • Kadınlarda üretra simfisis pubis arkasında vajinanın önünde yer alır 3 -4 cm kadardır. Kadınlarda üretranın kısalığı üriner sisteme bakteri geçişini arttıran bir faktördür. • Erkekte üretranın uzunluğu yaklaşık 20 cm kadardır ve üç bölümden oluşmaktadır. • Erkekte üretrası, idrarın yanı sıra semenin de vücuttan dışarı atılmasını sağlar.
Üriner Sistem Anatomisi – Üretra • Kadınlarda üretral meatus, labia minörlerin arasına, vajina yukarısına, klitorisin aşağısına yerleşmiştir. • Erkekte meatus penisin ucunda yer alır. ise
Üriner Sistem Anatomisi – Üretra • Eksternal sfinkter üretrada yer alır. İskelet kasının bu bandı üretranın bir bölümünü çevreler ve idrar çıkışının istemli kontrolünü sağlar. • Eksternal sfinkterin kontraksiyonu üretrayı kapatır ve mesaneden sürekli olarak idrar akımını önler. • Eksternal sfinkter gevşediği zaman, idrar mesaneden akabilir.
Dış Genital Sistem Anatomisi
Dış Genital – Erkek • Penis • Scrotum • Testisler
Dış Genital Sistem – Erkek • PENİS • Corpus penis adı verilen bir gövdeye ve glans penis olarak adlandırılan bir uca sahiptir. • Sünnet olmamış erkeklerde glans penis, preputium penis adı verilen deri katlantısı ile çevrilidir. • Penis üç adet slindirik doku kitlesi içermektedir: corpus cavernosea penis (2 adet), corpus spongiosum penis.
Dış Genital Sistem – Erkek • PENİS • Üretra corpus spongiosum penis içinden geçer ve glans penis içinde fossa navicularis üretra denilen bir genişleme yapar.
Dış Genital Sistem – Erkek • PENİS • Cinsel uyarılma sırasında, parasempatik sinir sisteminin (S 2 -4) uyarılması sonucu arteriollerde vazodilatasyon gelişir ve kan ile dolan corpus cavernosea penis ve corpus spongiosum penis, penisin erekte olmasına neden olur. • Ejekülasyon olursa damarlarda vazokontriksiyon gelişir ve penis gevşer.
Dış Genital Sistem – Erkek • SCROTUM • Anüsün önünde, uyluklar arasında asılı olan gevşek bir deri ile çevrili kesedir. • İçinde testisler ve epididymis yer almaktadır. • Tek bir kese olarak görülse de raphe scroti olarak bilinen bir kabartı aracılığıyla ikiye ayrılır. • Testislerin ısısının kontrolüne yardım eder.
Dış Genital Sistem – Erkek • SCROTUM • Kremaster Refleksi (musculus cremaster): • Sperm üretimi için en uygun ısı normal vücut ısısının 2 -3 derece altıdır. • Eğer testislerin ısısı çok düşerse skrotum kasılarak tepki verir ve testisler vücuda yaklaşır. • Testislerin ısısı çok yükselirse, skrotum gevşer. • Bu durumda testisler aşağı doğru gevşer ve vücuttan uzaklaşır.
Dış Genital Sistem – Erkek • TESTİSLER • İntrauterin hayatta fetüsün karın boşluğunda gelişir (28. Haftaya kadar), daha sonra aşağı doğru hareket edip canalis inguinalisten geçerek skrotuma inerler (32. haftada). • Spermiumların yaşayabilmesi için normal vücut ısısından daha serin bir ortama ihtiyaç olduğu için testisler vücudun dışında skrotumun içerisine yerleşmiş konumdadır. • Sperm ve erkek seks hormonlarının üretiminden sorumlu primer üreme organlarıdır. • Küçük oval şekilli, yaklaşık 5 cm uzunluğunda ve 2. 5 cm genişliğinde, etrafı fibröz bağ tabakalarıyla çevrili ve 10, 5 -14 gr ağırlığındadır.
Dış Genital Sistem – Kadın • Kadın dış genital organları vulva olarak adlandırılır: mons pubis, labium majus pudendi, labium minus pudendi, vestibulum vaginae, clitoris ve hymeni içermektedir.
Dış Genital Sistem – Kadın • Mons pubis: Deri ile kaplı yağ yastıkçıklarından meydana gelir. Symphsis pubica’nın önünde yer alır ve tampon görevi görür. • Puberteden sonra kıllanma görülür.
Dış Genital Sistem – Kadın • Labialar: • Labium majus pudendiler dış kısımda yer alan, yağ dokusundan zengin ve üzeri pubik kıllar ile kaplı deri katlantılarıdır. • Mons pudisten başlayıp anüste sonlanır. Erkekteki sctorumun karşılığıdır. • Clitoris ile vagina tabanı arasına yerleşmiş olan labium minus pudendiler ise labium majus pudendiler tarafından çevrelenmiştir. • Genellikle açık pembe olup kıl içermez
Dış Genital Sistem – Kadın • Vestibulum Vaginae: • Labium minus pudendiler arasında kalandır. Ostium vaginae, ostium urethrae externum, glandula vestibularis major ve glandula vestibularis minorlerin kanalları açılır. Erkekte prostat bezinin karşılığı olan Skene bezlerinin kanalları ostium urethrae externumun arka tarafına açılır.
