TRKYE STATSTK KURUMU ULUSAL HESAPLAR SSTEM Meltem AKYILDIZ

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU ULUSAL HESAPLAR SİSTEMİ Meltem AKYILDIZ Ulusal Hesaplar Dairesi 1

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Sunum Akışı 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Ulusal Hesaplar Sistemi Nedir? GSYH Hesaplama Yöntemleri Nelerdir? Hangi metodolojiyi kullanıyoruz? Ne zaman yayınlıyoruz? GSYH’ da kayıt dışı ekonomi Niçin Güncelleme Yapıyoruz ? Satınalma Gücü Paritesi Bölgesel Hesaplar Karşılan Sorunlar 2

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Ulusal Hesaplar Sistemi Nedir? Ø Bir ekonomideki tüm ekonomik faaliyetleri yansıtır, Ø Ülkeler ve yıllar arasında karşılaştırma yapmaya imkan verir. 3

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU GSYH Hesaplama Yöntemleri Gayrisafi yurtiçi hasıla üç yöntemle hesaplanabilir. 1. Üretim yöntemi 2. Harcamalar yöntemi 3. Gelir yöntemi 4

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU GSYH Hesaplama Yöntemleri Üretim Yöntemi Ekonomideki yerleşik üretici birimler tarafından yaratılan katma değerlerin toplamıdır. Harcamalar Yöntemi Bir ekonomide belli bir dönemde tüketime ve yatırıma yönelik tüm nihai mal ve hizmetlere yapılan toplam harcamalar ile net ihracattan oluşmaktadır. Gelir Yöntemi Her faaliyet kolunda mal ve hizmet üreten birimlerin üretim faktörlerine ödedikleri değerlerin toplamıdır. 5

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Üretim Yöntemi ile GSYH NACE Rev. 1. 1 Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflamasıdır. • • • • • A -Tarım, avcılık ve ormancılık B - Balıkçılık C - Madencilik ve taşocakçılığı D - İmalat sanayi E - Elektrik, gaz, su F - İnşaat sanayi G -Toptan ve perakende ticaret, motorlu araçların tamiri H -Otel lokanta hizmetleri I - Ulaştırma, depolama ve haberleşme J - Mali kuruluşlar K -Gayri menkul kiralama ve iş faaliyetleri L -Devlet hizmetleri, savunma, zorunlu sosyal güvenlik hizmetleri M -Eğitim N -Sağlık ve sosyal hizmetler O -Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri P -Ev içi personel çalıştıran hane halkları (-) Dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri Vergi-Sübvansiyon GSYH 6

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Harcamalar Yöntemi ile GSYH Harcamalar yöntemiyle GSYH’ nın Ana Harcama Bileşenleri • Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi • • • Devletin Nihai Tüketim Harcamaları Maaş, Ücret Mal ve Hizmet Alımları (hane halklarına yapılan ayni sosyal transferler dahil) Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu Makine- Teçhizat (Kamu, Özel) İnşaat (Kamu, Özel) Stok Değişmeleri Mal ve Hizmet İhracatı (- ) Mal ve Hizmet İthalatı GSYH 7

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Harcamalar Yöntemi ile GSYH • • • Hane halklarının nihai tüketim harcamalarında ise Amaca Yönelik Bireysel Tüketim Harcamaları Sınıflaması COICOP (Classification of Consumption by Purpose ) Gıda, içki ve tütün Giyim ve ayakkabı Konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri Sağlık Ulaştırma ve haberleşme Eğlence ve kültür Eğitim Lokanta ve oteller Çeşitli mal ve hizmetler 8

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Gelir Yöntemi ile GSYH Gelir Yöntemi İle GSYH • Üretim ve İthalat Vergileri (net) Üretim ve İthalat Vergileri (-) Sübvansiyonlar • Sabit Sermaye Tüketimi • İşgücü Ödemeleri • İşletme Artığı (faiz, kar ve kira) • GSYH 9

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Hangi Metodolojiyi Kullanıyoruz? Ulusal hesaplar alanındaki tüm çalışmalar uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilmektedir. Ø SNA 1993 Ø ESA 1995 Sınıflama, tanım, kavram ve hesaplama kuralları ile ilgili tüm ilkeler Avrupa Hesaplar Sistemi ESA 95’ e uyumlu 1998 temel yıllı yeni GSYH serisi 1998 -2007 yılları için 8 Mart 2008 tarihinde yayınlanmıştır. 10

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Ulusal Hesaplar Sistemindeki Son Gelişmeler Ø SNA 2008 Ø ESA 2010 • Sınıflama değişikliği (NACE Rev. 1 den NACE Rev. 2 ye geçiş) • Kavramsal değişiklikler (Ara tüketim, yatırım kavramlarındaki değişiklikler) • Globalizasyonun ulusal hesaplara etkisi (Ödemeler Dengesi ) 11/25/2020 11

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Ne Zaman Yayınlıyoruz? TÜİK tarafından üretim ve harcamalar yöntemine göre GSYH sonuçları üçer aylık dönemler itibariyle cari ve sabit fiyatlarla (1998 yılı) yayınlanmakta ve haber bültenleri ile kamuoyuna duyurulmaktadır. I. Dönem : 30 Haziran II. Dönem : 10 Eylül III. Dönem : 10 Aralık IV. Dönem : 31 Mart (bir sonraki yıl) 12

