Waldemar Machaa Wstrzs neurogenny Postpowanie w cikich obraeniach
Waldemar Machała Wstrząs neurogenny. Postępowanie w ciężkich obrażeniach czaszkowo-mózgowych. Czy można się czegoś nauczyć z doświadczeń wojskowych? Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej-CSW II Regionalna Konferencja Naukowa Częstochowa 11 kwietnia 2013 r. Wojskowe Centrum Kształcenia Medycznego im. gen. bryg. Stefana Hubickiego
Wstrząs Stan nieadekwatnego dostarczania tlenu do komórek. University of Wisconsin Department of Surgery. Stan załamania krążenia (circulatory collapse) National Institute of General Medical Sciences. Hipowolemiczny. Ograniczający. Kardiogenny. Dystrybucyjny. 1. Hinshaw LB, Cox BG: The fundamental mechanisms of shock, New York, 1972. Plenum Press. 2. Rodriguez RM, Rosenthal MH: Etiology & Pathophysiology of shock. W: Murray MJ, Coursin DB, Pearl RG, Prough DS. eds. Critical care medicine - Perioperative management. Lippincott William & Wilkins, London. 2003; 192 -205.
Wstrząs neurogenny vs. wstrząs rdzeniowy? Wstrząs neurogenny: Zjawisko hemodynamiczne. Wstrząs rdzeniowy: Brak odruchu opuszkowo-jamistego (do 48 godz. po urazie). Całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego: Całkowite uszkodzenie czuciowe i ruchowe poniżej pewnego poziomu (czyli tego, w którym istnieje min. 3/5 siły mięśniowej po obu stronach ciała).
Uraz rdzenia kręgowego Uszkodzenie kręgosłupa: Struktury kostne. Więzadła. Bez uszkodzenia rdzenia kręgowego. Z uszkodzeniem rdzenia kręgowego - SCI (spinal cord injury): <6% wszystkich urazów kręgosłupa. 50 przypadków/ 1 milion populacji. Częściej mężczyźni. 3 i 8 dekada życia.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego Jest skutkiem: Wypadków komunikacyjnych. Upadku. Aktów przemocy. Najczęściej uszkodzeniu ulegają: C 5. C 4. C 6. Th 12.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego - SCI Pierwotne: Ucisk. Krwotok. Skurcz naczyń. Wtórne. Skutkiem pierwotnego urazu rdzenia kręgowego jest: Niedokrwienie. Zawał.
Wstrząs neurogenny vs. wstrząs rdzeniowy? Wstrząs neurogenny: Zjawisko hemodynamiczne. Wstrząs rdzeniowy: Brak odruchu opuszkowo-jamistego (do 48 godz. po urazie) – odruch rdzeniowy objawiający się skurczem zwieracza odbytu po uciśnięciu żołędzi członka lub łechtaczki. Odruch opuszkowo - jamisty można też wywołać pociągając za założony do pęcherza cewnik Foley'a. Brak odruchu opuszkowo - jamistego może świadczyć o uszkodzeniu rdzenia kręgowego na poziomie S 2–S 4. Całkowite uszkodzenie rdzenia kręgowego: Całkowite uszkodzenie czuciowe i ruchowe poniżej pewnego poziomu (czyli tego, w którym istnieje min. 3/5 siły mięśniowej po obu stronach ciała). Brak objawów uszkodzenia rdzenia kręgowego – to zachowane napięcie zwieracza odbytu.
Urazy rdzenia kręgowego Centralne: Żaden sygnał nie jest przekazywany poniżej poziomu uszkodzenia (informacja czuciowa do mózgu; sygnał ruchowy i autonomiczny – dystalnie). Niedowład, lub porażenie (większe w kk. górnych). Zaburzenie czynności pęcherza moczowego. Przednie (zaburzenie przepływu przez tętnicę rdzeniową przednią – na poziomie urazu, albo przez fragment kostny, lub przepuklinę dysku) uraz niedokrwienny w przedniej części rdzenia: Przerwanie funkcji motorycznej poniżej poziomu uszkodzenia. Różny wpływ na funkcje ruchowe. Czucie bólu i temperatury – zaburzone. Czucie głębokie – niezaburzone.