Dış Genital Sistem – Kadın • Clitoris: • Corpus cavernosum clitoridis denilen iki küçük organdan, çok sayıda sinir ve kan damarlarından oluşmuştur. • Glans clitoridis, erkekteki glans penisin karşılığıdır. Büyüme ve sertleşme özelliğine sahip olup kadında seksüel uyarılmada rol oynar
Dış Genital Sistem – Kadın • Hymen: Ostium vaginaeyi kapatan müköz bir membrandır. Anüler, semilüner, delikli ya da imperfore (deliksiz) olabileceği gibi, hiç olmayabilir de. • İlk cinsel ilişkiden sonra rüptüre olur ve kalıntılarına carunculae hymenales adı verilir
Dış Genital Sistem – Kadın • Bartholin Bezi: Ostium vaginaenin her iki tarafında, bulbus vestibulilerin arka uçlarına komşu tubuloalveoler yapıda iki tane bezdir. • Seksüel uyarılma ile muköz salgı yapar
İdrar Boşaltımı (Ürinasyon, miksiyon) • Yetişkinlerde, 250 -400 ml idrar mesanede gerginlik ya da baskı oluşturduğu zaman genellikle mesane boşaltılır. Çocuklarda mesanenin boşaltılması için daha az miktarda(150 -200 ml) idrar yeterlidir. • Mesane içindeki idrar miktarı arttıkça mesane duvarları gerilir, sakral omurilikteki idrar yapma merkezine duyu impulsları gönderilir. İdrar yapma merkezinden çıkan parasematik impulslar, ritmik olarak kasılması için detrüsör kası uyarırlar. Aynı zamanda idrarın üretraya girebilmesi için iç sfinkter gevşer. Bu sırada orta beyine ve serebral kortekse uyarılar ulaşır ve birey idrar yapma isteğinin farkına varır. Eğer idrar yapmak istemezse, dış sfinkter kasılı kalır ve idrar yapma isteği bastırılmış olur. Birey idrar yapmaya hazırsa dış sfinkter gevşer ve idrarını boşaltır
İdrar Boşaltımı (Ürinasyon, miksiyon) • Eğer orta beyin, serebral korteks ya da sakral omuriliğin üst bölgesinde hasar oluşursa (travma, beyin kanaması gibi…) idrar boşaltımının istemli kontrolü kaybolur, fakat idrar refleks olarak oluşmaya ve atılmaya devam eder. Bu duruma ‘’otomatik mesane’’ denir. • Mesanenin boşalması abdominal kasların kasılmasını ve pelvik taban kaslarının gevşemesini de gerektirir.
Üriner Boşaltımı Etkileyen Faktörler Ø Büyüme ve gelişme Ø Sıvı alımı Ø Psikolojik faktörler Ø Kas tonüsü Ø İlaçlar Ø Hastalıklar Ø Cerrahi işlemler Ø Sosyokültürel faktörler Ø Tanısal incelemeler
Üriner Boşaltımda Değişimler • İnsanların idrara çıkma şekilleri oldukça bireysel olmasına rağmen, çoğu insan günde yaklaşık 5 ila 6 kez idrar yapar. (Genellikle sabahları ilk uyandıklarında, yatmadan önce ve yemek zamanlarında. )
Üriner Boşaltımda Değişimler Yaşa Göre Günlük İdrar Yapma Miktarı (ml) 1. Ve 2. gün 15 -60 3 - 10 gün arası 100 -300 10 günden 2 aya kadar 250 -450 2 aydan 1 yıla kadar 400 -500 1 - 3 yıl arası 500 -600 3 - 5 yıl arası 600 -700 5 - 8 yıl arası 700 -1, 000 8 - 14 yıl arası 800 -1, 400 14 yıldan yetişkinliğe 1, 500 İleri yaş 1, 500 or less
Üriner Boşaltımda Değişimler • Poliüri (veya diürez) böbrekler tarafından anormal derecede büyük miktarda idrarın üretilmesini ifade eder, genellikle hastanın normal günlük üretiminden birkaç litre daha fazladır (Polidipsi, diabet vb. ). • Poliüri aşırı sıvı kaybına, yoğun susuzluğa, dehidrasyona ve kilo kaybına neden olabilir.
Üriner Boşaltımda Değişimler • Oligüri ve anüri terimleri azalmış idrar çıkışını tanımlamak için kullanılır. • Oligüri az idrar çıkışıdır, genellikle bir yetişkin için günde 500 m. L veya bir saatte 30 m. L'den azdır (az sıvı alımı, böbrek yetmezliği…). • Anüri, idrar çıkışının olmamasıdır.
Üriner Boşaltımda Değişimler • Sık İdrara Çıkma: Günde 4 -6 kezden fazla idrara çıkmadır. • Noktüri: Geceleri iki veya daha fazla idrara çıkmaktır. • Sıkışma (Urgency): Aniden idrara çıkma isteğidir. Mesane dolu olabilir/olmayabilir, ancak kişi boşaltım ihtiyacı hisseder.