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU GSYH’da Kayıt Dışı Ekonomi Dikkate Alınıyor mu? • İşgücü girdi yaklaşımı Sektörel istihdam verileri Hanehalkı işgücü anketi, istihdam verileri • Ticaret ve ulaştırma marjları • Mal Akımı Yöntemi 11/25/2020 13

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Niçin Güncelleme ve Revizyon. Yapıyoruz ? 1 -Düzenli ve Sistematik Güncelleme Ø İlerleyen dönemler içerisinde yeni verilerin elde edilmesi, Ø Kullanılan geçici verilerin kesinleşmesi, Ø Yıllık olarak derlenen verilerin kullanılması 2 - Yöntem değişikliği ve kapsam genişlemesine dayalı revizyon Ø Ekonomik ve sosyal alanda ortaya çıkan gelişmeler doğrultusunda yöntem değişikliğine gidilmesi, Ø Hesaplama kapsamının genişletilmesi, Ø Sınıflama değişikliği 14

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU 1987 ve 1998 serilerinin karşılaştırılması GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 1987 BAZLI 1998 BAZLI FARKLILAŞMA (%) 1998 52 225 70 203 34, 4 1999 77 415 104 596 35, 1 2000 124 583 166 658 33, 8 2001 178 412 240 224 34, 6 2002 277 574 350 476 26, 3 2003 359 763 454 781 26, 4 2004 430 511 559 033 29, 9 2005 487 202 648 932 33, 2 2006 576 322 758 391 31, 6 15

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Satınalma Gücü Paritesi ve Uluslararası Karşılaştırmalar Döviz kuru, uluslararası piyasalardaki arz ve talebi etkileyen çeşitli faktörlerle belirlendiği için para birimlerinin gerçek satın alma gücünü yansıtmaz. Aynı miktarda döviz ile her ülkede aynı miktarda mal ve hizmet satın alınamaz. Döviz kuru ile ortak para birimine dönüştürülen harcamalar mal ve hizmet hacmini değil parasal (nominal) değerini yansıtır. 11/25/2020 16

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Hacim karşılaştırmalarının yapılabilmesi; Paranın satın alabildiği döviz miktarını değil, kendi ülkesinde satın alabildiği mal ve hizmet miktarını yansıtacak bir değişim oranı ile mümkün olabilir. Bu değişim oranının adı Satınalma Gücü Paritesi (SGP)’dir.

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Satınalma Gücü Paritesi (SGP), ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek uluslararası anlamda gerçek fiyat ve hacim karşılaştırmalarına olanak sağlayan bir yöntemdir. SGP en basit ifadeyle; “ayrıntılı olarak tanımlanmış bir mal ve hizmet sepetinin farklı ülkelerdeki fiyat oranı” şeklinde tanımlanır.

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Nominal ve Reel Karşılaştırmalar Reel karşılaştırmalar, ülkelerin SGP değeri kullanılarak elde edilen gerçek mal ve hizmet miktarının karşılaştırılmasını ifade eder. Nominal karşılaştırmalar ise döviz kuru kullanılarak yapılan parasal karşılaştırmalardır. Literatürde, reel karşılaştırmalar Hacim Karşılaştırmaları nominal karşılaştırmalar ise Değer Karşılaştırmaları olarak adlandırılır.

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU KİŞİ BAŞINA GSYH KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (Cari Fiyatlarla, $) 1998 BAZLI GSYH SGP ile (ABD=1) 2003 4 559 8 791 2004 5 764 10 162 2005 7 022 11 391 2006 7 586 12 895 2007 9 240 13 894 2008 10 438 15 025 2009 8 559 14 442 2010 10 022 15 666 20

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Bölgesel Hesaplar ile ilgili çalışmalar üİstatistiki Bölge Sınıflamasına göre Gayri Safi Katma Değer (GSKD) tahminleri, 2004 – 2008 üCari fiyatlarla, 26 bölge ayrımında üTürkiye ekonomisine en çok katkıyı veren 3 büyük ilin GSKD tahminleri ü 26 istatistiki bölge ayrımında kişi başına GSKD 11/25/2020 21

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Karşılan Sorunlar 1. Kayıt dışı ekonomi Ø İşyerlerinin üretimlerini eksik, ara tüketimlerini yüksek gösterme eğilimlerinden dolayı katma değer hesaplamalarında yaşanan sorunlar, Ø Kayıt dışı istihdam 2. İdari kayıt kullanımındaki sorunlar ve yetersizlikler, 3. İş kayıtlarının güncellenmesinde yaşanan sorunlara dayalı kitle tahmininde yaşanan problemler, 22

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU İşyeri Araştırmaları için çerçeve • Genel Sanayi İşyeri Sayımları (GSİS) • Sonuncusu 2002 yılında olmak üzere 8 sayım • İki aşamalı sayımlar • İlk aşaması çerçeve bilgisinin oluşturulması • İkinci aşama belirli sektörler için anket uygulaması • İdari kayıtlara dayalı bir İş Kayıtları Sistemi’nin kurulması • 2001 yılında GİB, SGK, GTB, BSTB’nın kayıtları incelendi • GİB’in Vergi Sicil Kayıtları’nın kullanılması 23

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU İş Kayıtları Sistemi Nedir? • Yasallık • İdari kayıtlar • Tek numara • Tam kapsam • Birim ve sınıflamalar • Değişkenler • Güncellik 24

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Teşekkür ederim. 11/25/2020 25