Urazy rdzenia kręgowego Tylne: jest skutkiem uszkodzenia kolumny grzbietowej, co powoduje zaburzenie czucia: Dotyku. Wibracji. Pozycji. Chorzy nie są się w stanie poruszać bez kontroli wzrokowej. Zespół Brown-Sequarda (uszkodzenie bocznej połowy rdzenia kręgowego, zwykle z powodu urazu penetrującego): Utrata funkcji czuciowych i ruchowych – po stronie uszkodzenia. Utrata czucia bólu i temperatury – po stronie przeciwnej do uszkodzenia. Zespół ogona końskiego (uszkodzenie poniże poziomu stożka, lub ogonowego końca rdzenia kręgowego – typowo < L 2): Utrata czucia w okolicy okołoodbytniczej. Zaleganie moczu (plegia pęcherza moczowego). Zaburzenia defekacji. Osłabienie kończyn dolnych.
Uraz rdzenia kręgowego – SCI objawy Ubytki czuciowe i ruchowe poniżej poziomu urazu. Hipotensja (spowodowana obniżeniem SVR), w wyniku utraty autonomicznej aktywności współczulnej (względna hipowolemia). Przewaga układu przywspółczulnego – bradykardia; splot sercowy: Th 1 – Th 5. Wstrząs rdzeniowy: Brak odruchów od kilku godzin – do kilku dni po urazie: Brak odruchu opuszkowo-jamistego (BCR). Porażenie wiotkie. Plegia żołądka. Zaburzenie czynności zwieraczy.
Uraz rdzenia kręgowego – SCI, punkty orientacyjne C 4 – ramiona. C 5 – boczna część łokcia. C 6 – kciuk. C 7 – środkowy palec. C 8 – mały palec. Th 4 – sutki. Th 6 – wyrostek mieczykowaty. Th 10 – pępek. L 3 – górna część rzepki. L 4 – kostka przyśrodkowa. L 5 – wyniosłość pomiędzy paluchem, a II palcem stopy. S 1 – boczna część stopy. S 4 -S 5 – okolica okołoodbytnicza.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego - SCI W odcinku szyjnym: Mechanizm urazu.
Uszkodzenie rdzenia kręgowego – JTTS CPG
JTTS CPG Ranni po urazie kręgosłupa zaliczani powinni zostać do jednej z czterech kategorii: Chorzy z całkowitym uszkodzeniem rdzenia – arefleksja. Chorzy z częściowym uszkodzeniem rdzenia – z postępującym deficytem neurologicznym. Chorzy z częściowym uszkodzeniem rdzenia – bez postępującego deficytu neurologicznego. Chorzy z prawidłowo zachowaną czynnością rdzenia kręgowego.
JTTS CPG - udokumentowanie Badanie neurologiczne. Punkty orientacyjne. Protokół ASIA (American Spinal Injury Association). Protokół Combat Neuro Exam. Odruch opuszkowo-jamisty (BCR).
JTTS CPG - udokumentowanie Badanie neurologiczne. Punkty orientacyjne. Protokół ASIA (American Spinal Injury Association). Protokół Combat Neuro Exam. Odruch opuszkowo-jamisty (BCR).
Penetrujące urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG postępowanie Podjęcie zaawansowanych czynności ratowania życia w urazach (ATLS). Tlenoterapia. Drożność dróg oddechowych – zawsze pełny żołądek. Unieruchomienie kręgosłupa. Odstąpienie od podawania steroidów. Jeżeli obecne są wielopoziomowe uszkodzenia rdzenia – pozycja Fowlera (30 o). Sonda żołądkowa. Cewnikowanie pęcherza moczowego. Cefazolina – 2 g/ co 8 godz. przez 24 godz.