Üriner Boşaltımda Değişimler • Dizüri: Ağrılı ve zor idrar yapmadır. • Enürezis: Mesane kontrolünün genellikle kazanılmış olduğu belli bir yaştan sonra(genellikle 5 yaş civarında), altta yatan patofizyolojik kökenli bir sorun olmaksızın istemsiz idrar yapmadır. – Noktürnal enürezis: Çocuğun gece derin uykuda idrarını kaçırmasıdır. – Diurnal enürezis: Gündüz, çocuğun oyun sırasında mesanesinin doluluğunu farkedememesi nedeniyle gelişir. Bazen kavga ve öfke nöbeti sırasında olabilir. Kalıtsal, kardeş kıskançlığı ve yanlış tuvalet eğitimi sonucu gelişebilir.
Üriner Boşaltımda Değişimler Üriner İnkontinans: Mesaneden istem dışı idrar kaçırmadır. Üriner enfeksiyonlar, yaşa bağlı fizyolojik değişimler, pelvik kasların atrofisi, spinal kord yaralanmaları, analjezik ve sedatiflerin alımı, mesane tonüsü kaybı gibi durumlarda görülür. – Stres inkontinansı: İntraabdominal basıncın artışıyla birlikte beraber ani ve istemsiz olarak az miktarda idrar kaçırmadır. Öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma intraabdominal basıncı arttıran aktivitelere örnektir. – Urge inkontinans: İdrar yapma ihtiyacının güçlü bir şekilde hissedilmesinden sonra, istemsiz olarak idrar kaçırmadır.
Üriner Boşaltımda Değişimler Üriner Retansiyon • Mesanedeki idrarı boşaltmada yetersizliktir. İdrar normal bir şekilde üretilmeye devam edilir ve mesaneye geçer. Mesane idrarla dolmaya devam eder ve yaklaşık 3000 -4000 ml idrar mesaneye dolar. Normalde yetişkinde mesane 250 -400 ml idrar ile dolunca işeme refleksi oluşur. Retansiyonda hastalar genellikle idrar boşaltımında zorluk yaşadıklarını, simfisiz pubis üzerinde ağrı hissettiklerini, çok sıvı aldıkları halde her işemede 50 ml’den az idrar atabildiklerini belirtirler.
Üriner Boşaltımda Değişimler Üriner Sistem Enfeksiyonlarından Korunma (Kadınlar) • Günlük ortalama 8 bardak su iç • Cinsel birlikten sonra idrar yap • Perianal bölgeye sabun, pudra, sprey uygulama • Sıkan, aşırı dar kıyafetler kullanma • Pamuk iç çamaşırları tercih et • Perianal bölgeyi önden arkaya doğru temizle • Tekrarlayan üriner enfeksiyon varsa, ayakta duş al
Üriner Boşaltımı Değerlendirme • Hemşirelik Öyküsü (İdrar sıklığı, üriner boşaltımda/idrarda değişimler, ostomi varlığı vb…. ) • Fiziksel Muayene (inspeksiyon, palpasyon) • İdrarın Değerlendirilmesi
Üriner Boşaltımı Değerlendirme • İdrarın Değerlendirilmesi – Aldığı/Çıkardığı Takibi – Tanı Testler: Kan (Üre, Kreatinin, BUN) , İdrar testleri (Tam İdrar Tahlili, 24 Saatlik İdrar)
Üriner Sistem Uygulamaları
Eksternal Kondom Kateter Uygulaması • Kullanılacak Araç Gereç – Uygun boyut ve ölçüde kondom kılıf – Deri koruyucu/sabitleyici – Çarşaf – İdrar torbası – Sıcak su ve sabun ya da kurum politikasına göre uygun dezenfektan – Tek kullanımlık eldiven – Havlu / gazlı bez
Mesane Kateterizasyonu • Mesane kataterizasyonu, mesaneye bir kateterin yerleştirilmesi işlemidir. • Mesaneye mikroorganizmaların girmesine neden olabileceği için, sadece gerekli olduğunda yapılmalıdır. • Mesaneye bir enfeksiyon yerleştikten sonra üreterlere ilerleyebilir ve sonunda böbrekleri tutabilir. • Enfeksiyon tehlikesi kateter yerleştirildikten sonra da devam eder, çünkü mikroorganizmaların üretradan boşluğa kadar aralıklı olarak idrarla yıkanması gibi normal savunma mekanizmaları yok olur. Bu nedenle kateterizasyon için katı steril teknik kullanılır.
Mesane Kateterizasyonu Endikasyonları İdrar akışında tıkanma Prostat hipertrofisi Üretral darlık Üretra ve çevre dokuların onarıldığı cerrahi girişimlerde • İdrar inkontinansı olan hastalarda • Sfinkter kontrolü olmayan hastalarda • Mesane distansiyonunun giderilmesinde • •
Mesane Kateterizasyonu Endikasyonları • Yoğun bakımda durumu ağır ve komadaki hastaların saatlik idrar miktarını ölçmede • Ameliyattan 8 -12 saat sonra idrar yapamayan hastalarda • Steril idrar örneği almak için • Üretral travmadan sonra akut idrar retansiyonu olan hastalarda • Mesane kanseri tedavisinde stotoksik ilaçları vermede • Mesane yetersizliği olan hastaların uzun süreli bakımı için
Mesane Kateterizasyon Çeşitleri • Aralıklı Mesane Kateterizasyonu • Kalıcı Mesane Kateterizasyonu – Kısa Süreli – Uzun Süreli
Mesane Kateterizasyon Çeşitleri • Aralıklı Mesane Kateterizasyonu: Aralıklı teknikle, mesaneyi boşaltmak için yeterince uzun süre (5 ila 10 dakika) düz bir tek kullanımlık kateter kullanılır. Mesane boşaldığında, kateter hemen çıkartılmalıdır. • Üriner Sistem Enfeksiyonu Riski !!!!
