Waldemar Machaa Zasady farmakoterapii w stanach nagego zagroenia

Waldemar Machała Zasady farmakoterapii w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego. Podanie leków drogą dożylną, domięśniową, podskórną, dotchawiczą, doustną, doodbytniczą i wziewną oraz doszpikową - przy użyciu gotowego zestawu. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej-CSW Wojskowe Centrum Kształcenia Medycznego im. gen. bryg. Stefana Hubickiego

Color coding…

Color coding…

Wskazania do podania leków w warunkach bojowych… Obrażenia ciała, spowodowane urazem. Uśmierzenie bólu spowodowanego operacją. Amputacja urazowa. Rany postrzałowe. Ciężkie oparzenie. Zespoły zmiażdżenia. Długie oczekiwanie na ewakuację. Uśmierzanie bólu w okolicznościach strat masowych i spodziewanego niepomyślnego zejścia (stany terminalne).

Zanim podasz lek… UPEWNIJ SIĘ, ŻE: To właściwy chory, lub ranny (zapytaj, sprawdź ID card i nieśmiertelnik). Zamierzasz podać właściwy lek (zapytaj o uczulenie, sprawdź dokładnie opakowanie, nie podawaj leku, który nie ma oznaczenia). Zamierzasz podać właściwą dawkę leku. Podajesz lek o oznaczonej porze. Podajesz lek właściwą drogą: Powierzchniową. Przezśluzówkową (nos, odbytnica). Wziewną. Doustną. Śródskórną. Podskórną. Domięśniową. Dożylną (JEŻELI PODAJESZ LEK IV – MUSISZ BYĆ PEWIEN, ŻE NADAJE SIĘ DO PODAWANIA IV. Jeżeli podajesz lek kobiecie, zapytaj czy nie jest w ciąży.

Zanim podasz lek… Zapoznaj się z jego charakterystyką: Mechanizmem działania (spodziewanymi korzyściami z jego użycia). Wskazaniami i przeciwwskazaniami. Możliwością wystąpienia reakcji uczuleniowych (łagodne, umiarkowane, ciężkie): Świąd. Pokrzywka. Obrzęk naczyniopochodny. Wstrząs anafilaktyczny. Objawy uboczne. Objawy toksyczne. Lekozależność: Fizyczna. Psychiczna. Tolerancja lekowa. Interakcje lekowe.

Jak wygląda pokrzywka i odczyn miejscowy? . . . Masywny odczyn poprzetoczeniowy (krew – WBB) Skórny odczyn alergiczny po podaniu leku (rokuronium).

Interakcje lekowe…, co to znaczy? Addycja: 2+2=4. Synergizm: 2+2=7. Antagonizm: 2+2=2.

System metryczny, masa, objętość… Przeliczniki: 1 łyżeczka do herbaty (tsp) 5 mililitrów (ml) 5 cubic centimeters (cc); cm 3 1 łyżka do zupy (Tbsp) 15 ml 15 cc; cm 3 1 uncja płynu (oz) 30 ml 30 cc; cm 3 100 ml 1 decylitr (d. L) 1000 ml 1 litr (L) 1 kilogram (kg) 1 gram (g) 1 miligram (mg) 1 μg 1000 gramów (g) 1000 miligramów (mg) 1000 mikrogramów (μg); mcg 0, 001 mg

Leki podawane doustnie…

Inhalatory…

Inhalatory… Jak to zrobić?

Leki podawane powierzchniowo (skóra, śluzówki)…

Leki podawane powierzchniowo (skóra, śluzówki)… Jak to zrobić?

Leki podawane powierzchniowo (śluzówki)… Wskazania do podania fentanylu przezśluzówkowo: Przytomni ciężko ranni (po urazie). Dla uśmierzania ostrego bólu. Uczuleni na morfinę. Nie podawać u rannych, którzy otrzymali morfinę.

Leki podawane powierzchniowo (śluzówki)… Jak to zrobić? Przymocuj lizaka do środkowego palca (z dawką 800, albo 1600 mcg) przy pomocy plastra. Wprowadź lizaka do ust. Jeżeli ranny leży w pozycji bezpiecznej – lizak powinien znajdować się na „górnej ręce”.