Penetrujące urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG Zaawansowane czynności ratowania życia w urazach: Tlenoterapia. Wentylacja. Pełny żołądek. Drożność dróg oddechowych (unikanie odgięcia głowy): Bonfils. Levitan. postępowanie
Penetrujące urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG postępowanie Monitorowanie inwazyjne BP (dopuszczalne nakłucie t. udowej, czy ramiennej): MAP: 80 -90 mm Hg do 7 dób po urazie. Unikanie SPB<90 mm Hg i Sp. O 2<92%. Aminy katecholowe. Atropina (zwykle nieskuteczna). Diagnostyka rtg (niedoceniana). Zapobieganie zakrzepicy żył głębokich (DVT): Urządzenia pneumatyczne. Chemioprofilaktyka - heparyny drobnocząsteczkowe po 72 godz. od urazu. Jeżeli leczenie chemioprofilaktyka jest przeciwskazana < 14 dni - filtr IVC.
Penetrujące urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG Diagnostyka rtg (niedoceniana): Zdjęcie boczne. postępowanie
Urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG - postępowanie Unieruchomienie zewnętrzne: Trakcja osiowa (10% masy rannego). Kołnierz ortopedyczny (Aspen) + poduszki unieruchamiające na desce ortopedycznej. Unieruchomienie mostkowo-potyliczno-żuchwowe (halo). Operacje w trybie pilnym (w szpitalu III poziomu) jedynie rannych: Którzy mają częściowe uszkodzenie f. rdzenia kręgowego z postępującym deficytem neurologicznym: Uszkodzenie rdzenia przez odłamki, fragmenty kości. Obrzęk rdzenia. Krwiak. Którzy mają płynotok. U których opóźnienie ewakuacji przekracza 5 dni. U których transport może spowodować pogorzenie funkcji neurologicznych.
Penetrujące urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG Ranni z uszkodzeniem kręgosłupa szyjnego – najlepiej jeżeli użyte zostały: Kołnierze Aspen. System halo. transport
Penetrujące urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG Ranni z uszkodzeniem kręgosłupa piersiowego (z niestabilnym złamaniem) – najlepiej jeżeli użyte zostały: Materace próżniowe (vacuum spine board – VSB). Uniesienie 30 o powyżej poziomu, w pozycji Fowlera. Co 2 godz. rozluźnianie materaca i ponowne pompowanie go. transport
Urazy rdzenia kręgowego JTTS CPG algorytmy
Urazy szyi i rdzenia kręgowego strefy szyi
Urazy rdzenia kręgowego postrzał
Urazy rdzenia kręgowego postrzał Młody mężczyzna. Rana postrzałowa szyi (I – wlot; II – wylot). GCS: M 4; V 3; E 1 – 8 pkt. Ni. BP: 60/20. HR: 40/min. Brak oddechu – wentylowany workiem oddechowym – po wprowadzeniu LMA (w WEM-ie). Porażenie wiotkie. Brak odruchu opuszkowo-jamistego (wstrząs rdzeniowy).
Urazy rdzenia kręgowego postrzał szyi Rana wylotowa Rana wlotowa
Urazy rdzenia kręgowego postrzał szyi
Urazy rdzenia kręgowego postrzał szyi, rtg
Urazy rdzenia kręgowego postrzał szyi Podjęte czynności: Intubacja. Wentylacja mechaniczna respiratorem. Propofol: 150 – 250 mg/godz. Morfina: bolus: 10 mg + CIVI: 2 -2, 5 mg/godz. Noradrenalina: 0, 1 -0, 2 mcg/kg/min. E-FAST. Diagnostyka RTG. Cewnikowanie pęcherza moczowego. Sonda do żołądka. Kwalifikacja do operacji. KONIECZNOŚĆ ZNIECZULENIA!!!, POMIMO PLEGII: Tlen + powietrze + izofluran. BIS: 05 -90, pomimo utrzymywania stężenia ET izofluranu > 1, 4%/obj.