Mesane Kateterizasyon Çeşitleri • Aralıklı Mesane Kateterizasyonu: Dekompresyon sağlayan mesane distansiyonunu gidermek, temiz idrar numunesi elde edilemediğinde steril idrar örneği elde etmek, idrar değerlendirmek, yaptıktan sonra spinal kord kalan idrarı yaralanması, nöromüsküler dejenerasyon veya yetersiz mesane hastalarının kullanılmaktadır. uzun vadede yönetilmesinde
Mesane Kateterizasyon Çeşitleri • Kısa Süreli Kalıcı Mesane Kateterizasyonu: • İdrar çıkışında tıkanıklık (örn. , Prostat büyümesi) • Mesane, üretra ve çevresindeki yapıların cerrahi onarımı • Genitoüriner cerrahi sonrası kan pıhtılarından üretral tıkanıklığın önlenmesi • Kritik hastalarda idrar çıkışının ölçülmesi • Sürekli veya aralıklı mesane irrigasyonun
Mesane Kateterizasyon Çeşitleri • Uzun Süreli Kalıcı Mesane Kateterizasyonu: • Tekrarlayan İYE atakları ile şiddetli idrar retansiyonu • İdrarla teması halinde tahriş olbilecek deri, basınç yaraları veya yaralar • Terminal dönemdeki hastalar
Mesane Kateterizasyonu • Kateterler lateks, silikon veya polivinil klorürden (PVC) yapılabilmesine rağmen, genellikle kauçuk veya plastikten yapılır. • Fransız (Fr) ölçeği kullanılarak lümen çapına göre boyutlandırılırlar: sayı büyüdükçe, lümen büyür.
Mesane Kateterizasyonu • Foley kateter: İki yolludur, balonu sayesinde yerleştirildiği yerde durabilir. İki-üç yoldan birisiyle balon şişirilir, diğerinden idrar akışı sağlanır. Kalıcı kateterizasyonda kullanılır. Hasta istemli olarak idrar yapabilir duruma gelinceye kadar kalır. • Nelaton sonda: İdrar örneği almak, mesaneyi boşaltmak gibi geçici işlem için uygulanır. Sert bir kateterdir, kalıcı olmadığından ucunda balonu da yoktur
Mesane Kateterizasyonu – Kateter Seçimi • Kateterizasyon süresinin tahmini uzunluğuna göre malzeme tipini seçin. • Antimikrobiyal emdirilmiş veya hidrojel / gümüş kaplı kateterler de enfeksiyon riskini azaltmak için kullanılabilir.
Mesane Kateterizasyonu – Kateter Seçimi • 1 hafta ve daha az= plastik katater • 2 -3 Hafta= Kauçuk / lateks (!!!) • 2 -3 Ay = Silikon • 4 -6 Hafta = Polivinil klorürden (PVC)
Mesane Kateterizasyonu – Kateter Seçimi • Cinsiyete göre kateter uzunluğunu seçin Yetişkin Kadın için 22 cm, Yetişkin erkek için 40 cm… • Üretral kanala uygun olan kateter kalınlığını seçin Çocuk : 8 -10 fr, Yetişkin : 14 -16 fr (Erkek için 18 fr) • Balonu uygun ölçü ile şişirin.
Mesane Kateterizasyonu Uygulaması • Kullanılacak Araç Gereçler – – – – Steril eldiven Steril örtü Steril gazlı bez Kateter Antiseptik solüsyon Kayganlaştırıcı Forseps steril su / SF çekilmiş enjektör Steril Kap Su geçirmez örtü İdrar torbası Bacak kayışı ya da bant Tek kullanımlık eldiven İlave KKE Bez ve ılık su
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek hazırlanır zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Hastanın aktivite durumu ve doktor istemi kontrol edilir. Fiziksel sınırlılıkları belirleme, uygulanacak işlemde hastanın uyumunu değerlendirmek için gereklidir. İstemin doğrulanması hatalı uygulamaları önler. El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Hastanın kimliği doğrulanır. Mümkünse yatak çevresindeki perde ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile). Özellikle lateks ve iyot allerjisi olup olmadığı değerlendirilir. İyi bir aydınlatma sağlanır ve atık kutusu kolay erişilebilecek bir yere yerleştirilir. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Hastaya işlemi açıklama güven verici ortamı sağlar ve hastanın uyumunu arttırır. Kateterlerin çoğu lateks içermektedir ve bazı antiseptiklerde iyot bulunmaktadır. Allerji durumunun değerlendirilmesi, istenmeyen olaylatı önler. Üretral meatusu rahatça görebilmek için aydınlatma gereklidir. Atık kutusunu yakına yerleştirmek, atıkların kolayca imha edilmesini sağlar ve kontaminasyon riskini azaltır.
