Teknologjia e informacionit dhe e komunikimit TIK 11

Teknologjia e informacionit dhe e komunikimit (TIK) 11 Njohuri themelore

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Përmbajtja: • • Njohuri të përgjithshme Hardveri Interneti Access ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ Njohuri themelore Aktivizimi i Access-it Mundësi të tjera të aktivizimit Mbyllja e Access-it Tabelat Relacionet mes tabelave Pyetësit Formularët Raportet Mbrojtja e bazës

Njohuri të përgjithshme Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Konceptet themelore ▫ Kompjuteri është paisje e cila përdorët përpunimin e informacioneve. ▫ Informacionet mund të jenë të paraqitura në formë të tekstit, fotografisë, muzikës ose në forma të tjera. ▫ Kompjuteri përbëhet nga pjesa: �Hardverike dhe �Softverike

Hardveri Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Hardveri është emërtim përmbledhës për njesitë fizike të kompjuterit të cilat përdorën përpunimin e të dhënave. • Në hardver përfshihen paisjet nga më të ndryshmet. • Këto njësi dhe paisje përdoruësi i shehë, mund ti prekë dhe pak a shumë është i informuar se qka bëjnë.

Softver Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Softveri janë programet të cilat janë përgjegjëse për atë se qka dhe në qfarë mënyre bënë kompjuteri. • Softveri përcakton a do të përdoret në një moment kompjuteri për të udhëhequr kontabilitetin e ndërmarrjes, për të degjuar muzikë, apo diqka tjetër. • Shfrytëzuësi kompjuterit është poashtu pjesë e sistemit kompjuterik.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Komponentet kryësore hardverike të një kompjuteri janë: ▫ Njësia qëndrore, ▫ Memoria, ▫ Njësitë hyrëse-dalëse Softveri i kompjuterit përbëhët nga: Sistemi operativ dhe Programet aplikative(kompajlerët, programet financiare, video-lojrat, programet për udhëheqjen e bazave të të dhënave etj).

• Sistemi operativ kontrollon dhe koordinon shfrytëzimin e hardverit mes aplikacioneve të ndryshme të shfrytëzuësve të ndryshëm. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Programet shërbejnë për të shkruar një tekst, për të bërë një kalkulim matematikorë, për të komunikuar me një kompjuter tjetër në Internet. • Kompjuteri që ofron shërbime quhët Server ose shërbyes, kurse kompjuteret që kërkojnë shërbimet e këtijë kompjuteri quhen klientë. Hardveri Sistemi operativ Programet aplikative Shfrytëzuësit

Biti dhe bajti Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kompjuterët janë paisje elektronike të cilat përpunojnë të dhënat të shprehura në formë 0 dhe 1. • 0 dhe 1 janë të vetmit numra më të cilët manipulon kompjuteri. • Numra 0 dhe 1 janë shifra të sistemit binar. • Sistemi binar është sistem numerik që përdoret për të shprehur sasinë. • Përveq sistemit binarë dhe dekad(decimal), përdoren edhe sistemi oktal, që përdor shifrat prej 0 -7, dhe sistemi heksadecimal që ka 16 simbole për shprehjen e vlerave numerike,

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Vlera 8 në sistemin dekad mund të shprehët si 1000 në sistemin binar. • Njësia për matjen e sasisë së informatës është biti. • Biti është njësi e vogël dhe shpesh sasia e informacionit shprehët në shumëfisha si: kilobit, megabit, gigabit etj. • Për të shpejtuar punën me të dhëna, kompj. Kryejn operacioneme më shumë bita njëkohësisht. • Një grup prej 8 bitashme të cilët kompjuteri kryen ndonjë operacion, quhët bajt (ang. byte). • Ka edhe shumfisha si: kilobajt, megabajt, etj.

• Biti dhe bajti përdoren për të shprehur sasinë e informacionit, qoftë ato që mund të vendosen në disk, qoftë ajo që tregon ndonjë cilësi të kompjuterit, ose ndonjë komponente të tijë. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kapaciteti i disqeve të sotëm shprehët në Gigabajt, ndodh të themi se kapaciteti i diskut është 500 GB. • Dhe për memorien mund të themi se ka kapacitet 2 GB. • Kur dëshirojmë të shprehim cilësin e procesorit të kompjuterit themi p. sh. , se procesori është 32 bitësh, ose 64 bitësh. • Instruksionet e procesorit manipulojnë me të dhëna të paraqitura me 32 ose 64 bitë. • Procesori 64 bitë është më i shpejtë se ai 32 bitë dhe mund të menaxhojë më shumë memorie.