Leki podawane doodbytniczo…, droga przezśluzówkowa…

Leki podawane doodbytniczo…, droga przezśluzówkowa… Jak to zrobić?

Leki podawane dotchawiczo… Możliwość podania leków JEDYNIE wówczas, jeżeli użyto: Rurki intubacyjnej (chory jest zaintubowany). Użyto urządzeń nadgłośniowych (np. maski krtaniowej).

Leki podawane dotchawiczo… Zalecenia ERC – 2010, Ste z enie, jakie osia gnie w surowicy lek podany dotchawiczo, jest nieprzewidywalne, a optymalna dawka dotcha-wicza wie kszos ci leko w jest nieznana. WLANE, czyli: Wazopresyna. Lignokaina. Atropina. Nalokson. Epinefryna (Adrenalina). Podczas RKO ro wnowaz na dawka adrenaliny podana dotchawiczo jest 3 – 10 razy wyz sza niz dawka doz ylna. Niekto re badania na zwierze tach sugeruja , z e niz szy poziom adrenaliny, osia gany, gdy lek jest podawany dotchawiczo, moz e wywoływac przejs ciowy efekt β-adrenergiczny, kto ry spowoduje hipotensje i obniz enie cis nienia perfuzji wien cowej. W obliczu całkowicie nieprzewidywalnych ste z en osoczowych leko w podawanych dotchawiczo, przy zwie kszonej doste pnos ci włas ciwego sprze tu do doste pu doszpikowego, droga dotchawicza nie jest juz zalecana. Podawanie leko w z wykorzystaniem nadgłos niowych urza dzen udraz niaja cych drogi oddechowe jest jeszcze mniej wiarygodne i nie

Dostęp doszpikowy…

Dostęp doszpikowy…

Dostęp doszpikowy…; FAST I

Dostęp doszpikowy…; EZ-IO; Vidacare

Dostęp doszpikowy…; EZ-IO; Vidacare Jak to zrobić? Wprowadzenie FAST 1 w FOB Ghazni: 2012 rok

Leki podawane doszpikowo… Płyny infuzyjne: Krystaloidy (0, 9% Na. Cl, PWE, Sol. Ringeri). Koloidy (6% HAES). WLANEA, czyli: Wazopresyna. Lignokaina. Atropina. Nalokson. Epinefryna (Adrenalina). Amiodaron. NIGDY nie podawać roztw. hiperosmolarnych: Stężona glukoza. Stężona sól – np. Hyper. HAES.

Igły…

Strzykawki i igły…

Dawkowanie leków… Przygotowanie leku: W odpowiedniej strzykawce (ml). Mikrogramach. Miligramach. Gramach. mg/kg/godz. mg/kg/min. μg/kg/godz. Odpowiednio oznakowanej. W odpowiednim stężeniu: g/ml. mg/ml. μg/ml. Zabezpieczonej przez zabrudzeniem.

Przygotowanie leków do podania w iniekcji… Umyj ręce (o ile to możliwe). Załóż rękawiczki (niejałowe). Otwórz opakowanie i wyjmij strzykawkę. Oznacz strzykawkę (opisz ją). Otwórz opakowanie i wyjmij igłę (nie zdejmuj osłony ostrza). Wyjmij ampułkę z lekiem i sprawdź raz jeszcze rodzaj leku. Przygotuj ampułkę z 0, 9% Na. Cl (rozpuszczalnik). Spryskaj środkiem odkażającym szyjkę ampułki (one-cut point) i odczekaj ok. 30 -90 sek. Złam szyjki ampułek. Zdejmij osłonę igły, nabierz lek oraz uzupełnij strzykawkę 0, 9% Na. Cl do objętości opisanej na strzykawce. Zabezpiecz igłę i bądź gotów do podania leku.

Droga podskórna… Mała objętość leku - < 1 ml. Krótka igła o małej średnicy (24 -26 G i ½-1”).

