LETM FAKLTES HALKLA LKLER VE TANITIM HT 203

İLETİŞİM FAKÜLTESİ HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM HİT 203 – Kitle iletişim Kuramları Doç. Dr. Nursel BOLAT

İLETİŞİM VE KİTLE i. LETİŞİMİ • İletişim insanla başlar: insanın ve toplumun var oluşunun zorunlu koşuludur. • İletişim olmaksızın insanın kendi ve toplumsal varlığını sürdürmesi olanaksızdır. • İnsan kendini ve toplumunu üretebilmek için giriştiği etkinliklerde hem doğal hem de kendi yarattığı teknolojik araçları kullanır.

• Kitle iletişimi, ister ticari ister kamu kurumu biçiminde örgütlensin, haber denen dedikodusuyla, eğlencesiyle, müziğiyle ve belgeseliyle merkezileşmiş öykü sistemidir: • Daha önceleri yerelin (köy ve kasabaların) egemenliğinde çoğulcu bir karaktere sahip olan eğlence, haber, dedikodu, masal, hikaye ve müzik üretimi, kitle iletişimiyle tekelci endüstriyel yapıların eline geçmiştir.

• Kitle iletişimi araçları kitle iletişimi olgusunu gerçekleştiren teknolojik araçlardır. • Bu araçlar büyük sermaye gerektirir ve kullanılması uzmanlık ister. • Kitle iletişim araçları denilince öncelikle basın (gazete, dergi, magazine, kitap), radyo, televizyon ve sinema yoluyla iletişimin gerçekleştirildiği araçlar akla gelir.

Kitle • Kitle kavramının çıkışı ve tarih içinde ve kuramsal yaklaşımlara göre değişen anlamları vardır. • Kitle denildiğinde günümüzde sayısı belli olmayan insan çokluğu anlatılmak istenir. • Kitle iletişimindeki kitle sayısı bilinmeyen izleyici, okuyucu, seyredici ve kullanıcıdır.

Kitle Kültürü • Kitle, 19. Yüzyıldan itibaren bir arada tutulan kalabalıklar için kullanılan sözcüktür. • ‘Güruh’ anlamında da karşılık bulmaktadır. • “Bunun altında sanayi devriminin ürünleri ve kent yaşamının insanları kitleleştirmesi gerçeği yatmaktadır. ”

İletişim modelleri ve kitle iletişim araştırmaları • Kitle kültürü için kitlelerin oluşturduğu kültürden daha çok kitleler için oluşturulan kültürden söz edilmektedir. • Kitle kültürünü oluşturan sanayi toplumunun bireyleri Eagleton’ın deyimiyle, “üretimi kar için örgütleyen özel bir sanayicilik biçiminin meyveleridir. ”

• Raymond Willams kitlelerin edilgenliğini; “kitle kültürü, kitle kültürünün ürünleri, bu ürünlerin tüketicisi olan bizlerin dışında uzağında, bizim denetimimizin dışındaki kuruluşlarda, karar odaklarında, işletmelerde tasarlanır, dizayn edilir, yazılır, görüntülenir, basılır, yayımlanır. ” diyerek vurgulamıştır.

• Kitle toplumu üzerine de inşa edilmemiştir: • Kitle toplumunun ticarileşmiş kendisidir. • Günümüzde kitle kültürü kitle iletişimi araçları ve bu araçların desteklediği küresel pazarın mal, hizmet ve ideolojisiyle birlikte düşünülür. • Kitle kültürüyle biçimlendirilen dünya kapitalist üretim tarzının egemenliğindeki bir uygarlığı temsil eder.

KİTLE İLETİŞİM • Kentlileşme ve sanayileşmenin yarattığı toplumsal koşullar, kitle iletişimini zorunlu hale getirmiştir. • Teknolojik gelişme; sinema , afiş, gazete, radyo, televizyon gibi kitlesel medya ile gerçekleşen, sınırsız bir sanayi doğurmuştur. • Bu araçlar bu sanayileşme ve gelişmenin sonucu olup iletişim süreci araçlarıdır. • Ancak bununla birlikte bu tekniklerden çok ortaya çıkan toplumsal süreç vurgulanmaktadır.

• Kitle iletişim ile kişiler atası iletişim arasındaki farklılık, iletişim aktörlerinin doğasına dayanmaktadır. • Kitle iletişimi; 1. İletişimsel uygulama 2. İletişimci 3. Kitle dinleyicisi/okuyucusu/izleyicisi

• Kitle iletişimi, örgütlü yapısal bir süreçtir. • İletileri yayımlayan iletişimcilerin kurumsal bir yapısı vardır. • Paylaşımsal kurallar, değerler, iletişim ağı, içsel ilişki yapısı, hangisiyle olursa olsun kitle iletişimi örgütlenmiştir.

• Kitle iletişimi uygulamaları, gelip geçici, kamusunu özelliği ve hızıyla diğer iletişim uygulamalarından ayırmaktadır. • Alıcılar kamusal doğanın bilincidir.

• Kitle iletişim araçlarının içeriği birisine veya özel bir kişiye özgü değildir. • Esas nokta iletilerin hızlı taşınmasıdır. • Gazetelerin yayınlarının değeri ertesi gün yok olmaktadır.

• Bu gündelik karakter, iletilerin «anı» doğasından kaynaklanmaktadır. • Bu gündelik karakter medya içeriğinin «anı» tüketimine de gönderme yapmaktadır.

1. İletişimsel Uygulama (Toplumsal Kurum Olarak Kitle İletişimi) • Kitle İletişimi, örgütsel ve kurumsal iletişimlerden biridir. • Tanımlanmış bir yapı, istikrarlı bir biçim ve süresi medyaya göre farklılaşan bir sürece sahiptir.