Programimi Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Programet janë vargje të instruksioneve të cilat i tregojnë kompjuterit si ta kryëjn një punë. • Instruksionet në këtë rast janë instruksione të një gjuhe programore. • Gjuhët programore janë gjuhë që kanë një fond të kufizuar fjalësh që u ngjajnë fjalëve të gjuhës angleze, përmes të cilave i tregohet kompjuterit qka duhët të bëjë, • Gjuhët programore më të popullarizuara janë: Basic, C, C++, C#, etj.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Programi i shkruar në një gjuhë programore kalon disa faza të përpunimit për t’u bërë program që mund të ekzekutohet në kompjuter, • Këto përpunime bëhen nga programe të ndryshme, të njohura si programe sistemore. • Këto programe janë: ØEditori, ØKompajleri, ØLinkeri, ØLouderi, ØDebageri

• Editori- është program që përdoret për shkruarjen e një programi në një gjuhë programore. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kompajleri- përkthyësi është program i cili përkthen programin burimor, pra programin e shkruar në një gjuhë programore të zerove dhe njishëve. • Linkeri- lidhë programin e përkthyer me programe të tjera tashmë të përkthyera. • Louderi- është program që programin e përkthyer e të lidhur e sjell në memorien e kompjuterit. • Nëse programi ka gabime, ato mun të korrigjohen më ndihmen e debagerit.

Bazat e të dhënave Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Shumë aplikacione softverike manipulojnë me të dhëna të cilat janë të vendosura në tabela. • Një grup i tillë i tabelave mes të cilave mund të egzistojnë lidhje të caktuara mund të formojnë bazen e të dhënave. • Baza e të dhënave të një shkolle mund të përmbajë p. sh, tabelen e lëndëve që ligjerohën në atë shkollë, tabelën e arsimtarëv, tabelën e klasëve, tabelën e nxënësve etj. • Mes këtyre tabelave krijohen lidhjet, siq mund të jetë relacionimes lëndëve dhe klasës.

• Relacionet mund të jenë: një me një, ku një element i tabelës i përgjigjet vetëm një element i tabelës tjetër. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Një me shumë, ku një element i tabelës i përgjigjen më shumë elemente të tabelës tjetër. • Shumë me shumë, ku disa elemente të një tabele i përgjigjen disa elemente të një tabele tjetër. • Secila tabelë e bazës zakonisht e ka një fushë e cila në menyrë unike përcakton rreshtat e tabelës. • Kjo fushë quhët qelës parësorë (ang. Primary key). • Të dhënat në tabelë mund te jenë të tipave të ndryshëm!

Mbrojtja e të dhënave Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kur flasim për mbrojtjen e të dhënave zakonisht mendojmë për sigurimin e të dhënave nga dëmtimet hardverike dhe softverike dhe përdorimi i paautorizuar apo i padijshëm i kompjuterit. • Edhe kompjuteri mund të prishet! • Kjo prishje varsisht nga komponenta kompjuterike që goditet mund të ketë përveq dëmtimit të drejtëpërdrejtë edhe humbjen e të dhënave, vlera e të cilave mund të jetë shumëfishë më e madhe se vlera e defektit të paisjes. . • Dëmtimi fizik i diskut, shiritit magnetik, CD-ROM-it, rezulton me humbjen e të dhënave që kanë qenë të vendosura në to!

