Teorija firme i korporacije Copyright 2004 SouthWestern X

Teorija firme i korporacije Copyright © 2004 South-Western X glava

Teorija firme i korporacije • Ravni posmatranja 1. STATUS – pravne forme i upravljanje 2. RAZVOJ PRAVNIH FORMI U SRBIJI 3. FUNKCIONISANJE 3. 1. Bilans 3. 2. Finansijski pokazatelji 4. POLITEKONOMSKA ANALIZA Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije I. STATUS (VLASNIČKE FORME I UPRAVLJANJE) Preduzeće je poslovni entitet koji racionalno upravljajući imovinom i troškovima proizvodi robe i usluge u cilju maksimiziranja profita. Forme: A. Društva lica 1. Inokosno preduzeće 2. Ortakluk 3. Komanditno društvo Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 1. Inokosno preduzeće Prednosti: - Imovinska kontrola - Neograničena odgovornost za dugove - Teškoće širenja Nedostaci: - Nedostatak kapitala - Nedostatak znanja - Rastući troškovi administriranja - Teškoće stečaja Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 2. Ortakluk – UPRAVLJAJU VLASNICI KOJI SU ZAPOSLENI U DRUŠTVU Prednosti: - Više lica - Neograničena solidarna odgovornost - Delatnost – oblast usluga (advokati, revizori) - Jednostruko oporezivanje Nedostaci: - Teškoće sporazumevanja - Neograničena odgovornost za dugove - Pravna složenost odnosa - Smrću članova prestaje firma sa postojanjem Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 3. Komanditno društvo nastaje ugovorom između najmanje 2 pravna ili fizička lica. • Ima dve kategorije članova: - Komplementar – prema trećim licima odgovara celokupnom svojom imovinom neograničeno. - Komanditor – prema trećim licima odgovara ograničeno, samo svojim ulogom u preduzeće. Komanditor ne upravlja preduzećem već to čini komplementar. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije B. Društva kapitala (osnivači su odgovorni za obaveze do iznosa uloga ili vrednosti akcija): 1. Društvo sa ograničenom odgovornošću (DOO) – preduzeće koje formira jedno ili više lica sa jednakim ili različitim udelima u kapitalu. 2. Korporacija, odnosno akcionarsko društvo (AD) – osnivači su odgovorni za polosvanje društva do iznosa uloženog kapitala. Prvo AD je Istočno-indijska korporacija osnovana 1660. godine. Oblici AD: Zatvorena AD (nejavna društva) – privatne emisije akcija Otvorena AD (javna društva) – javna emisija akcija Kotirana AD – društva čija se vrednost utvrđuje preko berze Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije Karakteristike AD: - Džinovska preduzeća. - Gigantizam. Prednosti AD: - Lakoća širenja kapitala. - Ograničena odgovornost – samo ulogom. - Menadžersko upravljanje. - Neograničeno trajanje. - Neraspodeljeni profiti. Nedostaci AD: - Rizik sukoba interesa menadžera i vlasnika. - Neraspodeljeni profiti. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije • UPRAVLJANJE KORPORACIJOM a. Jednodomni sistemi: - Skupština akcionara - Odbor direktora (izvršni, neizvršni i nezavisni) - Komisije: za imenovanja, za nagrađivanja, interna revizija Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije b. Dvodomni sistem: - Skupština - Nadzorni odbor - Odbor direktora (izvršni, neizvršni i nezavisni) Izvršni direktori – zaposleni u društvu i vodi poslove društva. Neizvršni direktori – nisu zaposleni u društvu, vode poslove društva uz nadoknadu. Nezavisni – nisu zaposleni u društvu, nemaju vlasnički udeo u društvu i vode poslove društva uz naknadu. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije II. Razvoj pravnih formi preduzeća u Srbiji Pravna forma: a. Državna preduzeća -1945 -1952 b. Samoupravna preduzeća – 1952 – 1976 c. Osnovne organizacije udruženog rada (OOUR, SOUR) – 1976 - 1988. d. Zakon o preduzećima – 1988. e. Zakon o privrednim društvima – 2004. f. Novi zakon o privrednim društvima – 2010. Oblik svojine i regulacija delatnosti: a. Komercijalna preduzeća b. Javna preduzeća Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije III. POSLOVANJE, BILANS I POKAZATELJI Tok proizvodnje: Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije Bilans stanja – bilans imovine pokazuje odnose između imovine i obaveza. Neto imovina preduzeća = Vrednost aktive – Vrednost obaveza Bilans uspeha pokazuje finansijske tokove prihoda i rashoda u toku jedne godine. Dobit = Ukupni prihod – Ukupni rashodi Računovodstveni profit = Prihodi – Eksplicitni troškovi Ekonomski profit = Prihodi – (Eksplicitni + Implicitni troškovi) EBITDA = Prihodi – Troškovi (izuzev kamata, porezi, deprecija, dividende) EBIT = Operativni dohodak – Operativni troškovi + Neoperativni dohoci Likvidnost – sposobnost preduzeća da izmiruje svoje obaveze o roku dospeća Solventnost – karakteristika preduzeća da sve svoje obaveze može izmiriti iz sopstvene imovine Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije Finansiranje i raspored rezultata: Oblici finansiranja: - Prodaja akcija i obveznica. - Zaduživanje kod banaka. - Reinvestiranje dela ostvarenog profita. Copyright © 2004 South-Western