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hastaya supine pozisyonu verilir. Hastanın üzeri örtülür. Hastaya dorsal rekumbent pozisyonu verilir. Altına su peçirmez tek kullanımlık örtü serilir. Hastanın üzeri örtülür. Temiz eldiven giyilir ve genital bölge bez, cilt temizleyici ve sıcak su ile temizlenir. Silme işlemi önden arkaya doğru yapılır. Durulanır ve kurulanır. Eldivenler çıkarılır ve el hijyeni sağlanır. İdrar drenaj seti hazırlanır. Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Hastayı örtmek hastanın mahremiyetini sağlar. . Steril teknik kullanılarak bir alana steril kateterizasyon malzemelerinin hazırlığı sağlanır. Steril eldiven giyilir. Steril olmayan alana dokunmadan steril örtü açılır ve hastadan kalçalarını kaldırması istenerek hastanın altına yerleştirilir. Araç gerecin hazırlanması verimli çalışmayı arttırır. Doğru pozisyon üretral meatusu rahatça görmeyi sağlar. Utanma ve gerginliği azaltmak için hastanın üzerinin örtülmesi gerekir. Eldiven kan ve vücut sıvılarına maruziyeti önler. Temizleme işlemi, üretral meatusa yakın mikroorganizmaları azaltır ve işlem öncesi perianal bölgenin rahatlamasını sağlar. Kateterin drenaj sitemine bağlanmasını kolaylaştırır. Örtü meatusa yakın steril bir alan sağlar.
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Kurum politikasına göre delikli steril örtü, labialar açıkta kalacak şekilde yerleştirilir. Örtü steril alanı arttırır ve kirlenmeye karşı korur. Hastanın bacaklarının arasına steril tepsi yerleştirilir. Araç gereçlere kolay ulaşımı sağlar. Tüm malzemeler açılır. Pamuk tamponlara antiseptik solüsyon dökmeden önce tepsiye yerleştirilir. İki el de steril iken malzemeleri hazırlamak gerekir. Kateter ucunun 2, 5 -4 cm’lik kısmı yağlanır. Kateterin girişini ve doku travmasını azaltır. Aktif olmayan elin baş parmağı ile labialar açılır ve meatus belirlenir. Kateter ilerletilirken ve idrar akışı sağlanırken labiaların açıklığı baskın olmayan elle sağlanmalıdır. Labiaları açma, üretral meatusu görünür hale getirir. Aktif olmayan el labialar açıldığında artık steril değildir. Aktif el ile pamuk tampon alınır ve birinci labia üstten alta doğru temizlenir. Diğer labia da aynı şekilde temizlenir. Her temizlemeden sonra, tampon/gazlı bez atılır. Üstten alda doğru temizleme, mikroorganizmaların yayılımını engeller.
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Steril olan aktif el ile kateterin drenaj ucu steril kaba yerleştirilir. Aktif elle kateter 5 -7 cm ucundan tutulur ve yavaşça üretradan içeriye ilerletilir. Kateter idrar gelene kadar ilerletilir ve idrar gelince 5 -7 cm daha ilerletilir. Hastadan işlem sırasında derin nefes alması istenir ve işlem sırasında sfinktere doğru herhengi bir direnç hissedilirse kateter döndürülür. Aktif olmayan elle kateter meatusta tutulur ve balonu şişirmek için daha önceden hazırlanmış olan enjektörle, kateterin balonu uygun şekilde şişirilir. Bu işlem steril malzemelerin idrar ile kontamine olma riskini azaltır. Kadınlarda üretra uzunluğu yaklaşık 3, 5 -6 cm’dir. Hasta rahatlarsa, işlem daha kolay yapılabilir. İdrar geldikten sonra bir miktar daha ilerletmek, mesanede olmayı garanti altına alır ve kateterin balonunun üretraya zarar vermesini önler. Balon şişirildikten sonra direnci hissetmek için hafifçe kateter geri çekilir. Önceden bağlanmadı ise, kateter drenaj torbasına bağlanır. Kişisel koruyucu ekipmanlar çıkarılır, atıklar uygun şekilde uzaklaştırılır. Mesane veya sfinkterin kasılması, kateteri dışarı doğru itebilir. Katetrin balonu mesanenin içinde şişirilmelidir. Üretici firma kateter balonunun ne kadar sıvı ile şişirileceğini belirtmiştir. Kateterin yerinde olup olmama durumunu kontrol etmek için yapılır. Kapalı drenaj sistemi mikroorganizmaların mesaneye giriş riskini en aza indirir. Malzemelerin uygun şekilde uzaklaştırılması, mikroorganizmaların yayılmasını önler.