• Kujdes! Prof. Eremira Balaj Verzioni punues ▫ Duhet marrë masa që të dhënat të ruhen rregullishtë në paisje të tjera, nga të cilat të dhënat mund të kthehën, pasi që defekti të jetë eliminuar. Këto paisje zakonisht janë: CD-ROM-ët, disketat ose shiritat magnetik. Në institucione ku egzistojn rrjetet kompjuterike, një kopje e të dhënave mund të ruhetedhe në server. Ruajtja e të dhënave në server është edhe me kritike, për arsye se në server zakonisht ruhen të dhënat me rëndësi për gjithë institucionin. Institucionet e ndryshme caktojn rregulla të rrepta për ruajtjen e të dhënave në kopjet rezervë, të cilat kopje ruajn gjendjen e të dhënave sipas ditëve të caktuara.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Mbrojtja e të dhënave bëhet edhe nga përdorimi i paautorizuar. • Ka menyra të ndryshme të kësaj mbrojtje, duke filluar: Ø Mbrojtja me emer të perdoruësit dhe me passvord, Ø Përdorimi i elementeve biometrike të identifikimit të perdoruësit të kompjuterit deri të kufizimi fizik i qasjes së kompjutereve. ▫ Emri i perdoruësit dhe passvordi janë elemente themelore të mbrojtjes.

Siguria e të dhënave Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Të dhënat në kompjuter mund të humben edhe fizikisht asgjë nuk është prishur, programet punojnë si duhet sidhe perduruësit përdorin me përpikmëri të dhënat për identifikim. • Me rritjen e numrit të kompjuterëve të lidhur në internet ose rrjet lokal kompjuterik, rritet rreziku për humbjen e të dhënave ose transmetimin e tyre përsonave të paautorizuar. • Sot qdo ditë krijohen programe kompjuterike qëllimi kryësor i të cilave është të infiltrohen në një kompjuter ose rrjet të kompjuterëve dhe fshijnë, ndryshojnë ose transmetojnë të dhënat që ruhen në to. • Këto programe njhen si virus kompjuterik.

• Viruset kompjuterike: Prof. Eremira Balaj Verzioni punues ▫ Përhapen në menyra të ndryshme. ▫ Viruset kompjuterike përhapëshin permes disketave në të cilat ruhëshin më së shpeshti lojrat kompjuterike, sot viruset kryësisht përhapen përmes postes elektronike, një aplikacion shumë të popullarizuar në Internet. ▫ Viruset mud të shkaktojn fshierjen e të dhënave nga disku i kompjuterit, dërgimin e paautorizuar të porosive, të cilat në vete përmbajnë kopjen e vet virusit, apo të dergojnë sasi të mëdha informacionesh në kompjuterë të zgjedhur në Internet, për të shkaktuar bllokimin e punës së tyre, apo edhe në bllokimin e punës së pjesëve të Internetit.

• Një problem tjetër që mund të shkaktojn viruset është që të dërgojnë informacione shumë të ndjeshme përsonale të perdoruesit siq janë numrat e kartelave kreditore, dokumentet e regjistruara ne disqet e kompjuterit, ose qkado tjeter që ruhet në kompjuter, personave të panjohur në Internet. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues

Hardveri Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kompjuteri moderrn është paisje e ndërlikuar! • Kompj. Përbëhet prej shumë komponenteve të cilat janë të lidhura mes vete. • Qdo informat e cila duhet të përpunohet në kompjuter, duhet të futet nga bota që na rrethon në kompjuter. • Ajo duhet të shëndrrohet në formë të përshtatshme përpunim nga komponentet e kompjuter-it. • Këtë funksion e kryejn paisjet kompjuterike të cilat quhën njësi hyrëse. • Njësitë hyrëse janë: tastiera, miu, skeneri, mikrofoni, kamera digjitale, etj. • Përmes ketyre pajisjeve të dhënat futen në kompjuter, në formë të 0 -ve dhe 1 -ve.

• Të dhënat e futura në kompjuter zakonisht janë objekt i përpunimit - ky përpunim zakonisht mund të jetë i thjeshtë ose i ndërlikuar. • Njësia e cila e bënë përpunimin e të dhënave quhët njësia qëndrore procesorike ose procesor. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Qfardo përpunimi I kryër në kompjuter, rezultati i tijë duhët t’i paraqitet përdoruesit nëformë të pershtatshme. • Pajisjet të cilat shërbejnë për paraqitjen e rezultateve të përpunimit quhen pajisje ose njësi dalëse. • Njësitë dalësë janë: monitori, printeri, ploteri, altoparlantet, etj. • Përveq pajisjeve për hyrëse dhe pajisjeve dalëse egzistojn edhe pajisje hyrëse-dalëse, siq janë: disqet, disketat, CD-ROM-et, modemët, kartelat e zërit, etj.