BILANS STANJA AKTIVA (imovina) PASIVA (izvori) Osnovna sredstva: Neto imovina - sopstveni kapital Zemlja i zgrade Akcije – obične Osnovni Mašine i uređaji Akcije - povlašćene kapital Nematerijalna ulaganja Rezerve (zakonske, statutarne) Neraspoređena dobit Ulozi u druga preduzeća Pozajmljeni kapital Krediti Obveznice Obrtna sredstva: Zalihe Potraživanja od kupaca Depoziti i plasmani Tekuće obaveze Gotov novac Dugovanja dobavljačima Vanposlovna aktiva Ukupna imovina Vanposlovna pasiva Obaveze i neto kapital Copyright © 2004 South-Western

BILANS USPEHA PRIHODI RASHODI 1. Prihodi od prodaje roba i usluga Zemlja Inostranstvo 5. Vanredni prihodi 1. Poslovni rashodi Materijalni troškovi Amortizacija Plate Zalihe Porezi 2. Rashodi finansiranja Kamate 3. Pokloni i donacije 4. Prihodi od finansiranja 3. Dotacije i subvencije 2. Prihodi od prodaje industrijske svojine 4. Kupovina licenci i patenata 5. Vanredni rashodi 6. Dobitak i dividende Ukupni rashodi i dobit Ukupan prihod Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije Finansijski pokazatelji: Finansijski izveštaj: - Bilans stanja. - Bilans uspeha. - Bilans novčanih tokova – cash flow. Biznis: - Upravljanje poslovanjem. - Upravljanje imovinom. - Upravljanje likvidnošću. - Upravljanje rizicima. Tekuća imovina + fiksna imovina = tekuće obaveze + dugoročne obaveze + vlasnički kapital (equity) Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 1. - Pokazatelji profitabilnosti: Bruto profit u odnosu na prihod. Neto profit u odnosi na prihod. Povraćaj u odnosu na investicije. Povraćaj u odnosu na osnovni kapital (equity). Ukupan profit u odnosu na ukupan dug. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 2. Pokazatelji finansijske aktivnosti - Brzina naplate potraživanja. - Brzina isplate poveriocima. - Obrt zaliha gotovih proizvoda. - Obrt zaliha sirovina. - Obrt aktive i ukupna prodaja / ukupna aktiva. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 3. Pokazatelji finansijske likvidnosti - Pokazatelj tekuće likvidnosti – current ratio. - Pokazatelj raspoloživosti obrtnog kapitala. 4. Pokazatelji dugoročne finansijske stabilnosti - Izloženost spoljnjem zaduživanju. - Odnos sopstvenog i pozajmljenog kapitala. - Pokrivenost sopstvenih sredstava sopstvenim kapitalom. - Profit u odnosu na kamatu. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 5. Pokazatelji kratkoročnog finansiranja - Pokazatelj kratkoročnog zaduživanja u odnosu na tekuću aktivu. - Pokazatelj kratkoročnog zaduživanja u odnosu na obrtni kapital. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije IV. POLITEKONOMSKA ANALIZA FUNKCIONISANJA KRUPNIH KORPORACIJA – fenomen globalizacije (ekonomski i društveni aspekti) KORPORACIJA – džinovsko preduzeće konglomeratskog tipa – moderna simbioza industrijskog i novčanog kapitala nadnacionalnog karaktera. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 1. Kvantitativna dimenzija: - Ogromna veličina. - Udeo u proizvodnji. - Udeo u profitu. - Udeo u izvozu. - Industrijskoj aktivi. - Veći prihodi od državnog budžeta. Najveće korporacije GM; ITT; Ford; Ekson; Teksako; Folsvagen; Microsoft, IBM, Coca Cola, Pepsi. . . Osobine korporacija - Koncentracija i diversifikacija. - Internacionalizacija. - Koncentracija istraživanja. - Centri profita. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 2. Kvalitativna dimenzija: - Odvajanje kapital svojine (akcionari) od kapital funkcije (menadžeri) – akcionarsko društvo. - Veliki deo stanovništva su akcionari – narodni kapitalizam. - Kontrolni paket akcija u rukama najbogatijeg dela društva. - Socijalna struktura sitnih akcionara (srednji sloj). - Poreska politika i akcije. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 3. Ustanove na finansijskom tržištu: - Penzioni fondovi: institucionalni investitori. Osiguravajuća društva. Uzajamni fondovi. Revizori. Berzanska pravila. Brokerske kuće. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 4. MENADŽERSKA REVOLUCIJA (politekonomska analiza) - Kapital svojina – akcionari. - Kapital funkcija – menadžeri. Ključni problem odnos principal-agent Nužnost: 4. 1. Tehnološki i upravljački zahtevi - Specijalizacija znanja. - Hijerarhija. - Tehnokratski sloj. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 4. 2. Osnova moći - Neraspodeljeni profiti. - Spoljna kontrola slabi. - Država i korporacijski establišment. - Samofinansiranje i rast. - Korporacije i banke - Korporacije i država Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 4. 3. Socijalne posledice - ”Negiranje” privatne svojine. - Inkorporisanje. 4. 4. Ciljevi i motivi menadžera Novi model – umesto profita motiv je: - Maksimiziranje rasta. - Povećanje učešća na tržištu. - Stabilnost. - Zadovoljavajući profiti. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 4. 5. Teorijska objašnjenja – dometi menadžerske revolucije A. Berl i Mins - Razdvajanje kapital funkcije i svojine. - Društvene korporacije – korporacije koje brinu o društvu kao celini. - Motivi korporacija nisu samo profiti - odgovornost korporacija. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije B. Galbrajt: Stabilnost i rast Koncentrični krugovi uticaja - Najviši funkcioneri. - Uprava. - Obični akcionari. Cilj – dugoročni profiti Menadžeri i plate - Ulaganje u obrazovanje. - Fondacije. - Društveni uticaj. Copyright © 2004 South-Western

Teorija firme i korporacije 4. 6. Samofinansiranje i raspodela moći - Akcionara. - Banaka. - Menadžera. 4. 7. Strategijsko planiranje i oblikovanje sistema vrednosti - Rušenje mita o suverenitetu potrošača. - Strategijski uticaj na tražnju. - Uticaj na eksterno okruženje. - Ključni uticaj na sistem vrednosti. Copyright © 2004 South-Western