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Kadın Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Eldivenler çıkartılır. Kateter bacak kayışı ya da bant ile iç uyguğa güvenli bir şekilde taspit edilir. Doğru tespit, kateterin gerilmesi sonucu üretra ve meatusua herhangi bir travmayı önler. Hastaya uygun pozisyon verilir. Hastanın üzeri örtülür ve yatak en düşük seviyeye getirilir. Hastanın ısınmasını ve konforunu sağlar. Temiz eldiven giyilir. İdrar torbasının mesanenin altında bir seviyede olması sağlanır. Zeminle temas etmemelidir. Kateterin katlanması önlenir. İdrarın akışını sağlamak için gereklidir. Eldivenler çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Tarih, saat, mesanenin durumu, mesane kateterizasyonunun yapılma nedeni, takılan kateterin özelliği, balonun ne kadar sıvı ile şişirildiği, gelen idrarın özelliği, hastanın duygu ve düşüncelerine dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.
Mesane Kateterizasyonu Uygulaması
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek hazırlanır zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Hastanın aktivite durumu ve doktor istemi kontrol edilir. Fiziksel sınırlılıkları belirleme, uygulanacak işlemde hastanın uyumunu değerlendirmek için gereklidir. İstemin doğrulanması hatalı uygulamaları önler. El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Hastanın kimliği doğrulanır. Mümkünse yatak çevresindeki perde ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile). Özellikle lateks ve iyot allerjisi olup olmadığı değerlendirilir. İyi bir aydınlatma sağlanır ve atık kutusu kolay erişilebilecek bir yere yerleştirilir. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Hastaya işlemi açıklama güven verici ortamı sağlar ve hastanın uyumunu arttırır. Kateterlerin çoğu lateks içermektedir ve bazı antiseptiklerde iyot bulunmaktadır. Allerji durumunun değerlendirilmesi, istenmeyen olaylatı önler. Üretral meatusu rahatça görebilmek için aydınlatma gereklidir. Atık kutusunu yakına yerleştirmek, atıkların kolayca imha edilmesini sağlar ve kontaminasyon riskini azaltır.
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler. Hastayı örtmek hastanın mahremiyetini sağlar. . Hastaya bacaklarını biraz açık bırakacak şekilde sırt üstü yatar pozisyon verilir. Yalnızca uygulama yapılacak penis çevresindeki alan açıkta kalacak şekilde hasta örtülür. Altına su peçirmez tek kullanımlık örtü serilir. Hastanın üzeri örtülür. Temiz eldiven giyilir ve genital bölge bez, cilt temizleyici ve sıcak su ile temizlenir. Silme işlemine penis ucundan başlanır ve meatustan dışarı doğru dairesel hareketlerle penis temizlenir. Durulanır ve kurulanır. Eldivenler çıkarılır ve el hijyeni sağlanır. İdrar drenaj seti hazırlanır. Doğru pozisyon üretral meatusu rahatça görmeyi sağlar. Utanma ve gerginliği azaltmak için hastanın üzerinin örtülmesi gerekir. Steril teknik kullanılarak bir alana steril kateterizasyon malzemelerinin hazırlığı sağlanır. Steril eldiven giyilir. Steril olmayan alana dokunmadan steril örtü açılır ve hastanın baldırlarının üstüne koyulur. Penis açıkta kalacak şekilde delikli örtü yerleştirilir. Araç gerecin hazırlanması verimli çalışmayı arttırır. Eldiven kan ve vücut sıvılarına maruziyeti önler. Temizleme işlemi, üretral meatusa yakın mikroorganizmaları azaltır ve işlem öncesi perianal bölgenin rahatlamasını sağlar. Kateterin drenaj sitemine bağlanmasını kolaylaştırır. Örtü meatusa yakın steril bir alan sağlar.
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Kateter steril örtünün üzerinde olacak şekilde hastanın bacaklarının yakınına ya da üzerine yerleştirilir. Tüm malzemeler açılır. Pamuk tamponlara antiseptik solüsyon dökmeden önce tepsiye yerleştirilir. Baskın olmayan el ile penis kaldırılır. Sünnetsiz hastanın sünnet derisi geriye doğru itilir. Pens ya da baskın el kullanılarak gazlı bez/antiseptik pamuk tampon alınır ve penisin ucundan dairesel hareketlerle penis temizlenir. Kullandıktan sonra her gazlı bez/pamuk tampon atılır. Steril malzemeler hemşirenin görme alanında olmalıdır. Hafif yukarı doğru penis tutulur. Kayganlaştırıcı bulunan enjektör aktif elle tutulur ve nazikçe üretra ucuna yerleştirilir. 10 ml kadar kayganlaştırıcı içeriye verilir. Kayganlaştırıcı üretranın bir miktar gerilmesine neden olur. Steril olan aktif el ile kateterin drenaj ucu steril kaba yerleştirilir. Bu işlem steril malzemelerin idrar ile kontamine olma riskini azaltır. İki el de steril iken malzemeleri hazırlamak gerekir Meatustan aşağı doğru temizlemek mikroorganizmaların meatustan içeri girişini engeller. Penisi tutan baskın olmayan el steril değildir. .