Droga podskórna… Sprawdź tożsamość chorego. Iniekcja podskórna - film Jak to zrobić? Wykonuj iniekcję u chorego, który przynajmniej siedzi, a najlepiej leży. Sprawdź zlecenie i lek (przejrzystość, osad, itp. ). Umyj ręce. Przygotuj strzykawkę i igłę oraz nabierz lek. Przygotuj miejsce iniekcji (aseptyka). Wprowadź igłę pod kątem 45 stopni i zaaspiruj, upewniając się, że nie aspirujesz krwi. Podaj lek. Usuń igłę. Przetrzyj środkiem odkażającym miejsce iniekcji. Sporządź raport.

Droga domięśniowa… Polecana dla deponowania leków w objętości ok. 5 ml. Dłuższe igły o nieco większej średnicy. Kąt wprowadzenia igły – ok. 90 o.

Droga domięśniowa… Sprawdź tożsamość chorego. Iniekcja domięśniowa - film Jak to zrobić? Wykonuj iniekcję u chorego, który przynajmniej siedzi, a najlepiej leży. Sprawdź zlecenie i lek (przejrzystość, osad, itp. ). Umyj ręce. Przygotuj strzykawkę i igłę oraz nabierz lek. Przygotuj miejsce iniekcji (aseptyka). Wprowadź igłę pod kątem 90 stopni i zaaspiruj, upewniając się, że nie aspirujesz krwi. Podaj lek. Usuń igłę. Przetrzyj środkiem odkażającym miejsce iniekcji. Sporządź raport.

Droga dożylna…, co podawać? MORFINA Wskazania: Stan po urazie (przed podaniem koniecznie ocenić średnicę źrenic i reakcje na światło). Silne dolegliwości bólowe. Spodziewany długi czas oczekiwania na ewakuację. Przeciwwskazania (względne – zachować ostrożność): Nieprzytomność (ciężkie urazy mózgu). Niedrożność dróg oddechowych. Pamiętać: Że morfina: Predysponuje do nudności i wymiotów. Może spowodować pokrzywkę i wystąpienie świądu skóry. O monitorowaniu oddechu i stanu przytomności. Oparzenie dróg oddechowych. Rany górnych dróg oddechowych. Astma oskrzelowa. Rozległe obrażenia klatki piersiowej. Wstrząs. Alergia.

Droga dożylna…, co podawać? MORFINA Drogi podania: Dożylna. Domięśniowa. Dawkowanie: Wojsko Polskie – IM autostrzykawka (20 mg). US Army: IV– 5 mg (jeżeli brak efektu po 10 min) podać kolejne 5 mg. IM Injektor – 5 -10 mg. IM auto-injektor: 10 mg

Wenflony Rodzaj kaniuli Neoflon Venflon Venflon Średnica (mm) Gauche (G) Przepływ (ml/min. ) 0, 6 0, 8 1, 0 1, 2 1, 4 1, 7 2, 0 24 22 20 18 17 16 14 13 31 64 80 125 180 270

Dostęp dożylny – obwodowy, czy centralny…? Kaniulacje obwodowe. Kaniulacje centralne – dostęp do bezpośredniego spływu żyły głównej górnej, lub dolnej; żyły centralne ulegają zapadnięciu w w hipowolemii i po zatrzymaniu krążenia: Żyła szyjna wew. Żyła podobojczykowa. Żyła udowa. Żyła szyjna zewnętrzna (+/-).

Dostęp dożylny…, kanon. GENERALNA ZASADA: Zawsze nakłuwaj żyłę: W miejscu, w które się wkłujesz za pierwszym razem. Kaniulą o największej możliwej średnicy.

Dostęp dożylny – obwodowy, czy centralny…?

Dostęp obwodowy…, gdzie nakłuwać? Kończyna górna.

Dostęp dożylny obwodowy… Jak to zrobić? Kaniulacja żyły obwodowej w warunkach szpitalnych - WAM Łódź

Dostęp obwodowy…, gdzie nakłuwać? Kończyna dolna.

Dostęp obwodowy, a centralny… Nakłucie żyły szyjnej zewnętrznej może się odbywać jedynie w wyjątkowych sytuacjach!!!: Kaniulacja żyły szyjnej zewn. prawej - FOB Ghazni, listopad 2012

Przygotowanie do przetaczania płynów infuzyjnych…

Płyny infuzyjne – temperatura i prędkość wlewu…

Przygotowanie leków do podania w infuzji… Jak to zrobić? Przygotowanie leków do podania i podłączanie płynów infuzyjnych - BAXTER Przygotowanie leków i płynów infuzyjnych do anestezji - WAM.