Urazy rdzenia kręgowego postrzał szyi Dlaczego znieczulać do operacji, pomimo plegii i braku odczuwania bólu? : Ryzyko wystąpienia hiperrefleksji autonomicznej (szczególnie po urazach powyżej Th 6– wiele miesięcy po urazie: Głęboka hipertensja (wynik niemodulowanych wyładowań współczulnych z miejsc poniżej poziomu uszkodzenia w wyniku stymulacji współczulnej). Odruchowa bradykardia (z baroreceptorów).
Urazy rdzenia kręgowego postrzał szyi, MRI
Statystyka – USA Częstość zgonów (śmierci). Częstość zgonów spowodowanych ciężkim urazem OUN.
Statystyka - USA Przyczyny ciężkiego uszkodzenia OUN, w wyniku urazów.
Statystyka - USA Czas zgonu po: Ciężkich obrażeniach OUN. Krwotoku.
Statystyka
Urazy czaszkowo-mózgowe Uraz pierwotny. Uraz wtórny: Przyczyny pozaczaszkowe: Hipotensja. Hipoksja: Hipoksemiczna (niska prężność O 2). Oligemiczna (zmniejszenie mózgowego przepływu krwi). Hiper-, hipokarbia. Hiper-, hipoglikemia. Hiperpyreksja. Przyczyny wewnątrzczaszkowe: Podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Niskie mózgowe ciśnienie perfuzyjne. Wgłobienie mózgu. Skurcz naczyń mózgowych.
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS Za ciężki uraz C-M każdy stan z GCS <9 pkt. Śmiertelność po CUCM: 65%, jeżeli GCS: 3 -5 pkt. 10%, jeżeli GCS: 6 -8 pkt. Samodzielne funkcjonowanie po CUCM: : >40%, jeżeli pierwotne GCS: 3 -5 pkt. 60%, jeżeli pierwotne GCS: 6 -8 pkt. Warunek pozytywnego zejścia: Szybka ewakuacja z pola walki. Podjęcie właściwego (rekomendowanego) leczenia w czasie kierowania do szpitala III poziomu. Bezzwłoczna interwencja chirurgiczna. Szybka neurorehabilitacja.
Zasady udzielania pomocy warunkach wojennych Pięć poziomów: Poziom narodowy I poziom - czynności wykonywane w rejonie działań bojowych (brak możliwości operacji i hospitalizacji): Samopomoc (self-aid). Pomoc koleżeńska (buddy aid). Ratownik (Med. Evac/Cas. Evac). Poziom narodowy/ koalicyjny II poziom – Grupa Zabezpieczenia Medycznego (GZM – Medical Support Group - szpitala polowego-PL, FSTUSA). Maksymalnie 10 operacji w ciągu doby. Maksmalnie 30 operacji w ciągu trzech dni. Opieka pooperacyjna dla 8 rannych przez maks. 6 godz. – potem ewakuacja). Poziom koalicyjny III poziom – szpital specjalistyczny (w państwie objętym konfliktem zbrojnym) – BAF (Bagram). Poziom koalicyjny IV poziom – szpital specjalistyczny (poza strefą wojny) – Ramstein (Landstuhl). Poziom narodowy IV V poziom – wojskowe szpitale specjalistyczne w kraju.
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS – transfer do szpitala III poziomu Każdy żołnierz, który przebył CUCM i ma rozpoznawane: Penetrujący uraz czaszkowo-mózgowy. Otwarty uraz czaszkowo-mózgowy. Z GCS: 9 -13 pkt (umiarkowany uraz). Z GCS: 3 -8 pkt (ciężki uraz). Jeżeli żołnierz przebył uraz i stan świadomości wg GCS: 14 -15 pkt. : Transport w ciągu 24 godz. do szpitala III poziomu.