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Aktif elle kateter 2. 5 -5 cm aşağıda tutulur ve yavaşça üretradan içeriye ilerletilir. Kateter Y seviyesine kadar ilerletilir. Hastadan işlem sırasında derin nefes alması istenir ve işlem sırasında sfinktere doğru herhengi bir direnç hissedilirse kateter döndürülür. Aktif olmayan elle kateter meatusta tutulur ve balonu şişirmek için daha önceden hazırlanmış olan enjektörle, kateterin balonu uygun şekilde şişirilir. Erkeklerde üretra uzunluğu yaklaşık 20 cm’dir. Hasta rahatlarsa, işlem daha kolay yapılabilir. Y seviyesine kadar kateterin ilerletilmesi mesaneye yerleşmeyi garantiler. . Balon şişirildikten sonra direnci hissetmek için hafifçe kateter geri çekilir. Mesane veya sfinkterin kasılması, kateteri dışarı doğru itebilir. Katetrin balonu mesanenin içinde şişirilmelidir. Üretici firma kateter balonunun ne kadar sıvı ile şişirileceğini belirtmiştir. Kateterin yerinde olup olmama durumunu kontrol etmek için yapılır. Önceden bağlanmadı ise, kateter drenaj torbasına bağlanır. Kapalı drenaj sistemi mikroorganizmaların mesaneye giriş riskini en aza indirir. Kişisel koruyucu ekipmanlar çıkarılır, atıklar uygun şekilde uzaklaştırılır. Malzemelerin uygun şekilde uzaklaştırılması, mikroorganizmaların yayılmasını önler.
Mesane Kateterizasyonu Uygulama Basamakları - Erkek Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Eldivenler çıkartılır. Kateter bacak kayışı ya da bant ile iç uyguğa güvenli bir şekilde tespit edilir. Hastaya uygun pozisyon verilir. Hastanın üzeri örtülür ve yatak en düşük seviyeye getirilir. Temiz eldiven giyilir. İdrar torbasının mesanenin altında bir seviyede olması sağlanır. Zeminle temas etmemelidir. Kateterin katlanması önlenir. Eldivenler çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Doğru tespit, kateterin gerilmesi sonucu üretra ve meatusua herhangi bir travmayı önler. Hastanın ısınmasını ve konforunu sağlar. Tarih, saat, mesanenin durumu, mesane kateterizasyonunun yapılma nedeni, takılan kateterin özelliği, balonun ne kadar sıvı ile şişirildiği, gelen idrarın özelliği, hastanın duygu ve düşüncelerine dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir. İdrarın akışını sağlamak için gereklidir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler.
• İdrar sondasının belirli aralıklarla değiştirilmesi gerekmez!!! • Yapışıklık, tıkanıklık gibi bir zorunluluk dışında sonda DEĞİŞTİRİLMEZ
Katater İlişkili Enfeksiyonları Önleme • Bir enfeksiyon kontrol programı olmalıdır. • Hastalar yalnızca gerekli olduğunda ve aseptik teknik, steril malzemeve eğitimli profesyoneller tarafından yapılan uygulama ile mesane kateterizasyonu yapılmalıdır. • Sitemin sterilliği korunmalıdır ve torba ve katater birbirinden ayrılmamalıdır. • Kateter mümkün olduğunca çabuk çıkartılmalıdır. • Perine ve kateter bakımı düzenli aralıklarla ve uygun teknikle yapılmalıdır. . • Kateterin feçes ile kontaminasyonu önlenmelidir.
Mesane Kateterizasyonu Bakımı Araç Gereç • Nonsteril eldiven • Yatak koruyucu örtü, • Çarşaf • Sabun • Spanç • Böbrek küvet • Su • İdrar boşaltma kabı
Mesane Kateterizasyonunun Çıkarılması Araç Gereç • Nonsteril eldiven • Yatak koruyucu örtü, • Çarşaf • Uygun hacimde enjektör • Hasta alt bezi
Mesane İrrigasyonu
Mesane İrrigasyonu Uygulama Basamakları Gerekçe Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler: -Steril irrigasyon solüsyonu -Klempli steril set -IV uç - IV pompa (gerekli ise) - Hastanın mesanesine yerleştirilmiş olan 3 lümenli kateter -İdrar torbası - Banyo örtüsü -Tek kullanımlık eldiven - KKE Doktor istemi kontrol edilir. Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Hastaya işlemi açıklama güven verici ortamı sağlar ve hastanın uyumunu arttırır. Mümkünse yatak çevresindeki perde ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile). İstemin doğrulanması hatalı uygulamaları önler.
Mesane İrrigasyonu Uygulama Basamakları Gerekçe Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. gerilmesini önler. İdrar drenaj torbası boşaltılır, idrar miktarı kaydedilir. İdrarı boşaltmak, drenajın doğru değerlendirilmesi için gereklidir. Hastaya rahat bir pozsiyon verilir ve kateterin port Doğru pozisyon rahatça görmeyi sağlar. Su geçirmez girişi açıkta bırakılacak şekilde ortaya çıkartılır. Portun örtü hastayı ve yatağını sızıntıdan korur. altına su geçirmez örtü yerleştirilir. İrrigasyon torbası set ile birleştirilerek hazırlanır, Doğru etiketleme, bakım vericiler için doğru üzerine tarih, sat, solüsyonun özelliği, hastanın adını bilgilendirmeyi sağlar. Açıldıktan 24 saat sonra steril içeren bir etiket tporbanın üzerine yapıştırılır ve solüsyon kullanılmamalıdır. Sette havanın olması hastanın mesane seviyesinden yukarıda olacak şekilde mesanede distansiyona neden olur. serum askısına yerleştirilir. Setin havası alınır ve koruyucu yerleştirilir. Temiz eldiven giyilir ve kateterin irrigasyon portu Eldiven kan ve vücut sıvılarına maruziyeti önler. temizlenir. İrrigasyon portuna irrigasyon seti bağlanır. Temizleme işlemi, üretra içerisine mikroorganizmaların irrigasyonla geçişini önler. İrrigasyon setinin klembi açılır ya da pompa seti İrrigasyonun sorunsuz sürdürülmesini sağlar. ayarlanarak akış hızı ayarlanır.