• Hardveri i një sistemi kompjuterik përmban edhe një kompontntë të rëndësishme për ruajtjen e përkohëshme të të dhënave që përpunohen. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kjo njësi është memoria e kompjuterit! • Për të përdoren shprehjet: memorie operative, memorie punuese, RAM, memorie për shkrim dhe lexim, etj. • Memoria shërben për ruajtjen e të dhënave dhe instruksioneve të cilat barten në procesorë ku kryhet përpunimi dhe pastaj rezultati I përpunimit në procesor vendoset prap në memorie.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Njësia qëndrore - Mikroprocesori • Mikroprocesori është komponenta kryësore e qdo kompjuteri. • Mikroprocesori përbëhet prej: njësisë kontrolluese, njësisë aritmetiko-logjike dhe regjistrave. • Bartja e të dhënave prej një komponente në komponenten tjetër bëhet përmes linjave që quhen BUS. • Njësia aritmetiko-logjike kryen të gjitha operacionet matematikore dhe logjike në kompjuter. • Njësia kontrolluese është pergjegjse për kontrollin e punes së procesorit, sjelljen dhe dekodimin e instruksioneve dhe komunikimin e komponenteve të procesorit.

• Busi është një grup linjash të cilat shërbejnë të barten të dhënat, adresat e lokacioneve memorike dhe sinjalet kontrolluese nga një pjesë e mikroprocesorit në tjetren. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues ØRegjistrat janë memorie interne e mikroprocesorit. ØAta sherbejnë që në ta të ruhen instruksionet, operandet e instruksioneve dhe rezultatet e operacioneve të kryera me operandë. ØRegjistrat mund të kenë gjatësi të ndryshme. ØSa më të gjatë regjistrat, aq me të ndërlikuara mund të jenë instruksionet të cilat do të ekzekutohen.

• Procesoret punojn me të dhëna të organizuara në blloqe 8 bitëshe ose 1 byte-she. ØProcesoret e sotem punojn me fjalë 4 bajtëshe (32 bitëshe) ose 8 bajtëshe (64 bitëshe). Prof. Eremira Balaj Verzioni punues ØGjatësia e fjalës së procesorit tregon me sa bitë procesori mund të manipulojë në një takt. ØI gjithë mikroprocesori është I ndertuar nga një copë e materialit gjysmëpërques. ØKomponentet ndërtuese të mikroprocesorit janë transistorët. Transistorët janë komponente elektronike të cilat në mikroprocesor ruajnë gjendjen 0 ose 1. ØProcesoret moderrnë kanë disa milionë transistorë.

• Memoria Prof. Eremira Balaj Verzioni punues ØMemoria e kompjuterit mund të përbëhet prej moduleve të ndryshme memorike me cilësi të ndryshme të punes dhe organizim të ndryshëm.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Memoria operative- RAM • Kur flitet për memorien e kompjuterit me së shpeshti mendohet në memorien e cila i ruan përkohësisht të dhënat dhe instruksionet, derisa kompjuteri është duke punuar. • Kur të nderprehet furnizimi në kompjuter, përmbajtja e memories fshihet. • Kjo memorie ose kujtesë quhet edhe memorie operative, RAM, e cila është shkurtesë për Rondom Access Memory, që do të thotë memorie me qasje të rastësishme. • Ndryshe nga RAM-i, ka organizime të memories ku të dhënat regjistrohen ose lexohen vetem sipas një renditje të caktuar.

• Përmbajtja e RAM memories ndërron si rezultat I operacioneve që kryen ose inicon procesori. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Shpesh numer i madh i lokacioneve memorike ndërrojn përmbajtjen e tyre si rezultat i bartjes së të dhënave prej diskut në lokacionet e përmendura memorike. Fig. 2. 2. Moduli i RAM memories

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Memoria vetëm për lexim - ROM • ROM (ang. Read-only memory, shq. – memorie vetëm për lexim) është memorie përmbajtja e të cilës nuk mund te ndërrohet. • Njëher e regjistruar me proces specifik gjatë prodhimit të saj, përmbajtja e kësaj memorie vetëm mund të lexohet. • Përmajtja e kësaj memorie nuk fshihet kur nderpritet rryma. • Për këtë arsye këto memorie përdoren për ruajtjen e informatave të nevojshme për startimin e kompjuterit. • ROM memoriet në përgjithësi përdoren edhe në shumë pajisje të tjera ku të dhënat dhe instruksionet e nje përpunimi janë gjithmonë të njejta.