• Medyanın genel niteliği, kamu, iletişim süreci ve toplum tarafından yavaş biçimlenmiştir. • Birbirinden farklı medyalar benzer özelliklere sahipse de aynı zamanda her birinin kendine özgü nitelikleri bulunmaktadır.

Medyanın Genel Özellikleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kavramların üretimi ve dağıtılması Bireyleri kendine bağlayabilen kanalların yaratılması Bütüne açık olma özelliği Serbest tüketim Hizmet ve eğlence endüstrisini niteler Her toplumda yasalar ile düzenlenmektedir.

• Medya tutunduğu ülkenin sosyo-kültürel, ekonomik ve siyasal içeriğini değiştirmektedir. • Medya tarihin bir ürünü olsa da, tarih şimdi onun etrafında biçimlenmektedir.

• Medya içine yerleştirdiği sosyo politik sisteme bağlı olduğu ölçüde, sistemin değişmesine göre medyada yeniden biçimlenmektedir.

• Dünyada bugün mevcut olan dört iletişimsel sistem arasındaki farklar: 1. Karma Sistem 2. Devletin denetimindeki özel sistem 3. Tümüyle devletçi olan sistem 4. Melez sistem

2. Kitlesel İletinin Üretimi • Kitle iletişiminin üretiminden söz edildiği zaman iletişimci denilen özel bir grubun çalışmasından söz edilmektedir. • Bu terim medya uzmanlarını dile getirmektedir. • Bunlar; gazeteci, yapımcı, yönetmen, editör……

• Uzman iletişimci; değişik grup veya farklı kişiler arasında bağ kurma becerisi gösteren ve simgelerin yönlendirme gücünün kullanılmasında özel bir yetenek içeren kişiler uzman iletişimcidir.

• Kitle iletişiminin ürünleri hiçbir zaman tek bir kişinin çalışmasıyla ortaya çıkmadığından, toplu bir etkinliği anlamak için, örgüt içinde iletişimcinin oynadığı rolleri incelemek gerekmektedir.

• Bir kitle iletişimcinin karar verme alanı sınırlıdır. • Bir ekibin, bir işletmenin, bir toplumun parçasıdır.

3. Dizleyici/İzleyici • Kitle iletişim araçlarının tüketicilerini oluşturan bireylerin tümüne dinleyici/izleyici denilmektedir. • Medya yöneticileri kamularının özelliklerini her zaman tanımak isterler. • Özellikle medya bütçesinin büyük bölümünü sağlayan reklam duyuruları söz konusu olduğunda hedef kitleyi tanımak daha önemli olmaktadır.

• Medya ürünleri tüketilirken dinleyici/ izleyici yalıtılmış durumda değildir.

Dinleyici davranışları • Birer birey olarak dinleyiciler ya da izleyiciler, birbirlerinin benzeri olmayan davranışlara yol açan değişik toplum bilimsel ve ruh bilimsel özelliklere sahiptir.

Dinleyici Modelleri 1. Doyuma kadar kullanım; medya çıktılarının tümünü tüketenler. 2. Kaynak Seçicileri; kaynaklar içinden bir seçim yapmak 3. Konu seçicileri; özel bir bilgiyi arayan ve özel bir konunun peşinde olan 4. Seçici algılama ve seçici yorumlama; iletileri kendi istediği şekilde almakta ve iletiyi kendi tutumlarını desteklemediğinde saptırma eğilimi göstermektedir. 5. Kullanımlar ve Doyumlar Modeli; dinleyiciler medya ürünlerini bir makine gibi tüketmektedir…. .

4. Etkiler • Medya toplumda bir düzeyi etkilediğinde toplumsal yaşamın her düzeyine nüfuz etmektedir. • Tartışmanın merkezinde medyanın sınırlı bir etkisinin olduğu konusu bulunmaktadır. • Ancak herkesin ortak görüşü ise medyanın kişi ve toplum üzerinde bir iz bıraktığı yönündedir. • Burada tartışmanın nedeni medyanın etki düzeyidir.

• Medyanın asıl amacı belirli sayıda bilgiyi yaymaktır. • Günümüzde, medya etkilerine ilişkin araştırmalar; 1. Sosyalizasyon 2. İkna 3. Bilgi yayılımı içermesine göre üç alana ayrılmaktadır.

• 1. Sosyalizasyon (Toplumsallaşma): özellikle sanayi toplumlarında medya bireyin toplumsallaşma sürecinde etki etmektedir. • Toplumsallaşma, bireylerin ait oldukları toplumun kurallarını, kavramlarını ve değerlerini içselleştirdikleri bir toplumsal süreci içermektedir.

• Toplumsallaşma sürecinde ilk ve en etkin rolü aile oynamaktadır. • Okul ve yaş grupları… • Ancak medyanın her an hazır olduğu batılı toplumlarda, bireylerin yaşamında uzun süreli ve çok önemlidir.

• 2. İkna: çeşitli iletilerde davranışları biçimlendirmek için girişimde bulunulan durumlara gönderme yapmaktadır. • Hem sembolik hem de toplumsal bir süreç söz konusudur. • a) Bu süreçte en önemli rolü ileti kabulü oynamaktadır. • b) İleti kaynağının güvenirliliği • c) İletilerin tekrarı da ikna sürecinde önemli olmaktadır.

• 3. Bilgi yayılımı: Genellikle bilgi dendiğinde haberler akla gelmektedir. • Bilgiye, eğlence içeriği ile birlikte ulaşıldığı unutulmamalıdır. • Her yere ilişkin olma özelliğinden dolayı medyanın eksizsiz bilgi sunması da güçtür.