Droga dożylna…, przetaczanie płynów Wskazania: Leczenie odwodnienia. Uzupełnianie objętości wewnątrznaczyniowej (krwotok, oparzenie, biegunka, wymioty). Uzupełnienie elektrolitów. Podawanie leków. Żywienie. Uzupełnianie witamin.

Objętość krwi krążącej (EBV – estimated blood volume) Wiek Objętość (ml/kg) Wcześniak 100 Noworodek 90 Dziecko w wieku przedszkolnym 80 Dziecko w wieku szkolnym 75 Dorosły 70 Hematokryt – 40% Hematokryt RBC (PRBC) – zwykle ok. 60%

Ile wody w nas? . . .

Podstawowe zapotrzebowanie na płyny Formuła oparta na masie ciała – w odniesieniu do doby: 100 ml/ kg dla pierwszych 10 kg/ 24 godz. 50 ml/ kg na drugie 10 kg/ 24 godz. 20 ml/ na każdy następny kg/ 24 godz. < 60 rż. 15 ml/ na każdy następny kg/ 24 godz. > 60 rż. Przykład: 100 kg; < 60 rż SUMA: 100 kg; > 60 rż 1000, 0 500, 0 1600, 0, bo 80 x 20 ml 1200, 0, bo 80 x 15 3100, 0 2700, 0

Podstawowe zapotrzebowanie na płyny Korekta w zależności od: Gorączka 12, 5%/ każdy 1 o. C. Poty 10 -25%. Hiperwentylacja 10 -60% Przykład: <60 rż >60 rż Gorączka 390 ml 340 ml/ każdy o. C. Poty 310 -770 ml 270 -670 ml. Hiperwentylacja 310 -1800 ml 270 -1600 ml.

Straty krwi spowodowane obrażeniami ciała Płuco: 1000 ml (każda strona) Wątroba: 2000 ml Miednica: >5000 ml Udo: 2000 ml Podudzie: 1000 ml Ramię: 800 ml Śledziona: 2000 ml Przedramię: 400 ml

Krystaloidy m. Eq/ l Rodzaj preparatu Na+ K+ Cl- Zasada ECF (osocze) 138 5 108 27 5% Glukoza - - - Mg 2+ p. H kcal/ l 5 3 7, 4 12 Izotoniczny - - - 4, 5 200 Hipotoniczny 49, 1 24, 9 49, 1 10 - 2, 5 4, 5 -5, 5 200 Hipertoniczny - - - 4, 5 400 Hipertoniczny 0, 9% Na. Cl 154 - - - 6, 0 - Izotoniczny Mleczan Ringera 130 4 109 28 3 - 6, 5 - Izotoniczny Roztwór Ringera w 5% Glukozie 130 4 109 28 3 - PWE 140 4 106 45 2, 5 1 Sterofundin 140 4 106 45 2, 5 1 Jonosteril Basic 10% Glukoza Ca 2+ 200 4, 5 -7, 5 Osmolarność Hipertoniczny Izotoniczny - Izotoniczny

Koloidy Osocze Na+ (mmol/ l) 142 Hemohes – 6% 154 K+ (mmol/ l) 4, 5 - - 4 4 3 Ca 2+ (mmol/ l) 2, 5 - - 2, 5 - 5 Mg 2+ (mmol/ l) 0, 85 - - 1 1, 5 0, 9 Cl- (mmol/ l) 103 154 118 110 124 HCO 3 -(mmol/ l) 24 - - - Mleczan (mmol/ l) 1, 5 - - 28 Octan (mmol/ l) - - - 24 34 - Jabłczan (mmol/ l) - - - 5 - - 295 310 308 296 286, 5 307 Skrobia 60 Osmolarność (m. Osm/ l) Koloid (g/ l) Białko 30 -52 Voluven (Fresenius-Kabi) 154 Tetraspan (BBraun) 140 Volulyte Hextend (Fresenius-Kabi) (Hospira) – p. H: 5, 9 137 143

Podstawy do zrozumienia izo-, hiper- i hipoosmii…

http: //www. machala. info