Njësitë hyrëse Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Tastiera • Njësia e kompjuterit më të cilen më së pari jemi në kontakt është tastiera. • Përmes saj përdoruësi i fut informatat që ka në kompjuter. Fig. 2. Tastiera

MIU Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Miu është njëra ndër njësitë më të përdorura të kompjuterit. Ai shërben që të pozicionohemi në ndonjë objekt të treguar në monitor, të zgjedhim ose të zhvendosim ndonjë objekt. • Funksionii miut është të transmetoj lëvizjet e dorës së përdoruësit në sinjalet të cilat përdoruësi i kupton. • Bartja e të dhënave bëhet më kabëll ose me lidhje pa tel. Fig. 2. 5. MIU

Njësitë dalëse Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Njësitë dalëse sherbejnë vetëm për paraqitjen e rezultateve të përpunimit. • Përfaqsuës tipik janë monitori dhe shtypësi. • Kartela grafike dhe monitori ØKartela grafike luan një rol të rëndësishëm në një kompjuter. ØAjo e merr informaten digjitale që e prodhon kompjuteri dhe e shëndrron në imazh që paraqitet në monitor. ØKartela grafike është një pllakë e cila përbëhet nga disa komponente të cilat kryejn një pjesë të punes për paraqitjen e imazhit në ekran.

• Konektori i kartelës grafike është I njohur si VGA konektor. • Konektori i ka 15 kontakte. • Kartelat e sotme grafike vendosen në portin e posaqem. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Monitori shërben që të dhënat e përpunuara nga procesori dhe të përgatitura nga kartela grafike t’ia paraqet përdoruesit të kompjuterit. • Monitorët mund të përdorin gypin katodik (ang. Cathode Ray Tube, CRT) për të paraqitur fotografinë ose kristalin e lëngshëm. • Monitorët e tillë njihën si LCD monitor.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Kartela grafike dhe lcd monitori

Njësitë hyrëse dhe dalëse Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Njësitë hyrëse dhe dalëse janë njësi të kompjuterit të cilat funksionojn edhe si njësi hyrëse edhe si njësi dalëse. • Ato mundësojnë që përmes tyre të dhënat të hyjnë në kompjuter edhe të dalin nga ai. • Njësi e tillë është p. sh. , modemi, i cili shërben që përmes tijë edhe te pranojmë edhe të dergojmë të dhëna në Internet. • Disa prej njësive të tyre siq janë disqet, disketat, shiritat magnetik, dhe CD-ROM-et, quhen edhe memorie periferike ose masive për arsye së në to ruhen të dhënat.

Disku Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Disku është pajisje e cila shërben për ruajtjen e sasive të mëdha të të dhënave të cilave duhet t’i qasemi shpejtë. • Të dhënat të cilat ruhen në disk nuk fshihen kur ndërprehet furnizimi i diskut. • Disku përbëhet prej një ose më shumë pllakash alumini ose qelqi mbi të cilin është i vendosur materiali magnetik. • Materiali magnetik është bartës i informatës. • Materiali magnetik është i përshtatshëm për ruajtjen e të dhënave për arsye se ato mund të shkruhen, lexohen dhe fshihen lehtë.

• Koha e ruajtjes së informatave në mediumet magnetike është e gjatë. • Dendësia e të dhënave të cilat ruhen në disk është shumë e madhe. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Përparsi e disqeve është mundësia se cilësdo informat të vendosur në disk mund t’I qasemi në cilindo moment, për kohë shumë të shkurtër, që nuk është rasti me mediumet tjera magnetike, p. sh. , siq janë shiritat magnetik, tek tëcilet shiriti magnetik duhet të mbështillet përpara ose prapa derisa informata të arrin nen koken për lexim dhe shkrim. • Disku është i vendosur në kuti alumini. Në njëren anë është elektronika e diskut e cila udhëheq punen e diskut.