Mesane İrrigasyonu Uygulama Basamakları Gerekçe Eldivenler çıkartılır, hastaya uygun pozsiyon verilir, Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Hastanın hastanın üzeri örtülür ve yatak en alçak konuma getirilir. örtülmesi, hastanın üşümesini önler. Hastanın drenaj miktarı, özelliği, hastanın işleme cevabıu değerlendirilir. Yapılan işlemin etkinliğini değerlendirme açısından önemlidir. Kişisel koruyucu ekipmanlar çıkarılır, atıklar uygun şekilde uzaklaştırılır. Malzemelerin uygun şekilde uzaklaştırılması mikrroganizmaların yayılımını önler. İrrigasyon sıvısı, işleme devam ettikçe, mesaneye hava geçişini önleyecek şekilde değiştirilir. Mesane distansiyonunu önler. Eldivenler çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Tarih, saat, mesanenin durumu, mesane irrigasyonu yapılma nedeni, gelen drenajın özelliğine dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebilirliği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.
Suprapubik Katater Bakımı Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler: -Küçük el bezi - Sabun ve cilt temizleyici - Bant - Gerekli ise drenaj süngeri - Steril pamuk üçlü aplikatör - Serum Fizyolojik (gerekli ise) - KKE El hijyeni sağlanır, eldivenler ve gerekli ise kişisel koruyucu ekipman giyilir. Hastanın kimliği doğrulanır. Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Mikroorganizmaların yayılmasını önler. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder. Hasta mahremiyetini sağlar. Hastaya işlemi açıklama güven verici ortamı sağlar ve hastanın uyumunu arttırır. Mümkünse yatak çevresindeki perde ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile). Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. gerilmesini önler.
Suprapubik Katater Bakımı Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Eski pansuman nazikçe kaldırılır. Eldivenler çıkartılır ve el hijyeni sağlanır. Kontamine pansumanın atılması, mikrroganizmaların yayılımını önler. Kateterin yerleşim değerlendirilir. Saptanan herhangi bir değişiklik enfeksiyon açısından düşündürücüdür. . alanı ve çevreleyen cilt Ilık su ile bez ıslatılır , cilt temizleyici uygulanır ve cilt nazikçe temizlenir. Suprapubik bölgede kabuk oluşumu engellenir. Serum fizyolojik ile aplikatör ıslatılır ve yerleşim yerinden dışa doğru dairesel hareketlerle temizlenir. Cilt temizleyici kullanımı cildin korunmasına yardım eder. Kabuklaşma olması, bakteri üremesine neden olur. Temizlenen alan durulanır ve kurulanır. Durulanmazsa ciltte tahriş meydana gelebilir. Giriş yerinde drenaj varsa, drenaj bezi yerleştirilir. Drenaj bezi yoksa, gazlı bez kesilmez. İki bez karşılıklı kullanılır. Giriş yerinden bir miktar drenaj olması normaldir. Drenaj bezi, kirlendikçe değiştirilmelidir.
Suprapubik Katater Bakımı Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama Eldivenler çıkarılır, tüp halka şeklinde biçimlendirilir ve abdomenin üzerine sabitlenir. Mesane ve ciltte tahrişi ve gerilimi önler. Hastaya rahat bir pozisyon verilir, hastanın üzeri örtülür ve yatak en alçak pozisyona getirilir. Hastanın konforunu ve üşümemesini sağlar. Tarih, saat, suprapubik kateterin giriş bölgesinin değerlendirilmesi, drenaj miktarı ve özelliğine dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir. Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebilirliği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.
• Sorular • Katkılar
Kaynaklar • Berman, A. , Snyder, S. J. , Kozier, B. , Erb, G. , Levett-Jones, T. , Dwyer, T. , . . . & Park, T. (2010). Kozier and Erb's fundamentals of nursing (Vol. 1). Pearson Australia. • Lynn, P. (2018). Taylor's clinical nursing skills: a nursing process approach. Lippincott Williams & Wilkins. • Ozan, H. (2014). Anatomi. (3 rd ed. ) Ankara: Klinisyen Tıp Kitabevleri. • Peate, I. , & Nair, M. (Eds. ). (2011). Fundamentals of anatomy and physiology for student nurses. John Wiley & Sons. • Taylor, C. (2008). Potter & Perry's fundamentals of nursing. Elsevier Australia. • Wilkinson, J. M. , Treas, L. S. , Barnett , K. L. and Smith, M. H. (2016). Prosedure Checklists for Fundamental of Nursing. Philederpia : Davis Company.
- Slides: 114