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS Podjęcie ATLS. 0, 9% Na. Cl – są polecanym krystaloidem, w okolicznościach kiedy ranny nie wymaga masywnego przetaczania płynów. Przetoczenie preparatów krwi przedkłada się nad podawanie albumin, czy Hespanu (jeżeli zachodzi konieczność przetaczania koloidów). Należy rozważyć podawanie czynnika krzepnięcia VIIa dla ratowania życia, jeżeli współistnieje krwawienie wewnątrzczaszkowe. Unieść wezgłowie, lub podjąć ułożenie w pozycji Fowlera – 30 stopni. Należy utrzymywać normokapnię: ETCO 2: 35 -40 mm Hg do 7 dni (przez pierwsze 24 godz. 30 -35 mm Hg). Nie należy podawać antybiotyków, jeżeli istnieje zamknięty CUCM. Należy podać Cefazolinę 1 g, co 8 godz. (dzieci 50 mg/kg) – jeżeli współistnieje otwarty CUCM. Nie należy podawać steroidów.
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS Zapobieganie hipotensji i hipoksemii: SBP > 90 mm Hg. MAP > 60 mm Hg. Sp. O 2 > 93%. ICP < 20 mm Hg. CPP > 60 mm Hg. Temperatura ciała: chłodzenie, jeżeli > 37 st. C (paracetamol/ koce). Dokumentowanie stanu rannego i poodejmowanych czynności: GCS. Średnica źrenic i ich reaktywność. Napięcie mięśniowe i siła mięśniowa (symetria). Dla zwiotczenia mięśni – wekuronium. Dla prowadzenia sedacji – propofol/ fentanyl/ midazolam. Podawanie opioidów – polecane w dawkach bolusowych (zamiast CIVI).
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS Jeżeli wystąpią znamiona podwyższonego ICP: Lateralizacja. Rozszerzenie źrenicy. Obniżenie stanu przytomności. Bradykardia. Hipertensja. Należy podać: 3% Na. Cl – 250 ml i CIVI: 50 -100 ml/godz. Zadbać, aby p. O 2 > 80 mm Hg, a p. CO 2 – 35 -40 mm Hg. Unikać hipotensji. Jeżeli objawy podwyższonego ICP – utrzymują się nadal: Należy podać dodatkowo: Mannitol: 1 g/kg IV A następnie: 0, 25 g/kg, co 4 godz. IV.
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS Podawanie 3% Na. Cl - zasady: Podaż 250 ml ciągu 10 -15 min. (dzieci: 5 ml/kg) CIVI: 50 ml/godz. W oczekiwaniu na transfer: Jeżeli stężenie Na+ < 150 mmol/l – powtórzyć bolus 150 ml – po 1 godz. Jeżeli stężenie Na+: 150 -154 mmol/l – zwiększyć CIVI o 10 ml/godz. Jeżeli stężenie Na+ < 155 - 160 mmol/l – kontynuować CIVI 50 ml/godz. Jeżeli stężenie Na+ > 160 mmol/l – zatrzymać wlew i oznaczyć stężenie Na+ po 1 godz.
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS Parametry hematologiczne: INR ≤ 1, 3 (FFP). PŁT ≥ 100 000/mm 3 (PC). HGB ≥ 10 g/d. L. TEG (normalne wartości). Parametry metaboliczne – glukoza: >80 i < 150 mg/% Parametry nerkowe: Osmlarność: >280 i <320 m. Osm/kg Na+: >138 i <165 mmol/l
Ewakuacja rannego do „szpitala wyższego poziomu” Etapowość udzielania pomocy (wynikająca z możliwości). Szpital polowy II poziomu musi rannego (chorego, poszkodowanego) skierować na wyższy poziom w ciągu kilku, kilkunastu, czy kilkudziesięciu godzin: Urgent: ewakuacja natychmiastowa. Priority: ewakuacja do 4 godz. Routine: ewakuacja do 24 godz.
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady leczenia wg JTTSCPS Zapobieganie drgawkom u rannych, którzy mają: Rozpoznane krwawienie wewnątrzczaszkowe. Penetrujący uraz mózgu. Mioklonie/ drgawki. GCS<9 pkt. Należy podać: Fenytoinę/ Fosfenytoinę – IV/ IM.
http: //www. machala. info
- Slides: 52