• Elektronika e diskut është përgjegjëse për komandimin e motorit dhe kokave të diskut. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Ajo kontrollon procesin e leximit dhe shkrimit. • Pjesa mekanike e diskut përbëhet prej pllakave të lidhura në bosht dhe kokave të diskut të vendosura në majë të krahut. Fig. 2. 9 Disku

Kartela e zërit Prof. Eremira Balaj Verzioni punues ØKartela e zërit përdoret për riprodukimin dhe incizimin e zërit në kompjuter. ØKa edhe kartela të zërit të cilat janë të integruara në pllaken amë. ØSot janë të pranishme edhe kartela digjitale të zërit të cilat mundsojnë transferimin e drejtëpërdrejtë të audio informatave nga CD-të, DVD-të, etj, drejtëpërdrejtë në kompjuter. Fig. 2. 12 Kartela e zerit

Pllaka amë Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Të gjitha njësitë hyrëse dhe dalëse si dhe memoria e procesori duhet disi të komunokojn mes veti. • Pika ku lidhe tëgjitha këto njësi është pllaka amë. • Pllaka amë është pllaka më e madhe në kompjuter. • Pllaka amë është pllakë shumështresore. • Linjat e bakrit bartin të dhënat dhe sinjalet nëpër pllaken amë. • Këto linja quhen busa. • Nëper shtresa të ndryshme barten lloje të ndryshme të të dhënave dhe tensioneve të furnizimit.

• Një pllakë amë i ka vendet në të cilat montohen procesori, modulet memorike dhe kartelat tjera si ajo e zërit, e rrjetit, kartela e grafikes, etj. Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Fig. 2. 13 Pllaka amë

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Rrjeti lokal kompjuterik • Derisa nuk u paraqiten kompjuteret e parë përsonal, shumica e shfrytëzuësve të kompjuterëve punonin pranë terminalevetë sistemit qëndror kompjuterik. • Lidhja e treminaleve bëhej përmes kabllove ose kur terminalet ishin të larguara nga qëndra përmes lidhjeve telefonike të rezervuara dhe modemëve. • Të gjitha të dhënat e nevojshme ndodhëshin në kompjuterin qëndror, për mirëmbajtjen e të cilit kujdesej ekipi i inxhinierëve dhe operatorëve. • Kishte shum probleme!

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Për këtë arsye u shtrua nevoja e krijimit të një infrastrukture hardverike dhe softverike për lidhjen në rrjet të kompjuterëve përsonal që përfshijnë pajisjet e nevojshme si: adapterët, kabllot, repetitoret, etj, si dhe sistemin operativ që përkrahë këtë hardver në menyrë të punës.

Llojet e rrjetave Prof. Eremira Balaj Verzioni punues ØKompjuterët përsonal mund të lidhen në rrjeta të madhësive të ndryshme. ØKur rrjeta është e realizuar në kuader të një ndërtese ose disa ndërtesave të afërta, atëherë kemi fjalen për rrjetë lokale të njoihur si LAN (ang. Local Area Network). ØKur kompjuterët të lidhur në rrjetë I takojnë një hapësire më të gjerë gjeografike, si p. sh. , një qyteti oselokalitet më I vogel, fjala është për rrjetë të qytetit të njohurë si MAN (ang. Metropolitan Area Network). ØNese në rrjetë janë të lidhur kompjuterë të cilët i takojnë rrethit shumë më të gjerë siq mund të jetë një regjion, një shtet ose edhe e tërë bota, atëherë kemi të bëjm me WAN (ang. Wide. Area Network).

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Test

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Interneti - Historik • Interneti filloj zhvillimin e vet në bazë të kërkesës së Departamentit të Mbrojtjes së SHBA, për krijimin e një rrjeti kompjuterik që do të lidhte PC të ndryshëm, në lokacione të ndryshme, që do të këtë mundësi të rikonfigurimit të rrugëve të komunikimit. • Ky rrjet u quajt ARPANET sipas agjensisë e cila e mendoi. • Arpanet u përhap në institucione shtetrore, në universitete dhe institute kërkimore. • Aplikacionet e Internetit që u bënë të popullarizuara në fillim ishin: posta elektronike, shkëmbimi i fajllave(FTP), lidhja nga distanca e terminaleve(Telnet) etj.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Protokollet e internetit • Për të thjeshtësuar disejnimin e pajisjeve të nevojshme për komunikim në Internet egziston një standard që quhet TCP/IP, e ndarë në 4 nivele. ▫ ▫ Niveli i rrjetit Niveli i Internetit Niveli i transportit Niveli i aplikacionit Për qdo nivel ekziston një grup protokollesh që përdoren për komunikim.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • TCP/IP protokollet janë bashkësi e protokolleve që përdoren në Internet, mundsojnë komunikimin ndërmjet rrjeteve të ndërlidhura, përbëhen nga kompjuterë me arkitekturë të ndryshme hardverike dhe sisteme të ndryshme operative. • TCP – Transmission Control Protocol/Internet Protocol që d. m. th. Protokoll për kontrollin e transmetimit/ Protokoll i Internetit.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues World Wide Web, Komunikimi në Web • World Wide Web(WWW ose vetëm Web) është aplikacioni më i popullarizuar në Internet. • Disa gabimisht e barazojn të gjithë Internetin me WWW. • Në web ka përmbajtjte ashtuqë përveq teksitit ka edhe fotografi, muzikë, video dhe shumëqka tjetër. • WWW paraqet edhe një rrjet të prezantimeve të shpërndara nëpër miliona kompjuter në Internet. • Në këta kompjuter të njohur si server, ekzekutohet një program i cili quhet Web Server, i cili u përgjigjet kërkesave të klienteve dhe ua dergon faqen e kërkuar.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Web server janë aplikacionet si Internet Information Server i Microsoft-it, Apache etj. • Keto faqe ose prezantime njihen edhe me emrin Web sajte (ang. Site, shq. Vend). • Një web sajt është një vend në boten viruale të Internetit. • Informatat e prezantuara në një Web sajt janë të formatizuara përmes instruksioneve të gjuhës HTML(Hyper. Text Markup Language), përdoret për prezantimin e përmbajtjeve hipertekstuale. • Përmbajtja e krijuar në këtë menyrë mund të shihet në cilindo kompjuter, nën udhëheqjen e cilitdo sistem operativ.

Shfletuesi( browser) Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Për të degjuar dhe pranuar informacione në Internet është e nevojshme që ne kompjuter të jetë i intaluar një program, i cili në anglisht quhet Browser (shq. Shfletuës) Ai i interpreton instruksionet e gjuhes HTML dhe i prezanton përmbajtjet në kompjuterin tuaj. Internet Explorer është një ndër programet të cilat përdoren për të parë përmbajtjet e ndryshme në Internet Explorer është pjesë përbërese e sistemit operativ Windows. Internet Explorer nuk është i vetmi program që përdoret për këtë qëllim.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Një program tjetër i njohur për shfletim të përmbajtjeve në Internet është Netscape Communicator. • Të gjitha verzionet e programeve si. Internet Explorer, Netscape Communicator mbeshteten në programin NCSA Mosaic.

Shiriti i adreses Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Informata me e rendesishme që perdoruesi duhet ta japë që të shohë një Web faqe në Internet është adresa e Web faqes. • Kjo adresë shkruhet në shiritin e adresës. • Adresa përbëhet prej disa pjesësh. • Adresa fillon me http që paraqet protokollin e komunikimit. WWW është shkurtes për World Wide Web. • Pjesa e adresës që duhet të ditur është p. sh. Bbcworld. com, telegrafi. com. • Adresa e web faqes zakonisht përmban në vete emrin e organizates, emrin e një prodhimi, një projekti, etj, që faqja prezanton. • Prapashtesa. com tregon se bëhet fjalë për organizatë, ndermarrje ekonomike etj.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Bbcworld. com paraqet domenin. • Ndonjëherë pas. com ose. org ose cilësdo shkurtesë të ndonjë domeni sipëror ndodhet simboli / I përcjellë mëndonjë informatë që ka të bëjë me faqen e web sajtit. • Adresat që i shkruajm në shiritin e adreses janë prezantim tekstual i IP adresave të cilat paraqesin numra. • IP adresa është numer 32 bitëshqë përdoret për të identifikuar një nyjë të rrjetit IP. • Qdo nyjë e rrjetit IP duhet të këtë IP adresë unike. • IP adresa përbëhet nga identifikatori(adresa) e kompjuterit dhe identifikatori(adresa) e rrjetit.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Permbajtja e Web faqes • Një Web faqe mund të përmbajë qfardo llojë informacionesh. Në to mund të gjejmë tekst, fotografi, muzikë, animacione dhe video. • Përveq prezantimit të informacioneve, shumë web faqe sot përmbajn aplikacione të cilat mund të kryejn shumë punë tëdobishme. • Shumë Web faqe të lidhura bashkë paraqesin web site. • Prej njëres faqe të web sajtit në tjetren kalohet përmes lidhëseve(ang. Link). • Lidhëset paraqiten shpeshë me ngjyrë tjetër nga teksti që e rrethon, ose paraqet një fotografi osepërmbajtje tjeter.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Një klik I miut do t’ju bart në faqen në të cilen tregon gishti treguës. • Në web faqe më komplekse përdoren shpeshë menytë për të na lehtësuar gjetjen e informacioneve në kuadër të një web sajti.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Kërkimi i informacioneve në Internet • Kerkimi i informacioneve në Internet është njëri ndër aktivitetet me të shpeshta që bëjnë shfrytëzuesit e Internetit. • Interneti është medium interaktiv komunikues në të cilin konsumuesi mund të jetë njëkohësisht edhe prodhues i informacioneve. • Nëse keni diqka që mendoni se duhet thënë, mund ta krijoni Web faqen tuajeajo do të jetë në dispozicion të miliona shfrytëzuësve.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kërkimi aktivizohet përmes ikones Search dhe bënë kërkimin e informacioneve në bazë të konfigurimit të Internet Explorerit. • Në rastin gjeneral ky është Web sajti i Microsoftit. • Më i njohuri nderta është Google. com. • Faqja e Google. com ka një kornizë për tekst në të cilen vendosni shprehjen për të cilen kërkoni informata. • Kërkimi inicohet me komanden Google Search.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Fig. 3. 14 Faqja me referenca te gjetura

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Kjo Web faqe ju tregon sa referenca janë gjetur, sa kohë ka zgjatur kërkimi, sa referenca janë të prezantuara në njëfaqe. • Në fund të faqes keni komandat për shfletimin e referencave të tjera para(Next) dhe prapa(Previous), si dhe numra e faqeve në të cilat mund të kalohet drejtëpërdrejtë. •

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues Krijimi i Web faqes • Web faqet mund të krijohen në menyra të ndryshme dhe duke përdorur vegla të ndryshme. • Varësisht nga informacioni që prezantojmë, varësishtënga ajo se sa shpesh deshirojm ta freskojm, qfarë njohurish kemi ose mendojm t’i fitojm, sa kohë dëshirojmë të angazhohemi rreth web faqes, varet cilen teknologji softverike dhe cilat vegla softverike do t’i perdorim per të krijuar një Web faqe ose Web sajt.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Krijimi i web faqes mund të bëhët me një editor të thjeshtë, por koha e shpenzuar dhe mundi i angazhuar do të jenë shumë të mëdha. • Duhet njohuri të shkëlqyeshme të gjuhës HTML! • Për të pasur rezultatet të mira me jo shumë mund duhet zotëruar ndonjërin nga aplikacionet për krijimin e web faqeve. • Duhet patur njohuri edhe për aplikacionet që bëjnë përpunimin e fotografive, animacioneve, vizatimeve, zërit dhe videos, nëse web faqja kërkohet të jetë e tillë.

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues • Në kuader të MS Office-it është programi Front Page i cili është i dedikuar për krijimin e Web faqeve. • Front Page nuk ka shum mundësi të mëdha, por mund të jetë vegël fillestare. • Pos Front Page edhe MS Word mund të përdoret për krijimin e Web faqeve, por vetem nëse nuk ka zgjidhje tjera. • Linku: • http: //youtu. be/9 ROVWyex. N 5 g

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues

Prof. Eremira Balaj Verzioni punues MS Outlook-u